| تحلیل وضعیت فناوری اطلاعات در ایران |
علی شمیرانی - برای پرداختن به موضوعی که در ادامه به آن پرداخته می‌شود، اکنون نیز دیر شده است. چراکه حسب تجربه در کشور ما به علت تاخیرهای همیشگی در ایجاد فرهنگ و سواد استفاده از محصولات و ابزارهای نوین فناورانه، اصولا یا اقدامی صورت نمی‌گیرد یا با تاخیر و از جنس تهدیدانگاری مطلق شاهد مواجهه هستیم.
احمد محمدغریبان - مقوله هوش مصنوعی با وجود فرصت‌های بی‌شمار، برنامه‌ریزی‌ها و سرمایه‌گذاری‌های کلان از سوی غول‌های سایبری دنیا و کشورهای همسایه، در ایران نیز اگرچه به عنوان یکی از اولویت‌های راهبردی در دستور کار دارد، اما مانند بسیاری از حوزه‌های دیگر، شاهد موازی‌کاری‌های ساختاری و مدیریتی هستیم که می‌تواند آسیب‌های جبران‌ناپذیری به این فرصت تاریخی وارد کند.
آسیه فروردین - در سال‌های گذشته دو کشور چین و قزاقستان، بهشت استخراج‌کنندگان رمزارز شناخته می‌شدند، اما این دو کشور به علت خسارات زیست‌محیطی، کمبود انرژی و سواستفاده‌های مالی، قید این جایگاه را زدند و اکنون در زمره کشورهای ممنوعه و مخالف با استخراج رمزارزها قرار گرفته‌اند.
سعید طاهری - به طور کلی شرکت‌ها، به دلیل حجم عظیم اطلاعات حساس مشتری که پردازش می‌کنند، تحت نظارت دقیق حاکمیت داده قرار دارند و عبارت کلیشه‌ای «داده، نفت جدید است»، همچنان صادق است.
عباس پورخصالیان - در حوزۀ مطالعات هوش مصنوعی، دو نوع هوش مصنوعی مطرح است: «هوش مصنوعی قوی» و «هوش مصنوعی ضعیف». انواع هوش مصنوعی موجود در بازار، اعم از چت‌بات‌های مولد و آنهایی که در سامانه‌های هوشمند به خدمت گرفته شده‌اند، همه از نوع «هوش مصنوعی ضعیف» هستند.
سمیه مهدوی پیام - با توجه به سروصدای زیادی که در زمینه هوش مصنوعی وجود دارد، شاید حق داشته باشید که تصور کنید هوش مصنوعی مولد، تنها فناوری‌ای است که اهمیت دارد و به‌ندرت شاهد فناوری‌ای بوده‌ایم که این‌گونه با سرعت و تاثیرگذاری خود، دنیای کسب‌وکار را تحت‌تاثیر قرار دهد.
سعید میرشاهی - در اقتصاد دیجیتال امروز، جریان داده فرامرزی نقش حیاتی در تسهیل تجارت و نوآوری ایفا میکند. نِها میشرا، استادیار حقوق بین‌الملل موسسه تحصیلات تکمیلی ژنو، ضمن بررسی وضعیت فعلی حقوق تجارت بین‌الملل، استراتژی‌هایی را برای برقراری تعادل بین اهداف تجاری و ضرورت حفاظت از حریم خصوصی، عدالت و رقابت، مطرح کرده است.
علی شمیرانی - برای پرداختن به موضوعی که در ادامه به آن پرداخته می‌شود، اکنون نیز دیر شده است. چراکه حسب تجربه در کشور ما به علت تاخیرهای همیشگی در ایجاد فرهنگ و سواد استفاده از محصولات و ابزارهای نوین، اصولا یا اقدامی صورت نمی‌گیرد یا با تاخیر و از جنس تهدیدانگاری مطلق شاهد مواجهه هستیم.
آسیه فروردین - تشکیل شورای رمزارز در پاکستان، نقطه عطفی در سیاست‌های این کشور، در حوزه مالی دیجیتال به شمار می‌رود، اما تردیدهایی وجود دارد مبنی بر اینکه آیا پاکستان آمادگی دارد به بازیگر مهم در این عرصه بدل شود یا خیر؟
آزاده کیاپور - سازمان تجارت و توسعه سازمان ملل که به اختصار آنکتاد (UNCTAD) نامیده می‌شود، در گزارش 2025، ضمن هشدار درباره شکاف بین کشورها در حوزه هوش مصنوعی و لزوم اقدام فوری، از بازار ۴.۸ تریلیون دلاری AI، تا سال 2033 خبر داد.
