ITanalyze

ترجمه: علیرضا عبادتی - شاید نانسی ساووی به اندازه شوهرش، تام، عاشق سینه چاک تکنولوژی نباشد و حتی وقتی تام از فناوری های روز، نرم افزارها و سخت افزارها یا کیلو بایت و مگابایت و چیزهایی از این قبیل صحبت می کند، نانسی از همه آنها سر در نیاورد. اما خودش می گوید:« شاید از همه آنها سر در نیاورم اما کودن که نیستم.»

این روزها زندگی نانسی پر شده است از مهمات! و تجهیزات عصر دیجیتال، مثل: کامپیوتر خانگی، اینترنت با سرعت بالا، سل فون، دوربین دیجیتالی و دی وی دی پلیر. با وجودی که تحصیلاتش در رشته کامپیوتر نبوده ولی وقتی صحبت از« خانه های دیجیتالی» به میان آمد در پیوستن به طرح خانه های دیجیتالی تردید نکرد. بخشی از شهر بوستون در ایالات متحده متشکل از ۲۰ خانوار در این طرح شرکت کرده اند و قصد دارند لوازم خانگی شبکه شده از طریق اینترنت و نسل جدید لوازم خانگی از جمله اجاق، یخچال و سایر وسایلی را امتحان کنند که امکان کنترل آنها از راه دور و به وسیله تلفن همراه یا کامپیوتر همراه ممکن شده است.

خانم ساووی که یک معلم سرخانه است و سه دختر به سن ۱۱۱۳،و ۲۰ سال دارد، می گوید:« این درست همان فناوری است که یک مادر کارمند به آن شدیداً نیاز دارد و من به محض تحققش،از آن استقبال خواهم کرد.»

با وجود آن که سرمایه گذاری در دنیای فناوری در دهه گذشته همچون حباب رو به افزایش گذاشت، ولی با فروپاشی دات کام ها به سرنوشت حباب دچار شد، اما با یک استثنا با دنیای فناوری دیجیتال،همچنان در فرم های نوین هنر و ارتباطات، نوید بخش باقی مانده است. مصرف کنندگان نه تنها به آن پشت نکرده اند بلکه روز به روز به انواعی از گجت ها(gadgets) و خدمات جدید در حوزه فناوری روی می آورند تا جایی که دوربین های دیجیتالی، وسایل پخش موسیقی( مثل ام پی تری پلیر) تلویزیون های دیجیتالی با وضوح بسیار بالا، سل فون ها، پیام آنی، ای میل، خرید اینترنتی و اینترنت با سرعت بالا( برادبند) به ابزارها و خدمات روزمره تبدیل شده اند. به قول«نیکولاس دوناتیلو» مدیر عامل شرکت «اودیسه»- یک شرکت تحقیقات در امور بازار در شهر سان فرانسیسکو-«سیر آن» گام به گام و صعودی است. از سال ۱۹۹۹ و سقوط سهام شرکت های مشغول در حوزه تکنولوژی به جای آن که تعداد خانه هایی که مجهز به کامپیوتر خانگی هستند کم شود رو به افزایش گذاشته و از ۵۰ درصد در سال ۱۹۹۹ به ۶۴ درصد در سال ۲۰۰۳ رسیده است. به همین ترتیب میزان اتصال به اینترنت از ۳۳ درصد( در منازل) به ۵۹ درصد ارتقا یافته است. در سال ۹۹ فقط ۳ درصد مردم آمریکا دوربین دیجیتال داشتند که اکنون به ۱۷ درصد افزایش یافته است. تا دوسال پیش، میزان فروش دوربین های معمولی که با فیلم کار می کنند دو برابر دوربین های دیجیتالی بود اما امسال فروش دوربین های دیجیتالی پیشی خواهد گرفت.

در شش ماهه اول سال ۲۰۰۳ اجاره دی وی دی از فیلم های وی اچ اس سبقت گرفت.

پیشرفت دنیای دیجیتال، چالشی بزرگ برای بسیاری از کمپانی های معتبر جهانی است. صنعت موسیقی در تقلاست جلوی تکثیر موسیقی ها و رد و بدل شدن آن را از طریق اینترنت بگیرد. ماه پیش شرکت کداک مجبور شد ۶ هزار نفر از پرسنل خود را فقط به دلیل کاهش فروش فیلم های عکاسی باز خرید کند.

هر روز میزان نفوذ دنیای دیجیتالی به حوزه های گوناگون از جمله علم، هنر و آموزش افزوده می شود. چون ابزارهای دیجیتالی نحوه کار کردن با کلمات، ارقام، تصاویر و اصوات را دگرگون کرده اند. همه اشکال و فرم های کلمات، ارقام، تصاویر و اصوات قابل تبدیل به زبان صفر و یک کامپیوتر و قابل جابه جایی از طریق سیم های تلفن و فیبر نوری است. تبدیل این اشکال به زبان کامپیوتر و انتقال آن به کمک نرم افزارهای بسیار پیچیده، بسیار آسان و سریع شده است.

هالیوود نیز به جنگ محدودیت ها در دنیای دیجیتال رفته است. این روزها جلوه های ویژه بدون کامپیوترهای عظیم غیرقابل تصورند.

«مایکل سنچری» رئیس گروه هنر مؤسسه پلی تکنیک رنسلائر می گوید:« همه هنرهای خلاق، دیجیتالی شده اند، تا جایی که حتی در آموزش هنرها نیز باید تجدیدنظر کرد. اکنون دیگر خلق آثار هنری به شیوه گذشته انجام نمی شود. ذهن ها و افکار خلاق به سمتی هدایت می شوند که از عهده خلق آثار چند رسانه ای و یکپارچه برآیند.

اوج سرمایه گذاری در دنیای فناوری در سال ۲۰۰۰ بود اما بعد از آن سیری نزولی را طی کرد. با وجود این در سال ۲۰۰۲ میزان سرمایه گذاری در این حوزه ۸۶۷ میلیارد دلار( دو برابر دهه گذشته) بود. حتی شرکت هایی که به کاهش هزینه روی آورده اند هنوز مطمئن هستند که دست و دل بازی در زمینه فناوری دیجیتال در نهایت موجب صرفه جویی می شود. جنرال موتورز بزرگ ترین خودرو ساز جهان سال گذشته، بودجه تکنولوژی اطلاعات خود را تا ۳ میلیارد دلار کاهش داد و سال آینده نیز کاهش خواهد یافت. در عوض همان سرمایه را صرف نرم افزارها و سیستم های کامپیوتری خواهد کرد تا امکان ارتباط اینترنتی میان مشتریان، تامین کنندگان و فروشندگان به بهترین شکل ممکن فراهم شود. «انتونی ایی اسکات» رئیس بخش فناوری خدمات اطلاعات جنرال موتورز می گوید:«برخلاف شرایط سخت اقتصادی، خدمات جنرال موتورز از طریق اینترنت بی چون و چرا و بی تردید ادامه خواهد یافت.»

به این ترتیب، استقبال و بهره گیری از فناوری در جامعه، تحت تاثیر روانشناسی سرمایه گذاران قرار نگرفته است.

گام بعدی دنیای دیجیتال فراتر از کامپیوترهای خانگی، ابزار اجرای موسیقی، دوربین های دیجیتالی یا تلویزیون های دیجیتالی با وضوح بسیار بالاست. در میان سازندگان کامپیوتر این بار هم کمپانی اپل (Apple) در تبدیل کامپیوتر به مغز کنترل کننده خانه های فردا پیشگام است. کامپیوترهای مکینتاش به فناوری ای مجهزند که به طور خودکار تنظیمات لازم را هنگام اتصال ابزارهای جدید انجام و به طور هوشمند آن ابزار را در شبکه قرار می دهد.

«تد ویت» از گیت وی نیز خبر از یک دگردیسی چشمگیر داده است که در آن میان کامپیوتر خانگی، تلویزیون دیجیتالی و دی وی دی پلیر یک شبکه ایجاد می شود. به تدریج این کمپانی به سمت شبکه کردن همه لوازم خانگی با یکدیگر از طریق کامپیوتر خانگی پیش می رود.

هولت پکارد که حرف اول را در چاپگرها می زند چند سالی است که به این نتیجه رسیده که دوربین های دیجیتالی جزو جدایی ناپذیر فناوری چاپ هستند. به همین خاطر از سال ۱۹۹۸ به ساخت دوربین های دیجیتالی پرداخت. «کریس مورگان» از هولت پکارد می گوید:«در اصل دوربین دیجیتال، یک کامپیوتر است که به لنز مجهز شده است. به همین خاطر هولت پکارد در محصولات مربوط به کامپیوتر خانگی تمرکز خود را بر تصاویر دیجیتالی قرار داده است.»

تولید دوربین های دیجیتالی، پیشرفت خود را مدیون تراشه های کامپیوتری و تراشه های حافظه است. این در حالی است که ظرف هر ۱۸ ماه یک تحول جدی در دنیای دوربین های دیجیتالی رخ می دهد، به طوری که تصاویر، شارپ تر و قیمت دوربین ها ارزان تر می شود و همواره امکان چاپ و فرستادن از طریق اینترنت آسان تر و باکیفیت تر می شود. دوربین های دیجیتالی در ابتدا در واقع کامپیوترهایی بود که عکس می گرفت و همان پیچیدگی های کامپیوتر را داشت. اما به تدریج به دلیل شکایت مشتری ها از دشواری های آن، به تدریج نحوه استفاده از آن هم آسان تر شد.

در حال حاضر شبکه کردن لوازم خانگی و اتصال آنها به کامپیوتر و کنترل آنها از راه دور مخصوصاً به رسید تلفن همراه یا کامپیوتر همراه نیاز به تنظیمات پیچیده دارد و هنوز فقط کسانی می توانند از آن استفاده کنند که آشنایی نسبتاً زیادی با تنظیمات در کامپیوتر دارند. «تیم وودز» از شرکت «اینترنت هوم الاینس» - که روی دیجیتالی کردن لوازم خانگی کار می کند- می گوید:«باید فناوری های مخصوص شبکه شدن لوازم خانگی و دیجیتالی شدن استفاده از آنها از استانداردهای یکپارچه و ساده بهره بگیرد تا هم استفاده از آن آسان باشد و هم تنظیم و تعمیر آن ساده باشد. نوجوانان به راحتی خود را با همه پیچیدگی های آن وفق می دهند و به بهترین وجه از آن استفاده می کنند، اما نمی توان انتظار داشت مادران با آن همه مشغله، طرز کار لوازم خانگی خانه های فردا را بیاموزند».

نام پروژه ای که در بوستون آمریکا به اجرا درآمده Mealtime به معنی «وقت ناهار» است. کمپانی های عظیمی که در این پروژه شرکت کرده اند، عبارتند از: ویرل پول، آیس باکس، آی بی ام، هولت پکارد و سیرزروباک.این شرکت ها می خواهند به وسیله کامپیوتر تمام ابزارهای الکترونیکی را به هم گره بزنند. اما تا زمانی که همه خانه های ما به این فناوری مجهز شوند راه درازی در پیش است.

منبع: نیویورک تایمز،اوت ۲۰۰۳

شفیع شفیعی* - در دسامبر2003 در ژنو اجلاس جهانی سران برای جامعه اطلاعاتی (wsis) با حضور دبیر کل سازمان ملل تشکیل یافت در این اجلاس کوفی عنان اظهار داشت؛ «موضوع های مربوط به حاکمیت بر اینترنت بسیار زیاد و پیچیده است. اما علاقه مشترک همه جهانیان این است که امنیت اینترنت تضمین شود وقابل اعتماد باشد. برای حاکمیت بر اینترنت باید مدلهای مشارکتی و دربرگیرنده همه ایجاد شود .این محیط ارتباطی باید در دسترس مردم جهان و پاسخگوی نیازهای آنان باشد.برد وکشش کنونی آن بشدت ناعادلانه است واکثریت عظیم مردم جهان هنوز از آن بی بهره اند».

امروزه فن آوری اطلاعات به مدد فناوری ارتباطات فراگیرشده و جهان را دگرگون ساخته است. گسترش ارتباطات و تکنولوژی رایانه ای با همگرایی و وحدت این دو فرایند پرتکاپو و پویا شتابی مضاعف یافته و جامعه اطلاعاتی حاصل این همراهی است.

مهمترین تغییراتی که این فناوری در جهان بوجود آورده بوسیله مارشال مک لوهان در یک عبارت خلاصه شده است و آن تبدیل جهان به یک دهکده جهانی است. بدین معنا که مردم نقاط مختلف در کشورهای سراسر کره زمین به مثابه ساکنان یک دهکده امکان برقراری ارتباط با یکدیگر و اطلاع از اخبار و رویدادهای جهانی را دارند.

پیشرفت های حاصله در فن آوریهای ارتباطاتی و تکنولوژیهای مخابراتی در تقاطع خود یک فرایند کلان آفرید که از دل آن پدیده ای محیرالعقول بنام اینترنت بوجود آمد. ظهور اینترنت به عنوان یک ابزار جدید سریع و ارزان ارتباطی عرصه های مختلف زندگی بشر را دچار دگرگونی کرد و از بسیاری جهات معنا و مفهوم جدیدی به ابعاد آن بخشید. اینترنت با درنوردیدن فاصله های زمانی و مکانی جهان را برای همه به عرصه حضور تبدیل کرد.

با این مقدمه امروزه نقش اینترنت در زندگی اجتماعی و در عرصه های علمی و فنی انکار ناپذیر بوده و در برنامه ریزی های توسعه اجتماعی ، فرهنگی و اقتصادی جایگاه ویژه ای به فناوری اطلاعات و ارتباطات داده می شود ، استفاده از تکنولوژی ارتباطات و اطلاعات و در راس آن اینترنت موجب کاهش فاصله طبقاتی شده و در فضای مجازی پایگاه اجتماعی جدید به کاربران اعطا می کند و حتی تفاوت های جنسیتی را نیز کاهش می دهد(مرتن و لازارسفلد). افزایش توانایی اعمال قدرت (تیم جردن) ، همگن سازی سلیقه ها ، نزدیکی خواست ها و انتظارات افراد (ژان کازنو)، افزایش مشارکت اجتماعی (ژان استوتزل) ، گذران اوقات فراغت و ورود مفاهیم جدید در زندگی روزمره (دانیل بل) ، امکان برقراری سریع ارتباط ، اطلاع از اخبار و رویدادهای جهانی (مک لوهان ) ،تبادل فرهنگی، دستیابی سریع به یافته های علمی جدید، کاهش هزینه های ارتباطی ،آزادی در تبادل اطلاعات ، افزایش میزان آگاهی عمومی و … از مزایای عمده و کارکردهای قابل توجه گسترش استفاده از ارتباطات اینترنتی بشمار میروند.

آمار و ارقام نشان می دهد که طی چند سال اخیر تعداد استفاده کنندگان از شبکه اینترنت در کشورهای مختلف کسترش فوق العاده ای یافته بطوریکه این رقم در سه سال اخیر در ترکیه به بیش از10 برابر یعنی حدود 5 میلیون نفر رسیده است. همین آمار نشان میدهد که ایران از نظر میزان بهره مندی از اینترنت در بین178 کشور جهان رتبه هشتادوهفتم را دارد که بر اساس طبقه بندی اتحادیه جهانی مخابرات جزو کشورهای متوسط بشمار میرود.

بر این اساس به برخی از نتایج مطالعاتی که در ارتباط با جایگاه اینترنت در زندگی و گسترش آن در جامعه انجام گرفته اشاره می گردد:

- تحقیقی توسط سمیه کارگرنژاد (1383) در میان دانشجویان پزشکی ارومیه به روش پیمایشی انجام گرفته است. نتایج این تحقیق نشان می دهد که 4/56درصد دانشجویان با اینترنت آشنایی ندارند و یا اصلاّ کار نمی کنند و حدود 4/54درصد را دختران شامل میشوند و 3/26درصد از دانشجویان دارای کامبیوتر شخصی هستند.

- تحقیق دیگر که توسط سازمان ملی جوانان انجام گرفته نشان می دهد که تعداد کاربران اینترنتی در ایران در سال 1381 حدود 2/3میلیون نفر می باشد که پیش بینی میشود این تعداد با توجه به افزایش نفوذ اینترنت در ایران به 15 میلیون نفر برسد. براساس نتایج این مطالعه بیش از 35درصد استفاده کنندگان از اینترنت را قشر جوان تشکیل میدهند و میانگین وقت صرف شده برای استفاده اینترنت 52 دقیقه در هفته بوده است.

- مطالعه ای دیگر توسط خانم تهمینه شاوردی پژوهشگر پژوهشکده علوم انسانی جهاد دانشگاهی با عنوان بررسی میزان و نحوه استفاده از اینترنت در میان دانش آموزان دبیرستانی شهر تهران انجام گرفته است . بر اساس نتایج اولیه این بررسی به طور متوسط 200 کاربر به طور شبانه روزی در اتاق گفتگو حضور دارند اهداف این مطالعه آگاهی به ویژگیهای فردی - اجتماعی و خانوادگی کاربران اینترنت میزان و زمان استفاده کاربران اینترنت نحوه استفاده کاربران اینترنت و میزان وابستگی به اینترنت در میان کاربران می باشند که به روش پیمایشی با استفاده از برسشنامه صورت می گیرد و تعداد نمونه آن 240 نفر است .

- مطالعه ای دیگر در کشور ترکیه نشان می دهد که تعداد استفاده کنندگان از اینترنت در ترکیه طی دوره 2002-1999 میلادی از450 هزار نفر به 9/4 میلیون نفر افزایش یافته است و حدود 7درصد جمعیت ترکیه از اینترنت استفاده می کنند میزان رایانه های شخصی در دست مردم 45در هزار و بیشتر استفاده کنندگان را جوانان و 73 درصد را مردان تشکیل می دهند.

همانطور که ملاحظه گردید اینترنت امروزه می رود که جایگاه ویژه ای در ساختار زندگی خانواده ها پیدا کند و کامپیوتر بعنوان تکنولوژی اطلاعات و ارتباطات همانند تلویزیون بعنوان یک وسیله اما با کارکردی متفاوت تر، متنوع تر و تخصصی تر وارد خانه شده و عرصه زندگی اجتماعی را دچار تغییر و تحول نموده و روابط اجتماعی جدیدی با ویژگیهای نوین در جامعه حاکم می سازد.

در کشور ما نیز در چند سال اخیر استفاده از اینترنت گسترش چشمگیری یافته و هم اکنون در بسیاری از خانواده ها، سازمانها و شرکتهای خصوصی در دسترس عمومی قرار گرفته و مورد استفاده قرار می گیرد. طی5-4 سال اخیر تعداد موسسات ارائه دهنده خدمات اینترنتی افزایش قابل توجهی داشته و به بیش از15 برابر رسیده است. کافی نت ها در نقاط مختلف شهر توسعه یافته و روز بروز توسعه می یابند و جوانان بخشی از نیازهای ارتباطی خود را از طریق کافی نت ها برآورده می کنند . در بسیاری از خانواده ها کامپیوتر مورد استفاده قرار می گیرد و بسیاری دیگر به جهت ضرورتی که بوجود آمده در صدد تهیه آن هستند.

با در نظر گرفتن اهمیت اینترنت و استفاده از آن در زندگی امروز و ورود آن به خانه ها و با توجه به نیازی که در عرصه زندگی اجتماعی بوجود آمده میزان آگاهی مردم از اینترنت وکارکردهای آن و همچنین نگرش ها و تمایلات و سوگیریها در مورد اینترنت بعنوان مسائل اساسی در جامعه شهری بشمار میروند که این سوگیریها و نگرشها با توجه به ویژگیهای فرهنگی حاکم بر جامعه ما، قابل تامل به نظر میرسد.

*دانشجوی کارشناسی ارشد پژوهش علوم اجتماعی

ممکن است از فضای سایبر به عنوان نوعی آرمان شهر یاد کنند که در آن هر نوع درخواست ارتباطی امکان پذیر باشد. اما پرسش این است که چه کسی قرار است بر این آرمان شهر حکومت کند؟ ما کاربران اینترنت تصور می کنیم که با حرکتی موزون و آرام به درون این آرمان شهر وارد خواهیم شد تا به مقاصد خلاقانه مان صورت واقع ببخشیم. درست همانطور که به اینترنت وارد شدیم. اما دیگرانی هم هستند که این آرمان شهر را طراحی کرده اند. برای ورود به این آرمان شهر، دیگران نیز خود را آماده کرده اند.
کاربران فعلی برای هر ساعت استفاده از اینترنت مبلغ کمی پرداخت می کنند و از هر هزینه دیگر کاربری گله مندند و انتظار هم دارند برای هر کاربر، پهنای باند وسیع مورد نیاز فراهم باشد. از سوی دیگر، صنعت رسانه ای می تواند ترافیک ارسال و دریافت موجود را وارد اینترنت کند، ترافیکی باارزش ارسال و دریافتی بسیار بیشتر از پست الکترونیکی و مراجعه به سایت ها که پهنای باند زیادی را طلب می کند، کاربران فعلی تمایل دارند قیمت های معمولی را برای مراسلات بپردازند، در حالیکه صنعت رسانه ای هر چقدر لازم باشد پرداخت می کند و البته هزینه ها را نیز از طریق مصرف کنندگان جبران می کند.
از دیدگاه صرفا اقتصادی، انتظار می رود منافع صنعت رسانه ای، قوانین خود را در مسیر دستیابی به فضای سایبر حاکم کند، درست مانند مالک زمینی که با سرمایه گذاری خود انتظار دارد کسی که روی زمینش کار می کند مبلغ بیشتری بپردازد، حال چه صحبت از خرید طیف ماهواره ای باشد یا قانون گذاران لابی کنند. (جیب های بدون ته مسیر خود را پیدا می کنند). با این حال، ملاحظات اقتصادی، تعیین کننده ترین عامل وضع مقررات فضای سایبر نیستند، بلکه ممکن است جنبه های سیاسی مهم تر باشند. سلطه مداوم رسانه های جمعی بر نظام های توزیع اطلاعات، برای ایفای نقش همیشگی رسانه ها به عنوان هدایت گر افکار عمومی، ضروری است. این نقش، همان طور که دیده شد، ماموریتی خطیر در تداوم فرایند جهانی شدن و کنترل اجتماعی نخبگان به صورت عام است.
مرور تاریخ صنعت رادیو در دهه 1920 آمریکا آموزنده است: در دهه 20، جنگی در گرفت. رادیو در راه بود و همه می دانستند که رادیو کالایی همچون کفش نبود که بازار خوبی داشته باشد، می بایست برایش مقرراتی وضع کرد و سئوال اساسی این بود که چه کسی باید مسئولیت این کار را به عهده داشته باشد. گروه های ضعیف و مجزایی مانند کلیسا، اتحادیه های کارگری و برخی گروه های دانشجویی وجود داشتند که سعی می کردند برای تبدیل رادیو به یک پدیده منفعت عمومی، سازمان دهی کنند. اما کاملا ناکام ماندند و رادیو کاملا تجاری شد.ملل دیگر راه دیگری برگزیدند (برای مثال بی.بی.سی در انگلستان) اما همان گونه که ذکر شد، این بار نیز الگوی آمریکایی بود که غلبه یافت.
دو عامل پیش برنده قرینه در فرایند انحصاری کردن تجاری، یکی ضرورت اقتصادی (مبارزه برای ساکت کردن نمایندگان مستقل که قصد جلب توجه مخاطبان را دارند) و دیگری ضرورت سیاسی (حفظ کنترل بر افکار عمومی) هستند. سازوکار سلطه شامل مالکیت متمرکز زیرساخت ها بروکراسی های دریافت مجوز، حقوق مالکیت اطلاعات، قوانین هتک حرمت، ساختار های قیمت گذاری، ایجاد کمبود توزیع مصنوعی و قوانین سانسور می شود. این تاکتیک ها در تمام دوره حیات فناوری رسانه ای الکترونی که با رادیو شروع می شود، مورد استفاده قرار گرفته اند و این بهره برداری را می توان بخشی از فرایند تجاری کردن فضای سایبر دانست.درواقع، اولین علایم بهره برداری از این تکنیک های کاملا آشکار محور اصلی اینترنت آمریکایی خصوصی شده است: تثبیت مالکیت در تله کام و شرکت های ارایه دهنده خدمات اینترنتی شروع شده است. سازمان جهانی مالکیت اطلاعات (WIPO)، مقررات محدودکننده حق مولف جهانی را وضع می کند که آمریکا با آب و تاب، تنبیه های شدید کیفری را برای آن تعیین کرده است. تبلیغات ضداینترنتی جاری در سراسر جهان، ممنوعیت و محدودیت های محتوایی آن را بیشتر کرده است. در مواقعی که فعالیت های غارتگرانه سنتی امکان پذیر باشد، قیمت گذاری به طور فزاینده به «نیروهای بازار» سپرده می شود، رویه های هتک حرمت عجیب به وجود می آیند و با تلاش برای متمرکز کردن ثبت نام های سایت ها، حرکت در جهت دریافت مجوز شرکت های ارایه دهنده خدمات اینترنتی سریع می شود و همه اینها مراحل ابتدایی فرایند تجاری شدن هستند.
قانون اصلاحات تله کام آمریکا در سال 1996 را در نظر بگیرد، فرض بر این است که این قانون به «رقابت فزاینده» منتهی شود. ولی رقابت فزاینده به چه معنی است؟ مرحله گذری وجود دارد که در آن به این نتیجه می رسیم که «رقابت در حال وقوع است.» پس از این مرحله، رقابت به بازی اقتصاد آزاد تبدیل می شود، مخصوصا اگر فضای فعلی حذف نظارت دولت و اقتصاد آزاد و نبود اقدامات ضدانحصاری پابرجا باشد. راه بازگشتی وجود ندارد و تضمینی هم نیست که اگر رقابت از بین برود، نظارت مجدد دولت برقرار خواهد شد.تحکیم به صورت عمومی و افقی مجاز است. یک شرکت مخابراتی می تواند فضایش را توسعه دهد، بفروشد یا با شرکت های رسانه ای ادغام شود. قیمت ها و تعریف خدمات به وسیله «بازار» تعیین می شوند. این مسئله را باید در نظر داشت که قانون تله کام از طریق تلاش های تله کام و بزرگان رسانه ای و برای تفسیر مناسب «رقابت فزاینده» ارایه شد. همچنین باید توجه داشت که فرایند جهانی شدن سعی دارد الگوی رسانه های آمریکایی را تبلیغ کند.
همان گونه که صنعت رسانه ای به طور فزاینده عمودی ادغام می شود (و مالک زیرساخت های توزیع مانند ماهواره ها، کابل ها و امثال آن می شود) و شبکه دیجیتال به سمت اجرایی شدن سوق می یابد، صنعت رسانه ای به دنبال تلفیق و تملک تله کام بر می آید.
مسیر نهایی یک تک ابر صنعت رسانه ای _ مخابراتی، زیر نفوذ یک گروه شرکت های بزرگ ادغام شده عمودی، دنبال کردن نیروهای حیرت آور بین مجموعه شرکت های مشترک برای ادغام شدن است. درحقیقت نظارت بر فضای سایبر حکم فرما خواهد شد. اما خبر زیر گویای این است که مطابق الگوی جهانی گرا، نظارت به وسیله و برای شرکت های بزرگ اعمال می شود: بروکسل (رویتر)- یکی از مقامات عالی رتبه مخابراتی اتحادیه اروپایی، خواستار تدوین منشور بین المللی کنترل اینترنت و سایر شبکه های الکترونی شد. وی گفت: نقش این منشور، تحمیل مقررات جزئی نیست مگر در مواقع خاص (صور غیراخلاقی کودکان و شبکه های تروریستی).
این مقام اتحادیه اروپایی افزود که این منشور توافقنامه های موجود و مورد مذاکره در سازمان جهانی تجارت و سازمان جهانی مالکیت های معنوی و اصول مورد توافق سایر طرف ها از قبیل گروه هفت کشور صنعتی را به رسمیت می شناسد.از دیدگاه اقتصادی، هدف اصلی انحصاری کردن، ایجاد بازار و فضای «هرچه تیغمان برید» است. بازاری که در آن کالاها بدون در نظر گرفتن کالاهای رقیب و با قیمت پایین تر، فقط بر این مبنا که «مصرف کنندگان انبوه برای این کالا چقدر می پردازند؟» تعیین قیمت می شوند و این الگوی بازاری است که امروزه وجود دارد. برای مثال، در سینما و ویدئوکلوپ ها که در آنها فیلم ها بر مبنای علاقه مصرف کنندگان و نه بر مبنای قیمت رقابت می کنند، حق مولف بنیان این شیوه عمل است و سازمان جهانی مالکیت های معنوی به سختی مشغول تهیه یک نسخه صنعتی از حق مولف برای فضای سایبر است.شرکت های بزرگ با یکدیگر رقابت خواهند کرد، ولی رقابت آنان در حوزه های کسب محتوا، یعنی ارایه موفق تولیدات، سطح پوشش و گسترش قلمرو بازارشان خواهد بود. این رقابت سرگرمی های تحریک کننده تری را برای مصرف کنندگان به دنبال دارد ولی به عنوان یک شهروند، خدمات کم ارزش تری به آنها ارایه می شود، زیرا حوزه و پیام سرگرمی های آنها (و اطلاعات) محدود و در قالب منافع شرکت های صنفی است.
قوانین سختگیرانه سازمان جهانی مالکیت های معنوی اصولا دلالت بر این دارد که هر مصرف کننده باید به ازای دریافت هر یا همه تولیدات رسانه ای، پول بپردازد، ضبط برنامه ها روی نوار یا سی دی یا ارسال آن به دیگری غیرقانونی است و سازوکاری (شامل نظارت و تدارک فنی وسایل ارتباط جمعی) برای اجرای موثر این قوانین وجود خواهد داشت.
مقررات مربوط به هتک حرمت، حق مولف و تصاویر غیراخلاقی با هم ترکیب شده و فرهنگ اینترنت را در نهایت غیرقابل قبول می سازند. برای مثال، تابلوی اعلانات به شکل باز وجود ندارد و نیاز است ماهیتا کارکنان حرفه ای، موارد رسیده را از فیلتر بگذرانند تا احتمال تعقیب قانونی را از بین ببرند، درست مانند ویراستاران، دارندگان فهرست، ناخواسته تبدیل به سانسورچی هایی می شوند تا صحت و سقم اظهارات فرستندگان مطلب را تعیین کنند. به نظر می رسد تقدیر این است که در جهان باز غیر اقتصادی امروز اینترنت مانند رادیو شهروند آمریکا یا رادیو و تلویزیون منافع عمومی در حاشیه قرار بگیرد و بدین ترتیب سلطه تجاری فضای سایبر و سلطه صنفی جامعه را کامل کند.
قدرت مالکیت انحصاری، در محیطی بدون دخالت دولت، تبدیل به قدرتی می شود که مقوله های خدمات را تعیین می کند و قیمت گذاری ها را مطابق با اهداف سیاسی یا اقتصادی مالکین انجام می دهد.توانایی توزیع تولیدات رسانه ای به میزان منطقی در سطح مخاطبان فراوان که هنوز جمع محسوب می شوند، تبدیل به توانایی تاسیس یک شرکت رسانه ای رقیب می شوند که همانند سرمایه گذاری های بزرگ، فقط هزینه تولید داشته باشد. این دقیقا همان وضعیتی است که کارتل های رسانه ای از آن پرهیز می کنند و جلوگیری از راه اندازی توزیع را همان کنترل توزیع می دانند که در مورد تلویزیون، پهنای باند کم به معنی مجوزهای پرهزینه است. در مورد فضای سایبر، کارتل می تواند کنترل سنتی توزیع را با تعیین خدمات و قیمت گذاری به گونه ای به دست آورد که توزیع رسانه ای به طور مصنوعی پرهزینه شود و فقط در مقیاس بزرگ با سرمایه گذاری بزرگ، به صرفه باشد.
در مورد شبکه های گروهی غیرتجاری صحبت از فهرست های کوچک با کمتر از یکهزار نفر است. فکر می کنید هزینه ارسال یک پیام به یک نفر در فضای سایبر چقدر است؟ من تصور می کنم که اگر تیغشان ببرد، به اندازه ارسال یک پیام از طریق نامه سفارشی است. ممکن است برای شما خیلی گران به نظر برسد ،ولی چه می توانید بکنید؟ در دنیای نیروهای بازار انحصاری همین است که هست. بروشور تبلیغاتی هنوز می تواند به این شعار ببالد که «پیامتان را بلافاصله، به هر کس، در هر کجای این جهان که باشد، ارسال کند. آن هم با نرخی نازل به اندازه قیمت یک تمبر پست شهری.»
با 25 سنت به ازای هر دریافت کننده خواهیم دید این پدیده فهرست پستی اینترنتی چه خواهد شد: برای یک فهرست پانصد نفری مبلغ 125 دلار مستقیم عاید شرکت مخابراتی می شود. می توان با عددها بازی کرد. صحبت از پرداخت توسط دریافت کننده کرد و یادآور شد که کاربران شرکتی برای شبکه سازی با هزینه قابل پرداخت تاکید دارند، ولی باید گفت که با وجود این، قیمت گذاری کنترل شده انحصاری، این قدرت را دارد که نهادها را از الگوهای کاربری اینترنتی خارج کند، زمان زیادی طول نخواهد کشید که به وضعیتی باز گردیم که گروه ها و ناشران کوچک به فکر روش های پرداخت هزینه ماهیانه مراسلات پستی خود باشند. صنعت شرکت های رسانه ای با ارسال پیام های فرد به فرد و همچنین توزیع تولیدات تجاری خود، پول زیادی به جیب می زنند، مطابق نتیجه ای که این شرکت ها از تحلیل کارآمدی هزینه- فایده خود می گیرند، تعیین خواهند کرد که آیا شبکه ای شدن شهروندان به صورت وسیع را ترویج کنند یا نه. اگر مایل نباشند، ترغیبی صورت نمی گیرد مگر به روش حاشیه ای که رادیو های شخصی(Radio HAM) عمل می کنند (رادیویی برای آنان که وقت و پول اضافی دارند و بیشتر درباره رادیوی شخصی گفت و گو می کنند). ممکن است تصور کنید که نوعی صنعت چت روم های تجاری یا گروه های گفت و گو به وجود خواهد آمد و منحصر به نوعی برنامه های رادیویی بحث و گفت و گوی آنلاین با عناوینی همچون «اپرا وینفری» ، «تد کوپل» و «لری کینگ» معروف خواهد شد که در آنها مهمانانی که به گونه تصادفی انتخاب شده اند، حضور خواهند داشت. بحث آنلاین نیز می تواند یکی از تولیدات جدید رسانه ای و جنبه اقتصادی توزیع آن، باب میل کارتل ها باشد.
دورنمای دموکراسی و فضای سایبر تیره است و به نظر می رسد همانند همه فناوری ها، فضای سایبر خودش بیشتر به یک مشکل تبدیل می شود تا یک راه حل، سعی من این خواهد بود پاسخ سئوال: «ما چه کاری از دستمان بر می آید؟ را بدهم، ولی ابتدا اجازه دهید مجدد سری بزنیم به موضوع اصلی این مجموعه یعنی دموکراسی الکترونی» .
• وسایل ارتباطی انحصاری
صنعت رسانه های جمعی نیز مانند اینترنت، شبکه جهانی وسایل ارتباطی است و دستیابی به اطلاعات بی پایان را امکان پذیر می کند. هرچند، در ورای این تشابهات، این دو تفاوت های بسیاری نیز دارند.
مبادلات اینترنتی، غیراقتصادی است ولی رسانه های جمعی به طور فزاینده ای تجاری هستند. در اینترنت هر کسی می تواند انتشار دهد در حالی که نشر از طریق رسانه های جمعی در کنترل مالکین آنهاست. طیف وسیعی از تفکرات عمومی در اینترنت یافت می شود، اما بحث و گفت و گو در رسانه های جمعی محدود و به طور حساب شده ای انعکاس جهان بینی مالکین آنهاست. در رسانه های جمعی به غیر از مشارکت های داوطلبانه، «مالکین محتوا» و «تولیدکنندگان محتوا» وجود دارند. به جای فهرست پستی رایگان، لینک های وب و کارگزاران داوطلب ارسال در اینترنت، توزیع کنندگان محتوا شامل شبکه های پخش، اپراتورهای کابلی، اپراتورهای ماهواره ای، سینماهای زنجیره ای و ویدئوکلوپ ها و به جای مجموعه مخاطبان مشارکت کننده یا شبکه وندها، مصرف کنندگان رسانه های جمعی وجود دارند.
در هر دو شبکه، محتوای اطلاعات، نشان دهنده منافع و علایق مالکین آنهاست. این موضوع در اینترنت به معنی این است که محتوا به وسعت جامعه است، اما در رسانه های جمعی، دیدگاه باریکی از محتوا نشان دهنده این حقیقت است که مالکیت رسانه های جمعی در بعد جهانی به صورت روز افزون به سوی متمرکز شدن در یک باند بزرگ از شرکت های در هم ادغام شده، پیش می رود.
رسانه های جمعی در خدمت گفتمان، آموزش و دموکراسی مشارکتی نیستند و در عوض به گونه ای طراحی می شوند که تولیدات مورد نظر شرکت ها را به «مصرف کنندگان» برسانند و از پس افکار عمومی برآیند.صنایع رسانه ای و مخابراتی آمریکا مدت هاست خصوصی شده اند، با این حال، شکل شرکتی شده رسانه های جمعی به طور کلی در ایالات متحده ظهور یافته است. عمدتا این مدل آمریکایی است که در حال تبدیل شدن به یک ارزش جهانی است، بخشی به دلیل اینکه آمریکا یک روش اقتصاد خرد را ارایه کرده که در حال تبدیل شدن به شرایط جهانی است (اقتصاد تحت تاثیر شرکت) و بخشی نیز به این دلیل که آمریکا به طور موثر سیاست های حمایت از شرکت های خود را در مجامع بین المللی ترویج می کند.
نظام های رادیو تلویزیونی دولتی به سرعت در فرایند جهانی شدن، خصوصی می شوند و گردانندگان رسانه های شرکتی با جیب های بدون ته خود، آنها را به چنگ می آورند و بدین ترتیب، الگوی رسانه های آمریکایی را در جهان تبلیغ می کنند، هر چند این گردانندگان آمریکایی خود تنها خریداران بازار نباشند. الگوی آمریکایی الگویی انحصاری است: درست مانند گروه هفت خواهران که بر بازار جهانی نفت تسلط دارند، بر صنعت رسانه ها نیز دسته ای از سرکردگان مسلطند. نشریه نیشن، در سوم ژوئن 1996 نقشه راه صنعت اخبار و سرگرمی آمریکا را بسیار خوب ارایه داد و هژمونی مشترک جنرال الکتریک، تایم _ وارنر، دیزنی کپ سیتیز، و وستینگهاوس را به تصویر کشید. این سرکردگان به صورت عمومی ادغام شده اند، یعنی نه تنها دارای محتوا و وسایل تولیدند، بلکه نظام های توزیع ایستگا های پخش رادیو و تلویزیونی، ماهواره ها، سیستم کابلی و سینماهای زنجیره ای را نیز در اختیار دارند. ممکن است در وهله اول تایم وارنر و دیزنی را شرکت های رسانه ای بدانیم اما برای جنرال الکتریک و ویستینگهاوس، رسانه ها جنبه فرعی دارند.
آنها در هر زمینه ای فعال هستند، از نیروگاه های هسته ای گرفته تا هواپیماهای جنگی، بیمه و وسایل پزشکی. سیاست های رادیو تلویزیونی آنها نه تنها انگیزه سودهای شرکت های رسانه ای خود، بلکه به همان اندازه منافع کلی مجموعه های تحت مالکیت خود را نیز منعکس می کنند. برای مثال به نظر نمی رسد ان.بی.سی (NBC) دخالتی در جریانات پشت پرده مربوط به مسایل ایمنی راکتورهای هسته ای جنرال الکتریک یا فساد موجود در قراردادهای جنرال الکتریک با دولت آمریکا، داشته باشند. وقتی سخن از مالکیت رسانه های جمعی و تاثیر بیشتر آگهی دهندگان شرکت ها به میان می آید، تعجبی نخواهد داشت که محتوای رسانه های جمعی، نه فقط اخبار بلکه برنامه های سرگرم کننده نیز انعکاس دهنده یک دیدگاه جهانی دوستدار منافع شرکتی به طور عام است. با ظهور جهانی شدن، این چهار مجموعه به همراه روپنت مرداک و دیگران، برای خرید وسایل تولید و توزیع در مقیاس جهانی، با هم به رقابت می پردازند. روند آشکار پس از مرحله تعدیل نیرو به سوی صنعت رسانه های جمعی جهانی زیر سلطه دسته ای از شرکت های فراملی است.
جهانی شدن صنعت رسانه ای به معنی تسلط شرکتی جریان های جهانی اطلاعات و مدیریت متمرکز افکار عمومی جهانی است. در حالیکه رویه اینترنت بر امکان بالقوه فضای سایبر برای اتصال شهروندان به یکدیگر به صورت مشارکتی استوار است. صنعت رسانه ای جمعی زیرسلطه شرکت ها، فضای سایبر را به مثابه یک نظام توزیع تولیدات و وسیله ای برای کنترل افکار می انگارد. ارزیابی کاربرد فضای سایبر نیازمند بررسی محیط سیاسی شکل گیری فضای سایبر و نگاهی دقیق تر به موضوع دموکراسی است.