حمید ضیایی پرور- در تاریخ ۲۵ اسفند ۱۴۰۳، پلتفرم ملی هوش مصنوعی ایران با حضور معاون علمی رئیس‌جمهور طی مراسمی رسمی رونمایی شد. اخبار مربوط به این رونمایی در روزهای پایانی سال گذشته در اغلب رسانه‌های معتبر و رسمی کشور منتشر شد و امیدهایی را نسبت به ورود جدی ایران به عرصه هوش مصنوعی برانگیخت.
علی شمیرانی - حمله، غارت، گروگان‌گیری، باج‌خواهی و حراج اطلاعات ایرانی‌ها از سوی هکرهای داخلی و خارجی، مساله جدیدی نبوده و نخواهد بود.
در سال‌های اخیر اما ظاهرا هکرها اقدام به ایجاد واحد روابط عمومی نیز کرده‌اند.
فاطمه الزهرا جامی* - در عصر ارتباطات دیجیتال، روابط عمومی با چالش‌های نوینی روبرو شده است. یکی از مهم‌ترین این چالش‌ها، تمایل به حل مشکلات ارتباطی صرفاً از طریق هزینه‌کرد مالی، به جای استفاده از راهکارهای خلاقانه و اصولی است.
علی شمیرانی - ماجرای درز اطلاعات بانک سپه مدتی است که به اشکال مختلف در حال دست به دست شدن است. مساله اینجاست که در این مورد نیز مشابه نمونه‌های قبلی، همچنان شاهد رویکردی یکسان (سردرگمی، انکار و اختفا) در نحوه مواجهه با آن در فاز نخست بودیم.
آزاده کیاپور - مقامات ایران در بحبوحه سقوط ارزش ریال، بی‌اعتمادی به رمزارزها و صرافی‌های آنلاین را تشدید کرده‌اند.
سایت mugglehead در گزارشی نوشت؛ در ایام منتهی به روزهای پایانی سال قبل بانک مرکزی ایران، انجام پرداخت‌ها در صرافی‌های رمزارزی را متوقف کرد.
داود صفی خانی - رئیس قوه قضائیه در حاشیه جلسه سران قوا اعلام کرد: «دولت تعیین کند که سرمایه‌گذاری در کدام نوع تولید اولویت دارد.با هماهنگی موجود و همت مردم و کارگزاران نظام، گام بلندی در راستای تحقق شعار سال و حل مسائل اقتصادی، به‌ویژه بهبود معیشت مردم، برداشته خواهد شد. با همکاری مجلس، دولت، قوه قضاییه، بخش خصوصی و نهادهای مرتبط، سیاست‌ها و مقررات بازنگری شوند تا در سال ۱۴۰۴ نسبت به سال گذشته، نتایج مطلوب‌تری در راستای تحقق شعار سال محقق شود.»
بیش از یک دهه است که شعار سال با مضمون اقتصادی است، شعاری که خط مشی اصلی برنامه‌ریزی‌های اقتصادی سال توسط دولت را نشان می‌دهد. اما تحقق این هدف‌گذاری‌ها تا چه میزان در میدان عملیاتی شده و توانسته است به برنامه‌های اقتصادی کشور تبدیل شود و از همه مهمتر ثمرات آن را لمس کرد؟
در این بین همواره این نقد مداوم به برنامه‌ریزی‌های دولت‌ها توسط مقامات و کارشناسان وارد می‌شود که عزم و اراده کافی برای تحقق شعار سال را ندارند و آن را ناشی از ضعف در پیگیری و برنامه‌ها توسط دولت‌ها می‌دانند.
همچنانکه رئیس قوه قضائیه هم با نگرشی در این زمینه به نوعی دولت را مسئول اولویت‌بندی سرمایه‌گذاری‌ها برای تحقق شعار سال قلمداد میکند. از قضا این همان چالش جدی در سیاست‌گذاری‌های عملیاتی پیرامون تحقق اجرای آن است.