مترجمان: دکتر نادر صادقى لواسانى نیا، حنانه زینلى - امروزه بحث داغى در بین روانشناسان درگرفته و شور و شوق بسیار براى اینترنت، برخى افراد را کمى هیجان زده کرده است، برخى افراد زمان زیادى را با آن مى گذرانند. آیا این شکل دیگرى از اعتیاد است که روح انسان را مورد تاخت و تاز قرار داده است؟

روانشناسان هنوز مطمئن نیستند که این پدیده را چگونه نامگذارى کنند؟ برخى به آن برچسب «اختلال اعتیاد به اینترنت» مى زنند، اما افراد زیادى بسیار زودتر از زمانى که اینترنت وارد زندگى آنها شود، به کامپیوترهاى خودشان معتاد بوده اند. برخى دیگر به شدت به کامپیوترهایشان وابسته هستند و هیچ تمایلى به اینترنت ندارند. شاید ما باید این پدیده را «اعتیاد به کامپیوتر»بنامیم. همچنین نباید اعتیاد پیش پا افتاده و اغلب پذیرفته شده اى را که برخى افراد به بازیهاى ویدیویى دارند، فراموش کنیم. بازیهاى تصویرى نیز کامپیوترند یا کامپیوترهایى هستند که نیازمند به پشتکار بسیار زیاد دارند اما با این حال کامپیوتر هستند. در مورد تلفن نیز همین طور است، مردم به تلفن هم معتاد مى شوند و این امر فقط مربوط به کشورهاى غربى نیست. درست مثل کامپیوترها، تلفن ها نیز به لحاظ تکنولوژیکى از ارتباطات گسترش یافته اند و شاید بتوان آنها را در مقوله ارتباطات کامپیوترمحور طبقه بندى کرد (که با عنوان cmc شناخته مى شوند) و محققان آن را به فعالیتهاى اینترنتى ترجمه کرده اند. در آینده اى نه چندان دور، کامپیوتر، تلفن و تکنولوژى تصویرى ممکن است همگى با هم ترکیب شده و شاید به شدت اعتیادآور شوند.

شاید، در یک سطح گسترده، پذیرفتنى است که در مورد «اعتیاد به فضاى مجازى»۵ گفت وگو کرد. برخى از اعتیادهاى فضاى مجازى، بازى و رقابت محورند، برخى دیگر احتیاجات اجتماعى را برآورده مى کنند و برخى فقط از اعتیاد به کار ناشى مى شوند. پس این تفاوتها ممکن است ظاهرى باشد.

نه افراد زیادى در مورد اعتیاد به بازى و کار، مشتهاى خود را در هوا گره کرده اند و نه روزنامه هاى زیادى نیز در مورد این مقولات مقاله نوشته اند. این موضوعات از مد افتاده اند. اینکه رسانه ها توجه خود را به سمت اعتیادهاى اینترنتى و فضاى مجازى برگردانده اند منعکس کننده موضوع داغ و جدیدى به نام اینترنت است. این امر همچنین اضطراب مردمى را نشان مى دهد که واقعاً نمى دانند اینترنت چیست، هرچند همه درباره این موضوع حرف مى زنند.

با وجود این برخى افراد مسلماً با اعتیاد به کامپیوترها و فضاى مجازى به خودشان آسیب مى رسانند. گاهى به خاطر اعتیاد به این فضاها افراد شغل خودشان را از دست داده و یا از مدرسه به دلیل نمرات بد اخراج مى شوند و یا به این دلیل که نمى توانند در مقابل وقف کردن تمام وقت خود به فضاهاى مجازى مقاومت کنند، از همسرانشان جدا مى شوند. در این صورت آنها به لحاظ بیمارى شناسى، معتاد محسوب مى شوند و همانند تمام اعتیادها، مشکل این است که کجا باید خطى میان شور و شوق «طبیعى» و اشتغال فکرى «نابهنجار» کشید؟

«اعتیادها» را مى توان به صورت خیلى سطحى «سالم»، «ناسالم» و یا ترکیبى از هر دو تعریف کرد. اگر شما شیفته یک سرگرمى شده اید و احساس مى کنید وقف آن هستید و مى خواهید تا زمانى که امکان دارد به آن بپردازید این مى تواند راهى براى یادگیرى، خلاقیت و یا ابراز وجود باشد. حتى در برخى اعتیادهاى ناسالم شما مى توانید این ویژگى هاى مثبت را پیدا کنید، اما در اعتیادهاى واقعاً بیمارگونه، درجات استفاده به سمت بالا مى روند، معایب بر مزایا مى چربند و منجر به اختلال جدى در توانایى هاى فرد در زندگى «واقعى» مى شوند. تقریباً هر چیزى مى تواند هدف اعتیاد بیمارگون باشد، مثل موادمخدر، تمرین ورزشى، قماربازى، رابطه جنسى، ولخرجى، کار و غیره. با نگاهى به این مشکلات از یک چشم انداز بالینى متوجه مى شویم که معمولاً این اعتیادهاى بیمارگو ریشه در زندگى گذشته فرد دارند که مى توان آنها را از تضادها و محرومیت هاى معنادارى در زندگى فرد پیدا کرد. آنها ممکن است تلاشى براى کنترل افسردگى و اضطراب و شاید منعکس کننده ناامنى هاى عمیق و احساسى از تهى بودن درونى باشند.

تاکنون، تشخیص روانپزشکى رسمى در مورد اعتیاد به «اینترنت» و یا «کامپیوتر» وجود نداشته است. آخرین ویراست (چهارمین) از راهنماى تشخیصى و آمارى اختلال هاى روانى (که همچنین با عنوان DSM - IV شناخته مى شود) که استانداردهایى براى طبقه بندى انواع بیماریهاى روانى ارائه مى کنند، هیچ طبقه بندى را براى اعتیاد به اینترنت معرفى نکرده است.

باید منتظر ماند که آیا این شکل از اعتیاد روزى در این راهنما گنجانده خواهد شد یا خیر. همانند بسیارى از تشخیص هاى رسمى، براى «اختلال اعتیاد به اینترنت» و یا هر تشخیص پیشنهادى دیگر، باید تا بیشتر شدن تحقیقات گسترده دیگر صبر کرد و دو حوزه اساسى را در نظر گرفت. اول اینکه آیا مجموعه اى تشخیصى از نشانه هاى بادوام و قابل اطمینان وجود دارد که این اختلال را تشکیل مى دهد؟ دوم، آیا تشخیص با هر چیز دیگر از قبیل عوامل مشابه در گذشته فرد، شخصیت و ویژگى پیش آگهى افرادى که مورد تشخیص قرار مى گیرند در رابطه است؟ اگر جواب منفى بود، جار و جنجال براى چیست؟ این تنها یک برچسب بدون اعتبار خارجى است.

تا اینجا، محققان فقط توانسته اند بر حوزه اول متمرکز شوند و سعى کنند تا مجموعه اى از نشانه هایى را مشخص کنند که اعتیاد کامپیوترى و یا اینترنتى را تشکیل مى دهند.

خانم کیمرلى، اس . یونگ روانشناس در مرکز اعتیاد روى خط، افرادى را به عنوان وابسته به اینترنت طبقه بندى مى کند که طى سال گذشته تعداد چهار یا بیشتر موارد زیر را داشته باشند. البته ، وى به طور خاص بر روى اعتیاد به اینترنت و نه بر طبقه گسترده ترى از اعتیاد به کامپیوتر تمرکز کرده است:

آیا شما هنگامى که خارج از خط هستید به اینترنت و یا خدمات روى خط فکر کرده و اشتغال ذهنى دارید؟

آیا شما احساس مى کنید که احتیاج به گذراندن زمان بیشترى روى خط دارید تا همان میزان از رضایت را به دست آورید؟

آیا شما قادر نیستید استفاده روى خط خود را کنترل کنید؟

آیا شما به هنگام قطع و یا کم کردن استفاده روى خط خود احساس بدخلقى یا ناراحتى مى کنید؟

آیا شما بیشتر از زمانى که معمولاً قصد داشتید روى خط مى مانید؟

ایوان گولدبرگ بیشتر به عنوان شوخى مجموعه اى از نشانه هایى را معرفى کرده که وى آن را استفاده «بیمارگون از کامپیوتر» مى نامید. سایر روانشناسان درباره سایر نشانه هاى احتمالى اعتیاد به اینترنت و یا نشانه هایى که اندکى از معیارهاى یونگ و یامعیارهاى طنزگونه گولدبرگ را داشته باشد، هنوز بحث مى کنند.

این نشانه ها شامل موارد زیر هستند:

تغییرات شدید در سبک زندگى به منظور گذراندن زمان بیشترى در شبکه

کاهش کلى فعالیت هاى بدنى

بى توجهى به سلامت فردى در نتیجه فعالیت اینترنتى

اجتناب از فعالیت هاى مهم زندگى به منظور گذراندن زمان بیشترى در شبکه

کمبود خواب و یا تغییر الگوهاى خواب براى گذراندن زمان بیشترى در شبکه

کاهش معاشرت و در نتیجه از دست دادن دوستان

غفلت از خانواده و دوستان

به هیچ وجه نمى خواهند زمان زیادى را در خارج از شبکه بگذرانند

نیاز شدید به گذراندن زمان بیشترى با کامپیوتر

بى توجهى به مسؤولیتهاى شغلى و شخصى خانم لین روبرتز، در یک فهرست راهنما براى روانشناسى مجازى، به تشریح پیامدهاى احتمالى جسمانى ناشى از استفاده بسیار از اینترنت پرداخته است، اگرچه وى این واکنشها را با اعتیاد بیمارگون الزماً یکسان نمى داند.

یک پاسخ شرطى شده (افزایش ضربان قلب و فشارخون) هنگام اتصال مودم

یک «حالت دگرگون شده ازخودآگاهى» درطى مدتهاى طولانى از تعامل گروهى دوطرفه‎/ کوچک (تمرکز کامل و خیره شدن به صفحه نمایش، مشابه با حالت خلسه و یا مراقبه)

رؤیاهایى که درمتن طومارى شکل ظاهر مى شوند (مشابه با انجام بازیهاى متنى مثل مو)

زودرنجى بسیار شدید به هنگامى که فرد در فضاى مجازى غوطه ور است از سوى افراد بامسائل زندگى واقعى.

جان سولر در مقاله خود با عنوان «اعتیاد به بازى قلعه» که یک محیط گپ زنى‎/ مو گرافیکى است به معیارهایى اشاره مى کند که اغلب روانشناسان در تعریف همه اشکال اعتیاد استفاده مى کنند.

واضح است که تلاش براى تعریف اعتیاد به اینترنت و کامپیوتر از این الگوها مشتق شده است که شاید براى تمام انواع اعتیاد مشترک باشند. به عبارتى دیگر به الگوهایى اشاره مى کنند که شاید به علتهاى عمیق تر و جهانى اعتیاد مربوط باشند:

آیا شما به دلیل این رفتار از امور مهم زندگى خود غفلت مى کنند؟

آیا این رفتار باعث مختل شدن روابط شما یا ایجاد اختلال در روابط شما با نزدیکانتان شده است؟

آیا نزدیکان شما درمورد این رفتار شما ناراحت و یا دلخور شده اند؟

آیا هنگامى که دیگران از این رفتارانتقاد مى کنند، حالت دفاعى گرفته و یا رنجیده مى شوید؟

آیا شما درمورد آنچه که انجام مى دهید احساس گناه یا اضطراب مى کنید؟

آیا شما تاکنون متوجه شده اید که در حال پنهان کارى و یا «مخفى کردن» این رفتار هستید؟

آیا تاکنون سعى کرده اید عکس العمل خود را کاهش داده، اما قادر به انجام آن نشده اید؟

اگر با خودتان صادق هستید، آیا احساس مى کنید که یک نیاز پنهان دیگرى است که باعث انجام این رفتار مى شود؟

اگر شما تا اندازه اى از این سؤالها آشفته شده و یا ازپا درآمده اید قابل درک است. این دقیقاً معضلى است که پیش روى روانشناسان در فرایند تعریف و تأیید یک مقوله شناختى جدید قراردارد.

به شکلى ساده تر، برخى از کوششهاى فکاهى براى تعریف اعتیاد به اینترنت را درنظر بگیرد. در پایین، فهرستى از سازمان مرکزى معتادان گمنام به اینترنت ارائه شده است. اگرچه بیشتر قصد شوخى درکار بوده است به برخى مشابهت هاى برجسته، باید برخى موارد با معیارهاى تشخیصى جدى توجه کرد، حتى در یک شوخى نیز ریشه اى از حقیقت وجوددارد.

ده علامتى که نشان مى دهد شما معتاد به اینترنت هستید:

۱- شما ساعت ۳ صبح بیدار مى شوید تا به دستشویى بروید، مى ایستید و پست الکترونیک خود را در راه برگشتن به تختخواب بازرسى مى کنید.

۲- شما برروى بدن خود اینگونه خالکوبى مى کنید: «این هیکل با نرم افزار نت اسکیپ Netscape Navigator

۳- کودکان خود را با نام هاى Eudora، Mozilla یا Doctom صدا مى کنید.

۴- شما مودم خود را خاموش مى کنید ویک احساس وحشتناک از تهى بودن به شما دست مى دهد، انگار که شما از معشوق خود دور مى شوید.

۵ - شما نیمى از زمان مسافرت هوایى خود را درحالى مى گذرانیدکه کامپیوتر لب تاپ خود را روى زانو و فرزندتان را در قفسه بالاى سر گذاشته اید.

۶ - شما تصمیم مى گیرید که فقط به دلیل دسترسى رایگان به اینترنت براى یک یا دوسال بیشتر در دانشگاه بمانید.

۷- شما با مودم ۲۴۰۰ بایت در ثانیه مردم را تمسخر مى کنید.

۸ - شما درنامه هاى پستى خود هم از شکلکهاى خنده دار استفاده مى کنید.

۹ - آخرین رفیقى که شما داشتید یک TPEG بوده است.

۱۰ - سخت دیسک شما خراب شده است، شما دو ساعت است که به اینترنت وصل نشده اید. شروع به راه رفتن مى کنید. تلفن را برداشته و شماره دسترسى ISP خود را به صورت دستى مى گیرید. شما سعى مى کنید تا به شکل انسانى با مودم ارتباط برقرارکنید.

شما موفق شدید.

همچنین یک معضل شناخت شناسى کنجکاوى برانگیز موردتوجه محققانى است که اعتیادهاى فضاى مجازى را بررسى مى کنند. آیا خود آنها نیز معتادند؟ آیا اگر آنها نیز درواقع تاحدى با کامپیوترهایشان اشتغال ذهنى دارند، آیا این موضوع آنها را کمتر قادر مى سازد تا عینى باشند و بدین ترتیب نتایج کار آنها دقیق تر است؟ و یا مشغول شدن آنها با کامپیوتر به آنها نگرشهاى ارزشمندى درنتیجه تحقیق مشاهده اى مشارکتى مى دهد؟ به این سؤال نمى توان براحتى پاسخ داد.

نتیجه: هنگامى که زندگى واقعى شما از زندگى فضاى مجازى جدامى شود، این یک مشکل است. هنگامى که زندگى واقعى شما با زندگى فضاى مجازى شما ترکیب مى شود، خوب است.

هنگامى که مردم به اینترنت معتاد مى شوند و یا به شکلى بیمارگون در فضاى مجازى، هیجان خود را تخلیه مى کنند آنها از زندگى واقعى خود جداشده اند. فعالیت فضاى مجازى آنها خودش تبدیل به یک دنیا مى شود. آنها با افراد زندگى روزمره خود دراین باره گفت وگو نمى کنند. این یک جانشین انتخابى و یا گریز از زندگیشان است. فضاى مجازى اغلب یک بخش گسسته از ذهن خود آنهاست. به عبارت دیگر یک ناحیه مسدودشده درون روح آنها که تضادها و خیال پردازیها درآن تخلیه هیجانى مى شوند.

بازسازى این گسست یک بخش از تکنیکهاى کمک به افرادى است که معتاد به اینترنت هستند.

ازطرف دیگر، استفاده سالم از اینترنت به معنى تلفیق دنیاى روزمره و فضاى مجازى است. شما با دوستان و خانواده در «زندگى واقعى» خود درباره زندگى روى خط حرف مى زنید. شما هویت، علایق و مهارتهاى واقعى خود را به درون اجتماع روى خط مى آورید. شما به افرادى که روى خط مى شناسید تلفن زده و یا آنها را حضورى ملاقات مى کنید و ازطرف دیگر شما با افرادى که در دنیاى واقعى مى شناسید نیز ازطریق پست الکترونیک یا چت تماس برقرارمى کنید. اصل اساسى براى کمک به کسانى که به صورت اعتیادآورى در دنیاى مجازى گیر افتاده اند این است که آنها را به «دنیاى واقعى» بازگرداند و این امر همچنین یک ابزار قدرتمند براى مصاحبه با کسانى است که به سوءرفتار در فضاى مجازى معتادشده اند. (مثل پیشنهادهاى بى شرمانه Snerts). چگونه شما نوجوانى را که پشت گمنامى فضاى مجازى مخفى شده است مى خواهید معالجه کنید؟

۱- او را با نام واقعى اش صداکنید.

۲- علایق دنیاى واقعى وى را کشف کرده، دراین باره با او حرف بزنید و اگر تمام این موارد شکست خورد؛

۳ - با والدینش تماس بگیرید.

اکنون اجازه بدهید که من به قضیه اصلى برگردم، «هنگامى که این موضوع مشکل ساز است که زندگى شخصى فرد از زندگى مجازى او جداشود.» من فکرمى کنم زیبایى این قضیه دراین است که همچنین سناریوى تصویر آینه اى را نیز موردتوجه قرارمى دهد. برخى افراد به اینترنت تهمت مى زنند. آنها نمى خواهند هیچ کارى با آن داشته باشند. این نیز شکلى از جدایى و ناتوانى در تلفیق اینترنت با زندگى واقعى است که آن نیز مشکل ساز است.

منبع:ایران

حمید شریف زاده¬_مهدی شهیدی - در حال حاضر همگام با فراگیر شدن اینترنت و رشد روز افزون کاربران در سراسر جهان، مباحث مرتبط با آن نیز مثل فیلترینگ و محدودســـــازی دسترســـــی بـــــه سایت‌هـــــا، به دغدغه بسیاری از حکومت‌ها و دولت‌ها اعم از توسعه یافته و در حال توسعه )البته با رویکردهای مختلف( تبدیل شده است. امروزه سازمان‌ها، شرکت‌ها و موسسات بسیاری در دنیا وجود دارند که برحسب ماموریت‌ها و حیطه کاری خود به دنبال محدودسازی دسترسی به اینترنت هستند; به عنوان مثال، شرکتی برای افزایش بهره‌وری کارمندانش، سایت‌های سرگرمی را بلوکه می‌کنــــــد یا کتابخانه‌ها و مــــــدارس بـــه منظور عدم دسترسی کودکان به مطالب غیراخلاقی، این گونه وب سایت‌ها را فیلتر می‌کنند.

پس از حوادث یازدهم سپتامبر 2001، پای دولت‌ها و حکومت‌های فراوانی به حیطه فیلترینگ باز شد و در این میان، نقش کشورهای اروپایی و به ویژه ایالات متحده، پر رنگ‌تر از سایرین بود. ایالات متحده به عنوان پیشروترین کشور دنیا هم در زمینه به کارگیری و توسعه تجهیزات اینترنت و هم در زمینه تولید محتوای اینترنتی، پس از حملات 11 سپتامبر، با چالش جدی در مواجهه با اینترنت رو به رو شد و دولت این کشور، قوانین محکمی را در ایــــــن مورد وضع کرد تا جایی که حامیان حریم شخصی و آزادی‌های مدنی به اعتراضات گسترده‌ای علیه دولت بوش دست زدند.

امریکا که با بیش از 200 میلیون کاربر اینترنتی، از این حیث در جهان رکورددار است، در تاریخ 24 اکتبر 2001، قانونی تحت عنوان Patriot Act را تصویب کرد که به موجب آن، کنترل و نظارت بر تبادل داده‌های online کاربــــــران، رنگ قانونی به خود می‌گرفت; این قانون که در قالب مبارزه با تروریسم به تصویب رسیده بود، موجی ازمخالفت‌ و اعتراض را هم در میان جمهوری خواهان و هم در بین دموکرات‌ها برانگیخت. پیاده‌سازی Patriot Act که به شدت از سوی دادستانی امریکا دنبای می‌شود، در نوامبر 2003 با اعطای اختیارات بیشتر به پلیس امریکا ،(FBI) از این نیرو خواست تا کلیـــــــه اطلاعات مربوط به کاربران اینترنتی را، حتی بـــــــرای تحقیقات غیررسمی، جمع‌آوری کند. از سوی دیگر، برخی ایالت‌های امریکا مثل پنسیلوانیا قوانین مخصوص به خود را برای فیلتر کردن محتوای اینترنتی دارند.

علاوه بـــــــر این، در سال2000 نیز کلیه کتابخانه‌های امریکا موظف شدند برای انجام فعالیت‌هـــــــای اینترنتی، فیلترهـــــــای مربوط به تصاویـــــــر غیر اخلاقی را در کامپیوترهای خود نصب کنند. اجرای نامناسب این قانون بـــــــا عنوان قانون حفاظت اینترنتی کودکان(CIPA) و فیلتر شدن اشتباهی بعضی از سایت‌ها باعث شد تا برخی گروه‌های مدافع حقوق مدنی در سال2002 به دولت بوش اعتراض کنند.

اما قصـــــــه فیلترینگ در اروپا و کشورهای عضـــــــو اتحادیه اروپا، داستان دیگری دارد; فرانسه به عنوان کشوری بــــــا تمدن و فرهنگ کهن، بـــــــرای حفظ ارزش‌هـــــــای فرهنگی خـــــــود، نتایج موتورهای جست‌وجوی اینترنتی از جمله گوگل (Google) را دستکاری کرده و به زعم خود، آن را بومی می کند. علاوه بر این، با وجودی که تصمیمات اصلی و عمده پیرامون آزادی بیـــــــان در اینترنت و حفظ حریم خصوصی افراد در این عرصه، توسط اتحادیه اروپا اتخاذ می‌شود، اما کشور فرانسه یکـــــــی از معــــــدود اعضای این اتحادیه است که در پذیرش آنها مقاومت زیادی کرده و سعـــــــی دارد قوانین خود را اجرا کند

در بحث نظارتی نیز، کشور فرانسه بـــــــا تصویب قانون LSQ در سال2001، کلیه ISPهای این کشور را موظف کرد تا فعالیت‌های اینترنتـــــــی و پیام‌های پست‌الکترونیک مشتریان خـــــــود را حداقل به مدت یک سای، ذخیره و نگهداری کنند. همچنین این قانـــــــون به قضات و پلیس ایـــــــن کشور اجازه می‌داد تا در پیام‌های شخصی کاربران به منظور کشف یا اثبات جرم، به تفحص بپردازند.

اما حیطه فیلترینگ، تنهـــــــا به مـــــوارد فوق خلاصه نمی‌شـــــــود; چه بسیار کشورهایی وجود دارند که برای دستیابی به منافع سیاسی خود و حفظ قدرت، با کمک ابزارهای فیلترینگ، جلوی جریان آزاد اطلاعات را می‌گیرنـــــــد و نه تنها به محدودسازی اینترنت می‌پردازند، بلکه حتی در بعضی موارد با بهره‌گیری از قوانین مبهم و ناکارآمد، به برخورد قضایی و بازداشت فعالان اینترنتی مبادرت می‌کنند.
این قیاس، مع‌الفارق نیست

فرض کنید آقای (...( مسئول مبـــــــارزه با فروشندگان مـــــــواد مخدر است، کاسب‌هایی کـــــــه پاتوقشان در سراسر کشور، عمدتا در پارک‌ها است. در این صورت اصلا جای تعجب نداشت که ایشان دستور بدهند، برای آلوده نشدن بچه‌های مردم، دور تمام پارک‌ها دیوار بکشنـــــــد و درشان را تخته کنند تا دیگر کسی به مواد مخدر دسترسی نداشته باشد.

این همان اتفاقی است که در فضای مجازی افتاده است. برای آنکه نوجوانان، جوانان، میانسالان، بزرگسالان و سالمندان از و در امان بماننـــــــد و البته از اخبار، مطالب و تحلیل‌هـــــــای سیاســـــــی بهترین و پیشرفته‌ترین ابزار فیلترینگ به کار گرفته شده است تا عملا اینترنت چیزی در مایه‌های صدا و سیمای خودمـــــــان شود. پس به احترام بـــــــانک اطلاعات ملـــــــی فیلترینگ سایت‌ها برمی‌خیزیـــــــم، کلاه از سر برمی‌داریم، و گزارش خود را ایستاده می‌نویسیم.
بانک اطلاعات ملی تشکیل می‌شود

این تیتر خبری بود که روز دوشنبه 27 تیر ماه روی خروجی ایرنا مشاهده شد. خواندن این تیتـــــــر موجی از شوق ایجاد کـــــــرد که بالاخـــــــره قرار است یک بانک اطلاعاتی ملی در کشور ایجاد شود; منبعی بسیار ارزشمند که لابد حجم بزرگ و متنوعـــــــی از اطلاعات اجتماعی، فرهنگی، اقتصادی و سیاسی را در خود دارد و محققان، روزنامه‌نگاران، مدیران و حتی مردم عادی را خوراک خواهد داد.

متن خبر اما کرد. دریافتم که این بانک اطلاعات ملی پدیده‌ای ایجابی نیست و قرار است به عنوان مرجع فیلترینگ گسترده و فراگیر عمل کند. بانکی که یک نقض غرض آشکار است: جمع‌آوری اطلاعات برای مقابله و سانسور اطلاعات.

خبر این بود که مدیر عامل شرکت ارتباطات داده‌ها (دیتای سابق( جناب آقای رشیدی مهر آبادی در اصفهان به ایرنا گفته بود: و فیلترینگ به منظور در دست داشتن منبع ((source آن برای اعمال تغییرات و تقویت صنعت فلیترینگ در داخل کشور را شامل می‌شود.

چنانکه به صراحت مشاهده می‌کنید، آقـــــــای رشیدی می‌خواهد با یک تیر دو نشان بزند: اوی اعمال فیلترینگ یکپارچه و غیرقابل نفوذ در کشور و دوم پایه‌گذاری یک صنعت جدید; شاید حداقل با توسعه صنعت فیلترینگ و ارزآوری حاصل از آن بتوان به اقتصاد کشور کمک کرد و اشتغای ایجاد کرد و ارزش افزوده ساخت! و البته همانطور که نام به عنوان پدر صنعت خودرو در تاریخ بـــــــه ثبت رسیده است، نام ایشان نیـــــــز سال‌ها بعد به عنوان پایه‌گذار صنعت فیلترینگ در تاریخ ثبت شود.

اما ببینیم شیوه عمل این بانک اطلاعات ملی چگونه است. به گفته مدیر عامل شرکت دیتا، سیستم بانک اطلاعات ملی فیلترینگ در شرکت ارتباطات داده‌ها مستقر می‌شود و شرکت‌های ارایه دهنده خدمات اینترنتی با وصل شدن به این سیستم مرکزی، برنامه‌های فیلترینگ خود را با اطلاعات این بانک، تطابق داده و به روز می‌کنند.

از آنجـــــــا که مراکز ICP و خود دیتا به این مرکـــــــز متصل است و شرکت‌هـــــــای ISP پهنای باند خود را از یکـــــــی از این دو دریافت می‌کنند، خود به خود برنامه بانک اطلاعات ملی برای همه به طور یکسان اعمال می‌شـــــــود. بدین ترتیب عملا یک سیستم یکپارچه و فراگیر در کل کشور پدیـــــــد می‌آید که گریـــــــز از آن ممکن نیست، مگر آنکه یک ISP بخواهد از دیش ماهواره برای دریافت پهنای باند استفاده کند که این خود، کاری غیرمجاز دانسته می‌شود و موجب برخورد قضایی.

یک مسئلـــــــه در این میان باقـــــــی می‌مانـــــد و آن نحوه تعامل مراکز دیگری به جز دیتـــــــا است که در عرصه تعیین مصادیق فیلترینگ فعالیت می‌کنند.

بررســـی تاریخی اعمال فیلترینگ در ایران نشان می‌‌دهد که حداقل دو ستاد در این زمینه فعالیت داشته‌اند.

اول کمیته 3 نفره تعیین مصادیق فیلترینگ که تحت نظارت شورای عالی انقلاب فرهنگی فعالیت می‌کند و اعضای آن را نمایندگانی از وزارت ارشـــــــاد، وزارت اطلاعات و سازمان صدا و سیمــــا تشکیل می‌دهند. این کمیته در 3 سال گذشتـــــــه هیچ گونه اطلاع‌رسانی از نحوه و ماهیت کار خود نداشته است.

همزمان با فعالیت کمیته 3 نفره و به سبب اختلاف نظرهایی که میان آن و بخش‌های دیگـــــــر حاکمیت، خصوصا بر سر مسدود ساختن سایت‌های خبری و تحلیلی بـــــــه وجود آمد، مرکز دیگری نیز فعال شد که ستـــــــاد آن در قوه قضابیه و به طوری که شایع است دفتر دادستانی تهران قرار داشت. این دفتر به رغم شدت عملی که در برخورد با ISPها نشان داد، در سایه قرار داشت و تنها اخیرا یکی دو مقام دولتی از دفتر اینترنتی قوه قضابیه اسم برده‌اند.

بسیاری از ISPها علاوه بر رعایت دستورات کمیته 3 نفره از سوی دفتر اینترنتی قوه قضاییه نیز برای مسدود ساختن سایت‌هایـــــــی خاص مورد فشار قرار گرفتند تا جایی کـــه بـــــــه طور غیررسمی مجبور بـــــــه همکاری و مسدود ساختن سایت‌ها شدند. حالا با استقرار بانک اطلاعات ملی فیلترینگ، این سوال پیش می‌آید که فعالیت دو مرکز دیگر چگونه خواهد بود.

تعدد مراکز تصمیم‌گیر برای فیلترینگ در چند سال اخیر، فارغ از اصل فیلترینگ، موجبـــــــات ناامنی‌ها و نابسامانــــی در حوزه خدمات اینترنتی را فراهم آورده است. از یک سو شرکت‌های اراده دهنـــــــده خدمات، تکلیف مشخصی نداشتند و همزمان از سوی چند مرکز موازی تحت فشار قرار می‌گرفتنـــــــد، از سوی دیگر کاربران نیز در این بی‌برنامگی دچار سردرگمی می‌شدند. همچنین وجود فضای مبهم در فیلترینگ سایت‌ها به یک رقابت ناسالم در بین برخی ISPها دامن زده است. در چنین شرایطی هیچ یک از مراکز موازی تعیین مصادیق، پاسخگوی اقدامات خود نبودند و مسئله را به یکدیگر پاس می دادند. از این رو استقرار یک مرکز واحد در شرکت دیتا می‌تواند حداقل تکلیف شرکت‌ها و کاربران را مشخص کند و به این موازی کارها پایان دهد.

با این همه جای چند سوال اساسی در زمینه بانک اطلاعات ملی فیلترینگ وجود دارد. البته قبل از طرح این پرسش‌ها، لازم است تا به رغم بدیهی بودن،‌ برادری خود را ثابت کنیم.

هیچ کس تردیدی ندارد که فضای مجازی اینترنت، حاوی صفحات بی شماری از موضوعات و تصاویر غیراخلاقی است. همچنین سایت‌هایی که محتوای آنها حاوی توهین به مقدسات و باورهای دینی جامعه ایران اسلامی است.

در این دو مورد اختلاف نظـــــــری بر سر اعمال فیلترینگ کامل وجود ندارد; اختلاف نظر از آنجا پدید می‌آید که بـــــــه جز این دو حوزه، وارد مباحث و موضوعات عقیدتــــی و سیاسی می‌شویم که به شدت با سلیقه و نگاه افراد گره خورده است.

اما سوال‌های مطرح در این زمینه آن است که اولا مبانی حقوقی برای ایجـــــــاد یک فیلترینگ انحصاری در کشور چیست و توسط کدام مرجع تدوین و تصویب شده است. از سوی دیگـــــــر فرآیند تصمیم‌گیری و تعیین مصادیق فیلترینگ،‌چگونه شکل گرفته است؟

دیگر آنکه چه کسی و کدام مرجع قانونی خطوط قرمز سایت‌های عقیدتی، سیاسی، فرهنگی و اجتماعی را تعیین می‌کند، خصوصا با توجه به اینکه، این خطوط برعکس موضوعات غیراخلاقی و توهین، دارای مرزهـــــای پر نوسانی هستند و می‌توانند تفسیر و برداشت‌های گوناگونی را به خود بپذیرند.

و بالاخــــــره آیا شرکت تحت مدیـــــــریت آقای رشیــــــدی به عنوان عمل می‌کنــــــد که در این صورت مرجع تصمیم‌گیری کیست و کجاست و اگر صرفا مجــری نیست (که از ظاهر قضایا و ورود ایشان بــــه بحث، چنین برمی‌آید)، براساس کدام ماده قانونی، آیین‌نامه یا دستوری چنین شانیتی را یافته است؟

دکتر حری: من آنچه شرط بلاغ است با تو می‌گویم

دکتر عبـــــــاس حری پژوهشگر و استاد دانشگاه درباره تاسیس بانک ملی اطلاعات کـــــــه خبر آن از سوی مهندس رشیدی اعلام شد، می‌گوید: متاسفانه بنده پیشنهاد مدیر عامل محترم دیتا را نشنیده و نخوانده‌ام که بتوانـــــــم درباره نظر ایشان داوری کنم. ولی مردم دوست دارنـــــــد خودشان تصمیم بگیرنـــــــد، نه اینکه دیگران آنگونه کـــــــه می‌پسندند تغذیه‌شان کنند. ما تجربه هایی در این زمینه- چه پیش از انقلاب و چه پس از آن- داشته‌ایم، که متاسفانه این تجربه‌ها را در سیاستگذاری‌های خود مورد توجه قرار نداده‌ایم. چنیـــــــن تصمیمی نیز در کنار تصمیم های مطالعه نشده دیگـــــــری همچون قرار خواهـــــد گرفت که هزینه‌هـــــــای آن را مردم تحمل می‌کنند بدون آنکه به نتیجه‌ای -حتی در حد مطلوبیت برای تصمیم‌گیران- منجر شود.

این استاد دانشگاه در پاسخ به این سوال که اعمال یک فیلترینگ کلی که تمام سطوح را از کودکان تا پژوهشگران و روزنامه‌نگاران در بر می‌گیرد، تا چه حد می‌تواند بر روی توسعه IT تاثیر مثبت یا منفی بگذارد،‌می‌گوید: تبـــــــدیل به وسیله‌ای برای نقل و انتقال پوشاک از تولیدی ها به فروشگاه‌ها می‌شوند، وانت بارهـــــا به مسافرکشی می‌پردازند، و ده‌ها مورد دیگـــــــر. اینها را اصطلاحــا استفاده از اشیا و ابزارهـــــــا می‌گویند. هرگونه غفلت از ظرفیت‌هــا و قابلیت‌ها، نگرش ما را به عملکردی مادربزرگانه نزدیک خواهد کرد.

تازه معلوم نیست با این همه تمهیدات قرار است به چه چیز برسیم و آیـــــــا چنین مسیری ما را در جهت مورد نظر سوق خواهد داد؟ کمتر به پاسخ چنین پرسش‌هایی اندیشیده‌ایم.

وی در پاسخ به این سوال که آیا سیاست‌های شرکت دیتـــــــا در زمینه فیلترینگ با اجلاس WSIS کـــــــه ایران نیز متعهد به آن است، در تناقص است یا خیر تاکید می‌کند: مــــرزی تعریف نشده است. باید شرایط اوج‌گیری در قلمرو دانایی را فراهم کرد. هر گونه سقف گذاری پر پرواز را می‌شکند. به جای مقید کردن دانایی، باید بـــــــر های خود در آن قلمرو بیفزاییم. یادمان باشد که در فرهنگ خود در کنار ، هم داریم و در همه گفتارهـــــــا و نوشتارهای ما مقدم به آمده است. های خود را آنچنان تقویت کنیـــــــم و با جاذبه‌های سالم و مناسب گروه‌های سنی و اقشار اجتماعی بیاراییم تا نه تنها از ها نهراسیم بلکه در خارج از مرزها نیز افراد را به ارزش‌های خود بخوانیم. >

و بالاخره این پژوهشگر IT در مورد یک فیلترینگ منطقی می‌گوید:

با خود در تعارض است. که در واقع مترادف فناورانه سانسور است نمی‌تواند منطقی باشد، چون مبتنی بر هیچ استدلال علمی و حاصل هیچ تتبع و پژوهش روشمنـــــد نیست یـــــــا دست کـــــــم من ندیده‌ام که یافته‌های تحقیقی نشان دهد کـــــــه با ، افراد سالمی پرورش یافته باشنـــــد که در نبود آن منع و نهی، سلامت افراد دچار مخاطره شده باشد.آنچه به تجربه- نه تحقیق- دریافته‌ایم آن است کـــــه منع و نهی نوعـــــــی عطش و کنجکاوی پدید آورده است که تاثیر آن منهیات را عمیق‌تر و ماندگارتر کرده است.

راه مناسب را بنده این می‌دانم که منهیات را آنقدر با پدیده ها و عوامل مثبت و معروف احاطه کنیم تا خود به خــــود کمرنگ و کم جاذبه شود. به عبارت دیگر، با جهت دهی افراد به سوی معروف‌ها، ارزش‌آنها را بشناسانیم و بکوشیم فیلترینگ وادارنده را جایگزین فیلترینگ بازدارنده کنیم.

مفصل‌تر از این حرف‌ها را در عهد رواج مقابله با تهاجم فرهنگی هم عنوان کردم که کسی در همهمه آن تب و تاب نشنید. امروز هم می‌گویم شاید باز هم کسی نشنــــــود. چه باک، من وظیفــــــه دارم شرط بلاغ را بگویم. >
بدون قانون برای فیلترینگ، آش همین آش است

مهندس مصطفی محمدی کارشناس مسائل IT و رئیس سابق انجمن صنفی شبکه‌های اینترنتی در پاسخ به این پرسش که نظر شما درباره بانک اطلاعات ملی فیلترینگ چیست، می‌گوید: محمدی با تاکید بر اینکه مبنای چنین طرحی، ایجاد یکپارچگی و وحدت رویـــــــه در حوزه فیلترینگ است، می‌افزایـــــــد: اگر ما از اصل یکپارچگی فیلترینگ یک قـــــــدم کوتاه بیاییـــــــم، با تعدد مراکــــز و ستادهای تصمیم‌گیر مواجه می‌شویم و همچون سالهـــــــای گذشته هر سازمان و نهادی براساس نظر و سلیقه خودش به این قضیه وارد می‌شود. یعنـــــــی قوه قضائیه یک نظـــــــر دارد، سازمان‌های دیگری نظرات دیگری دارند، شرکت‌های خصوصی دیدگاه خاص خود را دارند و بدین ترتیب شاهد اعمال دیدگاه‌های متفاوت و حتی متناقص در فیلترینگ سایت‌ها خواهیم شد که در نهایت کاربران را دچار سردرگمی می‌کند.

وی تصریح می‌کند: یکپارچگـی که از بین رفت و به چند بانک و ستاد مختلف تبدیل شد، اعمال سلیقه‌ها ممکن می‌شود.

به گفته محمدی بانک اطلاعاتی مربوط به فیلترینگ باید تــــوسط مراجع قانونی و به صورت واحد ایجاد شود: لذا من به عنـــــــوان کارشناس و کسی که چنین طرحی را ارا‚ه کرده است، موافق اجرای آن هستم و فکر می‌کنم که یکدست شدن فیلترینگ به نفع بخش خصوصی و دولتی است.

رئیس سابق انجمن ISPها در ادامه گفت‌وگو و در پاسخ به این پرسش که ایجاد چنین بانکی و اعمال فیلترینگ فراگیر تا چه حد بر روند توسعه IT تاثیر منفی یا مثبت می‌گذارد، می‌گوید:بارها در مورد فیلترینگ و اینکه مثبت یا منفی است صحبت شده است. شرکت‌های ISP به دلایل متعدد با اصل فیلترینگ مخالف نیستند. آنچـــــــه مهم است این است که این فیلتـــــــرینگ می‌خواهد در زمینه فرهنگـــــــی یا مسائل سیاسی و امثال اینها اعمال شود یا در مورد مسائل ضد اخلاقی؟ اگر قرار است این فیلترینگ با سلیقه‌های مختلف صـــــــورت گیرد ما مخالفیم، اما اگر مسئله فقط در مورد موضوعات ضدفرهنگی و در چارچوب قانون باشد، همه موافقند. طی این چند سالبه تجربه دریافته‌ایم که تمام کاربران، مسئـــــــولان و مقامات مثلا با فیلتـــــــر مسائل غیراخلاقی موافقند و همـــــــه می‌گویند که فرهنگ ما نباید دچار خدشه شود. اما اگر فیلترینگ به حیطه‌های سیاسی، شخصی و اندیشه وارد شود، مورد اعتراض ماست.

یعنی شخصی کـــه می‌خواهد در حیطه مسائل شخصی خودش اطلاعاتی را بیابـــــــد، نباید محدود شود. اینکه بخواهیم کسی را محـــــــروم کنیم تنها بـــــــه ایـــــــن دلیل کـــــــه اندیشه و حرف‌های سیاسی‌اش به مذاق عده‌ای که اکنون قدرت دارند، خوش نیاید، این راه غلطی است که جواب هم نمی‌دهد و مورد اعتراض کاربرانISP ،ها و حتی قانون است. لذا اگر این تفکیک صورت گیرد که محدوده فیلترینگ بـــــــه چه ترتیب است،‌می‌تـــــــوان تاثیر مثبت یا منفی آن را بر کاربران فهمید.

اگر بخواهیم مانع جریان آزاد اطلاعات شویم، طبعا مانع توسعه IT در کشور خواهیـــــــم شد. پس باید در ایـــــــن قضیه خط قرمز‌ها مشخص شود و نباید از اهرم‌هایی استفاده کنیم که نتیجه عکس داشته باشند.

مهندس محمـــــــدی در مورد مبانی حقوقـــــــی و قانونی ایجاد بانک اطلاعات ملـــــــی فیلترینگ می‌گوید: هنوز هیچ قانونی به غیر از لایحه جرایم اینترنتی که اخیرا تصویب شده، نداریم. تنها مستند قانونی که می‌تواند مبنای عمل مراجع فعلی قرار گیرد، دستورالعملی ‌است که براساس آن تشکیل شده است که آن هم البته مصوب مجلس نیست و تنها به عنوان یک مستند مـــــــورد پذیرش قرار گرفته است. متاسفانه در اجرای مفاد همین مستند هم اعمال سلیقه شده است. مثلا برخی شرکت‌ها، برخی سایت‌ها را فیلتر کردند و بعضی نکردند. موارد متعددی ا زاین دست اتفاق افتاده که حاکی از اعمال سلیقه است. این نقطه ضعفی است کـــــــه باعث می‌شود ایـــــــن تنوع فیلترینگ صورت بگیرد.

در خصوص مبانی حقوقی اینکه چه سایت‌هایی باید بسته شود، ما پیشنهاد دادیم مسائل غیر اخلاقی و سایت‌هایی که حاوی اهانت مشخص به مقدسات مذهبی و دینی است، براســـــــاس ملاک‌های شفافی در این مستند قانونی تعیین شوند.

بـــــــدیهی است تـــــــا زمانی که چنین لایحـــــه‌ای در مجلس تصویب نشود و از تایید شورای نگهبان بیرون نیایـــــــد، نقاط ضعف باقی خواهد ماند.
فاکس نیوز مدعی شد: شرکت‌های امریکایی برای فیلترینگ از سوی جمهوری اسلامی اجیر شده‌اند

شبکه امریکایی فاکس نیوز در گزارشی، از این امر که فیلتر کردن سایت‌های اینترنتی در چین و ایران، با استفاده از توانایی‌های شرکت‌های بزرگ امریکایی انجام می‌شود، به شدت انتقاد کرده است.

فاکس نیوز به نقل از فعالان حقوق بشر، مواضع رسمی امریکا مبنی بر محکومیت فیلترینگ و محدودیت دسترسی به اینترنت را در تناقص با همکاری گسترده شرکت‌های امریکایی برای فیلتر کردن سایت‌های اینترنتی توسط جمهوری اسلامی ارزیابی کرده است.

این شبکه با اعلام اینکه برنامه اصلی فیلترینگ در ایران smart filter(فیلتر هوشمند( نام دارد، احتمال فروش آن از ســـــــوی امریکا از طریق واسطه به ایران را مطرح کرده است.

به گزارش سرویس بین‌المللی به نقل از فاکس نیوز، شرکت‌های فنی- تکنولوژیکی امریکایی، برای سانسور اینترنت، به دولت‌ها کمک می‌کنند.

بـــــــه گزارش فاکس نیـــــــوز، تریبون‌هـــــــای آزاد، از کار گروهی از شرکت‌های امریکایـــی که گفته‌اند با دولت‌هایی نظیر چین، ایران و عربستان سعودی برای اعمال فیلترینگ مشارکت و همکاری خواهند داشت تا این کشورها را در فیلتر کردن و کنترل فعالیت‌های اینترنتی شهروندانشان یاری دهند، اظهار نارضایتی کرده‌اند.

در سال‌های اخیر، شرکت‌های بزرگی همچون مایکروسافت، یاهو و سیسکوسیستم که در عرصه تکنولوژیک مطرح هستند، به دلیل فراهم کردن ابزار لازم برای دولت‌های خارجی که می‌خواهند در کاربری اینترنت، خلل ایجاد کنند، مورد انتقادات شدید قرار گرفته‌اند، اما منتقدان می‌گویند که نمی‌توانند کاری جز شکایت انجام دهند.

ماه گذشته، منتقـــــــدان، مایکروسافت را کـــــــه بزرگ‌ترین شرکت نرم‌افزاری دنیاست به باد انتقاد و سرزنش گرفتند; این کار زمانی صورت گرفت که اخبار مربوط به همکاری این شرکت با دولت چین برای سانسور شبکه اینترنتی چینی زبان و ابزار وبلاگی جدید این کشور و همچنین فضای ،MSN انتشار یافت.

با توجه به فیلترینگ خودکار محتوای انتقای یافته از راه سایت‌های اینترنتی، پست الکترونیکی، اتاق‌های گفت‌وگو و وبلاگ‌ها، دولت چیـــــــن در ماه ژوئن اعلام کرد: هر کس در چین وبلاگی منتشر سازد، باید تا پایان ماه، نامش در فهرست دولتی قرار گیرد.

امروز در چین باید نام هرفردی که سایت اینترنتی باز می‌کند، در فهرست پلیس ثبت شود; بنا بر شواهد، این کار با مشارکت دانشگاه تورنتو، هاروارد و کمبریج انجام پذیرفته است.

به گزارش فاکس نیوز روش فیلترینگ اینترنتی چین، پیچیده‌ترین تلاش در نوع خود در جهان به شمار می‌آید.

ONI همچنین گزارش داده است که ایران از نرم‌افزار فیلترینگی استفاده می‌کند که توسط شرکت کامپیوتری امنیتـــی مستقر در امریکا موسوم به Smart Filter طراحی شده است. این شرکت در راستای مسدود کردن طیف وسیعی از کلمات، موضوعات و تصاویر ممنوعه، کار می‌کند.

برخلاف چین، فروش تکنولــــــــوژی به ایران به واسطه تحریمات امریکا، غیرقانونی است.

دیوید برت، سخنگوی ایــــــــن شرکت کامپیوتری امنیتی، اظهار داشت: سرویس‌دهنده‌های بزرگ اینترنتی در ایران کــــــــه تحت نظارت دولت هستند به طور غیرقانونی از smart filter استفاده می‌کنند.
اعمال فیلترینگ را به مردم بسپاریم

خاستگـــــــاه اینترنت، جوامع غربی توسعه یافته‌ای هستند که توان کنترل این تکنولوژی نوین را کسب کرده یا مدام در حال کسب آن هستند.

حجم بالای مطالب غیر اخلاقی در شبکه اینترنت، جوامع امریکایی و اروپایی را بر آن داشتـــــــه است تا برای حفظ سلامت اخلاق، کمک به تداوم خانواده و رعایت هنجار و عرف‌هـــــــای جامعه همزمـــــــان با تلاش برای توسعه و بهره‌گیری از اینترنت، بـــــــه فکر مقابلـــــــه با سوی دیگر این تکنولوژی که تهدید کننده است، باشند.

چنین تفکری موجب شده تــــــــا این جــــــــوامع در کنار دسترسی همگانی به جریان آزاد اطلاعات، از انواع نرم افزارهای فیلترینگ، متناسب با موضوع مورد نظر استفاده کنند.

به عنوان مثال پدر یک خانواده برای مصون ماندن فرزندانش از سایت‌های غیراخلاقی، تبعیض نژادی و غیره می‌تواند نرم‌افزاری تهیه و روی کامپیوتر خانگی خود نصب کند.

این الگو در سطوح متفاوتی از جامعه قابل اجرا است، مدارس، کتابخانه‌ها، شرکـت‌های دولتــــــــی و خصوصی و خلاصه تمام کسانی که به نوعی با شبکه اینترنت کار می‌کنند، می‌تواننــــــــد با انتخاب فیلتری متناسب با نیاز خود، تهدیدهای بالقوه و بالفعل اینترنت را خنثی کنند.

چنین روشی در اعمال فیلترینگ را فیلترگذاری از پایین به بالا می‌نامند. در واقع در ایـــــن روش، کاربران در انتخاب نرم‌افزار مورد نظر، مختارند.

در کنار این جوامع که از فیلترینگ پایین به بالا استفاده می‌کنند، جوامعی نیز وجود دارند که به دلیل ساختار خاص حکومتی‌شان، براساس مصالح خود در فضای مجازی و شبکه اینترنت از بالا به پایین اعمال فیلتر کننــــــــد. کشورهایی چون چین، کوبا، کره شمالی، عربستان و به تازگی و میمنت ایــــــــران خودمــــــان، جزو جوامعی محسوب می‌شوند که همچون سایر عرصه‌ها در عرصه اینترنت نیز از روش دستوری بالا به پاییــــــــن بهره می‌گیرنــــــــد. شیوه‌ای که براساس قوانین ملی، بین‌المللی و میثاق‌های جهانی، مذموم و حاکی از خدشه‌دار کردن حقوق بشر است.

متاسفانه در کشور ما سای‌هاست که به بهانه مسائل اخلاقی و دینــــــــی و تحت عبارات و عناوین کشــــــــدار و لغزنده، دسترسی همگانی بــــــه جریان آزاد اطلاعات مورد تهدید واقع شده است. تازه‌ترین نمونه چنین تهدیدی، ایجاد یک فیلترینگ یکپارچــــــــه و سراسری برای کاربران ایرانی است. بــــــــا اعمال چنین شیوه‌ای کاربران ایرانی تنها امکان دسترسی به سایت‌هایی را دارند که قبلا توسط حکومت تایید شده و از فیلتر آنها گذشته است.

در همیــــــــن حال شاهد تلاش کارشناســــــــان ایرانی برای تولید نرم‌افزارهایی هستیم که همچون جوامع توسعه یافته می‌تواند امکان فیلترینگ انتخابی و از پاییــــــــن به بالا را برای خانواده‌ها، مدارس، کتابخانه‌هــــــــا، مراکز آموزشی و شرکت‌هـــــای دولتی و خصوصی، ضمن احترام به شعور کاربران، فراهم آورند.

یک نمونه از این تولیدات، نرم‌افزاری است که در مرکــــــــز تحقیقات صنایع انفورماتیک طراحی شده و هم اکنون در دستــــــــرس قرار گرفته است.

ابــــــــزار فیلترینگ Intelligent Filter مرکــــــــز تحقیقات صنایع انفورماتیک، یک ابزار هوشمند است که به طور خودکار براساس یک الگوریتم قابل تنظیم، پایگاه داده خود را مرتبا به روز می‌کند و به این ترتیب همزمان با ایجاد سایت‌های ممنوعه و ایجاد ترافیک شبکه بر روی آنها در کوتاه‌تریــــــــن زمان ممکن نسبت به فیلتر کردن این سایت‌ها اقدام می‌کند.

ای کاش دست‌اندرکاران خرید فیلترینگ چند میلیون دلاری از امریکا به این سوال جواب دهند کــــــــه مگر ملت ایران که عزم و اراده‌اش جهانیان را به شگفت وا داشته، خود قادر به تصمیم‌گیری در آنکه چه ببیند، چـــــــه بخواند و چـــــه بیندیشد، نیست و لازم است چند نفر در ستادی نامعلوم برای او تصمیم بگیرند. عقل سلیم و تجربه حاکــی از آن است کــــــــه بهترین راه حفظ سلامت اخلاقی جامعه و مقاوم شدن در برابر سوی شر اینترنت، تولید نرم‌افزارهای فیلترینگ با ویژگی‌های متنوع و در دسترس قرار دادن آن برای جامعه است. همین

محمد صابر راثی ساربانقلی[2] - خط فارسی دارای مشکلات مختلفی می­باشد که در جستجو و بازیابی اطلاعات مسائل و مشکلات فراوانی را فراروی کابران اینترنت قرار می­دهد. به خصوص با رشد سریع انتشارات الکترونیکی بر روی وب در شکلهای مختلف پایگاه­های اطلاعاتی، وبلاگ و ... و اینکه هیچ قاعده مشخص و ثابتی برای رسم­الخط فارسی وجود ندارد باعث شده است که جستجوگران مطالب فارسی با مشکلات فراوانی روبرو بشوند. این مقاله سعی دارد تا با اشاره به موارد مختلفی که می­تواند در جستجو و بازیابی اطلاعات سرعت و دقت و جامعیت و مانعیت جستجو را بالاببرد موجب افزایش مهارت کاربران اینترنت فارسی بشود.

کلید واژه ها: اینترنت، خط فارسی، جستجو و بازیابی اطلاعات.

مقدمه

اینترنت به عنوان یک محمل اطلاعاتی عظیم، منابع اطلاعاتی را در مقیاسی وسیع در دسترس مخاطبان بالقوه قرار داده است. اغلب سهولت دسترسی به منابع اطلاعاتی اعم از متن و سایر رسانه‌ها عمده‌ترین مزیت اینترنت محسوب می‌شود. اما این توانایی که هرکس ناشر آثار خود باشد عواقب ناخواسته‌ای را نیز در پی خواهد داشت و آشکارترین معضل، آن است که انبوهی از منابع بسیار متنوع و غیر قابل مدیریت را فراهم می­آورد. افزایش سریع منابع اینترنتی نیازمند یک سازمان­دهی مفید و موثر است. هرچند در حال حاضر راهنماهایی برای منابع اینترنتی تهیه شده است که براساس فایل‌های مقلوب ساخته شدهِ توسط موتورهای جستجو و با استفاده از قابلیت‌های مختلف این موتورها از جمله : استفاده از عملگرهای بولی، جستجوی دقیق عبارت، محدود کردن یک جستجو به بخش خاصی از رکورد (مانند عنوان ، آدرس) ، کوتاه‌سازی کلمات، جستجوی نزدیک‌یابی واژه‌ها، ایجاد محدودیت زمانی و منطقه‌ای و زبانی، و .... به جستجوی اطلاعات کمک می­کند، اما باید تاکید کرد که در امر بازیابی اطلاعات از اینترنت بدون نمایه‌سازی نظام یافته نمی‌توان انتظار بازیابی مفید و موثر را داشت. هرچند بیش‌تر اطلاعات موجود بر روی اینترنت به زبان انگلیسی است، ولی حجم اطلاعات به زبان فارسی نیز با سرعت در حال افزایش است و کاربران به دلایل مختلفی علاقه زیادی به اطلاعات فارسی نشان می­دهند و از آنجائی­که زبان غالب در اینترنت انگلیسی است جستجو به زبان‌های غیر انگلیسی از جمله فارسی، مسایل و مشکلات مختلفی را جدای از مشکلات عمومی اینترنت دارد.

خط فارسی

اشکال و نقصی که در همه خطوط جهان است دو علت دارد که یکی در اصل خط است و دیگری بر اثر تغییر و تحول زبان ایجاد می‌شود. دقت فراوان در ثبت همه دقایق تلفظ اغلب موجب دشواری شیوه خط است و این دقت زمانی ضرورت می‌یابد که زبانی توسعه بسیار بیابد و در کشورهای دیگری که به آن زبان سخن نمی‌گویند رایج شود. به عنوان مثال در خط عربی نقطه و علامت‌های حرکات وقتی به وجود آمد که زبان عربی نزد ملت‌های غیر عرب معمول شد، در خط یونانی نیز نشانه‌های آهنگ و تکیه[3] پس از رواج آن زبان در مصر ایجاد شد تا کسانی که زبان مادری‌شان یونانی نبود و با تلفظ آن مانوس نبودند بتوانند کلمات و عبارات یونانی را هر چه درست‌تر ادا کنند. با این حال هیچ خطی هر قدر دقیق و شماره علامات آن فراوان باشد، ممکن نیست که کاملاً نشانه شیوه تلفظ باشد. و با کمک علامات متعدد علم حروف نیز تا کسی چگونگی تلفظ زبانی را نشنود نمی‌تواند عبارت و کلمات آنرا مانند اهل آن زبان ادا کند.

اما نقصی که بر اثر تحول زبان و به تدریج در خط حاصل می‌شود، مشکلی است که همه ملت‌ها با آن رو به رو هستند. بعضی از حروف و اصوات زبان در طی زمان تغییر می‌پذیرند و این تغییر در گفتار حاصل می‌شود، اما خط همیشه صورت کهن تلفظ را حفظ می‌کند، و از اینجا میان "گفتار" و "نوشتار" اختلاف روی می‌دهد. دیگر آن که هر زبانی ناگزیر لغاتی از زبان‌های دیگر به عاریت می‌گیرد و اگر علائم خط در این دو زبان یکی باشد کلمه خارجی به همان املای اصلی در نوشتن به کار می‌رودکه اغلب با املای کلمه مشابه در زبان ثانوی تفاوت دارد و از اینجا برای اصوات واحد علائم خطی متعدد پدید می‌آید. در خط فارسی نمونه همه این موارد را می‌توان یافت. چون خط عربی برای نوشتن فارسی به کار رفت کلماتی که از آن زبان اخذ شده بود به همان صورت اصلی نوشته شد. حال آنکه به یقین در هیچ دوره‌ای حروف خاص عربی را فارسی زبان‌ها درست مثل اصل تلفظ نکرده‌اند. در زبان‌های دیگر نیز این گونه موارد نمونه‌های متعدد دارد. شاید دو زبان انگلیسی و فرانسه بیش از همه زبان‌های جهان دچار اختلاف تلفظ و خط باشند. به طور کلی نقائص و معایبی که در خطوط معمول جهان است را می‌توان به طریق زیر طبقه‌بندی کرد:

1. شکل واحدی اصوات مختلف را بیان می کند. چنانکه در فارسی حرف "ی" را گاهی برای حرف لین بکار می­بریم (یک) و گاهی برای حرف مد (بی) و گاهی به جای الف (عیسی) و گاهی برای نشان دادن مصوت مرکب (ری). و یا حرف «و» در کلمات (سوار، سود، تو)

2. اصوات واحد به صورت‌های مختلف نوشته می شود. در فارسی حرف "س" سه صورت (س – ص – ث) و حرف "ز" چهار صورت (ز – ذ- ض- ظ) دارد؛ در زبان فرانسه حروفی که "سن" خوانده می‌شود پنج رسم الخط دارد که اگر صورت‌های جمع را نیز به حساب بیاوریم ده شکل می‌شود از این قرار (saint, ceint, sein, seing, sain)

3. بسیاری از حروف نوشته می‌شود ولی خوانده نمی‌شود. یعنی علاماتی بی‌فایده در نوشتن به کار می‌رود در فارسی نوشتن "واو معدوله" و "هاء غیر ملفوظ" از این قبیل است. در انگلیسی نمونه این مورد بسیار است مانند high که دو حرف آخر آن به کلی از تلفظ ساقط است. و یا “K” در کلمه “Know” .

4. اصواتی هستند که تلفظ می‌شود اما در خط نشانه‌ای برای آن‌ها نیست. در فارسی سه مصوت کوتاه ( َ ِ ُ ) از این قبیل است هم چنین الف در کلمات اسحق و الله که در کتابت نمی‌آید. [4]

زبان و خط فارسی نیز مشکلات خاصی را دارا می­باشد و نظام نوشتاری فارسی برای ثبت دقیق گفتار، نارسائی دارد و قواعد نگارش آن مدون نیست، از این رو فاصله میان گفتار و نوشتار در فارسی قابل توجه است. بیش‌ترین مشکلات نیز به جهت نبود یک رسم الخط واحد که عموم اساتید و اهل فن روی آن اجماع کرده باشند به وجود آمده است. به طوری که در حال حاضر جدای از چندین شیوه‌نامه رسمی همچون" شیوه‌نامه سمت، نشر دانشگاهی، فرهنگستان، آموزش و پرورش" به تعداد افراد جامعه، رسم الخط و شیوه نگارش زبان وجود دارد، هر ناشری برای خود به قاعده‌ای دلخواه عمل می‌کندکه این تعددها موجب پریشانی و پراکندگی شده و با یک­دیگر تفاوت‌هایی دارند. از دیگر دلایل می‌توان به عاریتی بودن خط فارسی و چاره‌اندیشی برای حرکات و عدم تطابق واج‌ها با حروف اشاره کرد. متصل و منفصل‌نویسی نیز یکی دیگر از حوزه‌های مورد اختلاف است از دیگر مشکلات: گوناگونی معادل‌های علمی، انواع مختلف ضبط اسامی خارجی، سرهم‌نویسی، جدانویسی، بی‌فاصله‌نویسی، انواع جمع‌ها، صورت‌های مختلف نوشتاری، آوانویسی اسامی عناصر و ترکیبات شیمیایی، سرواژه‌ها و کوته‌‌نوشت‌ها می­باشد.

به طور کلی نقص‌هایی که برای زبان فارسی شمرده‌اند به شرح زیر می‌توان عنوان کرد:

1.سه مصوت کوتاه یعنی حرکات زیر و زبر و پیش ( َ ِ ُ ) را از نوشتن ساقط می­کنیم. و این باعث می‌شود به جای این که از خط و نوشتار پی به معنی ببریم بایستی از معنی کلمه و جایگاه آن در جمله آن­را درست بخوانیم مانند کلمات (کَرَم، کَرَم، کِرِم، کُر‏ُم، کِرْم) و (مَلَک، مَلِک، مُلک، مِلک) و یا سه کلمه (حَکَم، حُکم، حِکَم) و نیز ننوشتن مصوت‌های کوتاه در داخل متن باعث می‌شود که برای تلفظ صحیح اجباراً لاتین کلمات به صورت پانویس متن آورده شود که همین امر باعث اتلاف وقت و انرژی می‌شود. که البته همین لاتین‌نویسی هم قاعده خاصی ندارد و هر ناشر و نویسنده‌ای سلیقه خاص خودش را برای آوانویسی حروف فارسی به لاتین دارد. که به عنوان نمونه برای نشان دادن حرکت فتحه و الف و آ هیچ‌گونه هماهنگی در کتاب‌ها و خصوصا فرهنگ‌های مختلف دیده نمی‌شود. ”هر چند برخی معتقدند همین ننوشتن حرکات مزیتی است و موجب تندنویسی می‌شود“[5].

2.برای یک حرف چند علامت مختلف داریم مانند علامت‌های (س،ص، ث) که هر سه در فارسی یکسان خوانده می‌شوند و هم چنین (ذ، ز، ض، ظ) و نیز (ت، ط). البته این امر در زبان انگلیسی هم وجود دارد چنان که «ف» ممکن است به شکل‌های «F. GH. PH. V » باشد.

3.یک علامت را برای دلالت بر چند حرف مختلف استعمال می‌کنیم مانند "و" که پنج مورد نوشتن دارد یکی برای بیان ضمه در کلمات "خوش" و "تو". دیگر بیان مصوت ممدود یا "واو ماقبل مضموم" مانند "شور" و "او". سوم بیان حرف صامت "واو" در کلماتی چون "آواز" و "والی" و "عفو" . چهارم بیان حرف مصوت مرکبی که در کلمات "نو" و "جوشن" و مانند آن‌هاست. پنجم حرفی که در زبان کنونی خوانده نمی‌شود مانند "واو معدوله" در کلمات "خواهر" و "خواستن" و "واو" در کلمه "عمرو"[6]

4.حرف‌هایی هم هست که در کلمات خاصی از نوشتن حذف می‌شود مانند "الف" در کلمات "اسحق" و "اسمعیل" و "الله"

5.نقطه‌هایی متعدد در بالا و پائین حرف که هم سبب دشواری و هم موجب اشتباه در خواندن می‌شود. اهمیت بیش از حد نقطه درخط فارسی هنگام تشخیص نوری کاراکترها[7] تولید اشکال اساسی می‌کند. به عنوان مثال در نظر بگیرید که تفاوت ‹ر› و ‹ز› و یا تفاوت ‹د› و ‹ذ› و یا تفاوت ‹ب› ‹ت› ‹ پ› ‹ث› فقط در نقطه است و چون نقطه جزء بسیار کوچکی است در این امر مشکلات زیادی را فرا روی متخصصین قرار می‌دهد. و یا کلمات زیر را در نظر بگیرید که با یک یا چند نقطه عوض می‌شوند (بُر، بَر، پُر، پَر، تَر، پُز، پَز، بُز، تِز).

6. یک عیب دیگر هم که برای خط فارسی ذکر کرده‌اند این است که از راست به چپ نوشته می‌شود. و برای این مورد دلایل مختلفی ذکر شده است از جمله عدم هماهنگی و ایجاد مشکل در نوشتن متون ریاضی و شیمی و نت‌های موسیقی و دستورات شطرنج و این‌ که خط تصویری یعنی علائم گرافیکی که در کل جهان استفاده می‌شود مانند علائم راهنمائی و رانندگی تماماً از چپ خوانده می‌شوند.

7.پیوسته‌نویسی و جدا‌نویسی کلمات مرکب که در اکثر موارد به صورت سلیقه‌ای عمل می‌شود مانند تنوع استفاده از ‹می› چسبان و غیر چسبان و یا تنوع نحوه به کار بردن «علامت‌های جمع ‹ها، ان، جات› ، هم، هیچ، که، (ضمایر شخصی متصل مان، تان، شان)، شناسی، را، چه، چون، تر، ترین، بی (پیشوند نفی)، به، ای (نشانه ندا)، آن و این» در کلمات به صورت پیوسته و یا جدا گانه: (آنچه ، آن چه)؛ (همچنانکه، همچنان‌که) ؛ (جنابعالی، جناب‌عالی)؛ (هیچکس، هیچ‌کس)‏‎؛ (میتواند، می‌تواند)؛ (آن ها، آنها) در این مورد کلماتی که پیشوند و یا پسوند دارند نیز در شکل‌های مختلف نوشته می‌شوند. برخی از کلمات در دو شکل متصل‌نویسی و منفصل‌نویسی به دو شکل مختلف ظاهر می‌شوند، مانند «علاقمند و علاقه‌مند؛ اندیشمند و اندیشه‌مند». مصدرها و فعل‌های مرکب و اسم‌های مشتق از آنها نیز به دو صورت متصل و منفصل نوشته می‌شوند مانند «نگه‌داشتن و نگهداشتن». در جستجوی مطالب از اینترنت این مورد تولید اشکال می‌کند چنانکه جستجوی «هیچ‌کس» نتایج متفاوتی را با جستجوی «هیچکس» می‌آورد و یا جستجوی «کتاب‌شناسی» و «کتابشناسی» در موتور جستجوی گوگل نتایج متفاوتی را ارائه می‌کند. این گونه کلمات با این که در خواندن متن اشکال کمی به وجود می‌آورند و هر آشنای به زبان فارسی به راحتی می‌تواند آن را بخواند اما در فن‌آوری امروزه و تجزیه و تحلیل کلمات به کمک رایانه اشکال اساسی تولید می‌کند و شاید اگر قاعده‌ای جامع و مانع برای آن وضع گردد، بتوان گفت بزرگ‌ترین مشکل خط فارسی حل شده است. منظور این که، برای مثال خواندن سه کلمه «بی‌حوصلگی، بیحوصلگی، بی‌حوصله‌گی» مشکلی ایجاد نمی‌کند. اما در محیط الکترونیکی و شبکه اینترنت برای بازیابی این کلمه بایستی برای تمام اشکال این کلمه، جستجو را انجام دهیم، البته اگر آگاهی از تمام اشکال نوشتاری آن داشته باشیم.آآ

8.سی و دو حرف الفبای فارسی همراه با چهار علامت مد، همزه، تنوین، تشدید به 130 شکل مختلف ظاهر می‌شوند و تفاوت این اشکال در اتوماسیون خط فارسی تولید اشکال می‌کند. « تنوع و تعدد نویسگان، یادگیری زبان و خط فارسی را برای آموزگار و آموزنده دشوار و برای نوآموز توان‌فرسا می‌سازد. تعداد زیاد نویسگان در رابطه با اتوماسیون زبان توسط رایانه مشکلاتی در خصوص تعداد و ترتیب قرار گرفتن نویسگان در جداول کد ایجاد می‌نماید و طراحان کد در جای دادن این تعداد نویسه در جداول با مساله کمبود جا رو به رو هستند. هر چند که مشکل جا با کد 16 بیتی حل شده است اما مسایل دیگری هم­چنان باقی می‌مانند که احتیاج به برطرف شدن دارند»[8]

9. نوشتن ک و گ (کـ گـ ک گ گ ک) در اشکال مختلف نیز باعث سردرگمی و عدم جستجوی صحیح می‌شود.

10. در اغلب اوقات یک فاصله اضافی معنی متفاوتی و یا متضادی را می‌دهد (مثل مادر ، ما در).

11. سه کرسی مختلف برای حرف‌های مختلف الفبا باعث می شود که در مقایسه با اکثر زبان‌ها تعداد سطرهای هر صفحه به مراتب بیش‌تر گردد چون برخی حروف روی خط کرسی قرار می‌گیرند و برخی پائین خط کرسی و برخی بالای خط کرسی مثل (ا ب م )

12.از آنجائیکه حروف در نوشتن غالباً به صورت چسبیده و پیوسته نوشته می‌شوند و این امر تشخیص حرف به حرف نوشته به وسیله رایانه را، دچار مشکل می‌کند.

13. در او. سی. آر. فارسی هم چنین اعداد نیز مشکل ساز هستند چنانچه صفر در فارسی یک نقطه کوچک است که می‌تواند رایانه را به اشتباه بیاندازد و نیز اعداد 1 و 2 و 3 بسیار شبیه هم هستند و تفاوت‌شان در یک دندانه کوچک است.

14. تنوع املائی یا تنوع در رسم الخط بعضی از کلمات که همه شکل‌های آن نیز درست است مانند( اتاق و اطاق) و یا (امپراتور و امپراطور). و کلماتی که فقط یک شکل آنها صحیح می‌باشد ولی شکل ناصحیح آن نیز زیاد استفاده می‌شود مانند «ذغال و زغال؛ خوشنود و خشنود». البته این جدای از تنوع در مفهوم کلمات است که در دیگر زبان‌ها نیز وجود دارد، یعنی برای بعضی از مفاهیم ممکن است کلمات متنوعی استفاده بشود. مانند کامپیوتر و رایانه.

15. بکار بردن همزه درصورت‌های مختلف مانند (مساله، مسئله) ‍؛ (مسئول، مسوول)

16. استفاده از ‹ا› و ‹آ› به جای یک­دیگر مانند (فرایند و فرآیند).

17. شکل‌های مختلف ضبط نام­های بیگانه در فارسی: ورود واژه‌های بیگانه معمولا از راه ورود پدیده‌های فرهنگی نو در عرصه‌های مختلف فنی ، علمی، اجتماعی، سیاسی و هنری و .... و یا از طریق افراد دو زبانه انجام می‌گیرد که به قرض‌گیری زبان معروف است و کم و بیش در تمام زبان‌ها وجود دارد. واژه‌های بیگانه اغلب برای پر کردن خلاء واژه‌های علمی و یا ارتباطی سودمند هستند، اما وجود آن‌ها مسائلی از قبیل چگونگی ضبط آن‌ها در زبان قرض‌گیرنده را به‌ وجود می‌آورد. برای ضبط واژه‌های قرضی به سبب اختلاف فاحش نشانه‌های الفبای فارسی با نشانه‌های الفبای خارجی مشکلات جدی وجود دارد. از جمله این که الفبای فارسی آوانگار نیست و به همین جهت در ضبط دقیق تلفظ واژه‌های زبان فارسی نیز ناتوان است و این ناتوانی در ضبط واژه‌های بیگانه به مراتب بیش‌تر است و این که در مورد برگردان اسامی خارجی به خط فارسی قاعده خاصی وجود ندارد و هر کس بنا بر سلیقه و ذوق خود این کار را انجام می‌دهد که در نتیجه یک کلمه واحد به صورت‌های مختلف نوشته می‌شود. برای مثال (اتومبیل و اتوموبیل)؛ (کلسیم، کلسیوم، کالسیوم) و یا اسم Franklin به صورت (فرانکلین، فرانکلن، فرنکلین، فرنکلن) ضبط شده است. خانم صدیق بهزادی این مشکلات را به سه دسته تقسیم کرده است: ” 1- نام‌هایی که در برگردان آن‌ها هم‌خوان‌ها ایجاد مشکل می‌کنند. 2 – نام‌هایی که در برگردان آن‌ها واکه‌های ساده مشکلاتی را به‌ وجود می‌آورند . 3 – و سوم نام‌هایی که در برگردان آن‌ها مشکل اصلی مربوط به واژه‌های مرکب است[9].

18.استفاده یا عدم استفاده از ‹ی› در کلمات مختوم به ‹الف › مانند (موسی و موسا).

19.استفاده یا عدم استفاده از ‹ء› برای کلمات مختوم به های بیان حرکت در حالت مضاف مانند (خانه مسکونی و خانهء مسکونی و یا خانه‌ی مسکونی).

20.استفاده یا عدم استفاده از اعراب برای کلمات.

21.انواع مختلف جمع برای یک واژه مفرد: به عنوان مثال جمع بستن یک واژه با علایم جمع فارسی وعلایم جمع عربی و نیز جمع بستن بی قاعده (جمع مکسر)، استفاده ازجمع جمع، مانند (معلم، معلمین، معلمان، معلم‌ها).

22.تنوین‌های زبان عربی نیز از جمله دشواری‌های رعایت اصل هم‌خوانی نوشتاری و گفتاری هستند.

23.در نگارش یاء وحدت یا نکره در آخر کلماتی که به هاء مختفی یا غیر ملفوظ ختم می‌شوند سه نوع املاء‌ دیده می‌شود. (خانه‌ای، خانه‌یی، خانة).

24.کلمه‌های عربی در شکل‌های گوناگون در زبان فارسی نوشته می‌شوند. (مبدا، مبداء)؛ (ابتدا، ابتداء)؛ (نسبتاً، نسبته، نسبتا) و ....

25.ناتوانی خط فارسی در نشان دادن تلفظ واژه‌های ایران باستان و میانه و گویش‌ها و لهجه‌های ایرانی و واژه‌های بیگانه حتی با نشانه‌ها.

26.وجود دندانه‌های متعدد درکلمات خواندن کلمات و به خصوص در او.سی.آر. فارسی ایجاد اشکال می‌کند مانند کلمات: نشستن و استشهاد.

27. حروف فارسی غالباً مشابه‌اند و با اندگی غفلت به جای هم نوشته می‌شوند و مطلب را به کلی دگرگون می‌کنند مانند (در، رد، ور).

زبان و خط فارسی در اینترنت :

حجم اطلاعات به زبان فارسی در روی اینترنت در اشکال مختلف آن به سرعت رشد کرده است. در حال حاضر توسعه وبلاگ‌های فارسی و سایت‌های علمی و تبلیغاتی و دانشگاهی به زبان فارسی باعث شده است که جایگاه زبان فارسی تا حد زبان اول ارتباطات اینترنتی نزد ایرانیان و فارسی‌زبانان در سراسر جهان ارتقا یابد. شاید بتوان گفت که اولین مرجع وبلاگ‌نویسی فارسی با انتشار راهنمای ساخت وبلاگ فارسی آغازشده است. بدون شک دومین موج نیز با شروع به کار سایت پرشین بلاگ که امکان راه‌اندازی وبلاگ برای کاربران فارسی زبان را با سهولت بیش‌تری فراهم می‌کند آغاز شده است. اما پیامد قابل توجه دیگری که رشد وبلاگ‌نویسی در ایران داشته است پیدایش سایت‌های اینترنتی فارسی زبانی است که صاحبان وبلاگ‌ها ایجاد کرده‌اند و این خود موج جدیدی از گسترش کاربرد اینترنت در جامعه ایران به حساب می‌آید. اکنون روی آوردن برخی از روزنامه‌نگاران ، پژوهش­گران، دانشجویان و .... به وب فارسی و استفاده از منابع خبری و علمی و .... آن موجب تقویت نقش رسانه‌ای وب فارسی شده است.

پدیده دیگری که باعث گسترش زبان و خط فارسی در اینترنت شده است ایجاد کتابخانه‌های دیجیتالی فارسی در شبکه جهانی است، با این که از شکل‌گیری کتابخانه‌های فارسی در شبکه جهانی مدت زیادی نمی‌گذرد با این حال به سرعت در حال رشد و گسترش است. شماری از این کتابخانه‌ها در پایگاه‌های اینترنتی شکل گرفته‌اند و بسیاری وبلاگ‌هایی هستند که برای این‌ کار راه‌اندازی شده‌اند. از ویژگی‌های این‌ کتابخانه‌ها این است که هیچ‌ یک جنبه تجاری ندارند و نیز به جز عده معدودی اکثر کتابخانه‌ها کوشیده‌اند جانب بی‌طرفی را رعایت کرده و از اعمال سلیقه شخصی پرهیز کنند. آنچه در بسیاری از کتابخانه‌های مجازی فارسی در دسترس است تنها شامل کتاب نیست بلکه نوشته‌هایی اعم از داستان ، مقاله، تک نگاشت و .... نیز در میان مجموعه‌ها دیده می‌شود. هم چنین است آثاری که احتمالاً هیچ گاه چاپ کاغذی ندارند و البته وجود کتاب‌هایی که مدت‌هاست نایاب‌اند و مجال انتشار دوباره نیافته‌اند و یا آثاری که امروز به دلایلی بازچاپ آن‌ها مقدور نیست از جاذبه‌های کتابخانه‌های مجازی‌اند. در اینجا شماری از این کتابخانه‌ها ذکر می‌شوند: پایگاه اینترنتی کتاب‌های رایگان فارسی، پایگاه اینترنتی بانی تک، کتابخانه مجازی داستان‌های فارسی، آوای آزاد، پایگاه اینترنتی خوابگرد، کتابخانه دوات، پایگاه اینترنتی سخن، وبلاگ کتابخانه هرمس، پایگاه اینترنتی گفتمان، پایگاه تاریخ و فرهنگ ایران زمین،‌پایگاه مرکز جهانی اطلاع‌رسانی آل البیت، کتابخانه پایگاه اینترنتی حوزه، پایگاه اینترنتی امام علی (ع)، پایگاه اینترنتی کتابخانه دیجیتال و .... که لازم به ذکر است غلبه با کتاب‌های دو حوزه ادبیات و دین است.[10]

کاربران به دلایل مختلفی از قبیل" دسترسی آسان و ارزان به حجم عظیم اطلاعات ، عدم نیاز اطلاعات یافته شده از اینترنت به تایپ مجدد ، دسترسی سریع و اطلاعات جدید، صرفه‌جویی در وقت و مهم‌ترین دلیل، عدم تسلط اکثر کاربران به زبان انگلیسی "که زبان غالب بر اینترنت است" به دنبال اطلاعات فارسی از اینترنت هستند. گسترش زبان و انبوهی از نوشتارها ایجاب می‌کند که خط ضابطه داشته باشد و از سوی دیگر پیشرفت فن‌آوری و پیدایش اینترنت خواستار ضابطه و قانونمندی است. اطلاع‌رسانی که جنبه بین­الملی پیدا کرده است بدون دستورِ خطی سامان یافته و نظام‌مند میسر نیست و دست‌کم دشواری‌ها می‌آفریند. در حال حاضر وبلاگ­های فارسی مقام دوم یا سوم را در جهان دارا می­باشد. به نظر دکتر آشوری“ اگر زبان فارسی به همین صورت بی­دقت در اینترنت به کار رود در سطح زبانی برای تفنن باقی خواهد ماند و کم­تر حرفی جدی به این زبان زده خواهد شد. آینده زبان فارسی در اینترنت بستگی به این دارد که نویسندگان فارسی تا چه حد کار خود را جدی بگیرند و این زبان را بازسازی کنند که از لحاظ قدرت بیان و دقت مفاهیم و استواری ساختار دستوری به زبان انگلیسی نزدیک شود“.[11]

نبود استاندارد ثابت رسم الخط فارسی موجب این شده است که به تعداد صفحات وب فارسی سبک و سیاق نگارش به کار رفته باشد لکن می‌توان چنین ارزیابی نمود که اکثر وب‌های فارسی در برخی خصوصیات مشترک می‌باشند از جمله این که نگارش برخی از آن‌ها زبان غیر رسمی و محاوره‌ای می‌باشد و به خصوص در متون علمی اغلب واژه‌های بیگانه به دفعات استفاده می‌شود. رسم­الخط مورد استفاده نیز متفاوت و سلیقه‌ای است و برخی از آن‌ها غلط‌های تایپی و نگارشی فراوانی دارند و این خصوصیات، اغلب به جهت محدودیت‌های محیط الکترونیکی و عدم تطابق رسم الخط فارسی با آن می‌باشد که نمایه‌سازی و سپس جستجو به این زبان را با دشواری‌هایی رو به رو می‌سازد.

با توجه به این نکته که اطلاعات ارزشمند فراوانی در اینترنت وجود دارد و اینترنت با شتابی فراوان به یک منبع اطلاعاتی ممتاز تبدیل شده است. موتورهای جستجو به عنوان یکی از اساسی­ترین دروازه­های ورود به منابع اینترنتی دارای ضعف­هایی هستند. که می­توان به این موارد اشاره کرد:

- در یک مجموعه از یافته­های بازیابی شده مدخل­های تکراری فراوانی ملاحظه می­شود.

- نتایج غیر قابل پیش­بینی هستند.