برای درک بهتر این چالش به سراغ میلتون فریدمن معروف می‌رویم و درس مداد او را مرور می‌کنیم که چگونه با مفهومی ساده، عمق استراتژی موثر در این زمینه را بیان میکند:
فریدمن در داستان مداد درس استراتژی تولید و سرمایه‌گذاری می‌دهد، او می‌گوید: هیچ فردی در دنیا نیست که بتواند به تنهایی یک مداد بسازد! سخنی شگفت گفته‌ام: هرگز!
برای ساختن مداد، چوب آن از درختی در ایالت واشنگتن بریده می‌شود، برای بریدن آن تبری ساخته شده، برای ساختن تبر از فولاد استفاده شده و برای تولید فولاد سنگ آهن لازم بوده و نوک سیاه گرافیتی مداد هم احتمالا از معدنی در آمریکای جنوبی آمده است، سر قرمز پاکن کائوچویی مداد احتمالا از مالزی می‌آید و ....
در حقیقت هزاران نفر با هم همکاری کرده‌اند تا این مداد ساخته شود، آدم‌هایی که یه یک زبان سخن نمی‌گویند و پیرو حتی یک دین واحد هم نیستند و حتی ممکن است اگر همدیگر را ببینند از هم متنفر هم باشند!
وقتی به مغازه ای می‌روید تا آن مداد را خریداری کنید در حقیقت چند دقیقه از وقت خود را با چند ثانیه از وقت آن هزاران نفر مبادله می‌کنید!
چه چیزی آنها را وادار کرد تا در ساخت این مداد همکاری کنند؟ در این میان هیچ مامور دولتی نبود تا دستوراتی از اداره مرکزی صادر کند!
آن چیزی که عامل ساخت مداد بود، معجزه نظام قیمت‌ها بود، عملیات غیر شخصی قیمت‌ها بود که این آدم‌ها را به همکاری تا این حد رسانید!
به این دلیل است که عملیات بازار آزاد تا این اندازه مهم است، نه فقط از این رو که کارآمدی تولید را افزایش می‌دهد بلکه به علاوه بر این که صلح و همدلی را در میان مردمان جهان می‌گستراند!
این مفهوم ساده‌ای از بینش یک نظام سرمایه‌گذاری کارآمد است که با رویکرد اقتصاد بازار آزاد همه مکانیزم‌های سرمایه‌گذاری را در جهت رفاه مردم تنظیم‌گری میکند. پیداست از فریدمنی که می‌گفت: اگر مدیریت یک شن‌زار را به بخش دولتی بدهید، بعد از مدتی با مشکل کمبود شن در آن شن‌زار مواجه خواهید شد.
این مفاهیم کلیدی که در راستای نفی برنامه‌ریزی تمرکزگرایانه دولتی‌هاست درست برعکس آن چیزی که در کشور ما عملیاتی می‌شود یا می‌خواهد بشود.
البته اگر در فواید برنامه‌ریزی‌های موثر از ژاپن یا کره جنوبی برای توجیه استفاده می‌شود قاعدتا ابعاد آن باید روشن شود برای نمونه در دهه ۶۰ میلادی، ژاپن تحت فشار دولت آمریکا و صندوق بین‌المللی پول، ملزم به آزادسازی بازرگانی خارجی شد. تکنوکرات‌های ژاپن برای افزایش رقابت‌پذیری بنگاه‌های کشور، تشویق ادغام و ائتلاف در صنایع تولیدی را در نظر گرفتند تا با صرفه‌های ناشی از مقیاس بزرگ تولید و همکاری‌های تجاری و فنیِ میان‌بنگاهی، در مقابل ابرشرکت‌های آمریکا و آلمان غربی بتوانند دوام بیاورند.
این تصمیم محصول فکر بروکرات‌های پشتِ‌میز‌نشینی نبود که از برج عاج به بخش خصوصی امر و نهی کنند؛ بلکه «همکاری» و «هم‌فکری تنگاتنگ» تکنوکرات‌ها با کارآفرینان بود که اطلاعات لازم برای سیاستگذاری را فراهم کرده، ادغام‌ها و ائتلاف‌ها را به نحو احسن مدیریت کرد.