- نتایج چه بسا گمراه کننده باشند: ممکن است جستجویی در یک موتور کاوش نتیجه­ای نداشته، ولی در موتور دیگر دارای یافته­های فراوان باشد.

- موتورهای کاوش محتویات پایگاه­های اطلاعاتی خودشان را نشان نمی­دهند و از معیارهایی که برای گنجاندن یک مدرک در فایل­هایشان دارند حتی شرحی ارائه نمی­کنند.

- مهار واژگانی وجود ندارد و قواعد نقطه­گذاری و بزرگ­نویسی نیز استاندارد نیست.

- بدون بررسی عملی هر عنصر، اغلب نمی­توان میزان ربط و رابطه­ها را تحلیل کرد. یعنی اطلاعات کافی در مدخل نمایه نیست تا فرد بتواند دست به انتخاب بزند.[12]

- عدم توان موتورهای جستجو در تمایز میان مدارکی که توسط فرد الف نوشته شده و مدارکی که در باره فرد الف نوشته شده است.

- منابع قابل توجهی در شبکه وب وجود دارند که توسط موتورهای جستجو نمایه نمی­شوند. به این بخش از وب اصطلاحاً وب نامرئی می­گویند. "وب نامرئی بخش بزرگی از وب است که موتورهای جستجو آن­ها را نمایه نمی­کنند یا نمی­توانند نمایه کنند و عبارتند از: سایت­های دارای رمز عبور، فایل­های پی. ­دی­. اف از متون آرشیو شده، ابزارهای تعاملی نظیر ماشین حساب­ها و برخی از واژه­نامه­ها و همچنین بعضی از پایگاه­های اطلاعاتی، منابع محافظت شده از طریق اسم کاربر و گذرواژه، منابع و صفحات وب بدون پیوند و صفحات افزون بر حداکثر تعداد صفحات قابل مرور"[13].

جستجوی اطلاعات در اینترنت به دو روش می‌تواند صورت گیرد یکی استفاده از جملات زبان محاوره‌ای است و دیگری بکارگیری کلمات کلیدی. در روش استفاده از جملات زبان محاوره‌ای که اغلب به کاربران تازه‌کار پیشنهاد می‌گردد، مورد سوال خود را در قالب یک جمله سوالی مطرح می‌سازند. ­یکی از عیب‌های بزرگ این روش تعداد نتایج جستجوی زیادی است که بازگردانده می‌شود. به همین دلیل این روش توسط کاربران حرفه‌ای و حتی توسط همه، کم­تر استفاده می‌شود. اما چنانچه از این روش استفاده بشود بایستی سعی در انتخاب بهترین نوع جمله بشود و توصیه می‌شود در انتخاب یک یک کلمات لحظه‌ای درنگ نموده و با ظرافت خاصی جمله نهایی را مطرح نمود.

یکی از کاراترین و مقتدرترین روش­های جستجوی اطلاعات در دنیای وب استفاده از واژه‌هایی است که اصطلاحاً کلمات کلیدی نامیده می‌شوند. اغلب کاربران حرفه‌ای و جستجوگران ورزیده دنیای اینترنت می‌توانند با طرح بهترین کلمات کلیدی و بکار بستن قوانین ترکیب آن‌ها با هم برای نیازهای اطلاعاتی خود پاسخی در خور بیابند. در این روش توصیه‌های زیر برای انتخاب کلمات کلیدی و نیزجستجوی دقیق و مفید پیشنهاد می‌شود:

1- حتی‌المقدور سعی شود کلمات کلیدی از میان اصطلاحات منحصر به فرد و اسامی خاص انتخاب بشود.

2- حتی‌المقدور از آوردن کلمات عمومی که عناوین بسیاری را در زیر مجموعه خود شامل می‌شوند جداً خودداری کنید.

3 – همیشه اسم شخص یا نام شی یا هر چیز دیگری را که مد نظر دارید بطور کامل وارد کنید.

4 – دقت کنید که اگر موتور جستجو میان حروف بزرگ و کوچک تفاوتی می‌گذارد، این مسئله را در طرح کلمات کلیدی خود مد نظر داشته باشید.

5 – در نظر داشته باشید اگر نتیجه جستجو صفر بود به احتمال زیاد می‌تواند از یک اشتباه تایپی باشد.

6 – اگر املای صحیح و کامل کلمه‌ای را نمی‌دانید از کارکتر جانشین که اغلب * و یا ؟ است استفاده کنید.

7 – اگر یک کلمه کلیدی را برای طرح دقیق و تمام و کمال یک مورد جستجو کفایت نمی‌کند از تکنیک‌های جستجوی عبارتی، استفاده از اپراتورهای جبر بولین (AND, OR, NOT) استفاده کنید. جستجوی عبارتی یکی از مهم‌ترین و قدرتمندترین امکانات جستجو در اغلب موتورهای جستجو می‌باشد و می‌توان یک عبارت یا جمله مشخص را به همان ترتیبی که کلمات وارد شده‌اند مورد جستجو قرار داد. برای این روش جستجو عبارت مورد نظر را داخل گیومه"" بگذارید

8 - استفاده از عملگر AND : and به مفهوم "و" برای محدود کردن دامنه جستجو از طریق ترکیب کلیدواژه‌های مختلف به کار می‌رود و برای ترکیب کلیدهای جستجو زمانی‌که برای شما مهم است که دو یا چند کلمه کلیدی حتماً وجود داشته باشد و علامت آن در پایگاه‌های مختلف به صورت استفاده از عبارت and ،استفاده از + ، انتخاب عبارت all the word از منو، انتخاب عبارت match on all words (and) بوسیله کلیک کردن بر روی دکمه‌های رادیویی می‌باشد.

9 – استفاده از عملگر OR: اپراتور OR به مفهوم "یا" و برخلاف عملگر AND باعث گسترش دامنه جستجو و بازیابی اطلاعات بیش‌تر شده برای ترکیب کلیدواژه‌های جستجو زمانی که انتظار دارید تنها یک، دو یا چند کلمه کلیدی حضور داشته باشند و علامت آن استفاده از عبارت or، نحوه اجرای ساده و معمولی آن، انتخاب عبارت any of the words از منو، انتخاب عبارت match on any words (or) با کلیک بر روی دکمه های رادیویی می‌باشد. یکی از کاربردهای مهم این عملگر پوشش مفاهیم یا اصطلاحات مترادف، مرتبط، یا با املاهای متفاوت می‌باشد.

10 – استفاده از عملگر NOT : اپراتور Not به مفهوم "نه" و یا به جز که در این صورت تمامی جواب‌های بازگشتی که حاوی عبارت یا کلمه کلیدی هستند حذف خواهند گردید و برای اجرای آن تنها کافیست که not را قبل از عبارت یا کلمه کلیدی مورد نظرتان با یک فاصله بیاورید.

11 – استفاده از کوتاه‌سازی [14]کلید واژه‌ها: این تکنیک به ما امکان می‌دهد که با وارد کردن بخشی از یک کلیدواژه بتوانیم مشتقات مختلف آن را نیز در فرآیند جستجو بازیابی کنیم. اکثر موتورهای جستجو این تکنیک را با استفاده از علامت ستاره (*) ارائه می‌دهند. یکی از مشکلات استفاده از این تکنیک این است که باعث بازیابی اطلاعات غیرمرتبط و ناخواسته زیادی می‌شود.

12 – استفاده از عملگر نزدیک‌یابی[15]: در بسیاری از موارد استفاده از عملگر and باعث بازیابی اطلاعاتی شود که برای ما مفید نمی‌باشد، به این دلیل که این عملگر کلیدواژه‌ها را در هر کجای متن که باشند بازیابی می‌کند. در این موارد استفاده از تکنیک نزدیک‌یابی می‌تواند از ریزش کاذب اطلاعات و یا بازیابی اطلاعات غیر مرتبط جلوگیری نماید. همه موتورهای جستجو قابلیت استفاده از این تکنیک را ندارند ولی به عنوان مثال در موتور جستجوی آلتاویستا می‌توان با استفاده از عملگر NEAR از این تکنیک استفاده نمود.

13 – جستجوی ترکیبی با استفاده از پرانتز: این تکنیک یکی از مهم‌ترین تکنیک‌های جستجو می‌باشد که به وسیله آن می‌توان تا حدود زیادی از بازیابی موارد غیر مرتبط در محیط وب جلوگیری کرد. در این روش می‌توان از همه عملگرهای جستجو که در بالا گفته شده یک‌جا استفاده کرد و آن‌ها را با هم‌دیگر ترکیب نمود.

14 – جستجوی کلیدواژه در عنوان صفحات وب: این تکنیک با این پیش فرض که عنوان یک صفحه وب تا حدود زیادی نمایان‌گر محتوای اطلاعات موجود در آن است به جستجوی واژه‌های کلیدی در عنوان سایت‌ها می‌پردازد. علامت آن در موتورهای جستجو متفاوت است ولی اغلب موتورهای جستجو از طریق فهرست انتخابی و یا گزینه‌های دیگر این امکان را فراهم می‌آورند.

15 – جستجوی حوزه سایت‌ها: با توجه به این‌ که به صورت قراردادی هر کشوری حوزه خاصی در محیط وب دارد، قابلیت جستجوی حوزه سایت‌ها به ما این امکان را می‌دهد که فرایند جستجو را به حوزه خاصی نظیر سایت‌های وب ایران (ir) و یا سایت‌های وب سازمان‌های غیر انتفاعی (org) محدود کنیم. دستورات استفاده از این تکنیک در موتورهای جستجو مختلف می‌باشد.

16 – محدود کردن جستجو به زبان‌های مختلف؛ باعث می‌شود نتایج جستجو به زبان‌های دیگر آورده نشود و انتخاب مطلب مورد نظر آسان‌تر است.

17 – محدود کردن جستجو به تاریخ انتشار منابع در وب: تاریخ انتشار یا به اصطلاح روزآمدی مطلب به خصوص در منابع علمی اصل مهمی است و این‌گونه محدودیت باعث می‌شود بنا به نیاز کاربر جدیدترین و یا قدیمی‌ترین منبع بازیابی بشود.

18 – جستجوی رسانه‌های مختلف: موسیقی، عکس، ویدئو : زمانی‌ که فقط نوع خاصی از رسانه مورد نیاز است به عنوان مثال زمانی که به عکس یک شخصیت نیاز داریم، جستجو در میان عکس‌ها باعث می‌شود نتیجه جستجو شامل اطلاعات دیگری در مورد آن شخصیت نباشد.

19 – جستجوی صفحات با فرمت‌های مختلف: PDF, Word, MP3, MPEG, ….: زمانی که فرمت خاصی مورد نظر است می‌توان از این تکنیک استفاده کرد . به عنوان مثال اگر مایل باشیم منبع بازیابی شده در فرمت PDF باشد، این تکنیک می‌تواند مفید باشد.

20 – آگاهی از پیش‌فرض‌های جستجو در موتور جستجو: با توجه به این که هر موتور جستجو برای ترکیب واژه‌ها یک پیش‌فرض دارد و اگر از هیچ گونه عملگری استفاده نشود، کلیدواژه‌ها را به صورت پیش‌فرض با یکی از عملگرهای جبر بولی ترکیب می‌کند؛ آگاهی از این پیش‌فرض‌ موتورهای جستجوی مختلف مهارت ما را در جستجو بالا می‌برد.

21 – وب نامرئی: وب نامرئی به دو دلیل کمّی و کیفی اهمیت دارد کمّی از این نظر که موتورهای جستجو فقط قادر هستند حدود 16 درصد از اطلاعات موجود دراینترنت را بازیابی کنند و اندازه وب نامرئی تقریبا 500 برابر وب مرئی است و کیفی از این نظر که منابع اطلاعاتی موجود در وب عمیق معمولا ارزشمند و مفید هستند و در بسیاری از موارد پاسخ­گوی نیاز کاربران می­باشند. آشنایی با ابزارهایی که برای شناسایی منابع وب نامرئی به وجود آمده­اند و کاربران را به سایت­های مناسب راهنمایی می­کنند، باعث دسترسی به این بخش عظیم از اطلاعات مفید و ارزشمند می­شود. مثل سایت Invisibleweb که فهرستی از منابع نامرئی را و سایت Completeplaset که فهرستی از تقریبا 40000 پایگاه اطلاعاتی وب نامرئی را ارائه می­دهد.[16]

راهبرد جستجو در اینترنت

جستجو عبارت از جستجو در منابعی مشخص با استفاده از کلیدواژه‌ها و عبارت‌های خاص در حوزه‌های موضوعی ویژه است. طراحی نظام‌مند مراحل انجام یک جستجو را راهبرد جستجو می‌گویند به نظر پائو «راهبرد جستجو عبارت است از فرایندی که از طریق آن فایلی مورد جستجو قرار می‌گیرد تا مدارک متناسب با نیاز کاربر شناسایی شود. این مدارک بر اساس مجموعه‌ای از معیارهایی که شخص متقاضی مطرح می‌کند بازیابی می‌شود»[17] هر فرایند جستجو می‌تواند به مراحل ارائه درخواست دقیق، انتخاب منابع اطلاعاتی مناسب، آماده کردن جستجو و اجرای جستجو تقسیم شود. بر خلاف منابع نمایه‌سازی شده در پایگاه‌های اطلاعاتی کتاب‌شناختی؛ مدارک در اینترنت از طریق واژگان کنترل شده قابل بازیابی نیستند. بنابراین جستجوگر برای بازیابی باید بر فنون خاص اینترنت متکی باشد. نخست آگاهی از ابزارهای مختلف جستجو در اینترنت و در ادامه انتخاب یکی از این ابزار برای جستجوی اطلاعات مورد نیاز می‌باشد. هزاران موتور جستجو،‌ صدها ابرموتور جستجو و راهنماهای موضوعی وب و پایگاه‌های تخصصی وجود دارد و انتخاب درست ابزار جستجو در ابتدای کار جستجو می‌تواند یک جستجوی موفق را باعث گردد. در زیر چند معیار برای انتخاب ابزار جستجو آورده می‌شود:

- اگر در جستجوی اطلاعات خاصی باشید بهتر است از موتورهای جستجو استفاده کنید.

- اگر در جستجوی یک واژه مبهم یا منحصر به فرد هستید از ابرموتورهای جستجو استفاده نمائید.

- اگر در جستجوی اطلاعات عمومی روی موضوعات عام هستید از راهنماهای موضوعی وب استفاده کنید.

- اگر در حال جستجوی اطلاعات علمی هستید از کتابخانه‌های مجازی استفاده کنید.

- اگر در جستجوی آخرین اطلاعات یا برای تغییر پویای فهرست مطالب، آخرین خبرها، راهنماهای دفتر تلفن، دسترسی به زمان پروازهای هوایی و غیره هستید از پایگاه‌های تخصصی استفاده کنید.[18]

برای جستجوی اطلاعات از اینترنت چهار شیوه وجود دارد شیوه نخست دسترسی به اطلاعات از طریق نشانی پایگاه اطلاعاتی مورد نظر بر روی اینترنت (URL) است، که در این صورت نشانی پایگاه اطلاعاتی در سطر نشانی برنامه مرورگر وب تایپ می‌شود و برنامه مرورگر وب مراجعه کننده را به وب سایت آن نشانی هدایت خواهد کرد. اما اگر فقط یک حرف یا علائم نقطه‌گذاری از قلم بیفتد، برنامه مرورگر نخواهد توانست آن پایگاه را باز نماید. روش دوم دنبال کردن لینک‌های موجود در صفحات وب است که کاربران را از صفحه‌ای به صفحه دیگر هدایت می‌کند. این سهولت دسترسی به منابع در وب از امتیازات بزرگ آن است و برای کاربران امکان مرور سریع و آسان در منابع مختلف را فراهم می‌کند. روش سوم بازیابی گزینشی اطلاعات است که در آن در واقع به جای آنکه کاربران شخصا در جستجوی اطلاعات مورد نظر باشند، موضوعات مورد نیاز خود را به سیستم­های بازیابی گزینشی می‌سپارند و سپس در طول زمان، اطلاعات دریافتی جدید توسط سیستم برای آنها به طور خودکار ارسال خواهد شد.

چهارمین روش که در واقع معمول‌ترین و متداول‌ترین راه بازیابی اطلاعات در وب است استفاده از موتورهای جستجو است. هنگام جستجو باید دقت کرد که موتور جستجو به طور معمول هوش‌مند نیست و معمولاً به دنبال کلیه کلیدواژه‌هایی که شما به دستگاه داده‌اید بدون توجه به معنای آن‌ها می‌گردد.

نکات کلیدی جستجو به زبان فارسی

برای جستجوی مطالب فارسی طبق گفته‌های پیشین چنانچه آدرس سایت به خصوصی که در زمینه موضوعی مورد نظر ما فعالیت می‌کند را داشته باشیم؛ می‌توان مستقیماً به آن سایت رفته و از مطالب آن استفاده نمود. به عنوان مثال سایت تخصصی برنامه‌نویس مطالب مفیدی در زمینه رایانه و علوم وابسته، به ما ارائه می‌دهد و یا سایت عمران در زمینه موضوعی عمران فعالیت می‌نماید و نیز سایت‌های انجمن ریاضی در زمینه ریاضی، سایت انجمن فیزیک ایران در زمینه فیزیک، سایت انجمن روان­شناسی ایران در زمینه روان­شناسی و علوم تربیتی فعالیت می‌نمایند، مرکز اطلاعات و مدارک علمی ایران با دارا بودن پایگاه‌های اطلاعاتی مختلف مخصوصا پایگاه پایان‌نامه‌ها می‌تواند مورد استفاده متخصصین تمام رشته‌ها گردد. ولی چنان­چه امکان استفاده از این سایت‌ها نباشد و یا آدرس این سایت‌ها را نداشته باشیم بایستی مطلب مورد نظر خود را بوسیله یکی از موتورهای جستجو پیدا بکنیم.

انتخاب موتور جستجو عامل مهمی در فرایند جستجو است. در حال حاضر ابزارهای کاوش مختلفی در ایران ظهور پیدا کرده­اند. لیکن ابزارهای جستجویی که امکان جستجوی اطلاعات به زبان فارسی را در اختیار قرار می‌دهند، محدودند. از طرف دیگر، امکانات و قابلیت‌های‌ آن‌ها برای بازیابی موثر و مناسب اطلاعات متغیر هستند. برخی از ابزارهای کاوش با امکانات جستجوی فارسی عبارتند از: ان.پی. ایرانNPiran ، ایران‌هوIranhoo ، ایران‌مهرIranMehre ، پارسیک Parseek ، گوگل Google.

در بین ابزارهای کاوش فوق ، تنها موتور کاوش گوگل دارای برنامه روبات به منظور شناسایی و نمایه­سازی صفحات یا سایت­های وب به زبان فارسی و نمایه­سازی خودکار می­باشد و قادر است صفحات فارسی را در قالب یونی‌کد شناسایی و در پایگاه خود نمایه کند و سایت پارسیک نیز از پایگاه گوگل برای جستجو و بازیابی اطلاعات استفاده می­کند. به تعبیر دیگر، چهار ابزار کاوش دیگر توسط نمایه‌سازی انسانی اداره می‌شوند و از این لحاظ راهنمای موضوعی تلقی می‌شوند و انسان، فرآیند شناسایی، بررسی و نمایه‌سازی سایت‌ها یا صفحات وب را بر عهده دارد.[19]

معمولاً به جهت دامنه وسیع موضوعی و نیز صفحه به زبان فارسی گوگل اکثر کاربران از این موتور جستجو استفاده می‌نمایند. برای جستجوی بهتر توجه به نکات زیر ضروری به نظر می‌رسد:

- با ترکیب چند واژه کلیدی مهم خیلی سریع می‌توانیم مطلب مورد نظر خود را بدست بیاوریم.

- دقت در انتخاب کلید واژه‌ها به طوری‌که واژه‌های انتخابی بطور دقیق نماینده نیاز اطلاعاتی ما باشند کمک خواهد کرد تا از نتایج جستجوی گسترده‌ای که در اکثر موارد بار اطلاعاتی مفید ندارند دوری گزینیم.

- استفاده از تکنیک جستجوی عبارتی که در آن عبارت جستجوی مورد نظر خود را داخل گیومه" " می‌گذاریم و به این ترتیب به موتور جستجو می‌گوییم که مطلب مورد نظر ما بایستی عین این عبارت باشد، نیز در محدود کردن نتایج جستجو کمک فراوان می‌کند.

- استفاده از انواع محدودگرهای زبانی، زمانی، مکانی، شکلی، و موضوعی و ... در جستجوی پیشرفته گوگل به ما در رسیدن سریعتر به مطلب مورد نظر کمک فراوانی می‌کند.

- به علت این که منابع و اطلاعات موجود در اینترنت بوسیله افراد مختلف و بدون کنترل در شیوه‌های رسم‌الخط و بدون ویرایش صاحب‌نظران منتشر می‌گردد آشنایی با گونه‌های مختلف نوشتاری و املاهای مختلف یک واژه و یا یک مفهوم در زبان فارسی به ما کمک می‌کند که با جستجوی گونه‌های مختلف نوشتاری یک واژه یا یک مفهوم و استفاده از واژه‌های مترادف و متشابه و شکل‌های دیگر نوشتاری آن واژه و نیز استفاده از انواع شکل‌های جمع و مفرد یک واژه جامعیت جستجوی خود را بالا ببریم . به عنوان مثال برای جستجوی مطلبی در زمینه بتن بایستی آنرا به دو صورت «بتون» و « بتن» جستجو نمائیم تا به تمام مطالبی که در زمینه بتن می‌باشد دسترسی داشته باشیم و یا به عنوان مثال دوم برای جستجوی مطلبی در باره «آبگرمکن» برای دستیابی به همه اطلاعات موجود بایستی آن را به چهار شکل زیر بنویسیم «آب گرم کن، آب گرمکن، آبگرم کن، آبگرمکن» واضح است که هر کدام از این کلمات نتایج متفاوتی را در موتور جستجو بدست می‌دهد. «استاد، اساتید، استادان، استادها» «آمریکا، امریکا» «ئیدروژن، هیدروژن» «آنلاین، پیوسته، درون خطی» از مثال­های دیگری هستند که جستجو به تمام این شکل‌ها جامعیت جستجوی ما را زیاد می‌کند و به ما در از دست ندادن مطالب مفید کمک می‌کند .

- با استفاده از عملگرهای بولی، دقت جستجو را بالا برده و نتایج جستجوی کم و مفیدی را بدست بیاوریم.

- مترادفات: با استفاده از شکل‌های مختلف مترادفات موجود برای یک مفهوم و هم چنین شبه مترادفات و یا حتی گاهی کلمات متضاد مثل بی‌سوادی و سوادآموزی در جستجو می‌توان جامعیت جستجو را بالا برد.

- اسامی مشهور و اسامی علمی: آگاهی از شکل‌های مختلف اسامی علمی و مشهور عامیانه و اسامی تجاری یک پدیده و یا وسیله و ... و استفاده از آن‌ها می‌تواند جامعیت جستجو را بالا ببرد.

- با توجه به این که در اکثر وب‌ها از واژه خارجی یک کلمه به همان صورت و با همان الفبا استفاده می‌شود استفاده از شکل خارجی این لغات و واژه‌ها نیز می‌تواند جامعیت جستجوی ما را بالاتر ببرد.

- با توجه به این که در برخی از سایت‌ها و نیز وبلاگ‌ها روش خاصی برای رفع مشکلات فارسی پیشنهاد کرده‌اند و واضح است که خودشان نیز از آن رسم‌الخط استفاده می‌کنند، آگاهی از این شکل‌های مختلف و جستجو به این شکل‌ها می‌تواند باعث جامعیت جستجو گردد. از این موارد می‌توان به حذف واو معدوله در برخی سایت‌ها و وبلاگ‌ها اشاره کرد که به عنوان مثال «خواهر» را به صورت «خاهر» می‌نویسند و یا حذف تنوین در برخی منابع که به عنوان مثال «عملاً» را به صورت «عملن» می‌نویسند.

در نهایت این که «در تشکیل صفحات وب فارسی ، جای یک استاندارد حاکم بر عملکرد تالیف نویسندگان وب، خالی است. استانداردی که انتخاب بعضی کلمات دارای چندین رسم‌الخط و حتی انتخاب بعضی کلمات که بر مفاهیم متنوعی دلالت دارند را منحصر به فرد نماید و مولفان را از طرفی ترغیب به انتخاب گونه زبانی مناسب، برای تضمین کیفیت ارتباط و انتقال مؤثر پیام و از طرف دیگر موظف به حفظ سلامت زبان و رعایت استانداردهای آن به‌عنوان یک وظیفه رسانه‌ای نماید. ایجاد و گسترش چنین استانداردی به عهده "فرهنگستان زبان و ادب فارسی" و با هماهنگی انجمن‌ها و شوراهای علمی یا صنفی انفورماتیک در ایران است. تعویق در تنظیم این استاندارد ، با توجه به رشد روز افزون وب‌های فارسی زبان ، هزینه‌های جبران ناپذیری در بر خواهد داشت.»[20]

--------------------------------------------------------------------------------
[1] بر گرفته از: محمد صابر راثی ساربانقلی. " بررسی مشکلات جستجو و بازیابی اطلاعات به زبان فارسی از اینترنت با مطالعه موردی بر روی کاربران مرکز اینتــرنت دانشگاه آزاد اسلامی واحد شبـستـر" . پایان­نامه کارشناسی ارشد کتابداری و اطلاع­رسانی، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد تهران شمال، 1384

[2] کارشناس ارشد کتابداری و اطلاع­رسانی دانشگاه آزاد اسلامی واحد شبستر
[3] accents
4 پرویز ناتل خانلری. زبان‌شناسی و زبان فارسی. (تهران: توس،1373). ص. 256

[5] مجتبی مینوی. مینوی بر گستره ادبیات فارسی، به کوشش ماه منیر مینوی. (تهران: توس، 1380)، ص. 510

[6] واو معدوله واوی است که در این زمان عموماً نوشته می‌شود ولی خوانده نمی‌شود، مانند خواهش. اما در زمان قدیم آن را با کیفیت خاصی تلفظ می‌کرده‌اند و چون در هنگام تلفظ ضمه به فتحه عدول می‌کرده‌اند، آن را واو معدوله نامیده‌اند. هنوز در برخی از لهجه‌ها تلفظ آن به صورت قدیم مانده است. پیش از واو معدوله همیشه حرف «خ» و پس از آن یکی از حروف «د.ر.ز.س.ش.ن.و.هـ.ی» آمده است.

[7] OCR= Optical Character Reader فرایندی که در طی آن یک وسیله الکترونیکی کاراکترهای چاپ شده بر روی کاغذ را آزمایش می‌کند و شکل آن­ها را با بررسی الگوهای تیره و روشن تعیین می‌کند. پس از تعیین اَشکال توسط اسکنر یا وسیله مورد استفاده برای خواندن، روش‌های تشخیص نوری کاراکترها برای تبدیل اشکال به متون کامپیوتری مورد استفاده قرار می‌گیرند. (فرهنگ تشریحی اصطلاحات کامپیوتری میکروسافت. مترجم فرهاد قلی­زاده نوری. ‌‌‌‍[تهران: کانون نشر علوم، 1379]، ص. 445

[8] محمدصادق محقق زاده، کاظم زارعیان. "ارائه راه حل برای برخی مسائل اتوماسیون و نگارش فارسی" فصلنامه اطلاع‌رسانی. (دوره 19، شمارهء 3 و 4) ص.
[9] ماندانا صدیق بهزادی. "ناهماهنگی ضبط نام‌های بیگانه در فارسی" . فرهنگ (کتاب سیزدهم، زمستان 137

عاطفه شریف* - تسهیلات تکنولوژیکی موانع موجود بر چاپ و نشر را تا حدودی برداشته است. امروزه اطلاعات فراوانی به طور افسار گسیخته در محیط وب تولید و منتشر می شود. طبق مطالعات انجام شده کاربران، جهت رفع نیازهای اطلاعاتی خویش به محیط وب روی آورده اند و اغلب آنچه بازیابی می شود معتبر دانسته و مورد استناد قرار می دهند. در این نوشته ضمن بیان ضرورت ارزیابی، گوشه ای از معیارهای سنجش کیفیت اطلاعات بازیابی شده در محیط وب نمودار می گردد.

کلیدواژه ها: ارزیابی اطلاعات، صفحات وب، معیارهای ارزیابی

مقدمه و بیان مسئله

اینترنت به عنوان ابزاری که بازیابی سریع و آسان اطلاعات را فراهم می آورد از سوی کاربران بسیاری مورد استفاده و استناد قرار می گیرد. کاربران معمولا بدون توجه به معیارهای ارزیابی انتقادی هر آنچه را که در اینترنت بازیابی می شود معتبر می شمارند و در مطالعات تحقیقاتی خویش مورد استفاده و استناد قرار می دهند. (Case, 2003 ) نظر قالب کتابداران و اعضای هیات علمی آن است که استناد در تحقیقات دانشجویی به سمت منابع اینترنتی رفته و دانشجویان بر استفاده از این منابع بسیار تاکید دارند.(2002Davis,نقل از Tillotson, 2003: 4) یافته های تولپانن[1] نشان می دهد که 5/92 درصد از دانشجویان ورودی زبان انگلیسی اطلاعات موجود در اینترنت را معتبر می دانند و این در حالی است که 5/52 درصد از آنان اطلاعات بازیابی شده را هرگز ارزیابی نمی کنند. (Tillotson,2003:4 نقل ازTolpannan,1999)
اغلب کاربران اطلاعات بازیابی شده از اینترنت را معتبر می شمارند و قادر به تشخیص گهر[2] از زباله [3] نیستند.اغلب کاربران در پاسخ به این سوال که چرا به این منبع استناد کرده اید و آیا این منبع معتبر است یا خیر؟ چنین پاسخ می دهند که " آن را جستجو و بازیابی کرده ام واز آن استفاده می کنم." در این پاسخ جایی برای ارزیابی منتقدانه اطلاعات بازیابی شده گذاشته نشده است و اتکای صرف به مطالب بازیابی شده و ارزیابی نشده به طور وحشتناکی نمایان است.(Williams, 2003)

تسهیلات تکنولوژیکی موجود بسیاری از موانع انتشار و اشاعه اطلاعات را از میان برداشته است. امروز هر فردی می تواند به نشر عقاید خویش پرداخته و وب سایت خود را مدیریت نماید. گستره صفحات وب روز به روز بیشتر می شود و بر آلودگی اطلاعات در این آشفته بازار اطلاعاتی افزوده می گردد. از سویی جامعه امروز به سمت جامعه اطلاعاتی در حال حرکت است. جهانی شدن و اطلاعات گرایی از مشخصه ها ی عصر اطلاعات است. دسترسی به اطلاعات متناسب با نیازهای اطلاعاتی، در زمانی کوتاه مهارتهایی خاص می طلبد. سواد اطلاعاتی لازمه جامعه اطلاعاتی است و برای رسیدن به این سواد کاربران باید به مهارتهای اطلاع یابی مجهز باشند. یکی از مهارتهای اطلاع یابی, مهارت ارزیابی است. اما پرسش آن است که آیا واقعا اطلاعات بازیابی شده از اینترنت نیاز به ارزیابی دارند و یا هر نوع اطلاعات بازیابی شده می تواند مستند باشد و مورد استناد قرار گیرد؟ ضرورت ارزیابی اطلاعات بازیابی شده در چیست و چه معیارهایی برای ارزیابی وجود دارد؟ در این نوشته سعی بر آن است تا با روشن ساختن ضرورت ارزیابی اطلاعات بازیابی شده در فضای اینترنت, معیارهای ارزیابی صفحات وب به عنوان یکی از محمل های اطلاعاتی تبیین گردد.

مهارت ارزیابی اطلاعات

کتابداران و اطلاع رسانان از دیرباز در پی افزایش ارتباط سودمند میان منابع اطلاعاتی و طالبان آنها بوده اند و در جهت افزایش این ارتباط موثر و افزایش خرد و دانایی در سطح جامعه همواره تلاش کرده اند. اطلاعات صرفنظر از محملی که بر بستر آن قرار خواهد گرفت دارای ارزش فراوان است و به خلق دانایی می انجامد.

اطلاع جویی فرایندی هدفمند و ساختار مند است. طرح نیازاطلاعاتی, تعریف استرتژی جستجو، بازیابی اطلاعات، ارزیابی آنچه بازیابی شده است، سازماندهی و استفاده موثر از اطلاعات در جهت تبادل اندیشه ها و یافته ها، مهارتهایی می طلبد. این مهارتها در قالب واژه مهارتهای اطلاع یابی جای می گیرند.

● مفهوم مهارت اطلاع یابی

یان مال لی (لی، یان مال،1376) مهارت اطلاع یابی را اینگونه بیان میدارد:

1. مهارت در بازیابی اطلاعات

2. مهارت در ارزیابی اطلاعات

3. مهارت در سازماندهی اطلاعات و

4. مهارت در تبادل اطلاعات

ارزیابی اطلاعات به عنوان یکی از کلیدی ترین مهارتهای مورد نیاز کاربران در این تقسیم بندی مورد اشاره است. این مهارت در انتخاب منابع متناسب با نیازهای اطلاعاتی کارساز است و روند اطلاع یابی موثر را سرعت و اعتبار می بخشد. اطلاعات پس از بازیابی در هر قالب و ساختاری که ارائه شود نیاز به ارزیابی دارد تا به این وسیله محتوای اطلاعاتی، متناسب با نیازهای تعریف شده کاربران باشد و به حل مسئله بیانجامد.کاربران جهت ارزیابی اطلاعات بازیابی شده نیازمند تفکر انتقادی هستند.

● مفهوم تفکر انتقادی

خمیر مایه تفکر انتقادی، تکاپوی ذهنی و جستجو در اندیشه های نوشته و نانوشته جهت دستیابی به نتیجه ای معتبر و مفید است. این گونه تفکر آمیزه ای از تفکر خلاق، تفکر منطقی و تفکر مسئله گشاست. تفکر مسئله گشا همه عوامل ذیربط را در تفکر انتقادی وارد میسازد، تفکر منطقی ، راه نفوذ خطاهای منطقی را در تفکر انتقادی سد می کند و تفکر خلاق ابزار لازم را برای ترکیب مفاهیم به گونه ای متفاوت از گذشته فراهم می آورد. (دیانی،1370).

تفکر انتقادی لازمه توانایی و مهارت ارزیابی اطلاعات است. نظام آموزشی و کتابخانه ها به عنوان زیرمجموعه ای از این نظام، وظیفه تربیت کاربرانی مجهز به تفکر انتقادی را بر عهده دارند.حری معتقد است که نظام آموزش عالی دو نقش دارد یکی اینکه به دانشجویان بیاموزد چگونه اطلاعات خویش را بیابد و دیگری اینکه به آنان تعلیم دهد چگونه اطلاعات به دست آمده را تعبیر و تفسیر کند.(حری، 1378) تفکر انتقادی در محیط آموزشی از جمله کتابخانه ها شکل می گیرد و پرورش می یابد, لذا لازم است کتابخانه ها در ارائه خدمات خود به ایجاد و تقویت نگاه انتقادی در کاربران توجه داشته باشند و در آموزشهای کتابخانه ای خود این جنبه را لحاظ کنند. وجود وب سایتهای کتابخانه ای که آموزش مهارتهای اطلاع یابی را به صورت مجازی فراهم می آورد فرصت مناسبی برای این منظور است. اما هنوز سوالی باقیست : آیا ارزیابی اطلاعات ضروری است؟

ضرورت ارزیابی اطلاعات در عصر اطلاعات:

آدمی برای رفع نیاز اطلاعاتی خویش به دنبال کسب اطلاعات است. وی از اطلاعاتی که دریافت میکند برای تصمیم گیریها و ارتقای دانش خویش بهره می برد. تصمیم گیری زمانی ارزشمند است که به درستی صورت پذیرد. نباید چنین پنداشت که تمامی اطلاعات کسب شده از صحت و اعتبار لازم برای دخیل شدن در تصمیم گیریها برخوردارند. در اینجاست که اهمیت ارزیابی اطلاعات رخ می نماید. از طرفی جامعه اطلاعاتی در عصر اطلاعات ضرورتهای دیگری را نیز تحمیل می کند:

● جهانی شدن و ارزش اطلاعات: یکی از نتایج بحث جهانی شدن, افزایش ارزش اطلاعات به عنوان معیار توسعه یافتگی و خمیر مایه توسعه پایدار ملتهاست لذا روز به روز بر ارزش اطلاعات افزوده می شود.

● رشد تکنولوژیکی و آلودگی اطلاعات: رشد سریع شبکه های اطلاعاتی روند اشاعه اطلاعات را تسهیل نموده, متخصصان موضوعی راحت تر از گذشته به تبادل اطلاعات می پردازند و چرخه تولید علم سریع تر از گذشته در جریان است. در نتیجه آلودگی اطلاعات روز به روز افزایش و طول عمر مفید اطلاعات کاهش می یابد.

● اطلاع گرایی و جامعه اطلاعاتی: مفهوم جامعه اطلاعاتی درحال شکل گیری است. در جامعه اطلاعاتی کلیه تصمیم گیری ها بر مبنای اطلاعات صورت می گیرد و سرعت دسترسی به اطلاعات روزآمد, صحیح و معتبر، ارزشمند است. کاربران از میان انبوه اطلاعات تولید شده بر مبنای نیاز اطلاعاتی خویش به انتخاب دست می زنند و به تصمیم گیری های مفید و به موقع می یپردازند. (حسن زاده)

● کاربر نهایی و مهارتها ی اطلاع یابی: مفهوم ارتباطات بی سیم کاربران را از محدودیت های زمانی و مکانی خارج ساخته و رفتار اطلاع یابی را به حریم خصوصی آنها کشانده است. مفهوم کاربر نهایی شکل گرفته و کاربران بدون یاری کتابداران به رفع نیازهای اطلاعاتی خویش می پردازند. در این صورت نیاز به آموزشهای پیچیده تری جهت ایجاد و ارتقای سطح مهارتهای اطلاع یابی احساس میشود.

ضرورت ارزیابی صفحات وب

از دیرباز تا امروز که در عصر اطلاعات به سر می بریم همواره ارزیابی اطلاعات و تقویت تفکر انتقادی مطرح بوده است. عصر اطلاعات نه تنها از ضرورت آن نکاسته که بر ضرورت آن افزوده است. محتوای اطلاعاتی ممکن است در هر قالبی قرار گیرد. در انواع رسانه ها صرفنظر از نوع محمل، محتوای اطلاعات مورد ارزیابی قرار میگیرد. صفحه وب سندی چندرسانه ایست که در محمل جدید اطلاعاتی یعنی وب قرار گرفته است. موتورهای جستجو با نمایه سازی صفحات وب، بازیابی اطلاعات را در این محیط میسر می سازند. اما محیط مجازی وب ویژگی هایی خاص دارد که آن را از سایر رسانه ها متمایز می کند. به بیانی محیط مجازی وب بر محتوای اطلاعاتی تاثیر می گذارند.

بسیاری از متخصصان اطلاع رسانی و کتابداران بر این عقیده اند که ارائه اطلاعات در صفحات وب از اعتبار آنها خواهد کاست و هنوز فرمت چاپی را ترجیع میدهند این گروه بر این عقیده اند که اطلاعات در شکل چاپی از قابلیت اعتماد بیشتری برخوردار است چرا که مقالات در نشریات علمی پس از بررسی محتوایی چاپ میشوند. بسیاری از اطلاعات با ارزش علمی در شبکه قرار نمی گیرند و کتابخانه ها مجلات علمی معتبری دارند که محتوای اطلاعاتی آنها به صورت تمام متن در اینترنت وجود ندارد. (Standler,2004)این در حالی است که ناشران مجلات علمی به فکر تغییر بستر اطلاعاتی خویش افتاده و در اندیشه فراهم آوری امکان دسترسی تمام متن به مقالات علمی خویش هستند. مزایایی چون قابلیت دسترس پذیری فراوان بدون محدودیت زمانی و مکانی، امکان روز آمد کردن سریع اطلاعات و قابلیت انتقال و کپی برداری سریع و به صرفه از اطلاعات در محیط اینترنت عواملی است که به روند دیجیتالی کردن اطلاعات سرعت می بخشد. در این صورت ارائه خدمات به صورت پولی انجام خواهد شد و نمونه این گونه از مجلات علمی در حال حاضر به صورت الکترونیکی در شبکه مشاهده می شود. (Standler,2004)

نوع محمل اطلاعاتی، در مورد صفحات وب بر محتوای اطلاعاتی آن تاثیر می گذارد لذا به صورت اختصاصی به بیان ضرورت ارزیابی اینگونه منابع پرداخته می شود:

● صفحات وب به سادگی ایجاد میشوند.

● دریافت دامنه و URL آسان است. حتی دامنه هایی که به ظاهر نشانگر مشخصه های خاصی چون org ,edu,… هستند با پرداخت مبلغ ناچیزی واگذار می شوند.

● هر صفحه ایجاد شده بدون هیچ محدودیتی از سوی موتورهای جستجو نمایه و آماده بازیابی می شود.

● این صفحات می توانند یکی از منابع اطلاعاتی محسوب شده و مبنای استناد قرار گیرند.

● نظارتی بر محتوای سایتها و نوع اطلاعات ارائه شده در آنها وجود ندارد. و به بیانی هر گونه اطلاعاتی از طریق صفحات وب ارائه میشود.

● اطلاعات در این صفحات بدون هیچ گونه فیلتری و بدون توجه به ویژگی های کاربران در دسترس گروههای مختلف قرار می گیرد.

● داوری آنگونه که در مورد منابع چاپی مطرح است، در این دست از منابع به چشم نمی خورد.

● دنیای مجازی ارتباطات مبتنی بر وب, اعتماد پذیری را کاهش می دهد. چراکه هویت طراحان صفحات وب می تواند پنهان باشد و یا اطلاعات ارائه شده از سوی آنها کاملا ساختگی باشد.

● اطلاعات ارائه شده در صفحات وب ناپایدار است.

● اطلاعات ارائه شده در وب از نظر محتوایی گاه بیهوده و بالقوه خطرناک و گمراه کننده است.

● به علت آلودگی بیش از حد اطلاعات در وب, میزان جامعیت بازیابی ها بسیار زیاد است نتیجه این آلودگی وجود سرریز اطلاعات است و برای رسیدن به نیتجه مطلوب باید به گزینش دست زد.

● به علاوه روشهای نمایه سازی در وب از کارائی لازم برخوردار نیستند و همواره بخش مفیدی از وب به صورت وب پنهان باقی می ماند.

شاید بتوان از طریق اعمال جستجوی پیشرفته بر غنای محتوایی اطلاعات بازیابی شده افزود اما در هر صورت در نمایه سازی وب، روابط معنایی آنگونه که شایسته است مد نظر نیست و چه بسا موارد بازیابی شده با اطلاعات مورد نظر سازگاری نداشته باشد.حتی با این فرض که موتور جستجو نمایه سازی را به درستی انجام داده باشد، طراحان وب در طراحی خویش ابرداده ها را مد نظر داشته باشند و موارد بازیابی شده مرتبط نیز باشند، لازم است که کاربران مطالب بازیابی شده را با دیدی انتقادی مورد ارزیابی قرار دهند و به این ترتیب بر اعتبار استناد خویش بیافزایند.

لذا کاربران چه به عنوان اعضای جامعه اطلاعاتی در عصر اطلاعات و چه به عنوان مراجعان ساده کتابخانه های قرون وسطی هیچ گاه حق ارزیابی منتقدانه را از خود سلب نکرده اند. ساختار ارائه اطلاعات چه چاپی باشد, چه میکرو فیلم و چه ابزارهای دیجیتالی، کاربران همواره معیارهایی را در ارزیابی های خویش به کار می برند. در مورد منابع الکترونیکی و آنچه در شبکه های پیوسته اشاعه می یابد ضرورت ارزیابی نه تنها کاهش نمی یابد که پررنگ تر خواهد شد و تابع معیارهای ویژه ای است.

ارزیابی صفحات وب

برای یافتن اطلاعات مناسب با نیاز اطلاعاتی از طریق صفحات وب باید در دو چیز مهارت داشت:

● دستها و چشمها را به تکنیک هایی مجهز کنید که قادر به یافتن مناسب ترین اطلاعات در زمانی کوتاه باشند.

● ذهن خود را طوری تربیت کنید که با دیدی انتقادی و حتی بدبینانه مجموعه ای از سوالات را طراحی و در مواجه با اطلاعات بازیابی شده آنها را در ارزیابی به کار بندد.

در صورتیکه این دو فرایند همزمان انجام پذیرد می توان گفت که کاربر از مهارت بازیابی و ارزشیابی منابع مرتبط با نیاز خود برخوردار است.

معیارهای ارزیابی صفحات وب

برخی معیارهای ارزیابی صرفنظر از نوع محمل اطلاعاتی برای انواع منابع چاپی و غیر چاپی صادق اند اما برخی از معیارها اختصاص به نوعی از منابع دارند. اندیشه بنیانی در ارزیابی اطلاعات همچنان ثابت است اما گاهی اتفاق می افتد که با توجه به نوع کاربران, نوع و عمق نیاز اطلاعاتی و موارد استفاده از اطلاعات بازیابی شده برخی از معیارها پررنگ تر و برخی کم رنگ تر است.

محتوای این معیارها حول چند نکته می چرخد. ارزیابی از دو جهت کمی و کیفی باید انجام شود. نوع و ساختار سازماندهی و ارائه اطلاعات در انواع محمل ها به سهولت کاربری و و استفاده موثر می افزادید لذا نباید چنین پنداشت که ساختار و شکل ارائه اطلاعات در کم اهمیت است. در مورد صفحات وب نیز هر دو جنبه محتوای کمی و کیفی مد نظر است.
● هدف را مشخص کنید

آنچه در اینترنت منتشر می شود با هدف و برای مخاطبان خاصی است. شناسایی هدف با دنبال کردن پیوندهایی چون

"About us," "Philosophy," "Background," "Biography," "Who am I," etc.

آشکار می شود. این پیوندها اهداف، دامنه، نوع فعالیت، وابستگی سازمانی و اطلاعات سودمند دیگری را مشخص می نماید. اگر در صفحه بازیابی شده این پیوندها را پیدا نکردید باید با کوتاه کردن URL به صفحه خانگی سایت رفته و در آنجا به دنبال اطلاعاتی از این دست باشید. (Barker,2004) . همواره به خاطر داشته باشید که هدف زیربنای سایر برنامه ریزی ها و طراحی هاست و در تعریف ملاکها و معیارهای گردآوری, تنظیم و ارائه اطلاعات تاثیرگذار است.

راه دیگر برای کشف هدف توجه به دامنه و URL صفحه بازیابی شده است. صفحاتی که با دامنه هایnet,org,edu,gov,mil مشخص می شوند از اعتبار بیشتری برخوردارند. کاربران باید درمورد دامنه های com که تجاری هستند بسیار دقت نمایند. این دامنه برای اهداف تجاری استفاده می شود. دامنه net به سایتهای غیر انتفاعی داده میشود اینکه تا چه اندازه این شرکتهای غیر انتفاعی اطلاعات صحیح ارائه میدهند خود جای بحث دارد(Smith, 2001).

علی رغم تقسیم بندی رایجی که از دامنه ها به عمل می آید در عمل نظارت چندانی بر دامنه های ذکر شده وجود ندارد و با پرداخت مبالغ ناچیزی دامنه ها واگذار می گردد. لذا اگر چه باید در بررسی دامنه و URL صفحه بازیابی شده دقت نمود اما این معیار به تنهایی معیار مناسبی برای رد یا تائید اطلاعات بازیابی شده نیست.

● تعیین میزان پوشش

اطلاعات ارائه شده در صفحات وب گاه بسیار عمیق و گاهی سطحی است. گاه تنها به ارائه لیستی از مطالب تخصصی اکتفا شده است بدون آنکه به دانش عمیق مربوط به آن اشاره ای گردد و گاهی ریزترین مسئله مورد بحث فراوان قرار گرفته است.باید در نظر داشت که طرح سوال،جستجو و بازیابی اطلاعات متاثر از نوع و محتوای نیاز اطلاعاتی، نوع و سطح مخاطبان، دامنه کار یا فعالیتی که به واسطه اطلاعات قصد پوشش دادن به آن را دارند و بسیاری عوامل دیگر است. صفحات وب نیز متاثر از اهداف طراحان آن سطح پوششی خاصی از مخاطبان را مد نظر دارند و پشتیبانی می کنند.

تخمین دامنه اطلاعات مناسب برای جستجوگر می تواند به چندین روش انجام پذیرد یکی از این روشها مطالعه فهرست مندرجات یا نقشه سایت -در صورت وجود- است، روش دیگر مطالعه و بررسی توصیفی است که اغلب سایتها از خود ارائه می کنند. سایتهایی که اطلاعات عمیق و تخصصی تری دارند اغلب امکان جستجو را از طریق موتور جستجوی خود فراهم می آورند در این صورت با انجام جستجویی ساده می توان تا حدی به دامنه اطلاعات ارائه شده و نوع سازماندهی آن پی برد. وجود پیوندهای فرامتنی نیز اگر به درستی برقرار باشند بر عمق پوشش مطالب می افزایند.

در مورد برخی از سایتها که مقالات تمام متن را فراهم می آورند پوشش گذشته نگر نیز اهمیت می یابد. تعیین پوشش همواره بستگی به سطح دانش کاربر و نوع نیاز وی دارد.

● ارزیابی شهرت و اعتبار

شناسایی صاحبان اندیشه, شهرت و اعتبار آنها در ارزیابی صفحات وب از ضروریات است پس:

- حامی صفحه[4] یا فردی که مسئولیت حقوقی و معنوی سایت را عهده دار است مشخص نمایید.

کاربران باید بتوانند ناشر یا حامی صفحه وب را شناسی کنند به گونه ای که ارزشها ، اندیشه و اهداف وی مشخص شود. این بررسی با مراجعه به بخش هایی از صفحه که با "About Us" or "Mission" مشخص شده اند انجام می شود. حامی صفحه وب باید علاوه بر شماره تماس و آدرس پست الکترونیکی به صورت متمایز مشخص شده باشد (Smith, 2001).

- پدید آور را مشخص کنید.

گاه کاربران در اطلاعات بازیابی شده آنقدر غرق می شوند که پدید آورنده اثر و اطلاعات زمینه ای وی را از یاد می برند و به آن توجهی نمی کنند. در مورد وب سایت سازمانها و بسیاری از سایتهای دیگر امکان دارد که اطلاعات مربوط به پدیدآورنده مطالب ذکر نشده باشد در این صورت اگر امکان آن وجود داشته باشد با ایجاد ارتباط با مدیر سایت می توان [5]اطلاعات مفیدی به دست آورد به علاوه اطلاعاتی که سازمانها تحت نام تنالگانی خود ارائه می کنند اغلب تحت نظارت کارمندان و متخصصان موضوعی است و در صورت معتبر بودن آن سازمان مشکلی در مورد عدم شناخت پدید آور نخواهد بود. در عین حال مشخص کردن صاحب اندیشه در هر سایتی نشان دهنده دقت نظر و احترامی است که طراحان آن به تفکر انتقادی مخاطبان خویش دارند(Smith, 2001).

در صورتیکه اطلاعات مربوط به پدیدآور مشخص باشد باید دقت داشته باشید که توضیحات کامل باشد و تصویر مناسبی از وضعیت مسئولیت مطالب منتشر شده را مشخص نماید. ارائه آدرس پست الکترونیکی نویسنده مطلبی که مشخصات حرفه ای و تخصصی وی را نمایان نسازد قابل اعتنا نیست. در اینصورت باید با نویسنده مطلب ارتباط برقرار کرد و مشخصات لازم را از او دریافت نمود. (Barker,2004)

● تعیین صحت

گاه اطلاعات ارائه شده در محیط مجازی وب نه تنها صحیح نیست که گمراه کننده و در مواردی مثل اطلاعات پزشکی خطرناک نیز هست لذا در ارزیابی اطلاعات باید بر این جنبه بسیار دقت داشت.

تعیین میزان صحت اطلاعات بازیابی شده مهمترین بخش ارزیابی انتقادی اطلاعات است. اغلب کاربران از روی ظاهر سایت و نوع طراحی آن به ارزیابی می پردازند در حالیکه صرف طراحی مناسب و زیبای سایت دلیلی بر صحت محتوای اطلاعاتی آن نیست. اشتباهات تایپی و گرامری گاه محتوا را قلب می کنند و اطلاعات گمراه کننده ای را منتقل می سازند. پدید آور مطالبی که محتوایی قابل اعتماد داشته باشند کلامش را با استنادها اعتبار می بخشد در صورتیکه مقاله ای علمی فاقد استناد و منابع باشد نباید محتوای اطلاعاتی آن را زیاد معتبر و جدی قلمداد کرد. در مورد سایتها نیز چنین است . اطلاعات ارائه شده در صفحه ای اینترنتی چنانچه با پیوندها مسیری را برای کشف منابع و استنادها فراهم آورد بر اعتبار خویش افزوده است(Smith, 2001).

● روزآمدی

با توجه به رشد روز افزون علم و کوتاه شدن دوره حیات علمی یک اندیشه، لازم است از روزآمدی اطلاعات ارائه شده اطمینان حاصل گردد. توجه به تاریخ انتشار یک صفحه و تاریخ بازبینی آن که اغلب در پائین یا بالای صفحه ظاهر می شود گامی جهت ارزیابی روزآمدی صفحه و اطلاعات آن است. الزاما تاریخ انتشار صفحه و یا تاریخ روزآمدسازی سایت به تنهایی ملاک روزآمدی اطلاعات نیست، فعال نبودن پیوندها نشانی از عدم پویایی و روزآمدسازی سایت است. به علاوه منابع مورد استفاده در متن نیز باید مورد توجه قرار گیرد در صورت کهنه بودن منابع مورد استناد، باید در روزآمدی مطالب ارائه شده تردید کرد. توجه به این مسئله اهمیت دارد که به صرف کهنه بودن منابع مورد استناد نمی توان خط بطلانی بر محتوای اطلاعاتی ، اطلاعات بازیابی شده کشید بلکه باید همزمان به متن آن علم یا رشته، طول عمر مفید اطلاعات در آن موضوع و بار محتوایی مطالب نیز توجه داشت.

● قابلیت دسترس پذیری

- دسترس پذیری در شبکه

دسترسی به منابع اطلاعاتی در اینترنت ممکن است به شیوه های مختلفی محدود شود(از جمله زبان منبع, نیاز به ثبت نام, نیاز به اثبات صلاحیت یا عضویت در یک سازمان خاص)(خادمیان, 1382: 102) دسترس پذیری بزرگترین عاملی است که مراجعان کتابخانه ها را به پای میز کامپیوتر کشانده. محیط مجازی وب محدودیت زمانی و مکانی کاربران را از میان برداشته است و با ارائه انبوهی از اطلاعات آنان را در ظاهر از کتابخانه ها بی نیاز ساخته است. اما کاربران غالبا فراموش می کنند که اغلب اطلاعات علمی و مستند در پایگاهها ارائه شده و دسترسی به آنها برای همه ممکن نیست.

از سویی کتابخانه ها و مراکز اطلاع رسانی به طراحی وب سایتهای خود پرداخته و دسترس پذیری اطلاعات را از طریق شبکه ها و پایگاههای پیوسته نیز فراهم آورده اند. حرکت به سوی شبکه ها و کتابخانه های مجازی است. در چنین محیطی که کاربران در معرض انواع اطلاعات قرار گرفته اند و امکان استفاده از اطلاعات ضعیف تر به علت سهولت بازیابی و دسترس پذیری بیشتر وجود دارد باید به کاربران آموخت که کتابخانه ها نیز دسترسی به برخی از منابع اطلاعاتی را فراهم نموده اند و معیارهای ارزیابی منسجمی بر این انتخابها و گزینش ها تاثیر داشته است.

- دسترس پذیری در صفحات یا نحوه ارائه و نظم دهی اطلاعات در صفحه

نحوه ارائه اطلاعات در صفحات وب از اهمیت فراوانی برخوردار است. نوع سازماندهی اطلاعات, تعریف پیوند های فرامتنی, امکان استفاده از جستجو و مرور, میزان تعامل با کاربر و کاربر مدار بودن, سرعت بارگذاری اطلاعات, قابل فهم و ساختارمند بودن ارائه و به بیانی وجود سازماندهی در ارائه اطلاعات دسترسی پذیری را سهولت می بخشد و کاربران را از سردرگمی می رهاند.

نسبت به واژه هایی چون "links," "additional sites," "related links," etc. حساس باشید. پیوند ها را بررسی کنید. ارائه ارجاعات کور، غیر فعال و یا نامربوط از اعتبار اطلاعات ارائه شده می کاهد(Barker,2004).

این بخش از کار به امکانات تکنولوژیکی و مهارت در طراحی این نظامها بستگی دارد و توجه به آن در ارزیابی صفحات وب از اهمیت فراوانی برخوردار است.

● قیمت

هزینه لازم برای دسترسی به اطلاعاتی یکی از مواردی است که به هنگام استفاده از اطلاعات باید به آن توجه داشت. اطلاعات با ارزش پایگاههای اطلاعاتی معتبر دنیا به صورت اشتراکی ارائه می شوند. گاهی استفاده از چکیده و اطلاعات کتابشناختی رایگان است اما برای دریافت متن کامل نیاز به پرداخت وجه هستید. در نتیجه شما باید ارزش نسبی پرداخت هزینه ها را به محتوایی که دریافت خواهید نمود تخمین زده و با این دید که ارزش اطلاعات به محتوای آنهاست تصمیم گیری نمایید.

حرف آخر: نتیجه گیری و ارائه پیشنهادات

آنچه بیان شد ضرورت ارزیابی اطلاعات بازیابی شده در وب و گوشه ای از معیارهای آن بود که تنها به عنوان الگویی بیان گردید. این معیارها با توجه به نوع کاربران و هدف از جستجو اولویت می یابند و لازم است به آنها تنها به دید الگویی برای ارزیابی منتقدانه و هوشمندانه اطلاعات توجه شود.

کتابخانه ها و مراکز اطلاع رسانی با ایجاد و تقویت مهارتهای اطلاع یابی و تفکر انتقادی در کاربران به آنها می آموزند که از میان انبوه اطلاعات بازیابی شده گهر را از زباله تشخیص دهند و با استناد به منابع معتبر بر اعتبار فعالیتهای تحقیقاتی خویش بیفزایند. آموزش این مهارتها در گرو برنامه ریزی اصولی و مناسب این مراکز است. کتابخانه ها و مراکز اطلاع رسانی از طریق آموزشهای مجازی و هدفمند قادر به یاری رسانی به کاربران می باشند و نباید در عصر دیجیتال نقش تعلیم دهندگی خویش را از یاد ببرند.

مهارتهای اطلاع یابی و ایجاد تفکر انتقادی در کاربران کتابخانه از طرق مختلف انجام می پذیرد از روشهای معمول آن برگزاری کلاسهای آموزشی حضوری، تهیه و توزیع بوشورهای آموزشی و ارائه آموزشهای مجازی در محیط وب است. ارائه این آموزش ها مستلزم آن است که کتابداران و اطلاع رسانان ابتدا خود به مهارت ارزیابی و قدرت تفکر انتقادی مجهز باشند. امید آن است که با همت کتابداران و اطلاع رسانان در عصر دیجیتال کاربرانی تربیت شوند که قدرت ارزیابی و تفکر انتقادی را به صورتی اصولی در خویش تقویت کرده باشند و در مفهوم کاربرانی مستقل به بازیابی اطلاعات بپردازند. جامعه اطلاعاتی زمانی تحقق می یابد که تک تک شهروندان به عنوان پاره های جامعه از دیدی تحلیلی و منتقدانه برخوردار باشند و مبنای تصمیم گیری هایشان اطلاعات صحیح و روزآمد باشد.

منابع

حری، عباس (1382) .اطلاع رسانی: نگرش ها و پژوهش ها. تهران: نشر کتابدار.

حسن زاده، محمد. "تعامل حرفه کتابداری و اطلاع رسانی با فرایند جهانی شدن". [پیوسته] :

دیانی، محمد حسین و عبدلاحمید معروف زاده (1370) .مبانی مرجع: فنون و روشهای پرسش کاوی و پاسخ یابی از منابع کتابخانه. مشهد: آستان قدس رضوی.

کوک, آلیسون (1382). راهنمای یافتن اطلاعات با کیفیت در اینترنت. ترجمه مهدی خادمیان.مشهد: چاپار.

لی، یان مال (1376) .اصول آموزش مهارتهای اطلاع یابی. ترجمه فاطمه سبکروح و آذر عمرانی. تهران: واژه پرداز.

Barker, Jon (2004) ”Finding Information on the Internet: A Tutorial University of California”. Available at:

Case, Ronald. (2003) “Making Critical Thinking An Integral part of Electronic Research”.School Library in Canada.22(4). Available at:

Engle, Micheal.(2004)"The Seven Steps of the Research Process”. Cornel University Library. Available at:

Smith, Alistair.(1997) "Criteria for evaluation of Internet Information Resource “The Public-Access Computer Systems Review. 8(3).

Available at:

Smith, Marshall L. (2001) “Critical Thinking and the Web”. Darlene Lynch and Robert F. Vernon, Journal of Social Work Education, 37(2): p381-387. Available at:

Standler, Ronald B. (2004)“Evaluating Credibility of Information on the Internet” . Available at:

Tilloston, Joy.(2003)”A Portrait of the Audience for Instruction in Web Searching: Result of a Survey Conducted at Tow Canadian Universities”. CJLIS/RCSIB .27(1): p3-24.

یادداشتها

[1] Tolpannan

[2] cyber treasure

[3] cyber trash

[4] Sponsor

[5] Assess Accuracy

*دانشجوی کارشناسی ارشد کتابداری و اطلاع رسانی دانشگاه تهران

منبع: سایت مرکز مدارک و اطلاعات علمی ایران

عفت صادقیان* - فناوری کامپیوتر بطور وسیع در جامعه گسترش پیدا کرده است و با تمامی جنبه های زندگی از مدرسه تا محل کار، خدمات بانکی، خرید و فروش، پرداخت مالیات و حتی رای گیری تلفیق شده است. امروزه این فناوری نقش مهمی در زندگی کودکان ایفاء می کند واین نقش بسرعت در حال افزایش است. بطوریکه تعداد کودکان 17-2 سال که کامپیوتر را در منزل استفاده می کنند از 48% در سال 1996 به 70% در سال 2000 صعود کرده است. استفاده از اینترنت نیز از 15% به 52% دراین دور‌ه 5 ساله افزایش پیدا کرده است. اما آیا این فناوری زندگی کودکان را بهبود می بخشد.

علی رغم جنبه های مثبت از قبیل جنبه های آموزشی و ارائه خدمات ارتباطی و ... رایانه و اینترنت جنبه های منفی نیز دارد. استفاده کنترل نشده کامپیوتر بویژه وقتی با دیگر فناوری ها از قبیل تلویزیون همراه باشد کودک را در معرض خطر اثرات مضر آن بر تکامل فیزیکی، اجتماعی و روانی قرار می دهد. که از آنها می توان به مشکلات بینایی، صدمات سیستم اسکلتی، چاقی، اثر بر مهارتهای اجتماعی، مشکلات ارتباطی در خانواده و اعتیاد الکترونیکی اشاره کرد.در صورتیکه کامپیوتر صحیح استفاده شود اثرات مثبتی دارد . با رعایت نکاتی هنگام استفاده از کامپیوتر می توان مطمئن شد که استفاده از کامپیوتر زندگی کودکان را در حال و آینده بهبود می بخشد.از آنجائیکه کامپیوتر در همه جای زندگی حاضر است، مهم است که بفهمیم چگونه این تکنووژی می تواند رشد و تکامل کودکان را بهبود ببخشد یا منحرف کند.
کلیدواژه‌ها: کامپیوتر- اینترنت- کودکان – نوجوانان
مقدمه:

فناوری کامپیوتر بطور وسیع در جامعه گسترش پیدا کرده است و با تمامی جنبه های زندگی از مدرسه تا محل کار، خدمات بانکی، خرید و فروش، پرداخت مالیات و حتی رای گیری تلفیق شده است(1). مهمترین تغییراتی که این فن آوری بوجود آورده بوسیله مارشال مک لوهان در یک عبارت خلاصه شده است و آن تبدیل جهان به یک دهکده جهانی است. بدین معنا که مردم نقاط مختلف در کشورهای سراسر کره زمین به مثابه یک دهکده امکان برقراری ارتباط با یکدیگر و اطلاع از اخبار و رویدادهای جهانی را دارند(2). امروزه این فناوری نقش مهمی در زندگی کودکان ایفاء می کند واین نقش بسرعت در حال افزایش است(3). بطوریکه تعداد کودکان 17-2 سال که کامپیوتر را در منزل استفاده می کنند از 48% در سال 1996 به 70% در سال 2000 صعود کرده است. استفاده از اینترنت نیز از 15% به 52% دراین دور‌ه 5 ساله افزایش پیدا کرده است. سرعت انتشار اینترنت 9 برابر سریعتر از رادیو، 4 برابر سریعتر از کامپیوترهای شخصی و سه برابر سریعتر از تلویزیون بوده است(1). تحقیقات دلالت دارد که 149 میلیون نفر در سراسر دنیا به شبکه اینترنت مرتبط هستند که به میزان 12% در هر ماه افزایش پیدا می کند(4). بررسی های آماری در سال 2000 بیانگر این مطلب است که کودکان سن 7-2 سال بطور متوسط 34 دقیقه در روز از کامپیوتر استفاده می کنند که این زمان با افزایش سن طولانی تر می شود(5-2 سالگی 27 دقیقه در روز، 11-6 سالگی 49 دقیقه در روزو 17-12 سالگی 63 دقیقه در روز) (1).

بطور متوسط کودکان آمریکایی 3-1 ساعت درروز از کامپیوتر برای انجام تکالیف مدرسه، صحبت با دوستان بطور آن لاین و بازی کردن استفاده می کنند.90% کودکان سن مدرسه در این کشور به کامپیوتر دسترسی دارند(5).

کشور ما از نظر بهره مندی از اینترنت در بین 178 کشور جهان رتبه 87 را دارد که بر اساس طبقه بندی اتحادیه جهانی مخابرات جزء کشورهای متوسطبشمار می رود. 35% استفاده کنندگان اینترنت را قشر جوان تشکیل می دهند و میانگین صرف شده برای اینترنت 52 دقیقه در هفته بوده است(2).

اما آیا فناوری کامپیوتر زندگی کودکان را بهبود می بخشد؟ از آنجائیکه کامپیوتر در همه جای زندگی حاضر است، مهم است که بفهمیم چگونه این تکنووژی می تواند رشد و تکامل کودکان را بهبود ببخشد یا منحرف کند.
روش کار:

با استفاده از تایپ کلمات کلیدی در قسمت جستجوی سایتهای yahoo و google ونیز مطالعه کتب موجود در کتابخانه ، مطالب مربوط به تاثیر اینترنت بر کودکان ونوجوانان که معتبر بوده و قبلا در مجلات وکتب چاپ شده بود جمع آوری شده و بصورت مقاله تدوینی حاضر جمع بندی و خلاصه گردید.
محتوی:

علی رغم جنبه های مثبت از قبیل جنبه های آموزشی و ارائه خدمات ارتباطی...رایانه و اینترنت جنبه های منفی نیز دارند(6). استفاده کنترل نشده از کامپیوتر بویژه وقتی با دیگر فناوری ها از قبیل تلویزیون همراه باشد کودک را در معرض خطر اثرات مضر آن بر تکامل فیزیکی، اجتماعی و روانی قرار می دهد. فعالیت فیزیکی و تعاملات اجتماعی برای سلامت و خلاقیت کودک ضروری است در حالیکه اگر کودک مدت زمان زیادی را در مقابل صفحه کامپیوتر بگذراند او را از ورزش و دیگر فعالیتهای که برای تکامل وی مفید می باشد بی بهره می کند. بعلاوه کودکان ممکن است در معرض محتویات خشن و جنسی که در حد سن آنها نیست قرار گیرند(1). دسترسی به چنین مطالبی ممکن است کاملا تصادفی یا عمدی باشد. هر دو این طریق دستیابی مورد توجه متخصصان بوده است و هشدارهای مکرر داده شده که صدمات بهداشت روانی از طریق این گونه برنامه ها به کودکان و نوجوانان بویژه در ایجاد مسائلی مانند انحرافات جنسی، خشونت، اعتیاد، رفتارهای ضد اجتماعی، سست شدن مبانی خانواده، اشاعه جرم و جنایت در طیف وسیع در بسیاری موارد جبران ناپذیر است(6).این مشکلات را می توان در سه گروه فیزیکی، اجتماعی و روانی طبقه بندی نمود که در ذیل به شرح آنها می پردازیم.
مشکلات جسمی:

مشکلات بینایی:

به اعتقاد پزشکان کودکانی که به مدت طولانی از کامپیوتر استفاده می کنند در معرض خطر نزدیک بینی قرار می گیرند(7). اگرچه 70% بزرگسالانی که به دلیل نگاه ممتد به صفحه مانیتور و کار طولانی مدت با کامپیوتر به علائم سندرم بینایی کامپیوتر مبتلا هستند(8) تحقیقات نشان داده است که کودکان بدلایل ذیل برای ابتلا به این سندرم مستعدتر هستند:

- عدم توجه به مسائل بهداشتی و سلامت خود. ممکن است ساعتها در مقابل صفحه کامپیوتر بنشینند و بر آن تمرکز کنند.

- عدم بیان مشکلات بینایی توسط کودکان و نادیده گرفتن آنها.

- ایستگاههای کاری کامپیوتر اغلب متناسب با وضیعت بالغین طراحی می شود و برای کودکان مناسب نمی باشد.

برای پیشیگری از سندرم بینایی کامپیوتر در کودکان باید:

- قبل از شروع مدرسه معاینه کاملی از چشم کودکان از نظر دید نقاط دور و نزدیک صورت گیرد.

- ایستگاههای کاری کامپیوتر متناسب با وضیعت کودکان طراحی شود.

- فاصله بین مانیتور و چشم کودک 28-18 اینچ توصیه می شود. فاصله کمتر از 18 اینچ برای کودکان مضر است.

- والدین باید از رفتارهای که بر مشکلات چشمی دلالت می کند آگاه باشند از قبیل قرمزی چشم، مالش مکرر چشمها، سردرد، پوزیشن های غیر معمول، شکایت از تاری دید و خستگی چشم(5).

- استفاده از پوششهایمخصوص صفحه کامپیوتر(7).
صدمات سیستم اسکلتی:

مشکلات نواحی مچ، گردن و پشت ، کودکانی را که طولانی مدت از کامپیوتر استفاده می کنند، تهدید می کند. این مشکل با وضیعت قرارگیری کودک در حین کار با کامپیوتر در ارتباط است(9). برای پیشگیری از این صدمات:

1) پوزیشن صحیح قسمت فوقانی بدن در حین کار با کامپیوتر حفظ شود:

- پشت بوسیله صندلی حمایت شود.

- در حین نشستن بر روی صندلی نباید بر عقب زانوها فشار وارد شود.

- پاها روی سطحی محکم(کف زمین یا بر روی سطح شیب دار) قرار گیرد .

- سر بر روی گردن متعادل باشد.

- زاوی‌ه بین ساقه پا و ران بیش از 90 درجه باشد.

- مچ بطور خنثی قرار گیرد( زاویه کمتر از 15 درجه).

2) یک محل کار نرمال طراحی شود. فضایی که کودک بتواند به آن دسترسی پیدا کند. به راحتی بنشند بدون اینکه بدنش را بطور نامتناسب خم کند یا بپیچاند.

3) وضیعت صفح‌ه کامپیوتر را چک کنید.صفخ‌ه کامپیوتر طوری قرار گیرد که کودک بدون اینکه گردنش را به عقب و جلو خم کند آنرا به راحتی ببیند.

4) وجود تجهیزات مناسب در محل کار: صندلی راحت-میز ثابت- صفحه کلید سطح پایین با شیب منفی- موس در سایز مناسب برای کودک.

5) صفح‌همانیتور عاری از گردو غبار باشد و نور کافی موجود باشد.

6) مدت زمان استفاده از کامپیوتر کنترل شود. زیرا صدمات فیزیکی با طول مدت استفاده از کامپیوتر در ارتباط است(10).

چاقی:

کودکانی که مدت طولانی در مقابل کامپیوتر می نشینند‏‏، فعالیتهایشان از فعالیتهای مورد نیاز سلامتی (از قبیل ورزش) دور می شود در نتیجه خطر چاقی افزایش پیدا می کند(11). برای به حداقل رساندن خطر چاقی توصیه می شود که مدت استفاده از کامپیوتر به 2-1 ساعت در روز محدود و بر فعالیتهای از قبیل ورزش تاکید شود(1).

تشنج اپیلپتیک: تشنج بطور اوایه بوسیله شکل خاصی از اپی لپسی ایجاد می شود. اپی لپسی حساس به نور زمانی ایجاد می شود که کودک حساسیت بالایی به نورهای لرزان دارد در این حالت زمانی که در مقابل نورهای درخشان کامپیوتر و فلاش های ناشی از بازی های رایانه‌ای قرار می گیرد تشنج آغاز می شود. علایم متنوع می باشد که شامل سردرد، تغییر در میدان بینایی، سرگیجه، گیجی، کاهش آگاهی و تشنج می باشد. بمحض توقف استفاده کامپیوتر علائم ناپدید می گردد(11).
اثر اینترنت بر مهارتهای اجتماعی:

علی رغم اینکه اینترنت بعنوان یک فناوری شگفت آور معرفی شده است بر مهارتهای اجتماعی افراد اثرات منفی دارد(4).بهترین راه برای کشف خود زمانی که کودک در حال رشد و یادگیری است، تعامل با دیگر کودکان می باشد. یادگیری از طریق تجربه و تحریک حسها اتفاق می افتد،که زمانی که کودک از کامپیوتر استفاده می کند کمتر اتفاق می افتد. کلیک کردن بر موس و بازیهای رایانه‌ای پیشرفت مناسب مهارتهای اجتماعی کودک را به تاخیر می اندازد.زمانی که کودک به اینترنت معتاد شد، انگیزه اش برای تعامل با دیگران کم می شود که خود اثرات منفی بر ارتباط شخصی و تعاملات اجتماعی دارد(12).

مطالعات اخیرنشان می دهد که استفاده از اینترنت سبب ایجاد احساس بدبختی، تنهایی و بطورکلی کاهش سلامت روانی می شود. اشخاصی که از اینترنت بیشتر استفاده می کنند دوستی ها را کمتر حفظ کرده، زمان کمتری با خانواده صحبت می کنند، استرسورهای بیشتری را تجربه کرده اند و احساس تنهایی و افسردگی می کنند(4).
اینترنت و خانواده:

اینترنت امروزه جایگاه ویژه ای در ساختار زندگی خانواده ها پیدا کرده است و کامپیوتر به عنوان یک وسیله اما با کاربردی متفاوت تر ، متنوع تر و شخصی تر وارد خانه شده و عرصه زندگی اجتماعی را دچار تغییر و تحول نموده و روابط اجتماعی جدیدی با ویژگیهای نوین در جامعه حاکم می سازد(2).

دلیل اصلی خانواده ها از خرید کامپیوترو ارتباط با شبکه اینترنت در منزل آموزش می باشد. والدین اعتقاد دارند که این ابزار نگرش کودک را به مدرسه بهبود می بخشد. اما با گسترش سریع استفاده از این فناوری سوال مهمی که ایجاد می شود تاثیر آن بر ارتباطات بین اعضای خانواده است. استفاده از اینترنت به چند دلیل بر روابط خانواده تاثیر می گذارد:

- استفاده از اینترنت یک فعالیت زمانگیر است پس می تواند مدت تعامل کودک با خانواده اش را کاهش دهد.زمان اختصاص داده شده برای تعامل با یکدیگر پیش شرط ارتباط با کیفیت می باشد. در یک مطالعه 50% خانواده ها بیان کردند که مدت زمانی که آنلاین هستند کمتر باهم صحبت می کنند و 41% موافق یادگیری رفتارهای ضد اجتماعی در این مدت بودند.

- اینترنت کشمکش های جدیدی را در خانواده ایجاد می کند. وجود فقط یک کامپیوتر در منزل رقابتی بین کودک و والدین برای استفاده از کامپیوتر ایجاد می کند که گاهی سبب کشمکش می شود.

- استفاده از صفحات وبی که از نظر محتویات متناسب سن کودک نمی باشد سبب بحث و کشمکش بین وادین و کودکان می شود.

- گاهی کشمکش ناشی از دستیابی کودکان به اطلاعات خصوصی والدین می باشد.

- والدین نگران هستند که اینترنت کودک را از سایر فعالیتها منحرف کند و همچنین اثر ایزوله کننده ای بر او داشته باشد(13).
اعتیاد الکترونیکی:

مطالعات نشان داده است که الگوهای رفتاری اعتیاد در بین مصرف کنندگان سنگین اینترنت وجود دارد. بررسی ها شیوع آن را از 6% تا بیش از 80% گزارش کرده اند(4). نگران کننده ترین جنبه اعتیاد به اینترنت، آسیب دیدن کودکان است. آنهاد به راحتی به بازیهای چند نفره حتی بخشهای مبتذل وابسته می شوند(14).

معتادین به اینترنت ساعتهای بسیار طولانی در طول روز را به استفاده از این وسیله ارتباطی می گذرانند به نحوی که عملکرد شغلی واجتماعی آنها تحت تاثیر قرار می گیرد، کارشناسان این نوع استفاده غیر طبیعی از اینترنت را اصطلاحا اعتیاد به اینترنت می نامند. علت اعتیاد به اینرنت در بسیاری از این افراد، دستیابی به راهی برای سرکوبی اضطرابها و تنش های زندگی است به گفته پژوهشگران احتمال اعتیاد به اینترنت در افراد گوشه گیر و افرادی که در ارتباطهای اجتماعی و بین فردی خود مشکل دارند بیش از سایرین است(15).

علایم شناخته شده این اختلال شامل:

الف) استفاده از کامپیوتر برای خوشگذرانی، شادی یا تسکین استرس.

ب) احساس تحریک پذیری غیر قابل کنترل و افسردگی زمانی که از آن استفاده نمی کنند.

ج) صرف زمان طولانی و هزینه زیاد برای نرم افزار و سخت افزار، روزنامه ها و فعالیتهای مربوط به کامپیوتر.

د) بی خیال شدن نسبت به کار، مدرسه و خانواده(4).

به آنهایی که نمی توانند از صفحه کامپیوتر دور شوند توصیه می شود:

- به یک شبکه حمایت شده و سالم متصل شوند.

- زمانی که حس می کنند باید کامپیوتر را روشن کنند با کسی تماس بگیرند و با او صحبت کنند. این روش رفتار شناختی است به این ترتیب به افراد کمک می شود تا الگوی ذهنی خود را دریابند و بدانند چگونه باید آنرا تغییر دهند(14).
بازیهای رایانه‌ای:

امروزه گسترش بازیهای الکترونیکی و رایانه‌ای به تهدید بزرگ برای قشر جوان تبدیل شده است و این امر می تواند به بروز بیماریهای روانی و افسردگی در قشر جوان نیز منجر شود. امروزه دسترسی کودکان و قشر جوان به بازیهای الکترونیکی به سادگی امکان پذیر است در حالی که اکثر والدین نسبت به خطرات استفاده بیش از حد این بازیها بی اطلاع هستند. در گذشته بازیها از طریق ارتباط کودکان با یکدیگر انجام می شد اما امروزه کودکان از زمان درک و فهم این بازیها بیشترین ساعات روز را صرف اینگونه بازیها می کنند در حالی که این ارتباط هیچگونه رابطه عاطفی و انسانی ایجاد نمی کند و در صورتیکه اگر بازیها فکری نیز نباشد تاثیر گذاری نامطلوب بر روحیات کودک خواهد داشت(16).

تاثیر بازیهای رایانه‌ای بویژه در ایجاد خشونت در کودکان و نوجوانان است. تحقیقات نشان می دهد که تاثیر بازیها ی رایانه‌ای بر رفتار خشونت آمیز کودکان و نوجوانان بستگی به وجود چند عامل دارد. اولین عامل اینکه درجه شدت خشونت در بازی چه اندازه است. دوم توانایی کودک برای تشخیص و تمیز بین دنیای تخیلی و واقعیت زندگی است. عامل سوم قدرت کودک برای مهار کردن تمایلات و انگیزه های وجودی است و بلاخره عامل چهارم چارچوب ارزشی است که کودک در آن رشد کرده است و یا هم اکنون زندگی می کند و نیز ارزشهایی که در متن و محتوی بازی مستتر است(6).
تحقیقات اخیر دلالت دارد که بازیهای رایانه‌ای سبب صدمات مغزی طولانی مدت می شود. بازیهای رایانه‌ای فقط قسمتهای از مغز را که به بینایی و حرکت اختصاص دارد تحریک می کند و به تکامل دیگر نواحی مغز کمک نمی کند.کودکانی که ساعتهای زیادی را به بازی اختصاص می دهند لب فرونتالشان تکامل پیدا نمی کند. لب فرونتال نقش بسزایی در تکامل حافظه، احساس و یادگیری دارد. افرادی که لب فرونتال آنها تکامل پیدا نکرده بیشتر مستعد اعمال خشونت آمیز هستند و کمتر توانایی کنترل رفتارهایشان را دارند.

در مقابل فعالیتهایی مانند محاسبات ریاضی فعالیت این قسمت از مغز راتحریک می کند(17،18).

بازیهای رایانه‌ای پر تحرک باعث بروز بیماریهای استخوانی و عصبی در ناحیه دستها و بازوها می شود(19). یکی از دلایل شب ادرای در کودکان بازیهای ترسناک رایانه‌ای می باشد(20). در بازیهای رایانه‌ای کودک به تنهایی بازی می کند و گاه بدون برنامه ریزی ساعتها مشغول بازی می شود. تجربیات دوران کودکی در بزرگسالی تداوم می یابد. فردی که منفعل بازی می کند تا انتهای عمر منفعل می شود(21).برخی خانواده ها مانع انجام بازیهای الکترونیکی از سوی فرزندان خود می شوند و در واقع با مخالفت کردن فرزندان را نسبت به استفاده از این بازیها حریص تر می کنند و از طرفی کودکان از هر فرصتی حتی پنهانی سعی در استفاده از این بازیها دارند(16).
نتیجه گیری:

در چند سال اخیر کامپیوتر و اینترنت به تدریج تا حدی جای تلویزیون را گرفته است و احتمال می رود که در آینده ای نزدیک نقش عمده تری از تلویزیون را در زندگی کودکان و نوجوانان داشته باشد(6). در صورتیکه از این فناوری صحیح استفاده شود اثرات مثبتی دازد(2). در حالی که تحقیقات بیانگر خطراتی ناشی از کاربرد بی رویه و غلط از آن است که تمامی کاربران بویژه کودکان را تهدید می کند. برای اطمینان از استفاده بهینه و اینکه کامپیوتر زندگی کودکان را در حال و آینده بهبود ببخشد، بطورکلی توجه به پیشنهادهای زیر کمک کننده است:

- آشنایی والدین با کامپیوتر و گذراندن دوره های آموزشی در این زمینه و در صورت لزوم یادگیری برخی نکات از کودکان.