وزارت صنعت و تجارت ژاپن «گروه‌های گفت‌وشنود»ی ترتیب داد که در داخل آنها با صنعتگران دیدار و تبادل ایده کند، و در کنارش خودِ صنعتگران و بانکداران هم با همدیگر همفکری‌های تجاری داشته باشند. وزارت صنعت با رهنمود بیانی، به صنعتگرانْ ادغام و ائتلاف پیشنهاد می‌کرد و با پرداخت تخفیف‌های هدفمند مالیاتی و وام‌های بزرگ در ازای ادغام، مقیاس تولید صنایع را گسترش می‌داد. در سال ۱۹۶۴، بانک توسعه ژاپن ۴ میلیارد یِن برای تشویق مالی شرکت‌ها به ادغام‌یابی کنار گذاشت. در یک مورد، شرکت نیسان در ازای ادغام‌سازی شرکت پرینس، وام ۱۱.۱ میلیون ینی از بانک توسعه دریافت کرد.
این روندی است که در ژاپن توسط یک برنامه‌ریزی نیمه متمرکز دولتی باعث توسعه صنایع و تولید در آن کشور شد.
همانطورکه ذکر شد پیشران این توسعه بازکردن اقتصاد و آزادسازی تجارت و از همه مهمتر ارتباط و استفاده از فناوری‌های فراملی ژاپنی بود که عامل سرمایه‌گذاری‌ها و توسعه ژاپن در نهایت شد.
حال سوال این است که آیا فکر می‌کنید این سیستم مداد فریدمن یا مدل توسعه ژاپن در ایران کار میکند؟ آیا سرمایه‌گذاری برای تولید در ایران منطقی و مفید است؟
پرواضح است صحبت از سرمایه‌گذاری برای تولید در کشوری که سازوکار قیمتی معیوبی دارد یعنی اینکه ما موضوع را جدی نگرفته‌ایم و بدون توجه و اصلاح زیر ساخت‌ها پیش می‌رویم.
واضح و روشن است گام اول سرمایه‌گذاری برای تولید حرکت به سمت اقتصاد آزاد است، احترام به نظام قیمت‌ها و تحقق حقوق مالکیت است. در کشوری که اقتصاد آن دولتی است و همه چیز آن قیمت‌گذاری دستوری می‌شود سرمایه‌گذاری در تولید با چالش‌های جدی مواجه است.
وقتی در اثر اقتصاد بسته و دستوری، قیمت‌ها دستوری کنترل می‌شود، امکان ورود فناوری‌ها و نوآوری‌های شرکت‌های فراملی و زنجیره‌ای از انتقال سرمایه‌گذاری‌ها، دانش و تجربیات بسته است، از سوی دیگر دولت خود درگیر انواع ناترازی‌هایی است که از تامین برق، آب، گاز و ... را شامل می‌شود و ده‌ها مشکل دیگر که سرمایه‌گذاری برای تولید را با مانع روبه‌رو میکند.
«فردریش هایک» می‌گوید: «ویژگی خاص مسئله یک نظام اقتصادی منطقی دقیقاً از این واقعیت ناشی می‌شود که دانش مربوط به شرایطی که باید از آنها استفاده کنیم، هرگز به شکل متمرکز یا یکپارچه وجود ندارد، بلکه تنها به صورت تکه‌های پراکنده و ناکامل از اطلاعات و اغلب متناقض، که در اختیار افراد مختلف است، یافت می‌شود. بنابراین، مسئله اقتصادی جامعه صرفاً مسئله تخصیص منابع «داده شده» نیست - اگر «داده شده» را به معنای در اختیار یک ذهن واحد بودن در نظر بگیریم که آگاهانه مسئله ایجاد شده توسط این «داده‌ها» را حل میکند- بلکه مسئله این است که چگونه می‌توانیم بهترین استفاده را از منابعی که برای هر یک از اعضای جامعه شناخته شده است، برای اهدافی که اهمیت نسبی آنها را تنها این افراد می‌دانند، تضمین کنیم. یا به طور خلاصه، این مسئله استفاده از دانشی است که به طور کامل در اختیار هیچ فردی قرار ندارد.» (منبع:عصرارتباط)
آسیه فروردین - یک سیاست بی‌سابقه، به شرکت‌های چینی اجازه می‌دهد داده‌ها را به عنوان دارایی محسوب کنند اما موانع مربوط به تطبیق با مقررات، باعث شده بسیاری از شرکت‌ها، شیوه محتاطانه‌ای در پیش بگیرند.