- صحبت با کودکان در مورد نحوه استفاده از کامپیوتر از سوی آنان و خطراتی که در هنگام آنلاین شدن ممکن است آنها را تهدید کند.

- قرار دادن کامپیوتر در مکانی از منزل که بتوان فعالیتهای کودک را تحت نظر داشت.

- محدود کردن زمان استفاده از کامپیوتر، در صورتیکه وی از تماسهای اجتماعی خود کاسته باشد. استفاده بیش از حد از کامپیوتر معمولا نشانگر یک مشکل است.

- همراهی با کودکان هنگام حضور آنان در اتاق های گفتگو اینترنتی .

- بررسی نامه های الکترونیکی کودکان و حذف پیام های نامتناسب.

- استفاده از نرم افزارهای فیلتر کننده برای جلوگیری از مشاهده محتویات نامناسب. چنین نرم افزارهایی همچنین می توانند نشانی تمام سایتهای که کودک به آنها سر زده را ثبت کنند تا والدین بعدا آنها را بررسی کنند. البته هیچ یک از نرم افزارها نمی توانند جایگزین همراهی والدین با کودکان شوند(21).

- برنامه ها متناسب با رشد و تکامل کودک باشند(6).

- تشویق کودک به تعامل با خانواده بجای استفاده بیش از حد از کامپیوتر.

- کامپیوتر بعنوان ابزار مکمل آموزشی باشد نه تنها راه آموزشی(4).

- تهیه برنامه های آموزشی برای والدین، معلمین و دیگر افرادی که با کودکان کار می کنند.

- پژوهشهای در مورد اثرات استفاده از کامپیوتربر تکامل فیزیکی، هوشی، عقلی، اجتماعی و روانی کودکان انجام گیرد(1).
منابع:

1. Shields M.K, Beharman R.E.Children and computer technology:Analysis and recommendations. The future of children and computer technology. Vol:10. No:2. Fall/winter2000.P:4-30.

2. شفیعی شفیع. اینترنت و نقش آن در زندگی اجتماعی.

.[May 2005.14].http://www.ayandehnegar.com

3. ICTs and children. www.wiki.media-culture.org.au . 2004.

4. AffonosoB. University of Nevada ,Reno. Is the internet affecting the social skills of our children? December 1.1999.

5. Wan L.K. Children and computer vision syndrome www.allaboutvision.com . 2005.

6. شاملو سعید. بهداشت روانی. تهران. انتشارات رشد. 1382.ص 147-156.

7. Emick M. Study finds direct link between computer use and vision problems in children. Mar 27.2002.

8. عظیمی عباس، صالحی مرضیه، صالحی فرشته، مسعودی حبیبه. اثرات کار با کامپیوتر بر عملکرد بینایی. راز بهزیستن. شماره 30. پاییز 1383. ص 41-33.

9. What’s new in health care computers cause vision problems in children. www.jhu.edu . April 1.2002.

10. Lang S.S. Cornell ergunomist offers web guide lines on how children can avoid injury while at their computers. Feb 15.2000.

11. Health- Development. Computer technology and children-physical and psychological development. www.public.iastate.edu . Oct 28.2004.

12. The internet: A positive or negative influence on children. www.firstclass.wellesley.edu . 2005.

13. Mesch G.S. The internet and the family. A study on Israel . www.soc.haif.ac.il . 2005.

14. تشخیص نشانهای اعتیاد به اینترنت. www.hasht.com . ا20 مهر.1381.

15. اضطراب دلیل اصلی اعتیاد به اینترنت است. www.hasht.com . ا12 شهریور 1381.

16. اعتیاد الکترونیکی بیماریهای جوانان را افزایش می دهد. www.google.com

17. Computer games linked to learning problems. www.news.zdnet.com . August 19.2001.

18. Carelse M. Computer games:Are they harming your children? www.gentleparents.com . 2005.

19. بیماریهای کامپیوتر.www.hasht.com. (ا31تیر.1381).
*عضو هیئت علمی دانشگاه علوم پزشکی – دانشکده پرستاری و مامایی همدان

منبع:مرکز اطلاعات و مدارک علمی ایران

تحولات اخیر فناوری ارتباطات و اطلاعات و شکل گیری زمینه های جدید فعالیت در کنار آموزش های نوین برای پیشبرد فعالیت های اجتماعی توجه صاحب نظران را در عرصه های مختلف به خود جلب کرده است . فناوری های جدید ارتباطی و اطلاعاتی ، جامعه اطلاعاتی شکل داده است و ظهور این جامعه شرایط خاصی را پیش روی مخاطب قرار داده است . یکی از زمینه های مطرح ، تبلیغات بازرگانی است که با امکانات و فناوری جدید دارای ویژگی های خاص برای تبلیغ کالا و معرفی پدیده های تولیدی جدید شده است . کارگزاران تبلیغات بازرگانی تلاش می کنند تا در کنار استفاده از نمادها ترکیب رنگ ها، با تأکید بر اصول و شیوه های تبلیغ بازرگانی ، از آخرین فناوری های ارتباطی و رسانه ای برای معرفی کالا بهره گیرند تا تمایل مخاطب را نسبت به یک محصول یا خدمت جلب کنند. آنها می کوشند با مخاطبان وسیع تری ارتباط برقرار کنند، که از راه های مختلف ، به خصوص شبکه ، با علاقه های شان آشنا شده اند و در حال حاضر با همین امکان درصدد تبلیغ محصولات هستند.
تمایل به گسترش تبلیغات بازرگانی به سبب سودآوری بالای آن فعالیتی اقتصادی است . امروزه ، بیشترین درآمد اقتصادی کشورها تابع تبلیغات بازرگانی آنها است . سالانه بیشتر از400 میلیارد دلار هزینه تبلیغات در سطح دنیا می شود که از این میان آمریکا با حدود 50درصد، بالاترین سهم و کشورهای در حال توسعه با کم تر از 20 درصد این مبلغ کمترین سهم را می برند. امروزه فناوری های نوین ارتباطی توانسته اند در مقایسه با وسایل ارتباطی گذشته ، فرایندهای تجاری و کسب درآمد اقتصادی را بهبود بخشند. به عنوان مثال ، اینترنت به عنوان یک فناوری جدید توانسته است ویژگی های فناوری های قدیمی ارتباطی را یک جا در خود داشته باشد و لذا در فعالیت های اخیر به خصوص در زمینه بازرگانی نفوذ بیشتری پیداکند.
از دیدگاه تبلیغ بازرگانی ، چه از لحاظ نوع ارایه خدمات ، یعنی پوشش جغرافیایی و یا حوزه دریافت مخاطب ، از بعد زمانی و همچنین تعداد مجراهای دسترسی ، یک فناوری جهانی ، فراگیر، شبانه روزی و چند مجرایی و چه از دیدگاه ویژگی های رسانه ای به لحاظ کیفیت صدا، تصویر، متن ، استفاده از قابلیت های ترکیب صوت ، تصویر، حرکت در قالب فیلم و پویانمایی انیمیشن ، بسیار برجسته است و ویژگی تعاملی بودن آن وجه ممتاز این فناوری است که مخاطب را جذب استفاده از تبلیغات بازرگانی نموده است .
در 20 سال اخیر سازمان های تبلیغاتی دریافته اند که با توسل به ظاهرپرستی افراد می توانند، انواع کالاهایی را که در واقع نیازی به آنها نیست به آنها بفروشند. مردم وقتی صبح از خواب بر می خیزند، صورت خود را با صابون مخصوص و گران قیمتی می شویند که تولیدکنندگان آن می گویند، صورت را خوشبو خواهد کرد. به این ترتیب مردم ، تقریبا به هرکاری دست می زنند، آن هم نه برای این که خودشان می خواهند، بلکه از ترس شرمندگی یا ناخوشایندی ظاهر خود نزد دیگران ، در حالی که همه اینها ساخته سازمان های تبلیغاتی است که غرورهای طبیعی و جزیی را تبدیل به اضطراب های مهمی کرده اند تا صاحبان کالاها و خدمات بتوانند از آنها سود ببرند.
منتقدانی مانند «بی اف، آرلیوایز» (7) وسایل ارتباط جمعی به خصوص تبلیغات را متهم می کنند که سبب می شوند مخاطبان واکنش های مکانیکی بروز دهند و با تلقین ، انتخاب سریع ترین لذت ها را بدون کم ترین تلاش به آنها می دهد. او اخطار می دهد که تبلیغات بازرگانی احساسات را به فساد می کشاند، زبان را کم ارزش، از نیازهای عاطفی و ترس مردم بهره برداری و آنان را به حرص و طمع و طلب ثروت و انطباق با زندگی ثروتمندان تشویق می کنند. او دقت و توجه را به آنچه به اذعان وی ، تأثیر نامحسوس آگهی های بازرگانی بر پاسخ های انتقادی مردم به محیط اطراف شان است ، معطوف می دارد. با این که چند دهه از این اظهارنظر می گذرد، انتقادهای آرلیوایز حتی امروز نیز قابل طرح و دارای اعتبار است ، با این تفاوت که امروز جاذبه های تبلیغات شبکه ای ، به سبب تعاملی بودن و هم خوانی بیشتر با سلیقه های فردی بیشتر شده است و لذا در نگاه منتقدان آسیب های به همراه آمده بیشتر است ، اگر چه در اینجا صرفا نگاه به آسیب ها معطوف نیست یا کلا در ارایه چشم انداز تبلیغات بازرگانی در شرایط شبکه ای نمی توان چشم را بر این آسیب ها بست .
قطعا با توجه به مخارجی که امروز توسط شرکت های بزرگ صرف تبلیغات بازرگانی می شود و این هزینه ها که سرسام آورند انتظار فروش بیشتر کالاهای مورد تبلیغ و یا تغییر شمار مصرف کننده بالاتر است . جاذبه های تبلیغات شبکه ای و به خصوص ویژگی تعاملی بودن این نوع ارتباط، مصرف کننده پیام گیر را در جایگاهی قرار می دهد که خواسته های خویش را برآورده و پیام را بیشتر منطبق با انتظارها و خواسته های خود می یابد. علت این امر ویژگی های جدید این امکانات است .
به اعتقاد «دنیس مک کوئیل» صاحب نظر بازرگانی، فناوری های جدید دارای این ویژگی ها هستند.
ارتباطات تعاملی (دوطرفه بودن فرایند ارتباط).

جمع زدایی (گرایش به ارتباطات فردی ).

ارتباط ناهمزمان (ارتباط دائم پیام ها).

تمرکز زدایی (تأکید بر پیام خاصی نیست ).

استفاده از ظرفیت بیشتر (افزایش مجراهای ارتباط و حافظه و ذخیره بیشتر). و انعطاف پذیری (حق انتخاب ).
از نظر دنیس مک کوئیل این ویژگی ها به برکت توزیع و انتشار فناوری ، کوچک سازی ، فناوری انباشت و دریافت ، فناوری ارزان نمایش یا دسترس دهی پیام و فناوری کنترل محقق شده اند. با نظر به امکاناتی که در عصر کنونی از طریق رایانه های شخصی به همراه خطوط تلفن (به ویژه از طریق تحولی که در توزیع کابلی از طریق الیاف نوری و توزیع ماهواره ای از طریق نظام های پخش مستقیم رخ داده است ) فراهم شده است ، در حال حاضر عملکرد فناوری های جدید (که البته در دنیا مورد استفاده است و برای کشورهای پیشرفته چندان هم جدید نیست ) معرفه ها و ابعاد جامعه اطلاعاتی را شکل داده است .
سرعت در انتقال ، کیفیت انتقال و انتخاب های شخصی ویژگی های این جامعه را تشکیل می دهند. البته ، هنگامی که «دانیل بل» برای اولین بار این اصطلاح (جامعه اطلاعاتی ) را به کار برد، ویژگی های دیگری را نیز برای آن برشمرد، از جمله اضافه بار اطلاعاتی و سوخت شدن اطلاعات که می توان آن ها را به ویژگی های عمل رسانه ای در این چارچوب اضافه کرد.
به هر حال ، نکته مورد تأکید امکانی است که این شبکه ای شدن در اختیار اقتصاد و بازاریابی کالاها قرار داده است و تصویر مجسم آن در تبلیغات بازرگانی به خوبی نمایان است .تبلیغات بازرگانی امروز در قالب شبکه (به شرط در دسترس بودن و اتصال به شبکه اینترنت و یا حتی مانند اینترنت های شرکتی ، سازمانی و نهادها) با تنوع و گستردگی زیادی روبه رو شده است که سهم هزینه کرد و بازگشت سرمایه و سود را به رقم های بسیار بالا صعود داده است . هزینه های تولید آگهی های تجاری به روش های مختلف و جدید، از بزرگ ترین ارقام تجارت جهانی اند. در حال حاضر، تبلیغات تجاری و بازرگانی جدید، نه تنها کالاهای موجود جدید را به مشتریان معرفی می کند، بلکه روش و الگوی مخصوص این گونه تبلیغات ، انگیزه مهمی برای ایجاد بازارهای جدید شده است .
مجموعه عوامل متعدد تبلیغات بازرگانی در عصر اطلاعات را به سلاح و حربه جدیدی در تجارت بین المللی و داد و ستد کالاها تبدیل کرده اند؛ عواملی چون رقابت برای تسخیر بازارهای جهانی و تسلط بر آنها، افزایش تولید همراه با خلق کالاهای جدید، انگیزه مصرف گرایی ، رقابت های اقتصادی بین شرکت های بزرگ چند ملیتی ، محدودیت مشتریان و بازارهای مشخص جهانی هدف این گونه تبلیغات فروش مستقیم کالا نیست ، بلکه تزریق ارزش هایی است که مصرف کالاهای مورد نظر را در درازمدت تضمین می کنند. تبلیغات در عصر اطلاعات مبتنی بر دو شیوه کلی عمل می کند: 1- روانشناسی کاربردی و مهارت های ارتباطی. 2- به کارگیری، تکمیل و ابداع وسایل و ابزارهای جدید.
اینترنت امروز جایگزین مدل های قبلی تعامل بین مشتری و تولیدکننده یا عرضه کننده کالا شده است . به زودی مشتریان در تمام بازارها این فرصت را خواهند داشت که به طور دقیق خواسته های خود را به عرضه کنندگان ارایه دهند، در مقابل ، عرضه کنندگان نیز از این توان برخوردار خواهند شد که به طور دقیق ، آن چه را مشتری می خواهد، بدون تأخیر و یا انحراف از خواست وی تحویل دهند. تابلوهای انتخاب یکی از نوآوری های فناوری جدید ارتباطی است که این حرکت را تسریع کرده است .
تابلوهای انتخاب عبارت اند از نظام های تعاملی که امکان طراحی محصولات مورد نیاز تک تک مشتریان را فراهم می آورند. مشتری این کار را با انتخاب آزاد محصولات از فهرستی انجام می دهد که ویژگی ، اجزاء، قیمت ها و شیوه های مختلف تحویل در آن وجود دارد. ترکیب این عناصر، منجر به ایجاد تنوع بسیار زیاد در انتخاب مشتری و شکل گیری مشتری سالاری در روابط تجاری می شود. نقش مشتری در این نوع نظام خرید، از نقش دریافت کننده منفعل به طراحی کننده فعال تغییر می کند. این حرکت فقط یک مرحله (مرحله خیز) از تکامل بلندمدتی است که نقش مشتری در اقتصاد طی می کند. تا اواخر قرن 20، نقش مشتری در اقتصاد بیشتر در قالب پذیرنده قیمت و پذیرنده محصول تعریف می شد، چرا که کالاها و قیمت های ارایه شده ، توسط عرضه کننده را بدون تغییر می پذیرفت ، اما در طول دو دهه گذشته ، با رشد قدرت مشتریان در طول فرایند خرید، نقش تأثیرپذیر آن ها کم کم کنار گذاشته شد.
به هر حال ، استفاده از اینترنت در فعالیت های تبلیغاتی ویژگی هایی دارد که یکی ازمهم ترین آن ها دو طرفه بودن اینترنت است . متقاضیان ، کاربران و مصرف کنندگان هنگام بررسی «وب» می توانند به صورت دو طرفه با منبع پیام ارتباط برقرار کنند و نحوه نمایش و نوع اطلاعات مورد نیاز خود را در آن تعیین کنند. با توجه به این که تجارت الکترونیکی ویژگی جامعه اطلاعاتی است و مبادلات از طریق شبکه اتفاق می افتند ، همین امکان در خصوص تبلیغات بازرگانی نیز صدق می کند. البته ، همین ساختار، مانع از انجام بسیاری از فعالیت های تجاری در اینترنت شده است . از جمله این محدودیت ها می توان به مشکلات حقوقی ، محدودیت های فنی و انتقال کالا اشاره کرد. از آنجا که تبلیغات از نظر ماهیتی ، جنبه اطلاعاتی بیشتری نسبت به سایر فعالیت های تجاری دارد، امکان و فرصت بیشتری نیز برای انجام فعالیت های تبلیغاتی در اینترنت مشاهده می شود. به دلیل همین ماهیت اطلاعاتی است که بسیاری از شرکت های کوچک و بزرگ ازفناوری «وب» در راستای ایجاد ارتباط با مشتریان بالفعل و بالقوه خود استفاده می کنند.
از اصول دیگری که مبنای فعالیت تبلیغی را در اینترنت شکل می دهند، طراحی پیام متناسب با مخاطب ، صراحت و روشنی پیام های ارسالی ، تحریک تمایلات با شیوه تعاملی ، سهولت دسترسی به اطلاعات ، تازگی و به روز بودن تبلیغات و آگهی ها و دسترسی به اطلاعات منبع آگهی دهنده است . ابزار تبلیغ در اینترنت نیز متعدد است ، اما «سایت وب» تنها ابزار تبلیغاتی اثربخشی است که در اینترنت مورد استفاده قرار می گیرد. وب به عنوان بستری برای تبلیغات ، بروشورها، کاتالوگ ها، ویترین فروشگاه ها و رسانه های ارتباطی را پوشش داده است . سایت وب مرکز بسیار مهمی است که برای ارایه حجم قابل توجهی از اطلاعات در اینترنت مورد استفاده قرار می گیرد. این اطلاعات می تواند شامل اطلاعات مربوط به شرکت ، نشان تجاری ، خدمات مشتری و فروش باشد.
مشتری محوری در اینترنت یک اصل است . با توجه به ماهیت اینترنت ، به نظر می رسد که مشتریان اینترنتی از طبقات جوان تر، مرفه تر و تحصیل کرده تر جامعه باشند. به لحاظ ترکیب جنسی نیز هر دو جنس مؤنث و مذکر به نسبت مساوی (البته در کشورهای پیشرفته ) از اینترنت بهره برداری می کنند. این موضوع در ایران با غلبه جنس مذکر همراه است . از آنجا که افراد بهره بردار عمدتا در جست وجوی اطلاعات هستند، لذا علاقه مندند که خود انتخاب کنند و این مشتری است که تأثیر اصلی را بر مبادلات می گذارد.
اگر چه این شبکه ها هیچ حد و مرزی را نمی شناسند و محدودیت ها کم تر بر آن ها اعمال می شوند و افراد هر لحظه در معرض صدها هزار پیام قرار می گیرند، با این وصف کارگزاران امر تبلیغات محتاطانه عمل می کنند و این تلاش به خوبی مشهود است که رای و حریم افراد محترم است ، زیرا افراد از هدایت اجباری به سمت خرید یک کالا و یا کسب آگاهی اجباری از تغییرات قیمت یک کالا و نظایر آن گریزان هستند. اگر چه هنوز از لحاظ حقوقی بسیاری از مسایل اینترنت لاینحل مانده است ، با این وصف چارچوب های حقوقی نیز برای فعالیت اینترنت وجود دارند.
از بعد حقوقی اگر چه کشورهای پیشرفته غربی تلاش های خود را برای تدوین قوانین و مقرراتی برای مبارزه با پدیده های ناهنجار و نادرست و جنایات ناشی از اینترنت از یک سو و برای کنترل برنامه های مختلف رایانه و اینترنت از سوی دیگر، آغاز کرده اند، هنوز هیچ منبع اطلاعاتی معتبر و پذیرفته شده ای در سطح جهان ایجاد نشده است تا به کار اینترنت جهت پیش گیری از تعارض های غیر ضروری کمک کند و معیارها و موازین روشن و مشخصی را به آنان معرفی نماید. تبلیغات بازرگانی نیز از این قاعده مستثنی نیست . به هر حال ، استفاده کنندگان از اینترنت در تمامی زمینه ها، از جمله تبلیغات بازرگانی ، می توانند با در نظر داشتن قوانین مربوط به حق تألیف ، ثبت علائم تجاری ، اسرار تجاری ، حق ثبت اختراع و حقوق مالکیت معنوی و همچنین قوانین کیفری مربوط به افترا و تهمت و اهانت و اصول مربوط به اجازه فعالیت در امور نشر و مطبوعات ، به طور نسبی تکلیف و حقوق خود را در استفاده از اینترنت دریابند و نادانسته مرتکب فعالیت های غیر قانونی نشوند.
آنچه که به عنوان تبلیغ و سپس فروش کالا در یک نظام تعاملی اینترنتی رخ می دهد، نیازها را به خوبی قابل شناسایی می کند. به عبارت دیگر، دشواری هایی که در شیوه قبلی شناخت نیازهای مخاطب وجود داشتند، دیگر با وجود شبکه وجود نخواهند داشت و فعالیت های بازارسنجی برای کالاهای مختلف و همچنین آگاهی از انتظارات مصرف کننده به راحتی گردآوری می شود. البته ، همیشه زمینه نفوذ به شرایط بازار فروش در تبلیغات بازرگانی اینترنتی و از بعد امنیتی همیشه خطر دسترسی به اطلاعات مشتری وجود دارد، بنابراین دیواره آتش برای محافظت از ارتباطات لازم است . دیواره آتش یک اصطلاح ژنریک برای توصیف انواع روش های امنیتی جهت محافظت از ارتباطات اینترنتی و شبکه ای افراد است . خط تلفن یا ارتباط کابلی که رایانه را به اینترنت وصل می کند، تعداد نقاط دستیابی را در اختیار نفوذگران می گذارد. پروتوکل که برای دستیابی به اکثر محتویات «وب» و فایل هایی که بینندگان اینترنت با آن ها کار می کنند ، به کار می رود، بیش از 65000 درگاه مرتبط با خود دارد، که مکانهایی هستند که به داده ها در آن ها اجازه عبور از اینترنت به رایانه کاربر داده می شود.
«هکرها» ی باهوش می توانند دریابند که کدام درگاه ها بیشترین قابلیت دستیابی را دارند و توجه خود را معطوف نفوذ به آن ها می کنند. کاربران تنبل و بی تجربه معمولا از جست وجوکنندگان درگاه خودکار شده بهره می گیرند، که داده ها را به هر درگاهی می فرستند. درگاه های ضعیف علامتگذاری می شوند و برای جست وجوهای بعدی یادداشت می شوند؛ نظارت و حفاظت روی همه این درگاه ها وظیفه اصلی یک دیواره آتش است . به هر حال ، تبلیغات بازرگانی در عصر ارتباطات شبکه ای ویژگی های دیگری نیز دارد که عبارت اند از:
سهولت ارزیابی تبلیغات مختلف بازرگانی با یکدیگر.

شرایط برابر برای رقبای تجاری .

ایجاد علاقه در افراد به استفاده از تبلیغ بازرگانی به سبب جاذبه های طراحی پیام .

سوق دادن افراد به خرید کالا یا خدمات با شرایط سهل رقابتی .

گستردگی شبکه ارتباط.
قابلیت فروش مطلوب .

انبوهی تبلیغات بازرگانی .

ازدحام و شلوغی شبکه برای بهره برداری.

نامشخص بودن نوع تأثیرها.
گرایش به تبلیغ کالاها با قیمت بالاتر در مقایسه با کالاهای ارزان قیمت .

تشدید روند خودکار شدن فرایند تبلیغ.

تغییر در نحوه ارتباط، حتی برای خرید کالا.

به روز بودن آگهی های شبکه ای .

پاسخ به سؤال های مشتری و مصرف کننده ، و دسترسی به اطلاعات منبع آگهی دهنده و ضعف زمینه های حفاظتی از اطلاعات .

لازم به ذکر است که حتی در شرایطی که تبلیغات بازرگانی شبکه ای در عصر اطلاعات مورد توجه است و کاربری زیادی نیز ممکن است داشته باشد، دیگر اشکال تبلیغ بازرگانی که با رسانه های دیگر صورت می گیرند، همچنان به حیات خود ادامه خواهند داد و اشکال قدیمی تر تبلیغ بازرگانی از میان نخواهند رفت .

علیرضا عبادتى - وقتى پایان تعطیلات تابستانى نزدیک مى شود و آغاز سال تحصیلى جدید از راه مى رسد پدران و مادران علاوه بر تدارک لباس و لوازم التحریر این روزها یک قلم دیگر به خریدهایشان اضافه شده که پرسش هاى بیشمارى را پیش آورده است.

این یک قلم ابزارهاى الکترونیکى است و برخى از این پرسش هاى بیشمار این است که: چه سیستم عاملى مناسب است؟ کامپیوتر همراه بهتر است یا لپ تاپ؟ اگر کامپیوتر همراه براى بعضى از کلاس ها الزامى است آیا بهتر است که به فناورى بى سیمى و لوازم جانبى آن هم مجهز باشد؟ آیا چاپگر هم ضرورى است؟

در بسیارى از کشورهاى پیشرفته یا در حال توسعه کامپیوترها و اتصال آنان به اینترنت به یکى از لوازم اجتناب ناپذیر کلاس هاى درسى، آزمایشگاه ها و به طورکلى محیط هاى آموزشى تبدیل شده است. بخش عمده اى از سمینارها و کنفرانس ها اکنون به این اختصاص یافته که به والدین آموزش دهد چگونه در بودجه یا سبد خانواده مسائلى از این قبیل را دخالت دهند. یعنى براساس درآمد، خانواده ها باید بخشى از بودجه خود را صرف ابزارهاى الکترونیکى ، نرم افزارها و محصولات جانبى آن کنند.

در حال حاضر خانواده هایى که فرزندان نوجوان دارند، مى خواهند که فرزندانشان به قدر کافى از دانش کامپیوتر و اینترنت برخوردار باشند تا از عهده درس هاى دانشگاهى و درس هاى مربوط به تحقیق و جست وجو برآیند. نسل جدید را «نسل اینترنت» یا Net Generation نامگذارى کرده اند چون زمانى که این کودکان چشم باز کرده اند منزل آنها کامپیوتر متصل به اینترنت داشته است؛ درست مثل ما که به نسل قبل تعلق داریم و زمانى که چشم باز کردیم تلفن و تلویزیون جاى خود را در خانه هایمان باز کرده بود. زمانى که ما به مدرسه مى رفتیم فقط با قلم و خودکار سروکار داشتیم. اما امروز تنوع ابزار و وسایل الکترونیکى که یک کودک یا نوجوان مى تواند به همراه داشته باشد به قدرى زیاد شده که خانواده ها باید از میان ابزارهایى که مى توانند تهیه کنند برخى را انتخاب و برخى را یا به آینده موکول کنند یا از آن صرف نظر کنند. گاهى اوقات تنوع این وسایل و توقع فرزندان، والدین را به وحشت مى اندازد. بعضى از وسایل روزگارى تازگى داشت مانند آوردن تلفن همراه یا کامپیوتر همراه به کلاس اما اکنون کمتر کلاسى در کشورهاى پیشرفته وجود دارد که به نوعى از کامپیوترهاى رومیزى یا لپ تاپ استفاده نکند. در کشورهاى پیشرفته، موسسه ها و مدارس براى خانواده ها تعیین مى کنند که چه کامپیوتر همراهى براى فرزندانشان خریدارى کنند و باید به چه لوازم و نرم افزارهایى مجهز باشد تا زمانى که دانش آموز یا دانشجو سرکلاس حاضر مى شود معلم یا استاد بتواند از سر میز خودش کامپیوترهاى دانش آموزان را کنترل کرده، آنچه خودش صلاح مى داند به نمایش بگذارد و تکالیف دانش آموزان یا دانشجویان را با کامپیوتر خودش چک کند. نرم افزارها و سخت افزارهایى که موسسه معرفى مى کند امکان شبکه شدن همه کامپیوترهاى دانش آموزان را با کامپیوتر معلم یا استاد فراهم کرده ضمن آنکه کامپیوتر استاد به نرم افزارهایى مجهز است که مى تواند روى کامپیوتر خودش چک کند که دانش آموزان در حال انجام چه کارى هستند. حین آموزش هم مى تواند کامپیوتر همه شاگردان را فریز کرده و آنچه روى کامپیوتر خودش در حال انجام است روى صفحه نمایش شاگردان یا دانشجویان به نمایش درآورد. بعضى از این موسسه ها امکان اتصال به اینترنت را از طرق مختلف براى یک کلاس فراهم مى کنند. بعضى کلاس ها که شاگردان به کامپیوتر همراه مجهزند امکان اتصال بى سیمى به اینترنت فراهم مى شود به این شکل استاد یا معلم مى تواند به دانش آموزان یا دانشجویان تکلیف بدهد که در اینترنت جست وجو کنند و همان جا پاسخ ها را مى تواند چک کند. جالب اینجا است که خانواده ها پیش از خرید کامپیوتر براى منزل باید با مسئولان آى تى مدارس هماهنگى کنند چون اگر مى خواهند ارتباط اولیا و مربیان به طور کامل برقرار شود باید کامپیوترها و نرم افزارهاى سازگار با مدرسه تهیه کنند به عنوان مثال اگر شما در چارلستون ایالات متحده زندگى مى کنید و مى خواهید فرزندتان را به مدرسه ساتیادل بفرستید بهتر است از خرید کامپیوتر از کمپانى اپل خوددارى کنید و فکر آموختن سیستم عامل مکینتاش را از سر خود و خانواده تان بیرون کنید چون متخصصان آن مدرسه فقط به کامپیوترهایى خدمات مى دهند که سیستم عاملشان ویندوز مایکروسافت است. البته فرد مى تواند از کامپیوتر اپل استفاده کند اما متخصصان آن مدرسه فقط از عهده رفع عیب هایى برمى آیند که در سیستم عامل ویندوز به وجود مى آید. آنها آشنایى چندانى با «مک» ندارند.

در عوض اگر در نورث فیلد مینه سوتا زندگى مى کنید و مى خواهید فرزندتان را به کالج کارلتون بفرستید دغدغه اى در مورد کامپیوتر یا سیستم عامل آن ندارید بلکه فقط باید چند نرم افزار که آن مدرسه خودش طراحى کرده روى کامپیوترتان نصب کنید بعد به کلاس ببرید.

تمام کالج ها در ایالات متحده به این توافق رسیده اند که بهتر است به والدین پیشنهاد کنند کامپیوترى خریدارى کنند که یا از طریق اترنت ethernet قادر به اتصال به اینترنت باشد یا آنکه کارت شبکه بى سیمى داشته باشد تا از طریق شبکه بى سیمى در کلاس ها بتواند به اینترنت وصل شود.

کامپیوترهاى قدیمى مملو از باگ هستند یعنى مدام با مشکلات غیرقابل پیش بینى مواجه مى شوند که بدون وجود یک متخصص کامپیوتر قابل رفع نیست. ضمن آنکه کامپیوترهاى قدیمى در مقابل ویروس ها، کرم ها، نرم افزارهاى جاسوسى و تبلیغى

(Spyware, adware) آسیب پذیرترند. مدارس و دانشگاه ها نیز از پذیرفتن این کامپیوترها براى اتصال به شبکه شان اکراه دارند چون هر چه کامپیوتر قدیمى تر باشد اشکالاتى که براى خود دانش آموز و شبکه مدرسه به وجود مى آورد بیشتر باشد. براى همین دانشگاه دولتى کانزاس در منهتن به وضوح به اولیاى دانشجویان مى گوید که از دیدن چه کامپیوترهایى اصلاً خوشش نمى آید.

متولیان این دانشکده مى گویند: «از آوردن سیستم هاى قدیمى و سیستم عامل هاى ۹۸ و NT3.51 جداً خوددارى کنید. ما از اتصال کامپیوترهایى که سیستم عاملشان ویندوز ۹۸ است به شبکه مان معذوریم.»

پروفسور المور از دانشگاه ایندیانا مى گوید بعضى از خانواده ها از عهده روزآمد کردن کامپیوتر همه فرزندانشان برنمى آیند. ما اینجا سعى مى کنیم روى کامپیوتر هاى قدیمى تا جایى که امکان دارد سیستم هاى عامل جدیدتر نصب کنیم تا با مشکلات کمترى مواجه شویم. دانشجویانى که به دانشگاه ایندیانا مى روند با مشکلات کمترى مواجهند چون مسئولان آن به این فلسفه اعتقاد دارند که دانشگاهشان باید از عهده همه انواع فناورى ها برآید و بتواند در همه زمینه هاى شناخته شده مشکلات دانشجویانش را حل کند. حتى پیشرفته ترین و به روزترین کامپیوترها هم از بلایاى ویروسى وبلاگ هاى کامپیوترى مصون نیستند. براى همین هم بسیارى از موسسه هاى آموزشى یا دانشگاه ها یک شبکه کامپیوترى طراحى مى کنند و به جاى آنکه کامپیوترها تک به تک به نرم افزارهاى ضدویروسى مجهز باشند یک agent در شبکه، همه کامپیوترهاى متصل به شبکه را محافظت مى کند. این روش گرانتر اما مطمئن تر است. به محض آنکه یک کامپیوتر به این شبکه متصل مى شود پیغامى براى کاربر فرستاده مى شود تا آن agent را روى کامپیوتر خود فعال کند در آن صورت محافظت از آن کامپیوتر تا زمانى که به آن شبکه متصل است برعهده آن شبکه است. آن شبکه نیز هرچند دقیقه یک بار بانک اطلاعاتى خود را به آخرین دستاوردها مجهز مى کند و روزآمدترین حالت را دارد.

بعضى از مدارس هم هستند که کار را براى اولیا آسان کرده اند یعنى یک نماینده دارند که براى اولیاى داوطلب خدمات ارائه مى کند. به این ترتیب این نماینده مى تواند هنگام خرید سخت افزار یا نرم افزار تخفیف ویژه بگیرد چون از فروشندگان به صورت کلى خرید مى کند. کمپانى هایى نظیر «دل» وقتى با سفارش هاى کلى مواجه مى شوند تخفیف ویژه مى دهند. اپل هم جزء سازندگانى است که براى موسسه هاى آموزشى تخفیف ویژه قائل مى شود.

بعضى از مدرسه ها و دانشگاه ها سهمیه براى چاپ در نظر مى گیرند و دانشجویان تا یک سقفى اجازه استفاده از چاپگرهاى موسسه را دارند اما بسیارى از خانواده ها ترجیح مى دهند درست مثل یخچال و تلویزیون براى فرزندشان چاپگر هم بخرند اما چون تعداد سخت افزارها و نرم افزارهاى لازم بسیار متنوع و متعددند هر خانواده باید به درآمد خود نگاه کند و تصمیم بگیرد چه چیزهایى اولویت دارند. شاید در وهله اول حافظه و پردازشگر کامپیوتر و سیستم عامل آن از همه مهمتر باشد بعد اگر پولى باقى ماند صرف سخت افزارها و نرم افزارهاى جانبى مى شود.

هرچه زمان بیشتر مى گذرد نوجوانان به انواعى از ابزارهاى الکترونیکى از جمله تلفن همراه، پى دى اى (همان منشى شخصى دیجیتالى که نوعى دفتریادداشت الکترونیکى است که قابلیت هاى آن نسبت به کامپیوتر همراه بسیار کمتر است)، ام پى ترى پلیر ipod و غیره عادت مى کنند. روزگارى دانشجویان فقط با یک کلاسور و یک خودکار به دانشگاه مى رفتند اما امروز کاملاً وضع فرق کرده است.( شرق)

منبع: نیویورک تایمز

ایسنا - جوانان امروزه به عنوان بزرگترین تولیدکنندگان دانایی و اطلاعات در جامعه و هم بیشترین مصرف‌کنندگان آن هستند؛ این در حالیست که جوانان ایرانی از احساس عقب ماندگی در رنج بوده و به دنبال پیشرفت و توسعه از طریق تحصیل هستند، بنابراین دسترسی به فناوری اطلاعات مهمترین بستر برای برخورداری از دانایی است.

تحقیقات سازمان ملی جوانان در قالب ارائه «برنامه ارتقا و توانمندسازی جوانان در حوزه فناوری اطلاعات» با تبیین وضع موجود، شناسایی مشکلات وارائه راهکارهای عملی دراین زمینه نشان می‌دهد که 5/96 درصد جوانان 15 تا 29 سال کشور باسواد هستند و نرخ پوشش تحصیلی متوسطه در کشور برابر با 2/58 درصد و نرخ پوشش آموزش عالی برابر با 3/19 درصد است.

همچنین بر اساس آمارموجود دراین برنامه تعداد کاربران اینترنت در کشور 4/6 میلیون کاربراست که حدود 80 درصد آنها را جوانان تشکیل می‌دهند، این در حالیست که ضریب نفوذ اینترنت در کشور 9/9 درصد و برای کاربران جوان اینترنت 3/19 درصد است، بنابراین پیش‌بینی ‌شده که این ضریب نفوذ در سال 84 به 26 درصد و تا پایان سال 88 به 57 درصد افزایش یابد.

بر اساس برنامه ارتقاء و توانمندسازی جوانان در حوزه فناوری اطلاعات تعداد رایانه‌ها به ازای هر 100 نفر جوان در کشور در سال 83 تعداد 27 رایانه بوده که این تعداد در سال جاری به 32 و در سال 88 به 60 رایانه افزایش خواهد یافت.

تعداد رایانه‌های موجود درکشور تا پایان سال 83، 7 میلیون کامپیوتر برآورد شده که به ازای هر 100 نفر 4/10 عدد کامپیوتر وجود داشته است، همچنین در سال 2003 حدود 5/27 میلیون نفر و در همین سال در سراسر دنیا 137 میلیون نفر به «دورکاری» اشتغال داشتند، در فنلاند 17 درصد و در امریکا 9 درصد از نیروی کار فعال را «دورکاران» تشکیل می‌دادند، اما پیش‌بینی می‌شود در سال 2020، 64 درصد نیروی کار آمریکا را «دورکاران» تشکیل ‌دهند.

طبق این برنامه در آمریکا به ازای هر 7 نفر یک کامپیوتر (PC)، در اروپا به ازای هر 20 الی 30 دانش‌آموز یک کامپیوتر و بین 50 تا 80 نفر دانش‌آموز یک خط اینترنت وجود دارد و 73 درصد از معلمان در انگلستان از فناوری اطلاعات و ارتباطات استفاده می‌کنند.

تحقیقات نشان می‌دهد که تعداد «صفحات فارسی موجود در وب» 8 میلیون است اما تعداد صفحات موجود در وب بیش از 8 میلیارد است؛ لذا سهم صفحات فارسی از وب حدود 1/0 درصد است، این در حالیست که نسبت جمعیت فارسی زبان به کل جمعیت دنیا حدود یک درصد است.

این برنامه پیش‌بینی کرده که نسبت صفحات وب فارسی به کل صفحات وب در سال 84 به 6/0 درصد و در سال 88 به یک درصد افزایش خواهد یافت.

از سوی دیگر آمار حاکی از دسترسی 3 میلیون و 850 هزار خانوار و به عبارتی 24 درصد خانوارهای ایرانی به رایانه است، این در حالیست که طبق آمارهای موجود تعداد وبلاگ‌های ایرانی در محیط اینترنت در سال 83، 63 هزار و 139 وبلاگ بوده است.

نتایج این تحقیق بیانگر آن است که 7/1 درصد (33 هزار) دانشجویان مشغول به تحصیل در دانشگاههای دولتی و غیردولتی کشور در حوزه فناوری اطلاعات مشغول به تحصیل هستند؛ لذا پیش‌بینی می‌شود در سال جاری این نسبت به 4/2 و در پایان برنامه چهارم توسعه به 5 درصد افزایش یابد.

این آمار همچنین حاکیست که 23 مرکز از 32 مرکز «انکوباتور» (مرکز رشد) موجود در کشور در حوزه فناوری اطلاعات و ارتباطات فعالند علاوه بر این 11 پارک فناوری اطلاعات نیز در حال فعالیت و یا در مرحله تأسیس هستند که این تعداد در سال 83 به 13 مورد و در پایان سال 88 به 25 مورد افزایش خواهد یافت.

همچنین در سال 83 سوادآموزی رایانه‌ای جوانان کشور 30 درصد بوده که این سوادآموزی در سال جاری به 36 درصد و تا پایان برنامه چهارم توسعه به 60 درصد افزایش خواهد یافت.

بررسی‌ها نشان می‌دهد که نسبت ارائه خدمات مشاوره‌ای Online به جوانان به کل خدمات در سال جاری به 5 درصد و تا سال 88 به 25 درصد افزایش خواهد یافت.

نظرسنجی سازمان ملی جوانان در زمینه استفاده جوانان از اینترنت نشان می‌دهد که بیشترین زمان گذران اوقات فراغت جوانان تهرانی را استفاده از کامپیوتر و اینترنت در منازل و اماکن عمومی به خود اختصاص می‌دهد که 43 درصد آنها در منزل از رایانه استفاده می‌کنند.

همچنین در حالیکه 27 درصد جوانان امکان دسترسی به اینترنت را دارند منازل با 2/69 درصد و کافی‌نت‌ها با 16 درصد بالاترین مکان‌های بهره‌برداری از اینترنت و کامپیوترهستند.

در سال اخیر ازبکستان ‪ ۴۲۹‬هزار کاربر دارد، نرخ رشد در کشور ژاپن هم از تمامی کشورهای خاورمیانه کمتر است، در این کشور ‪ ۶۸‬میلیون کاربر وجود دارد که تعداد آنها نسبت به سال ‪ ۲۰۰۰‬میلادی ‪ ۴۳/۸‬درصد رشد کرده است.

به گزارش دو هفته نامه فرهنگ و پژوهش، در اتحادیه اروپا اینترنت بین ‪ ۴۶/۹‬درصد از جمعیت این منطقه نفوذ کرده است که ‪ ۲۴/۳‬درصد از کل کاربران حهان را تشکیل می‌دادند.

به گزارش مرکز آمار اینترنت (‪ (Internet World‬در سال ‪ ۲۰۰۵‬میلادی ‪۲۱۵‬ میلیون و ‪ ۷۶۵‬هزار کاربر در اتحادیه اروپا وجود دارد که نسبت به سال ‪۲۰۰۰‬ میلادی ‪ ۱۳۱/۶‬درصد رشد کرده است.

‪ ۲۵‬کشور عضو اتحادیه اروپا ‪ ۷۱۱‬درصد از کل جمعیت جهان را در خود جای داده‌اند، مابقی کشورهای اروپایی با داشتن ‪۴/۳‬درصد از کل جمعیت جهان حدود ‪ ۴۴‬میلیون کاربر دارند که ‪ ۴/۹‬درصد از کل کاربران جهان را تشکیل می‌دهند، مابقی کشورهای اروپایی رشدی ‪ ۳۴۱/۹‬درصدی را در شمار کاربران خود تجربه کردند.

در میان کشورهای اروپایی، کشور بوسنی بیشترین نرخ رشد شمار کاربران را داشت، در فاصله ‪ ۵‬سال اول قرن حاضر نرخ رشد کاربران در بوسنی ‪۱۳۲۸‬ درصد بود اما با این وجود این کشور هیچ نقشی در عرصه جهانی نداشت.

در سال ‪ ۲۰۰۵‬میلادی کاربران بوسنی صفر درصد از کل کاربران اروپا را تشکیل می‌دادند.

نرخ رشد شمار کاربران در اتحادیه اروپا ‪ ۱۳۱/۶‬درصد برآرود شد که ‪۸۳/۱‬ درصد از کل کاربران اروپا را تشکیل می‌دهند.

اینترنت در میان ‪ ۴۶/۹‬درصد از مردم اتحادیه اروپا نفوذ پیدا کرده است، روسیه بعد از اتحادیه اروپا بیشترین سهم را در این عرصه دارد، مردم این کشور ‪ ۸/۶‬درصد از کل کاربران اروپا را تشکیل می‌دهند و شاهد رشد ‪۶۱۹‬ درصدی نفوذ اینترنت در میان مردم کشورشان بوده اند.

نرخ رشد شمار کاربران در آلبانی ‪ ۱۱۰۰‬درصد، در بلغارستان ‪ ۲۵۹‬درصد، در نروژ ‪ ۴۲/۷‬درصد، در رومانی ‪ ۴۰۰‬درصد، در اوکراین ‪ ۱۳۰۵‬درصد و در سیبری ‪ ۱۱۱/۸‬درصد بود.

در میان کشورهای عضو اتحادیه اروپا، آلمان بیشترین شمار کاربران را دارد.

در سال ‪ ۲۰۰۵‬میلادی، آلمان ‪ ۲۱/۵‬درصد از کل کاربران اتحادیه اروپا را داشت و نرخ رشد شمار کاربران از سال ‪ ۲۰۰۰‬تا ‪ ۲۰۰۵‬میلادی ‪ ۹۳‬درصد برآرود شد.

در همین سال در ایتالیا ‪ ۱۳/۳‬درصد و انگلیس ‪ ۱۶/۳‬درصد و فرانسه ‪۱۱/۵‬ درصد از کاربران اتحادیه اروپا را در خود جای داده بود.

در میان تمامی کشورهای عضو اتحادیه اروپا کشور لاتیو بیشترین نرخ رشد را در شمار کاربرانش تجربه کرده بود.

نرخ رشد شمار کاربران مجارستان در فاصله این ‪ ۵‬سال ‪ ۵۲۴‬درصد برآرود شد اما این کشورها تنها ‪ ۰/۴‬درصد از کل کاربران این منطقه را داشت.

نرخ رشد شمار کاربران در یونان ‪ ۲۸۰‬درصد، در مجارستان ‪ ۳۲۶‬درصد، در جمهوری چک ‪ ۲۵۳‬درصد و در لهستان ‪ ۲۷۸‬درصد بوده است، نفوذ اینترنت در میان مردم سوئد بیش از دیگر کشورهای اتحادیه اروپا بود.

در این سال ‪ ۷۳/۶‬درصد از مردم سوئد کاربر اینترنت بودند که ‪ ۳/۱‬درصد از کل کاربران اروپا را تشکیل می‌دادند، پس از سوئد کشورهای دانمارک و هلند از نظر سطح نفوذ اینترنت در میان مردم رکورد دار بودند.

به گزارش مرکز آمار اینترنت ‪ ۶۸/۷‬درصد از مردم دانمارک و ‪ ۶۶/۲‬درصد از مردم هلند، در خیل کاربران اینترنت قرار داشتند.

این کشورها رشدی ‪ ۹۰/۸‬درصدی و ‪ ۱۷۷‬درصدی را در شمار کاربران خود در فاصله سال‌های ‪ ۲۰۰۰‬تا ‪ ۲۰۰۵‬میلادی تجربه کردند.

در سال ‪ ۲۰۰۵‬میلادی کشور اتریش ‪ ۲/۱‬درصد از کاربران اتحادیه اروپا را داشت و در این سال بلژیک ‪ ۲/۴‬درصد، قبرس ‪ ۰/۱‬درصد، جمهوری چک ‪ ۱/۶‬درصد، دانمارک ‪ ۱/۷‬درصد، استونی ‪ ۰/۳‬درصد، فنلاند ‪ ۱/۵‬درصد، فرانسه ‪ ۱۱/۵‬درصد، آلمان ‪ ۲۱/۵‬درصد، یونان ‪ ۱/۸‬درصد، مجارستان ‪ ۱/۴‬درصد رشد کاربران اینترنت را داشتند.

ایرلند ‪ ۱‬درصد، ایتالیا ‪ ۱۳/۳‬درصد، لاتیو ‪ ،۰/۴‬لیتوانی ‪ ۰/۳‬درصد، لوگزامبورگ ‪ ۰/۱‬درصد، مالت ‪ ۰/۱‬درصد، هلند ‪ ۵‬درصد، اسلوانی ‪ ۰/۴‬درصد، اسپانیا ‪ ۶/۸‬درصد، سوئد ‪ ۳/۱‬درصد و انگلیس ‪ ۱۶/۳‬درصد از کاربران اتحادیه اروپا را در خود جای داده بودند.

میزان نفوذ اینترنت در میان مردم انگلیس ‪ ۵۸/۷‬درصد، در سوئد ‪۷۳/۶‬ درصد، در اسپانیا ‪ ۳۳/۶‬درصد، در اسلونی ‪ ۴۰/۹‬درصد، در اسلواکی ‪ ۳۳/۸‬درصد، پرتغال ‪۳۴/۴‬درصد بود.

لهستان ‪ ۲۷/۸‬درصد، هلند ‪ ۶۶/۲‬درصد، مالت ‪ ۳۱/۲‬درصد، لوگزامبورگ ‪۳۱/۳‬ درصد، لیتوانی ‪ ۲۰/۳‬درصد، لاتیو ‪ ۴۰/۶‬درصد، ایتالیا ‪ ،۴۸/۸‬ایرلند ‪،۵۱/۲‬ مجارستان ‪ ،۳۰/۲‬یونان ‪ ۳۳/۹‬نفوذ اینرنت را داشتند.

همچنین درصد نفوذ اینترنت در آلمان ‪ ،۵۶‬فرانسه ‪ ،۴۱/۲‬فنلاند ‪،۶۲/۱‬ استونی ‪ ، ۴۶/۲‬دانمارک ‪ ،۶۸/۷‬چک ‪ ، ۳۴/۵‬قبرس ‪ ، ۲۶/۳‬بلژیک ‪ ۴۸/۸‬و در اتریش ‪ ۵۶/۷‬بوده است.

هم‌زمان با تصویب آیین‌نامه‌ی VOIP توسط سازمان تنظیم مقررات و ارتباطات رادیویی، حدود 80 نفر از اعضای انجمن صنفی کارفرمایان شبکه‌های اینترنتی با تحصن مقابل درب دفتر ارتباط مردمی مجلس شورای اسلامی اعتراضشان را نسبت به این آیین‌نامه ابراز داشتند.

به گزارش خبرنگار سرویس ارتباطات خبرگزاری دانشجویان ایران (ایسنا)، در این تجمع اعتراضی فعالان حوزه‌ی ارایه‌ی تلفن اینترنتی عضو انجمن ISPها از شهرهای کرج، بندرعباس، تبریز و مشهد حضور داشتند.

گفتنی است؛ همزمان با این تحصن، اعضای انجمن ISPها در استان اصفهان مقابل درب شرکت مخابرات اصفهان و در استان فارس نیز در مقابل استانداری این استان تحصن کرده‌اند.

لازم به ذکر است این تحصن همچنان ادامه دارد.
همچنین تعدادی ازمدیران شرکتهای ارایه‌دهنده خدمات اینترنتی در اصفهان روز شنبه بااجتماع در ساختمان شرکت مخابرات استان اصفهان،خواستار رسیدگی به شکایات خود در زمینه تلفن اینترنتی و تعرفه پهنای باند اینترنتی شدند.

رییس انجمن کارفرمایان فناوری اطلاعات و ارتباطات (‪ (ICT‬استان اصفهان با اعلام این خبر به‌ایرنا گفت:تجمع‌کنندگان از شرکتهای خدمات اینترنتی (‪(ISP‬ و تلفن اینترنتی (‪ (VOIP‬و اعضای انجمن ‪ ICT‬استان اصفهان هستند.

"کوروش فهامی" افزود:اعتراض این افراد نسبت به "افزایش تعرفه پهنای باند اینترنتی زیر دومگابیت بر ثانیه"،"سیاستهای شرکت ارتباطات داده‌ها در قبال بخش خصوصی" و " غیرکارشناسی بودن لایحه جدید تلفن اینترنتی" است.

به گفته وی، افراد تجمع‌کننده خواستار ملاقات با مدیر عامل شرکت مخابرات استان اصفهان بودند، اما معاون توسعه و نگهداری شبکه شرکت مخابرات استان اصفهان با آنها حاضر به صحبت شد.

وی به برگزاری یک جلسه مشترک بین افراد تجمع‌کننده و معاون توسعه و نگهداری شبکه شرکت مخابرات استان اصفهان اشاره کرد و گفت: مدیران شرکتهای ‪ ISP‬و ‪ ،VOIP‬مشغول ارایه شکایات خود نسبت به مسایل اخیر هستند.

فهامی زمان شروع تجمع را ساعت ‪ ۱۲‬ظهر روز شنبه در ساختمان شرکت مخابرات استان اصفهان اعلام کرد.

وی تصریح کرد: قرار بود در شهرهای تهران و شیراز نیز تجمعاتی در همین راستا صورت گیرد.

"سید جمال سیاووشی" مدیر روابط عمومی شرکت مخابرات استان اصفهان با عادی دانستن وضعیت فعلی،خبر برگزاری جلسه مشترک بین مدیران شرکتهای‌ارایه‌دهنده خدمات اینترنتی و یکی ازمدیران شرکت مخابرات استان اصفهان به‌منظور رسیدگی به شکایات بخش خصوصی را تایید کرد.

تجمع مدیران شرکتهای ارایه‌دهنده خدمات اینترنتی درزمان حاضر خاتمه یافته است و مدیران شرکت مخابرات استان‌اصفهان نسبت به انتقال شکایات و انتقادات مطرح شده به مسوولان ذیربط قول مساعد داده‌اند.
اما شیرازی ها هم بیکار نماندند.به دنبال تحصن نماندگان شرکت‌‏های اینترنتی استان فارس نسبت به آیین نامه جدید VIOP و بی‌‏نتیجه ماندن آن، رسیدگی آن به تهران ارجاع داده شد.

به گزارش خبرنگار ایلنا، در پی تحصن شرکت‌‏های اینترنتی استان فارس در مقابل استانداری این استان به گفته یکی معترضین، هیاتی از شرکت‌‏های اینترنتی وارد مذاکره با هیات برنامه‌‏ریزی استان شد.

از آنجا که از مذاکرات هیات مذکور با استاندار فارس و مدیرعامل مخابرات این استان به نتیجه دلخواه نرسید، قرار شد موضوع به سازمان تنظیم مقررات در تهران ارجاع داده شد.

به گفته وی، با توافق صورت گرفته اعتراض تحصن کنندگان از طریق تماس مستقیم با داوری نژاد رییس سازمان تنظیم مقررات پی‌‏گیری خواهد شد.

به گزارش مرکز آمار اینترنت جهانی ایران و سوریه بالاترین نرخ رشد کاربر اینترنتی را در سطح خاورمیانه در پنج سال گذشته داشته اند.

در سال ‪ ۲۰۰۰‬میلادی حدود ‪ ۲۵۰‬هزار نفر کاربر اینترنت در ایران وجود داشت، اما تعداد کاربران در سال ‪ ۲۰۰۵‬میلادی در ایران به ‪ ۴‬میلیون و ‪۸۰۰‬ هزارنفر رسید که رشدی ‪ ۱۸۲۰‬درصدی را داشته است.

اینترنت در میان ‪ ۷‬درصد از ایرانیان نفوذ کرده است و ‪ ۲۴/۸‬درصد از کل کاربران خاورمیانه در این کشور زندگی می‌کنند، کاربران اینترنت در ترکیه ‪ ۳۱‬درصد از کل کاربران خاورمیانه را تشکیل می‌دهند.

پس از ترکیه، کشور ایران قرار دارد که ‪ ۲۴/۸‬درصد از کل کاربران خاورمیانه را در خود جای داده است، بالاترین نرخ رشد شمار کابران اینترنت طی ده سال اخیر متعلق به کشورهای سوریه و ایران بوده است.

در این سالها شمار کاربران اینترنت ‪ ۱۹۳۳/۳‬درصد رشد کرده است و نرخ رشد شمار کاربران درایران دارای رشد ‪ ۱۸۲۰‬درصد بود.

به گزارش مرکز آمار اینترنتی در سال ‪ ۲۰۰۵‬میلادی ‪ ۲۷/۷‬درصد از مردم بحرین در شمار کاربران اینترنت بودند ، این عده ‪ ۱/۱‬درصد از کل کاربران خاورمیانه را تشکیل می‌دهند، نرخ رشد کاربران در فاصله سال‌های ‪ ۲۰۰۰‬تا ‪ ۲۰۰۵‬میلادی در کشور بحرین ‪ ۳۸۹/۳‬درصد بوده است.

در سال جاری ‪ ۴‬میلیون و ‪ ۸۰۰‬هزار کاربر اینترنت در ایران وجود داشت که تنها‪ ۷‬درصد از کل جمعیت این کشور و ‪ ۲۴/۸‬درصد از کل کاربران خاورمیانه را تشکیل می‌دادند.

در کشور عراق اینترنت بین ‪ ۰/۱‬درصد از کل جمعیت این کشور نفوذ کرده است و در حال حاضر ‪ ۰/۱‬درصد از کل کاربران خاورمیانه در عراق زندگی می کنند، در سال جاری ‪ ۲۵‬هزار کاربر اینترنت در عراق وجود دارد که شمار آنها نسبت بر سال ‪ ۲۰۰۰‬میلادی صددرصد رشد کرده است.

نرخ رشد شمار کاربران در کشور اردن ‪ ۲۵۹‬درصد و در کویت ‪ ۲۷۸‬درصد برآورد شده است.

طبق آمارهای موجود اینترنت درمیان ‪ ۷/۹‬درصد از مردم کشور اردن و ‪۲۲/۴‬ درصد از مردم کشور کویت نفوذ کرده است و کاربران این کشورها به ترتیب ‪۲/۴‬ درصد و ‪ ۲/۹‬درصد از کل کاربران خاورمیانه را تشکیل می‌دهند.

در سال ‪ ۲۰۰۵‬میلادی ‪ ۵۰۰‬هزار کاربر اینترنت در لبنان و ‪ ۱۸۰‬هزار کاربر در عمان وجود داشت که تعداد آنها نسبت به سال ‪ ۲۰۰۰‬میلادی به ترتیب، ‪۶۶/۷‬ درصد و صددرصد رشد داشته است.

کاربران اینترنت ‪ ۱۱/۲‬درصد از جمعیت کشور لبنان و ‪ ۷/۵‬درصد از عمانی ها را تشکیل می‌دهند.

کاربران اینترنت کشور لبنان ‪ ۲/۶‬درصد از کل کاربران خاورمیانه، کاربران عمان ‪ ۰/۹‬درصد از کل کاربران خاورمیانه و کاربران عمان ‪ ۰/۹‬درصد از کل کاربران این منطقه را تشکیل می‌دهند.

نرخ رشد شمار کاربران در فاصله سال‌های ‪ ۲۰۰۰‬تا ‪ ۲۰۰۵‬میلادی در کشورهای فلسطین و قطر به ترتیب ‪ ۳۱۴/۳‬درصد و ‪ ۳۶۹/۳‬درصد بوده است.

در سال جاری ‪ ۳/۶‬درصد از مردم فلسطین و ‪ ۱۸/۳‬درصد از جمعیت قطر به اینترنت دسترسی داشتند که تنها ‪ ۰/۷‬درصد از کل کاربران خاورمیانه را تشکیل می‌دهند.

در سال ‪ ۲۰۰۵‬میلادی یک میلیون و ‪ ۵۰۰‬هزار کاربر اینترنت در عربستان سعودی وجود داشت که نسبت به سال‌های آغازین قرن حاضر ‪ ۶۵۰‬درصد رشد کرده است.

طبق آمارها تنها ‪ ۶/۹‬درصد از مردم عربستان کاربر اینترنت هستند که ‪ ۷/۷‬درصد از شمار کاربران خاورمیانه را تشکیل می‌دهند، در همین سال با وجود این که تنها ‪ ۳/۳‬درصد از مردم سوریه کاربر اینترنت بودند، نرخ رشد شمار کاربران در فاصله سال‌های ‪ ۲۰۰۰‬تا ‪ ۲۰۰۵‬میلادی ‪ ۱۹۳۳‬درصد برآورد شد.

در سال جاری سوریه‌ای‌ها ‪ ۳/۱‬درصد از کاربران جهان را تشکیل می‌دهند، و در سال ‪ ۲۰۰۵‬میلادی کشور ترکیه با ‪ ۶‬میلیون کاربر ‪ ۳۱‬درصد از کاربران خاورمیانه را به خود اختصاص داد.

در این سال اینترنت تنها میان ‪ ۸/۲‬درصد از کل جمعیت این کشور نفوذ داشته است و نرخ رشد شمار کاربران از سال ‪ ۲۰۰۰‬تا ‪ ۲۰۰۵‬میلادی ‪ ۲۰۰‬درصد بود.

امارات متحده عربی در سال جاری بیش از یک میلیون کاربر داشته است، این نرخ زمانی با اهمیت است که بدانیم کل جمعیت امارات سه میلیون و ‪۷۵۰‬ هزارنفر بود.

اینترنت در میان ‪ ۲۹/۶‬درصد از مردم کشور امارات نفوذ کرده است که ‪ ۵/۷‬درصد از کاربران خاورمیانه را تشکیل می‌دهند.

نرخ رشد کاربران در فاصله سال‌های ‪ ۲۰۰۰‬تا ‪ ۲۰۰۵‬میلادی ‪ ۵۱‬درصد برآورد شد و در پایان نیز کشور یمن با رسوخ اینترنت در میان ‪ ۰/۵‬درصد از مردم شاهد رشد ‪ ۵۶۶/۷‬درصدی شمار کاربران طی ‪ ۵‬سال اخیر بوده است.

در سال ‪ ۲۰۰۰‬میلادی تنها ‪ ۱۵‬هزار کاربر در یمن وجود داشت در حالی که در سال جاری شمار کاربران به ‪ ۱۰۰‬هزار نفر رسید، یمنی‌ها ‪ ۰/۵‬درصد از کل کاربران خاورمیانه را تشکیل می‌دهند.

کشورهای قاره آسیا ‪ ۳۴‬درصد از کل کابران اینترنت را در خود جای داده اند و با تجربه رشد ‪ ۱۶۴/۴‬درصدی تعداد کاربران شاهد رسیدن شمار آنها به ‪ ۳۰۲‬میلیون و ‪ ۲۵۷‬هزار نفر بوده‌اند.

آسیا ‪ ۵۶/۳‬درصد از کل جمعیت جهان را دارد اما اینترنت تنها در میان ‪ ۸/۴‬درصد از مردم این قاره نفوذ کرده است.

در میان کشورهای آسیایی، کشورهای چین، ژاپن و هند به ترتیب با داشتن ‪ ۳۱/۱‬درصد، ‪ ۲۲/۴‬درصد و ‪ ۱۳‬درصد از کاربران آسیا رکورد دار هستند و در مقابل کشورهای افغانستان ، بوتان، کامبوج، تایمور شرقی، گرجستان، لائوس، مالدیو، مغولستان، میانمار، نپال، تاجیکستان و ترکمنستان هیچ سهمی در این قاره ندارد.

در این کشورها تعداد کاربران اینترنت آنقدر کم است که سهمشان در قاره آسیا به صفر درصد رسیده است.

موضوع واگذاری خدمات مکالمات بین الملل(VOIP) از سوی سازمان تنظیم مقررات و ارتباطات رادیویی وزارت ارتباطات و اعتراض برخی از شرکت های اینترنتی از مواردی است که هنوز به سرانجام نهایی نرسیده و همچنان بحث و بررسی در خصوص آن ادامه دارد. روز گذشته نیز آیین نامه VOIP در کمیسیون تنظیم مقررات به تصویب نرسید.

اما در این خصوص شاید بتوان دلایل احتمالی رد این آیین نامه را مورد بررسی قرار داد. بر این اساس باید به چند نکته مستتر در فراخوان و اوضاع و احوال موجود اشاره کرد.

- از جمله آن که تا کنون حدود 75 شرکت خصوصی موفق به دریافت مجوز فعالیت یک طرفه (از داخل به خارج orgination) شده اند.

- نکته دیگر آن که بر اساس متن فراخوان و اعطای مجوز ارایه خدمات دو طرفه (داخل به خارج و بالعکس)، شرکت ها می بایست رقمی معادل 25 میلیارد ریال ضمانت بانکی بابت حسن انجام کار و حداقل مبلغی در حدود 20 میلیارد ریال را به شکل تضمینی در طول یک سال تامین کنند که ضمانت بانکی در اختیار سازمان تنظیم مقررات و رقم تضمینی در اختیار شرکت ارتباطات زیر ساخت قرار می گیرد.

- آخرین گمانه زنی ها نیز حکایت از آن دارند که در نهایت حدود 8 تا 10 شرکت موفق به عبور از این خوان خواهند شد و به این ترتیب اگرچه برای مجوز مذکور حق الامتیاز و انحصاری در کار نیست ولی طبق آیین نامه، مجوز شرکت های فعلی( ارتباط یک طرفه ها) لغو خواهد شد.

- از سوی دیگر گفته شده تعرفه انتقال از سوی شرکت زیر ساخت به شکلی یکسان اعمال خواهد شد.

لذا و با این تفاسیر می توان به نقاط ضعف و مبهمی در این فراخوان اشاره کرد که غفلت از این موارد می تواند تبعات منفی در پی داشته باشد.

1- از آنجا که پیش تر رییس سازمان تنظیم مقررات نیز در نشست مشترکی با شرکت های اینترنتی صراحتاً اعلام کرد که وزارت ارتباطات توان و امکان ریشه کن کردن قاچاق در عرصه خدمات VOIP را ندارد، بعید به نظر می رسد که تدابیر و سیاست های نرخ گذاری این وزارتخانه باعث از میان رفتن قاچاق شده و در نتیجه رقابت نا سالمی در این عرصه شکل خواهد گرفت.

2- از آنجا که در حال حاضر بخش قابل توجهی از درآمد شرکت های اینترنتی فعال در کشور از طریق عرضه خدمات VOIP تامین می شود، ادامه فعالیت قریب به 70 شرکت کوچک که احتمالاً قادر به دریافت مجوز جدید نخواهند بود و از طرفی امکان حضور مشارکتی را نیز نخواهند یافت، با بحران مواجه شده و در نتیجه آن که شرکت های مذکور با سرمایه متوسط 100 میلیون تومان تعطیل شده و در مجموع بیش از 500 نفر نیروی شاغل بیکار می شوند.

3- از سوی دیگر وابستگی فعالیت شرکت های متقاضی دریافت مجوز به شرکت ارتباطات زیرساخت با توجه به نامعلوم بودن نحوه ارایه خدمات استاندارد و نیز نا مشخص بودن نحوه تامین امکانات و فضای کار از سوی این شرکت که موجبات شکل گیری انحصار و احتمال کندی در پیشرفت امور را فراهم می آورد از دیگر نقاط ضعف در این آیین نامه به شمار می رود.

4- در نهایت این که با توجه به تفاوت دیدگاه در برخی از سطوح مدیریتی وزارت ارتیاطات، این امر نیز می تواند منجر به کندی روند اجرایی کار شود.
با این وجود آیین نامه مذکور دارای نقاط قوتی نیز هست. با به کارگیری این آیین نامه بازار بی سامان و منحصر به قاچاق کنندگان فعلی ساماندهی و قانون مند می شود.از طرف دیگر باز کردن بازار با توجه به تدوین آیین نامه موجب گسترش بازار عرضه خدمات شده و در نهایت میزان مکالمات تا دو برابر افزایش می یابد. همچنین با مجوزهای مذکور انتقال مکالمات در خارج کشور به سایر کشورها امکان پذیر می شود.

از سوی دیگر با ایجا کد 4 رقمی عرضه این خدمات محدود به شهرهای بزرگ کشور نخواهد شد.

از دیگر موارد حسن اجرای این آیین نامه می توان به جلوگیری از زیان مردم در زمان عدم استمرار فعالیت شرکت های کوچک اشاره کرد. به این معنا که در صورت توقف فعالیت برخی از شرکت ها و همچنین عرضه کارت مکالمه در بازار، با توجه به وجود ضمانت نامه می توان جلوی زیان های احتمالی را گرفت.

www.ITanalyze.ir

چکیده: پدیده اینترنت در چند سال اخیر باعث تحول عظیمی در امر ارتباطات شده است ولی همزمان به دلیل گستردگی و کنترل دشوار این پدیده جدید، قوانین موجود پاسخگوی مشکلات به وجود آمده از طریق آن نیست. در این مقاله سعی شده است با نگاهی به قوانین و مقررات مربوط به اینترنت در آمریکا راهی برای دسترسی به قوانین مناسب در همین زمینه در کشورمان گشوده شود. این مقاله به مطالعه و بررسی قواعد مسئولیت مدنی در رابطه با اینترنت، حقوق قراردادها، حقوق مالکیت معنوی، حقوق جزایی در رابطه با تخلفات اینترنتی و حمایتها و محدودیتهای قانون اساسی در اینترنت به علاوه موارد مربوط در مورد اوراق بهادار و محاکمات اینترنتی پرداخته است.

پیدایش اینترنت و رایانه از بزرگترین تحولات فناوری در قرن بیستم به شمار می رود. امروزه در سراسر جهان بیش از دو میلیارد نفر از اینترنت استفاده می کنند. 80 درصد از کارکنان آمریکایی نیز طبق آمارهای موجود برای کار از رایانه استفاده می کنند. پرواضح است که حقوق نیز باید پا به پای پیشرفت فناوری، متحول شود. فناوری جدید احتیاج به قوانین جدید نیز دارد. اینترنت همان گونه که فرصت هایی جدید در تجارت و زندگی افراد پدید آورده، انسان ها را با مخاطرات جدیدی نیز روبرو کرده است.

روند قانون گذاری هرگز متوقف نمی شود. تحول حقوق در زمینه های سنتی همچون قراردادها به کندی صورت می گیرد ولی به دلیل نوظهور بودن اینترنت مقررات آن نیز بیشتر دستخوش تحول می شود. پیدایش اینترنت حتی حقوق سنتی قراردادها را نیز همچون زندگی شخصی تحت تاثیر قرار داده است. بررسی وضعیت حقوقی قراردادها و امضای الکترونیکی از این موارد است. مساله حق التالیف نیز که روزگاری خود از موضوعات جدید حقوقی محسوب می شد امروزه با پیدایش اینترنت دچار تحولات بسیار شده است.

اینترنت و رایانه مشکلات خاص خود را ایجاد کرده است. نقض حریم زندگی خصوصی افراد و دستبرد به محتویات رایانه ها و همچنین ارسال نامه های الکترونیکی ناخواسته و تبلیغاتی از جمله این مشکلات است.

در روزگاران گذشته آگهی های تبلیغاتی از طریق پست معمولی ارسال می شد و نامه های اداری نیز دست به دست می گشت. کاربران اینترنت هنگام استفاده از این فناوری جدید خواه ناخواه اطلاعات وسیعی را در اختیار شکارچیان می گذارند؛ اطلاعاتی همچون شماره کارت اعتباری، شماره حساب بانکی و فهرست اسامی دوستان و همچنین اطلاعات پزشکی و البته محصولات مصرفی مورد علاقه افراد. امکان دستیابی حکومت ها، کارفرمایان و به ویژه تبهکاران به این اطلاعات باعث نگرانی کاربران شده است. این احساس که دیگران به این آسانی می توانند از اعتقادات، احساسات، سلامت جسمی و همچنین میزان موجودی حساب بانکی دیگران مطلع شوند برای هیچکس خوش آیند نیست.

نباید حقوق اینترنت را در زمره شاخه های علم حقوق آورد. حقوق اینترنت اصطلاحی غیر‌رسمی است که به تطبیق قواعد شاخه های سنتی علم حقوق همچون حقوق مدنی و حقوق جزا با فعالیت هایی که از طریق اینترنت صورت می گیرد اطلاق می گردد. حقوق اینترنت شاخه ای خاص از حقوق نیست؛ قواعد مطرح در آن در حقیقت همان قواعد سنتی است که برای تطابق با وضعیت خاص اینترنت به لباسی نو در آمده است. با این حال قوانین متعددی برای حل معضلات ناشی از اینترنت وضع گردیده است.

فعالیت در زمینه اقتصاد بدون آگاهی از نحوه اعمال قواعد قوانین و مقررات کهنه و تازه بر فعالیت های اینترنتی امکان پذیر نیست؛ فعالیت هایی همچون تبلیغات ، عقد قرارداد، بانکداری، ارسال مکاتبات به محاکم و ادارات دولتی، استخدام و معاملات گوناگون.

این گفته که حقوق اینترنت و رایانه پدیده ای جدید است بدان معنی نیست که باید همه چیز را از نو فرا گرفت، بلکه بسیاری از اصول و قواعد عمومی برای حل مسایل این شاخه از حقوق نیز به کار می آید.

از آنجا که ایالات متحده آمریکا زادگاه اصلی اینترنت به شمار می رود لذا طبیعی است که قوانین و مقررات موجود در این کشور در رابطه با این پدیده در مقایسه با دیگر کشورها از گستردگی و اهمیت بیشتری برخوردار است.

در اینجا به مطالعه مسائل جدیدی می پردازیم که شاخه های سنتی حقوق آمریکا در اثر ظهور اینترنت با آن روبرو گردیده است:
الف) اینترنت و مسؤولیت مدنی:

نقض حریم زندگی خصوصی افراد و به ویژه دست اندازی به اطلاعات موجود در نامه های الکترونیکی اولین مساله ای است که در زمینه مسؤولیت مدنی باید مورد بررسی قرار گیرد. هر کارگر یا کارمند آمریکایی در روز به طور متوسط 190 نامه الکترونیکی ارسال می کند و تازه این بدون محاسبه نامه های خصوصی است. این آمار خود نشان دهنده اهمیت مساله است. از سویی هنگامی که در عالم اینترنت به گشت و گذار می پردازید، شکارچیان با دنبال کردن مسیرتان در اینترنت به علائق شخصی‌تان پی می برند و ممکن است حتی اطلاعات مربوط، به فروش نیز برسد. آثار حقوقی این اقدام چیست؟

استفاده از تصویر و اسامی افراد برای کسب منافع تجاری نیز از لحاظ مسؤولیت مدنی در محیط اینترنت قابل بررسی است.افتراء، صرف نظر از جنبه جزایی از لحاظ مسؤولیت مدنی نیز می تواند مسؤولیت به بار آورد. با توجه به شیوع پدیده اینترنت و سهولت دستیابی به اطلاعات از طریق آن، افتراء به این شیوه، حتی می تواند خطرناک تر از شیوه های معمول باشد. نامه های الکترونیکی ناخواسته یا تبلیغاتی نیز از لحاظ مسؤولیت مدنی آثار حقوقی عدیده را به بار می آورند.

مطالعه قواعد مسئولیت مدنی در رابطه با اینترنت گسترده‌تر و با اهمیت‌تر از قواعد دیگر زمینه هایی حقوقی است. لذا در این مقاله با تفصیل بیشتری به بحث در این خصوص می پردازیم:
- پست الکترونیکی:

با اینکه نامه های الکترونیکی در نگاه نخست پدیده ای گذرا به نظر می آیند.باید دانست که این نامه ها حتی تا مدت ها پس از پاک شدن در رایانه شخصی و شرکت های خدمت رسان اینترنتی باقی می مانند و می توانند خسارات دراز مدت به بار آورند.

ممکن است نامه ای الکترونیکی‌ای که مدتها قبل ارسال شده است از روی میز دادگاه سر در آورد. شاید نتوان باور کرد ولی حتی اظهار نظر در تالارهای گپ (chat rooms) نیز تاسالها ذخیره می شوند. قانون حریم خصوصی ارتباطات الکترونیکی، مصوب 1986 از قوانین فدرال، راجع به نامه های الکترونیکی در ایالات متحده آمریکا است.

به موجب این قانون، دولت، شرکت های خدمت رسانی اینترنتی و کارفرمایان و ... از افشاء و باز کردن غیر مجاز مراسلات و مخابرات الکترونیکی افراد، منع شده اند. مخابرات الکترونیکی شامل نامه های الکترونیکی، ارتباطات از طریق پی جو و تلفن همراه می شود. نقض مقررات مربوطه دارای ضمانت اجرای حقوقی و کیفری است.
به موجب قانون فوق:

1- دریافت کنندگان نامه های الکترونیکی حق باز کردن آن را دارند.

2- شرکت های خدمت رسانی اینترنتی حق افشای پیام های الکترونیکی را جز برای مخاطب آن ندارند.

3- کارفرمایان هنگامی حق کنترل نامه های الکترونیکی کارمندان را دارند که کارمندان راضی بوده و این کنترل نیز در جریان معمول کار صورت گرفته و سامانه پست الکترونیکی نیز متعلق به کارفرما باشد.

4- دولت تنها در صورتی حق دست اندازی به نامه های الکترونیکی افراد را خواهد داشت که قبلاً مجوز این کار را از دادگاه دریافت کرده باشد.

پاره ای از محاکم برای محکوم کردن کارفرمایانی که نامه های الکترونیکی کارمندان خود را کنترل کرده اند به قواعد حقوق عرفی در خصوص حمایت از حریم خصوصی افراد استناد کرده‌اند.

فناوری جدید هر چند گاه حریم خصوصی زندگی افراد را تهدید می کند، در برابر وسایلی را نیز در برابر این تهدید در اختیار انسان گذاشته است. نرم افزارهای رمزگذاری از جمله این وسایل است.
ردیابی اینترنتی:

فرض کنیم برای خرید کتاب مورد علاقه خود از وبگاه معروف آمازون دیدار کرده اید. روز بعد که رایانه خود را روشن می کنید با تعجب پیامی را بر صفحه آن مشاهده می کنید که همراه نام شما به تبلیغ کتاب و موسیقی می پردازد و اعلام می کند که چون پیشتر فلان کتاب را خریده اید لذا خرید کتب مشابه توصیه می شود.
پایگاه اینترنتی آمازون این اطلاعات را چگونه بدست آورده است؟

باید بدانید که بسیاری از پایگاه های اینترنتی بطور خودکار اقدام به نصب ردنما بر روی رایانه شما می کنند. ردنما عبارتست از یک فایل کوچک، حاوی شماره شناسنامه، اطلاعات شخصی همچون نشانی پست الکترونیکی و منزل، شماره تلفن، شماره کارت اعتباری و البته پایگاه‌های اینترنتی که بیشتر از آن دیدار کرده اید.

پاره ای از ردنماها صرفاً جهت ردیابی کاربران در یک پایگاه معین طراحی شده اند ولی بعضی دیگر تمام فعالیت ها را در کل شبکه جهانی اینترنت و تمام پایگاههای اینترنتی ردیابی می‌کنند. حتی شرکت هایی را می توان یافت که اطلاعات کسب شده را از این طریق به فروش می‌رسانند. کافی است فهرست افرادی که دارای نام خانوادگی شرقی اند یا فهرست طرفداران حزب خاصی را درخواست کنید.

صرفنظر از ردنماها و مزایا و معایب آن، رایانه شخصی به طریق دیگری نیز پرونده سازی می کند؛ هنگامی که از صفحات مختلف یک پایگاه اینترنتی دیدار می کنید رایانه نسخه ای از آن صفحات را ذخیره می کند. به این ترتیب بازرسی رایانه شخصی افراد به روشنی پایگاه های مورد علاقه آنان را مشخص خواهد کرد.

فرض کنیم کارفرمای شما از این طریق متوجه شود که در اینترنت به دنبال شغل جدید می گردید یا اینکه حکومت به تمایلات راستگرایانه یا چپگرایانه شما پی ببرد. آنگاه چه اتفاقی می‌افتد؟
نامه های الکترونیکی ناخواسته:

نامه های الکترونیکی ناخواسته مشکلات عدیده ای به دنبال می آورند. این نامه ها از یک سو برای شرکت های خدمت رسان اینترنتی مشکل ایجاد می کنند و از سوی دیگر با حجم خود باعث کاهش ظرفیت پذیرش پیام های الکترونیکی مشترکان می شوند. طبق آمارهای موجود حدود 30 درصد کل نامه های الکترونیکی چنین حالتی دارند که از این میزان حدود نیمی متقلبانه اند. بیشتر این نامه های الکترونیکی یا راجع به ثروتمند شدن سریع هستند یا درمان های معجزه آسا و یا محصولات صنعت هرزه نگاری را تبلیغ می کنند. افزایش این گونه نامه های الکترونیکی رشد اینترنت را تهدید می کند. نامه های الکترونیکی ناخواسته از یک سو هزینه اتصال به شبکه اینترنت را افزایش داده و وقت زیادی صرف خواندن آن ها می شود و از سوی دیگر باعث شلوغی شبکه نیز می شوند. خدمت رسانان اینترنتی به ویژه از این پدیده زیان می بینند زیرا ممکن است کاربران اینترنت آن ها را مقصر قلمداد کنند. فرستندگان این نامه ها برای اجتناب از پاسخ های خشمگینانه کاربران، نشانی خود را اشتباه درج می کنند. کارشناسان معتقدند که این نامه ها به طور متوسط 2 دلار به هر کاربر اینترنتی خسارت وارد می کند.

- نامه های متقلبانه: نحوه برخورد با این نامه های تقلب آمیز مانند برخورد با هر گونه تقلب دیگر در اینترنت است. این کار از طریق قوانین دولتی و کمیسیون تجارت فدرال صورت می گیرد. کمیسیون که نگران کاهش اعتماد مصرف کنندگان در اثر این گونه نامه هاست اخیراً به حمایت از قوانینی پرداخته است که استفاده از عناوین و نشانی های صحیح و ... را در پیام های تجاری الزامی می کنند.

کمیسیون در مبارزه با این نامه های الکترونیکی دعاوی عدیده ای نیز اقامه کرده است. برای مثال شرکتی که در جمهوری دو مینیکن قرار داشت برای مشتریان نامه هایی از این دست ارسال می کرد که عنوان آن، هویت واقعی ارسال کننده را مخفی می کرد. شرکت در نامه های ارسالی از مشتریان می خواست در صورتی که سؤالی دارند با استفاده از کد 797 و در تماس با شماره تلفنی مشخص جواب دریافت کنند. مشتریانی غافل از آنکه این کد در جمهوری دومینیکن قرار دارد، تماس می گرفتند که نتیجه آن صورت حساب سرسام آور تلفنی بود. علاوه بر این که شماره تلفن مذکور نیز مربوط به یک شرکت فعال در زمینه صنعت هرزه نگاری بود.