رزنیکا رادمهر - یک گروه ناشناس هکرهای سایبری مدعی شده‌اند حمله گسترده علیه ناوگان تجاری ایران انجام داده و موفق شده‌اند ارتباطات بخش زیادی از کشتی‌ها را مختل کنند. در این رابطه، بیش از ۱۰۰ کشتی ایرانی، ارتباطات خود را از دست داده‌اند.
علی شمیرانی - اقدام دولت ترامپ برای تعطیل کردن یک پروژه اینترنتی و تامین‌کننده فیلترشکن که به میلیون‌ها نفر در چین کمک می‌کرد تا به اینترنت آزاد دسترسی داشته باشند، باعث نگرانی قانون‌گذاران، از جمله برخی جمهوری‌خواهان شده است.
محمدحسین سلطانی - در جشنواره فجر امسال وقتی در طبقه بالای سالن همایش‌های برج مشغول صرف ناهار بودیم و منتظر اکران فیلم‌های بخش ویژه، چند نفر از همکاران باقی رسانه‌ها با هم بحث می‌کردند که مالک فلان پلتفرم تازه‌تأسیس کیست؟
سعید میرشاهی - سایت Chainalysis، یکی از رسانه‌های پیشتاز در حوزه تجزیه‌وتحلیل داده‌ها در حوزه رمزارز است. این رسانه، از معدود پلتفرم‌هایی است که با توجه به قوانین و مقررات دنیای ارزهای دیجیتال و جلب اعتماد موسسات مالی و نهادهای دولتی فعالیت میکند.
عباس پورخصالیان - طی ۲۰۰ سال اخیر به ندرت می‌توان رسانه‌ای یافت که حکمرانان و حتی علمای حوزه‌های علمیه ایران آن را با طیب خاطر پذیرفته و به سرعت در بومی‌سازیِ استفاده و فناوری ایجادش کوشیده باشند: «رسانۀ هوش مصنوعی» از این لحاظ یک استثناء است:
پانیذ رحیمی - در دو دهه اخیر برگزاری کنفرانس‌ها و تولید مقالات علمی در ایران شاهد تحولات چشمگیر و نوسانات زیادی بوده است. از رشد بی‌سابقه ۹۰۰ درصدی تعداد مقالات همایشی در دهه ۹۰ شمسی تا کاهش‌های ناگهانی در سال‌های اخیر، این روند حکایت از چالش‌ها و تغییرات اقتصادی، اجتماعی و سیاسی دارد.
زهرا رمضانی - نفس‌های 1403 به شمارش افتاده بود که «نسخه اولیه سکوی ملی هوش مصنوعی» با حضور حسین افشین، معاون علمی، فناوری و اقتصاد دانش‌بنیان رونمایی شد. سکویی که افشین آغاز به کار آن را به معنی عضو شدن در باشگاه جهانی هوش مصنوعی اعلام کرد.
افزایش هرساله میزان نفوذ اینترنت در ایران و بیشتر شدن کاربری آن میان جامعه، چنین تصوری را پیش آورده که استفاده از اینترنت در ایران برای انجام کارهای روزمره باید افزایش چشم‌گیری داشته باشد اما نتایج مرکز افکارسنجی ملت از حضور جامعه ایرانی در فضای آنلاین، گاه داده‌های متضادی را با باور اولیه ما پیش می‌آورد.
غلامرضا صادقیان - یک افسر پلیس اواخر سال پیش به من گفت یک کلاهبردار اینترنتی ۲۱ بهمن از داخل زندان زنگ زده است به استاد یک دانشگاه فنی در تهران که به مناسبت خجسته‌سالروز ۲۲ بهمن می‌خواهیم حقوق شما را یک هفته زودتر بدهیم و باید بروید مقابل دستگاه خودپرداز و این اطلاعات را به من بدهید.
ژوئیه ۲۰۲۴ ایران سازمان ملی هوش مصنوعی را به عنوان نهاد مستقل زیر نظر رئیس جمهور تأسیس کرد. این ابتکار نشان دهنده بلندپروازی ایران برای تبدیل شدن به یکی از ۱۰ کشور برتر هوش مصنوعی در جهان در دهه آینده است.
فاطمه ناجی - در دنیای مجازی، گاهی بدون آنکه متوجه شویم، به شخصیت‌های از پیش‌برنامه‌ریزی‌شده‌ای تبدیل می‌شویم که رفتارها، نظرات و حتی علایقشان را الگوریتم‌ها تعیین می‌کنند. آیا ما هنوز خودمان هستیم، یا فقط دنباله‌رو محتوایی که فضای مجازی برایمان انتخاب کرده است؟
شکوفه راشدی - در ایرانِ امروز، جایی که نهادهای سنتی آموزشی و تربیتی نفوذ خود را میان جوانان کمرنگ تر از گذشته دیده اند، اینفلوئنسرهای فضای مجازی به سرعت در حال تبدیل شدن به مرجع جدید ارزش‌گذاری و سبک زندگی هستند.
علی شمیرانی - آنچه مسلم است حملات هکری همواره و برای امنیتی ترین نهادها رخ داده و خواهد داد. در این مواقع آنچه مهم است و باید به خاطر داشت این است که:
سی و یکم مرداد ماه بود که کابینه مسعود پزشکیان به طور کامل از مجلس رای اعتماد گرفتند. از آن زمان ۷ ماه از آغاز بکار دولت می‌گذرد و وزارتخانه‌ها مدت‌هاست که از فاز استقرار و انتصاب مدیران گذشته و وارد فاز اجرای طرح‌ها و برنامه‌های‌شان شده‌اند.
در بهمن‌ماه سیل هشدارها از رشد قارچ‌گونه پلتفورم‌های فروش طلا و تبلیغات سنگین پیرامون این پدیده در بیلبوردهای شهری و شبکه‌های صدا و سیما، به بالاترین حد خود رسید و واکنش و ورود گسترده انبوهی از دستگاه‌های کشور را به دنبال داشت.
دیماه سال جاری حوزه فاوا کم خبر نبود. در این ماه بار دیگر مصائب نسخه الکترونیکی برای مردم، فشار به وزیر ارتباطات برای معرفی فروشندگان فیلترشکن، تداوم قطعی در سامانه جامع تجارت،
اما حوزه ارتباطات و فناوری اطلاعات در آذرماه سال جاری با اخباری نظیر قطع مکرر برق و اینترنت، تعطیلی‌ها و اختلال در شبکه شاد، اخطار درباره ظهور پدیده خالی‌فروشی اینترنتی طلا، پیگیری برای خروجی کمیته بررسی رفع فیلترینگ و
آبان‌ماه حوزه فاوا چندان کم خبر نبود. به موازات جدال‌های فیلترینگی و معرفی فروشندگان فیلترشکن به عنوان موانع رفع فیلترینگ، دولت و رییس جمهور نیز به دنبال فشار و برخورد با عاملان فروش فیلترشکن بودند.
مهرماه که با خبر شهادت سیدحسن نصرالله مصادف شد، با اوج‌گیری نقدها و پیگیری‌ها برای تعیین سرنوشت رفع فیلترینگ‌ها همراه بود و مجلس، دولت، وزارت ارتباطات و شورای عالی فضای مجازی در کانون این اخبار بودند.
مردادماه سال جاری فضای رسانه‌ای کشور در حوزه فاوا با چند بمب خبری همراه شد. پاول دوروف مالک پیام‌رسان محبوب ایرانی‌ها در فرانسه دستگیر شد. حمله تروریستی از طریق انفجار پیجر نیروهای حزب‌الله نیز ایران را بی‌نصیب نگذاشت
چند سالی می‌شود که با ورود به فصل تابستان مردم و کسب‌وکارها آماده قطع برق‌ها می‌شوند. اتفاقی که در مردادماه سال جاری نیز آغاز شد و به اختلال در ارتباطات، اینترنت، سامانه‌ها، خدمات الکترونیکی و ورود خسارت به برخی کسب‌وکارها و صنایع شد.
تیرماه سال جاری، کشور شاهد اوج‌گیری فضای انتخاباتی بود و در نهایت ۱۵تیرماه مسعود پزشکیان رییس جمهوری دولت چهاردهم شد. در این مقطع طبعا فعالیت دستگاه‌های مختلف تحت تاثیر این رویداد بود و حجم اخبار و رویدادها تا حدودی سرنزولی گرفت.
برخی نگرانی‌ها درمورد هوش مصنوعی صرفاً حدس‌وگمان هستند اما خطرات واقعی نیز وجود دارد. این‌را کسی می‌گوید که هدفش این‌است‌که این فناوری را برای عموم مردم شفاف‌سازی کند و این سخنان را در سخنرانی‌های سالانه کریسمس مؤسسه سلطنتی مطرح کرد.