- نامه های غیر متقلبانه: قضیه این گونه نامه های الکترونیکی پیچیده تر است چرا که قوانین خاصی ندارند. این پدیده، نیز در حال افزایش است. شرکت های خدمت رسان اینترنتی تدابیری برای مبارزه با آن اندیشیده اند.
ب) اینترنت و حقوق قراردادها:

بیست سال قبل اگر تاجری قصد معامله با تاجر دیگری داشت به نامه نگاری متوسل می‌شد. حال تصور کنید که گفت و گوهای مقدماتی بین تجار جهت انعقاد قرارداد از طریق پست انجام شود! پست سریع السیر و سپس دورنگار مشکل را تا حدودی حل کرد ولی مشکل استفاده از کاغذ برای برقراری ارتباط هنوز هم وجود داشت. پیشتر، تجار نگران رسیدن نامه های خود بودند و اکنون از خود می پرسیدند که آیا دورنگار به دست طرف رسیده و آیا به اندازه کافی خوانا بوده است؟ گام بعدی در این میان ظهور تبادل دیجیتالی الکترونیکی (EDI) بود که معایب خود را داشت تا این که اینترنت و پست الکترونیکی با توانایی های سحر آمیز خود به دنیای علم و اقتصاد عرضه شد و به سرعت به صورت یکی از متداول‌ترین طرق تجارت درآمد. جالب آن که مسایل مربوط به جنبه های حقوقی این پدیده در تجارت تفاوت چندانی با مسایل مطرح شده در سال های نخست تکوین حقوق تجارت ندارد؛ مسایلی همچون زمان انعقاد قرارداد و شروط آن. قواعد کلی البته یکسان است و در این جا نیز باید به دنبال ایجاب و قبول و زمان تلاقی آن دو بود. ولی فناوری جدید مسائل جدیدتری نیز بوجود آورده است: آیا صرف فشردن دکمه موشی (ماوس) بر روی نقطه ای از صفحه رایانه به معنای قبول تمام شرایط قرارداد است؟ و آیا این امر در حکم امضاء است؟ قانون امضاء الکترونیکی در تجارت جهانی و ملی از جدیدترین قوانین فدرال در این رابطه است.

تقلب و دسیسه در کسب و تجارت با ظهور اینترنت نیز کماکان از مسایل مبتلا به حقوقی است. از موارد تقلب، نسبت دادن توانایی های غیر واقعی به برنامه های جستجوگر اینترنتی است.

شیوه دیگر تقلب چیزی است که هویت ربایی نام گرفته است. سامانه های اینترنتی بسیاری را می توان یافت که اطلاعات خصوصی راجع به خریداران اینترنتی را در معرض فروش می گذارند. این امر، استفاده از اعتبار دیگران برای خرید و همچنین کسب امتیازات گوناگون را تسهیل می کند. سازمان تامین اجتماعی آمریکا 000/30 شکایت را در سال 1999 در این رابطه ثبت کرده که نسبت به سال های پیش از آن افزایش چشمگیری داشته است.
ج) اینترنت و حقوق مالکیت معنوی:

امکاناتی که اینترنت برای تسهیل نسخه برداری از علائم تجارتی و تکثیر موسیقی فراهم آورده باعث تغییرات ماهوی در حقوق مالکیت معنوی نگردیده است. مقررات مربوط به مالکیت فکری اولاً به هدف حمایت از روح ابتکار و خلاقیت وضع گردیده است. می توان گفت که ظهور اینترنت صرفاً موجب بوجود آمدن چالش هایی در تفسیر مقررات حق التالیف شده است.

دعاوی متعددی در آمریکا در خصوص اینترنت و مالکیت معنوی اقامه شده که بررسی آن بسیار جالب است که جهت ممانعت از اطاله کلام از بحث تفصیلی در این خصوص خودداری می‌شود.

مساله استفاده منصفانه از حقوق مالکیت معنوی دیگران در این جا نیز مطرح می شود. آیا ایجاد کانال های ارتباط در یک سامانه اینترنتی جهت راهیابی به یک سامانه دیگر که حاوی اطلاعات مورد حمایت حقوق مالکیت معنوی است،‌ مجاز است یا اینکه نقض مقررات مربوط به شمار می رود؟ قانون حق‌التالیف هزاره دیجیتال که در واقع اصلاحیه‌ای است بر مقررات فدرال حق‌التالیف این اقدام را نقض مقررات حق انحصاری تکثیر تلقی کرده است.

اختلاف بر سر نامگذاری سامانه های اینترنتی چالش دیگری است که حقوق مالکیت معنوی با آن روبرو است. حمایت از نام پایگاههای اینترنتی موضوع مقررات بین المللی واقع گردید ولی علاوه بر این نظام ثبت بین المللی، در داخل آمریکا نیز قوانین خاص در این رابطه وجود دارد که به موجب آن زیان‌دیده حق دارد مانع استفاده از نام متعلق به خود شده و خسارات ناشی از آن را دریافت کند.
د) اینترنت و حقوق جزا:

اداره آگاهی آمریکا (FBI) جرائم اینترنتی را به یک بیماری همه گیر تشبیه کرده است. کمتر شرکتی است که به نوعی قربانی یکی از این جرائم نشده باشد. ویروس های رایانه ای 6/7 میلیارد دلار برای شرکتهای تجاری خسارات به بار آورده است. استفاده از کارت اعتباری دیگران نوعی کلاهبرداری و تقلب است چه به صورت سرقت کارت اعتباری باشد، چه به صورت استفاده از آن در شبکه جهانی اینترنت. در کنار جرائم رایانه ای اکنون می توان با ظهور اینترنت از جرائم اینترنتی نیز سخن گفت.

سوء استفاده‌هایی که از اینترنت و رایانه می توان کرد، همگی مشمول مقررات جزائی موجود نمی شوند و این امر احتیاج به وضع قوانین جدید دارد. با این حال اینترنت وسیله‌ای است که ارتکاب پاره ای از جرائم را تسهیل می کند؛ ارائه تصاویر و فیلم های مستهجن به اطفال، تماس افراد متجاوز با اطفال، آزار جنسی کارمندان، تهدید به مرگ یا صدمات جسمانی، کلاهبرداری، قماربازی، جاسوسی صنعتی و اقتصادی، اخاذی، فروش مواد ممنوعه، نسخه برداری غیر مجاز از نرم افزارها، سرقت و تجاوز، اخلال در خدمت رسانی شرکت ها و به تعطیلی کشاندن آنها و البته تروریزم.

پاره ای از این جرائم مشمول مقررات عام همچون مقررات ارتشاء، پول شویی و قمار بازی است و پاره ای دیگر مشمول مقررات خاص رایانه ای. قانون تقلب و سوء استفاده رایانه ای و قانون جاسوسی اقتصادی از جمله قوانین اخیرالذکر است.

بازرسی رایانه های شخصی به موجب دستور مقام قضایی نیز ازمسائل جنجال برانگیزحقوقی است. آیا تحقیقات راجع به جرم شامل بازرسی رایانه ها نیز می شود؟ می توان گفت که اصلاحیه چهارم قانون اساسی آمریکا تنها شامل منازل و دفاتر کار نیست بلکه رایانه های شخصی را نیز دربر می گیرد.
هـ) اینترنت و حمایت ها و محدودیت های قانون اساسی:

اصلاحیه اول قانون اساسی آمریکا بر آزادی بیان و مطبوعات و همچنین آزادی تجمعات تأکید می گذارد. اینترنت باعث طرح مجدد آزادی های مصرح در این اصلاحیه شده است. آزادی بیان در محیط اینترنت هم محترم است. ولی باید دانست محصولات هرزه نگاری به مدد اینترنت با سهولت بیشتری عرضه می شود. این محصولات و دسترسی آسان اطفال بدان چالش های جدیدی به وجود آورده است. قانون منع سوء استفاده جنسی از اطفال که فروش، در اختیار داشتن و توزیع این محصولات را جرم می دانست به دلیل ابهامات موجود در آن توسط دیوان عالی آمریکا باطل اعلام گردیده و ناقض حقوق مصرح در اصلاحیه اول قانون اساسی این کشور تشخیص داده شده است.
و) اینترنت و اوراق بهادار:

اینترنت دسترسی به بازارهای سرمایه را تسهیل کرده است. اطلاعات مالی شرکت ها و وضعیت سرمایه‌گذاری در سامانه های اینترنتی عرضه می شود. افزایش علاقه مندان بورس که از اینترنت برای خرید و فروش استفاده می کنند باعث افزایش اقدامات غیر قانونی شده است. یکی از این اقدامات چیزی است که به pump and dump معروف گردیده است. در این روش فرد ابتداء اقدام به خرید سهام یک شرکت می کند و سپس از طریق اینترنت اطلاعاتی راجع به آن سهام منتشر می کند که موجب افزایش خریداران می شود و آنگاه سهام مربوطه را می فروشد و سود کلانی بدست می آورد. این اقدام تقلب در خرید و فروش سهام تلقی می شود. جاناتان لبد پسربچه 15 ساله آمریکایی از این طریق توانست پس انداز 8000 دلاری خود را به 273000 دلار افزایش دهد. وی بعداً به همین سبب توسط کمیسیون مبادلات و اوراق بهادار تحت تعقیب قرار گرفته و به استرداد اموال حاصله از این اقدام محکوم گردید.
ز) اینترنت و ادله اثبات دعوا:

افراد بسیاری را می توان یافت که خصوصی ترین اسرار خود را در رایانه شخصی خود ذخیره می کنند. هیچکس از بر ملاشدن اسرار سر به مهر خود خوشحال نمی شود. مونیکا لوینسکی کارآموز سابق کاخ سفید نیز از این قاعده مستثنا نیست. بازپرسان آمریکایی در جریان پرونده کلینتون رییس جمهورپیشین ایالات متحده با بازرسی رایانه مونیکا لوینسکی اطلاعات ذیقیمتی بدست آوردند، از جمله نسخه های نامه های الکترونیکی پاک شده و حتی پیش نویس نامه هایی که وی هرگز ارسال نکرده بود.

آیا اطلاعات ذخیره شده به روش فوق مورد حمایت است؟
حقوق جزا:

اصلاحیه چهارم قانون اساسی آمریکا دولت را از هر گونه بازرسی نامتعارف منع می کند. محاکم آمریکا بر اساس این اصلاحیه با این سؤال روبرو هستند؛ آیا قربانی این بازرسی نامتعارف انتظار مشروع خصوصی تلقی شدن این اطلاعات را داشته است یا خیر؟
اگر چنین انتظار مشروعی وجود داشته باشد، مقامات حکومتی جهت بازرسی رایانه ها می‌باید از محکمه مجوز دریافت کنند. در حقیقت اصلاحیه چهارم، رایانه ها را نیز در بر می گیرد.

برای مثال مارک سایمونز، کارمند یکی از ادارات دولتی آمریکا بود که سازمان متبوع وی رسماً استفاده شخصی از رایانه های سازمان را ممنوع کرده و اعلام داشته بود که برای تضمین این مسأله بطور الکترونیکی افراد را کنترل خواهد کرد. مسؤلین هنگام کنترل متوجه شدند که سایمونز بطور غیر قانونی اقدام به گرفتن عکسهای مستهجن مربوط به اطفال از اینترنت و ذخیره آن بر روی رایانه، نموده است. سایمونز به اتهام تحصیل عکس های مستهجن اطفال، محاکمه و به 18 ماه زندان محکوم شد. سایمونز از حکم محکومیت خود تجدید نظر خواهی کرد و با این استدلال که بازرسی به عمل آمده غیر قانونی بوده است خواستار نقض حکم دادگاه بدوی شد. دادگاه تجدید نظر با این استدلال که با توجه به خط مشی اعلام شده سازمان محکوم علیه نمی باید انتظار خصوصی باقی ماندن اطلاعات ذخیره شده را می داشت تجدید نظر خواهی وی را رد کرد.
دادرسی مدنی:

رایانه ها به طور فزاینده در جریان دعاوی حقوقی نیز مورد استفاده قرار می گیرند. فرض کنیم کارخانه ای یکی از کارمندان خود را اخراج می کند. کارمند اخراجی به دادگاه متوسل می‌شود و کارخانه نیز در دفاع ادعا می کند که وی در نگهداشتن حساب هزینه ها مرتکب تقلب شده است. وکلای کارخانه ممکن است در جریان رسیدگی خواستار بازرسی محتویات رایانه کارمند اخراجی شوند. در پرونده های طلاق نیز ممکن است زوجه ادعا کند که زوج به اطفال خانواده تصاویر مستهجن نشان داده است. در اینجا نیز ممکن است رایانه زوج سر از دادگاه در بیاورد.

در ایالات متحده آمریکا آزادی مطبوعات همیشه مورد حمایت بوده است. در سال 1980 کنگره آمریکا قانون مرسوم به خط مشی حریم زندگی خصوصی (PPA) را از تصویب گذراند تا آزادی مطبوعات را بیشتر مورد حمایت قرار دهد. به موجب این قانون دولت موظف است پیش از بازرسی یا توقیف اوراق مربوط به دست اندرکاران نشر کتاب، روزنامه یا پخش برنامه های رادیو و تلویزیونی، مجوز مربوطه را کسب کند. این قانون از کسانی که از طریق اینترنت پیام رسانی می‌کنند نیز حمایت می کند. قربانیان بازرسی غیر مجاز می توانند خسارات مربوطه را مطالبه کنند.

در پی وقوع حوادث تروریستی لندن، نقش تکنولوژی مدرن بیش از پیش نمایان شد. پس از اعلام خبر این انفجارها، میلیون ها نفر به اینترنت مراجعه کردند تا از صحت و سلامت افراد خانواده خود و جزییات حادثه مطلع بشوند.

در روز پنج شنبه ترافیک برخی از سایت ها، غیرقابل تصور بود و در حقیقت تعداد مراجعه کنندگان به این سایت ها ۴ برابر کل مراجعات در طول یک ماه بود. به همین دلیل برخی از سایت های خبری به طور موقت از کار افتادند و یا دانلود کردن اطلاعات موجود در آنها مدت زمان بیشتری به طول انجامید.

با توجه به پرترافیک بودن شبکه تلفن همراه در مرکز لندن، مردم به نامه های الکترونیکی روی آوردند و در حقیقت ترافیک نامه های الکترونیکی دو برابر شد.

به گزارش یک شرکت اینترنتی در انگلیس، زمان دانلود کردن اطلاعات از برخی سایت های خبری این کشور، ۸ برابر زمان معمول شد. حتی در برخی مقاطع زمانی در روز پنج شنبه سایت رویترز از کار افتاد. البته مسئولان این سایت اعلام کردند که علت این اختلال، مشکلات فنی بوده و هجوم کاربران در آن تأثیری نداشته است.

همچنین سایت بی بی سی برای کاهش بار وارد شده بر سرور خود مجبور شد تعداد عکس ها را کاهش بدهد. از سوی دیگر برخی از سایت های دیگر مجبور شدند سرور خود را یک بار خاموش و روشن کنند و به همین دلیل کاربران برای چند دقیقه از ورود به این سایت ها محروم ماندند.

در زمان اوج هجوم کاربران به سایت بی بی سی، این سایت در هر ثانیه ۷/۱ گیگابایت اطلاعات عرضه می کرد و در حقیقت کاربران در هر ثانیه تقاضای ۴۰ هزار صفحه اینترنتی می کردند که روز پنج شنبه گذشته شلوغ ترین روز تاریخ این سایت به شمار می آید.

همچنین در روز پنج شنبه سایت اسکای نیوز به ۷/۱ میلیون کاربر سرویس داد که معادل ترافیک یک ماه این سایت می باشد.در آن سوی دنیا نیز تعداد مراجعه کنندگان به سایت MSN دو برابر شد.در همین حال یکی از سایت هایی که خدمات پست الکترونیکی ارائه می دهد اعلام کرد، روز پنج شنبه در هر ساعت به طور متوسط یک میلیون نامه الکترونیکی ردوبدل شد.

عکاسی با تلفن همراه

از سوی دیگر، حوادث لندن نشان داد که صاحبان تلفن همراه زودتر از سایر مردم و حتی خبرنگاران می توانند تصاویر حوادث غیرمنتظره را ثبت و ضبط کنند.

در جریان بمب گذاریهای لندن، شهروندانی که در محل وقوع انفجارها حضور داشتند با گوشی های دوربین دار خود به ثبت تصاویر و یا گرفتن فیلم های این عملیات تروریستی پرداختند.

به همین دلیل شبکه های خبری تلویزیونی و اینترنتی وحتی روزنامه ها مجبور شدند از تصاویر ثبت شده توسط شهروندان استفاده کنند.

همچنین بسیاری از افرادی که این تصاویر را شکار کرده بودند آن را در وب لاگ خود قرار دادند و در مورد هر عکس، شرح نوشتند در همین حال دو شبکه خبری بی بی سی و اسکای با انتشار اطلاعیه رسمی از شهروندانی که با گوشی خود عکس و فیلم از بمب گذاری ها شکار کرده بودند، خواستند تا به عرضه این عکس ها و فیلم ها بپردازند.به همین دلیل در مدت زمانی کوتاه بیش از هزار تصویر و ۲۰ فایل ویدیویی برای بی بی سی ارسال شد.در انگلیس هر روز بر تعداد صاحبان گوشی های نسل سوم و دوم تلفن همراه که قادر به ثبت تصویر و فیلم هستند افزایش می یابد و ضریب نفوذ آن هم اکنون در حدود ۸۰ درصد است.

در واقع استفاده از گوشی تلفن همراه برای کارهای خبری، فصل جدیدی از رابطه میان خبرنگاران و افراد غیرخبرنگار می گشاید و یک بار دیگر مشخص شد که افراد غیر خبرنگار صاحب گوشی های دوربین دار می توانند بسیار زودتر از دوربین های تلویزیونی در محل وقوع وقایع غیرمنتظره حاضر بشوند.

در واقع شبکه های خبری در ژاپن زودتر از سایر کشورها متوجه قدرت تلفن های همراه شدند و اغلب از تصاویر گوشی ها به عنوان اولین تصاویر دریافتی از حوادث غیرمترقبه استفاده می کنند.به عنوان مثال در جریان حادثه تسونامی، اولین تصاویر منتشر شده در جهان تصاویری بود که توسط گوشی های دوربین دار ثبت شده بود.

همچنین در ماه نوامبر سال گذشته میلادی یک شهروند هلندی زودتر از عکاسان حرفه ای تصویر جسد یک فیلمساز مشهور را ثبت کرد که این تصویر صبح روز بعد روی صفحه اول روزنامه های این کشور نقش بست. با آن که تصاویر شکار شده توسط گوشی های تلفن چندان با کیفیت نیست اما به طور حتم در آینده کیفیت تصاویر بهبود خواهد یافت.

قرار است از تصاویر ثبت شده توسط دوربین ها برای کشف سرنخ های تازه از حملات تروریستی لندن استفاده بشود.

منبع: دانش نو

علیرضا کاشیان - 9 ماه از شکل‌گیرى کارگروه راهبرى اینترنت در سازمان ملل مى‌گذرد و در طول این مدت 4 جلسه عمومى با فواصل 60 یا 70 روزه در ژنو برگزار شده است. در طول این مدت همیشه احساس مى‌کردم که این کارگروه که اختصاراً آن را WGIG مى‌نامیم، به نتایج مهمى باید دست یابد.

در طول این مدت شخصا در 2 جلسه عمومى WGIG به همراه سایر دوستان از وزارت امور خارجه شرکت کردم. سعى کردم عمده مذاکرات را پیگیرى کنم. بسیارى از صحبتها، پیشینه تاریخى داشت. خیلى از حرفها تکرارى بود. خیلى از نقطه نظرات، مشابه و تعدادى نیز ضدیت داشت. براى ما که تازه چند ماهى بود پا به میدان پرهیاهوى راهبرى اینترنت گذاشته بودیم، خیلى از حرفها شنیدنى و تازه بود. خیلى سعى کردیم خودمان را با بحثهاى روز تطبیق کنیم.

بشنویم و دنبال کنیم. احساس ما این است که مى‌توانیم در این مذاکرات حقوق هموطنانمان را پیگیرى کنیم. اگر فکر مى‌کردیم که جایى از ماشین بزرگ راهبرى اینترنت در جهان معیوب است، خود را در تعمیر آن سهیم مى‌دانستیم. به هر حال بحثهاى پراکنده، نشستها، کارگاههاى آموزشى و مقالات متعددى را پشت سر گذاشتیم و بالاخره چند روز پیش، یعنى 14 ژوئن، چهارمین و آخرین جلسه عمومى راهبرى اینترنت در ژنو برگزار شد.

پس از مطالعه و شنیدن نقطه نظر کشورهاى مختلف و حتى نمایندگان بخش خصوصى و جامعه مدنى، تصمیم گرفتم بخشهایى از این گفتگوها را که احساس مى‌کردم مى‌تواند تامل برانگیز یا انقلابى باشد، انتخاب و به زبان فارسى بنویسم. امیدوارم مطالعه این گفتگوها که در سطح نمایندگان کشورها و در بالاترین نشست مشورتى سازمان ملل در زمینه راهبرى اینترنت، انجام شده است، براى شما سودمند باشد. امروز ما نیاز به محققین و پژوهشگرانى داریم تا ما را در این مسیر یارى دهند.

این بار صحبتهاى نماینده برزیل در بعد از ظهر 14 ژوئن را انتخاب کرده‌ام. امیدوارم با همکارى علاقه‌مندان، فرصت دست دهد و بتوانیم سایر گفتگوها را نیز روى کاغذ بیاوریم. در پایان این متن، توضیحاتى بعنوان پیش زمینه براى خوانندگان آورده‌ام.
نماینده برزیل:

متشکرم جناب رئیس.

من در اینجا 2 صفحه از نقطه نظرات برزیل را بطور خلاصه و مکتوب به همراه دارم.

اما قبل از هر چیز فکر مى‌کنم باید تکلیف خودمان را یکبار و براى همیشه با این جمله مشخص کنیم: اگر شکسته نیست، آنرا تعمیر نکنید. (If it is not broken, Don\'t fix it)

بگذارید مثالى را بیان کنم. من مى‌دانم همه شما با تاریخ آشنا هستید و بخوبى تاریخ هندوستان را مى‌دانید. حتما بخاطر مى‌آورید که دولت انگلستان بر هندوستان به عنوان مستعمره خود حکومت مى‌کرد و این حکومت بسیار موثر، پایدار و قابل اعتماد بود تا جایى که قوانین و اساسنامه بسیار خوبى نیز براى آن نوشته شده بود. حتما با حرفهاى من موافق هستید. با اینحال مردم هندوستان در آن زمان با شرایط موجود موافق نبودند و به همین دلیل آنها براى استقلال جنگ کردند.

جناب رئیس، آنچه من در تلاش هستم تا بیان کنم این است که در سیستم فعلى، حقانیت بطور کامل وجود ندارد با اینکه سیستم بطور کارآمد، پایدار و قابل اتکا کار مى‌کند با اینحال به نظر ما قانونى و بر حق نیست زیرا مردم در این سیستم مدنظر قرار نگرفته‌اند تا بتوانند نظرات خود را بیان کنند. آنها نمى‌توانند راى دهند. آنها مالیات مى‌پردازند ولى حق حضور در این سیستم را ندارند.

نقطه نظر ما به مثال دیگرى که خواهم گفت بسیار نزدیک است. مثال مربوط به مستعمره دیگر دولت انگلستان یعنى ایالات متحده آمریکاست (در زمان قدیم). وقتى که انگلستان سعى کرد تا براى آمریکا مالیات وضع کند و آمریکایى‌ها گفتند که هیچ مالیاتى را بدون حضور در حکومت نمى‌پذیرند ما را به همین ایده نزدیک مى‌کند. به نظر من همین مثالها کافى است تا به بحث در مورد آن خاتمه دهیم زیرا معناى خاصى در مذاکرات فعلى ندارد و فکر مى‌کنم از این به بعد مى‌توانیم از تکرار و استفاده از این جمله پرهیز کنیم.

همانطور که قبلا اشاره کردم، اجازه دهید تا بیانیه و مطالب دولت برزیل را قرائت کنم.

با وجود اینکه سیستم فعلى در دسترسى قابل اطمینان به شبکه و عملکرد فوق العاده آن، بسیار موفق بوده است، با اینحال ساختار فعلى جهت راهبرى جهانى اینترنت داراى محدودیتهایى است که همانطور که قبلا به آن اشاره کردم میتوان به نبود حقانیت در سیستم فعلى اشاره کرد.

موضوع راهبرى، شامل چالشهایى است که از حوزه اختیارات ICANN خارج است. موضوعات اصلى گوناگونى را مى‌توان اشاره کرد که توسط ICANN قابل پیگیرى نیست و حتى در بسیارى از ارگانها و مجموعه‌هاى دیگر نیز به آنها پرداخته نشده است. به عنوان مثال، هزینه اتصال به اینترنت، هرزنامه‌ها (SPAM) و جرایم دنیاى سایبر.

این مسئله، نیاز به یک نظام بین‌المللى براى راهبرى جهانى اینترنت را آشکار مى‌کند که در این نظام، دولتها، بخش خصوصى و جامعه مدنى و حتى جامعه آکادمیک بخوبى مد نظر قرار گرفته‌اند و حق شرکت در آن را دارند. نظام هماهنگى و راهبرى اینترنت در جهان باید ایجاد شود.

این نظام باید مستقل، خودمختار و پایه‌ریزى شده بر یک پیمان بین‌المللى باشد تا حقانیت آن را تضمین کند و همچنین باید در شکل‌گیرى آن به چند جانبه بودن، دموکراسى، شفافیت و حضور همه ذینفعان دقت نمود. نظرات بنیادى براى شکل‌گیرى این نظام وجود دارد که اجازه دهید چند عدد از آنها را نام ببرم.

الف- موسسات و سازمانهاى فعلى که در پروسه راهبرى اینترنت نقشى دارند، باید خود را موظف بدانند تا به اصول توافق شده در اجلاس جهانى جامعه اطلاعاتى (WSIS) احترام بگذارند. این اصول چند جانبه‌گرایى، دموکراسى، شفافیت و چند ذینفعى است.

ب- اهداف و برنامه‌ریزى جهت ساختار این نظام باید بگونه‌اى باشد که تمام جنبه‌هاى مرتبط با راهبرى اینترنت را در خود جاى دهد.

ج- این ساختار باید بطور اختصاصى، فضایى را جهت تصمیم‌گیرى دولتها در اختیار قراردهد تا موضوعات مربوط به حق حاکمیت ملتها در آن مطرح شود.

د- این نظام باید بگونه‌اى شکل گیرد که پایدارى و توسعه اینترنت را بطور متدوام تضمین کند.

ه- مدل راهبرى که با شکل‌گیرى و تاسیس رسمى کمیته ویژه اینترنت در برزیل در حال اجراست، مى‌تواند به عنوان نمونه‌اى براى ساختن ابعاد نظام جدید مد نظر قرار گیرد. (برزیل مایل است در صورت تمایل اطلاعات بیشترى را در اختیار قرار دهد.)

و- مدل راهبرى که در برزیل استفاده مى‌شود مى‌تواند به عنوان یک پایه براى تبادل تجربیات و همکارى در جهت تنظیم ساختار راهبرى در سایر ملتها مد نظر قرار گیرد تا بتوان راههایى را جهت تسهیل مشارکت همه کشورها و جوامع در یک نظام جهانى جستجو کرد.

اجازه دهید چند مورد از الزامات یک چنین نظامى را نیز قید کنم.

الف- باید بتواند در جهت موضوعات راهبرى که رنج وسیعى را شامل مى‌شود، هماهنگى ایجاد کند.

ب- باید همه ذینفعان در آن دخیل باشند.

ج- باید شامل یک مکانیسم بین الدولى باشد تا دولتها بتوانند مسوولیتهاى خود را از طریق تعداد مشخصى از سیاستهاى عمومى تدوین شده، اجرا کنند.

د- نباید تحت قلمرو قدرت کشور خاصى باشد.

ه- باید در جهت منافع عمومى در سطح جهان کار کند.

و- باید به معیارهاى شفافیت، دموکراسى و چند جانبه گرایى متعهد باشد.

ز- هر کدام از نمایندگان چهار دسته ذینفع زیر باید بطور واضح و آشکار در برابر حق راى خود، پاسخگو و مسوولیت پذیر باشد. این چهار دسته شامل دولتها، بخش خصوصى، سازمانهاى غیر انتفاعى جامعه مدنى و جوامعى فنى و علمى است.

ح- بجاى تعویض یا جابجایى در سازمانهاى فعلى، باید هماهنگى بین این سازمانها ایجاد کند.

ط- باید بطور عملى و موثر در جهت تصمیم‌گیرى اقدام کند.

ى- باید در راستاى دگرگونى و توسعه اینترنت، انعطاف پذیر باشد و خود را با آن تطبیق دهد.

ک- باید قدرت کافى در جهت تصحیح موضوعات مرتبط با گروههاى ذینفع دارا باشد و بتواند آن را در بین سازمانهاى مختلف منتشر کند.

ل- باید بتواند درگیریها و اختلاف نظرها را حل و فصل کند و بین سازمانهاى مختلف هماهنگى ایجاد کند.

م- باید بر روى پاى خود بایستد و وابسته نباشد.

جناب رئیس از شما بسیار متشکرم.

پیش زمینه:

واژه راهبرى اینترنت در برابر Internet Governance انتخاب شده است. این انتخاب با پیشنهاد اساتید محترم و با در نظر گرفتن مفهوم Governance در سطح بین الملل انجام شده است.

همواره موافقین و مخالفین نظام فعلى در نشستها و کنفرانسهاى مختلف در طول یکسال گذشته به بیان نظرات خود پرداخته‌اند. در این بین، دولت برزیل را مى‌توان جزو مخالفین نظام فعلى در نظر گرفت. ICANN که از سال 1998 عمده مسوولیت هماهنگى Domianها، IPها و شماره پورتها در جهان را بر عهده دارد، در عمده این مذاکرات زیر ذره بین قرار دارد و همواره تلاش کرده است تا با بیان اینکه سیستم فعلى اینترنت بخوبى کار مى کند، دولتها و جوامع را قانع کند که تغییرات وسیعى در وضعیت راهبرى اینترنت ایجاد نکنند. به همین دلیل طرفداران ICANN مدام از جمله If it is not borken, Don\'t fix it! استفاده مى‌کنند که نماینده برزیل در ابتدا سخنرانى خود به آن اشاره مى‌کند. قابل ذکر اینکه ICANN به عنوان یک شرکت خصوصى در آمریکا ثبت شده است.
* دبیر کارگروه راهبرى اینترنت، شوراى عالى اطلاع رسانى

سیاستISPها محدودیت دسترسی به اینترنت نیست، شرکت مخابرات بدون اعلام شورای نظارت هیچ سایتی را فیلتر نخواهد کرد.

به گزارش از ایلنا، دکتر زارعیان، مدیرکل روابط عمومی شرکت مخابرات ایران، با بیان این مطلب که متولی فیلترسازی سایت‌‏ها در کشور شورای نظارت است، اظهار داشت: پس از اعلام شورای نظارت برای فیلتر کردن سایتی، شرکت مخابرات اقدامات اجرایی آن را انجام خواهد داد و بدون اعلام شورای نظارت، شرکت مخابرات هیچ سایتی را فیلتر نخواهد کرد.

دکتر زارعیان، در ادامه با اشاره به این مطلب که سیاست ISP ها محدودیت در دسترسی به اینترنت نیست، بیان کرد: دلیلی وجود ندارد که ISP ها به شکل سلیقه‌‏ای و خود سرانه سایتی را فیلتر کنند.

مدیرکل روابط عمومی شرکت مخابرات ایران، خاطرنشان کرد: ممکن است اشتباهی در فیلیتر سازی سایتی صورت گیرد؛ اما به شکل آگاهانه و عمومی هیچ سایتی بی دلیل فیلتر نخواهد شد.

ITan.ir - محمد رضا شیخ عطار - با توجه به گسترش بحث و تبادل‌نظر راجع به مفاهیمی چون تلفن اینترنتی و IPTelephonyو VOIP در جامعه، در مطلب زیر به معرفی مختصری از این تحول تکنولوژی و پیامدهای آن می‌پردازیم:

مقدمه و تعاریف

مفهوم " تلفن اینترنتی " یا به اصطلاح “IP Telephony” از آنجا نشأت می‌گیرد که می‌خواهیم از شبکه‌های مبتنی بر پروتکل اینترنت ( IP ) در کاربردهایی چون تلفن استفاده کنیم. در واقع از زمانی که امکان انتقال صدا از طریق شبکه‌های اینترنتی (مبتنی بر IP ) گسترش یافته است، موضوع "تلفن اینترنتی"، به موضوعی مهم در صنعت مخابرات جهان تبدیل شده است؛ موضوعی که نقطه عطفی در همگرایی سرویس‌های مخابراتی نیز خواهد بود. چرا که دو شبکه متفاوت از نظر مقررات و سیاستگذاری را به یکدیگر پیوند داده است:

• شبکه تلفنی سوئیچینگ عمومی ( PSTN ) که همة کشورها به صورت گسترده از آن استفاده می‌کنند و

• شبکة اینترنت که مبتنی بر تکنولوژی سوئیچینگ بسته‌ای است.

البته اصطلاح “IP Telephony” تعاریف مختلفی بین مهندسان و سیاستگذاران دارد؛ در این مقاله، این اصطلاح به معنی یک روش کلی برای انتقال صدا، فاکس و سرویس‌های وابسته از طریق شبکه‌های سوئیچینگ بسته‌ای مبتنی بر IP ، به کار می‌رود.

تولد "تلفن اینترنتی"

از موضوعات کلیدی که توجه سیاستگذاران، قانونگذاران و صنعت‌گران حوزه مخابرات را به خود جلب نموده است، این حقیقت است که امروزه، اینترنت و دیگر شبکه‌های مبتنی بر IP به صورت روزافزون جایگزین شبکه‌های تلفن سوئیچینگ مداری می‌شوند و با اصلاح شبکه‌های زیرساخت و یا استقرار زیرساخت‌های جدید، این روند جایگزینی، سرعت بیشتری به خود خواهد گرفت.

یکی از سرویس‌هایی که بر اساس این تغییر و تحول متولد شده است، " تلفن اینترنتی " است. توسعه این شبکه حداقل از دو دیدگاه قابل بررسی است:

1- از نظر کاربران: سرویس "تلفن اینترنتی" امکاناتی را جهت ارایه خدمات صوتی با قیمتی ارزان فراهم می‌کند. همچنین امکان انتقال انواع داده (دیتا) را نیز مهیا می‌کند که امکان ارایه آن از طریق شبکه سوئیچینگ مداری (تلفن معمولی) وجود ندارد.

2- از نظر صنعت: مزیت اصلی تکنولوژی " تلفن اینترنتی " ، همگرا کردن سرویس‌های مختلف صوتی، دیتا و تصویر و ارایه همزمان خدمات مختلف و همچنین، تعریف سرویس‌های جدید برای کاربران است. به این ترتیب، فعالان عرصه ارایه خدمات مخابراتی، می‌توانند با سرمایه‌گذاری کم و مخارج عملیاتی پایین، طیف وسیعی از سرویس‌ها را در اختیار کاربران خود قرار دهند.

تاکنون چندین اپراتور بین‌المللی مخابرات عمومی (PTO) اعلام کرده‌اند که همه ترافیک بین‌المللی خود را به ساختار مبتنی بر IP منتقل خواهند کرد و به منظور انجام این تغییر و انتقال، سرمایه‌گذاری لازم را نیز انام داده‌اند. یکی از دلایل اصلی این تغییر و تحول، هزینه پایین انتقال ترافیک از طریق شبکه‌های مبتنی بر IP است. برخی برآوردها نشان می‌دهد که با استفاده از این تکنولوژی، انتقال ترافیک با هزینه‌ای برابر با یک‌هشتم هزینه انتقال از طریق شبکه سوئیچینگ مداری امکان‌پذیر است.

سرعت رشد "تلفن اینترنتی"

اگرچه در مورد پیش‌بینی آهنگ رشد " تلفن اینترنتی " اختلاف‌نظر وجود دارد، اما همه صاحب‌نظران بر این باورند که رشد این تکنولوژی نسبتاً سریع خواهد بود. آمارها نشان می‌دهد ترافیک صوتی که در جهان از طریق شبکه اینترنت منتقل می‌گردد، با رشدی 23 درصدی نسبت به سال 2002، 11 درصد کل ترافیک صوتی را در سال 2003 به خود اختصاص داده است.

از طرف دیگر باید توجه نمود که هم‌اکنون در دنیا حتی خطوط سوئیچینگ مداری (تلفن معمولی) نیز به طور روزافزونی زیر بار انتقال اطلاعاتی غیر از صوت قرار گرفته‌اند. در این رابطه، آمارهایی که ITU-T ارائه کرده است، تعداد خطوط بین‌المللی مربوط به شبکه تلفن معمولی را که از آنها برای برقراری ارتباطات دیتا استفاده شده است با خطوط بین‌المللی که مخصوص انتقال دیتا هستند مقایسه می‌کند.

آمارها بیانگر این حقیقت هستند که بسترهای مخابراتی تلفنی که تا سال‌های قبل، فقط وظیفه برقراری ارتباطات صوتی را بر عهده داشتند، امروزه به مسیرهایی پرترافیک جهت نقل و انتقال انواع مختلفی از اطلاعات مخابراتی تبدیل شده‌اند که لزوماً از نوع صوت نیستند. تغییراتی که در نوع ترافیک عبوری از شبکه‌های تلفنی ایجاد شده، باعث شده است که اهداف طراحی این شبکه‌ها نیز تغییر کند و شبکه‌های مخابراتی جهت انجام ماموریت‌های جدید اصلاح گردد. در بسیاری موارد، اصلاح شبکه‌های سوئیچینگ مداری موجب رشد بازار مخابرات و به طور خاص رشد بازار " تلفن اینترنتی " شده است.

فشار اقتصادی "تلفن اینترنتی" روی PTO ها

سرویس " تلفن اینترنتی " تاثیر اقتصادی فراوانی بر فعالیت شرکتهای مخابراتی تلفنی گذاشته است و به عنوان جدی‌ترین رقیب سیستم‌های تلفنی رایج، چالش‌هایی را برای این شرکت‌ها ایجاد کرده است. اینکه " تلفن اینترنتی " توانسته است رقیبی جدی برای بازار مخابرات تلفنی باشد، دو دلیل عمده دارد:

اولاً، کاربرد و توسعة " تلفن اینترنتی " به همگرا شدن سرویس‌های صوتی و تصویری و دیتا منجر شده و باعث شده است که دیگر نیازی به سرمایه‌گذاری جداگانه روی هر کدام از این سرویس‌ها نباشد و سرمایه‌گذاری فقط روی یک تکنولوژی که همان " تلفن اینترنتی " باشد، صورت پذیرد؛ این امر باعث کم شدن هزینه‌های عملیاتی توسعة شبکه‌های مخابراتی شده است.

ثانیاً، رشد این تکنولوژی مانع موجود بر سر راه رقابت در عرصه ارایه خدمات تلفنی را حذف کرده است؛ به طوری که صاحب‌نظران صنعت مخابرات بر این باورند که راه‌اندازی یک سرویس VOIP (تلفن اینترنتی) که توان رقابت در عرصه مخابرات را داشته باشد، به مراتب آسان‌تر و کم‌هزینه‌تر از همتای سوئیچینگ مداری خود است.

از آنجا که قیمت پایه مکالمات " تلفن اینترنتی " ، قیمت‌های مصوب PTO ها را شکسته و موجب کاهش این قیمت‌ها شده است، این شرکت‌ها مجبور شده‌اند سرویس‌های جدیدی صوتی ارایه نمایند تا قسمتی از درآمد از دست رفته خود را جبران کند. به همین دلیل و با وجود اینکه PTO ها در برابر حضور " تلفن اینترنتی " به عنوان یک تکنولوژی جدید در عرصه مخابرات، مقاومت می‌کنند، اکثر تحلیل‌گران صنایع مخابراتی بر این باورند که آینده بازار " تلفن اینترنتی " بسیار درخشان است. مدیر شرکت Global Crossing (شرکتی که ارایه‌کننده سرویس‌های یکپارچه بر روی زیرساخت‌های خصوصی بر مبنای IP است) این باور تحلیل‌گران صنایع مخابراتی را قبول دارد و می‌گوید: همچنان فرصت رقابت بین " تلفن اینترنتی " و شبکه PSTN در بخشها و کاربردهای مختلف مخابراتی وجود دارد، اما از نظر استفاده و هزینه، " تلفن اینترنتی " نیز برتر خواهد بود.

پیشرفت تکنولوژی "تلفن اینترنتی" و مقایسه آن با شبکه PSTN

نظرها و ایده‌های مختلفی که در ارتباط با تکنولوژی " تلفن اینترنتی " ارایه می‌گردد، نشان می‌دهد که این تکنولوژی هنوز به بلوغ نرسیده و مراحل رشد خود را طی می‌کند. در مقام مقایسه باید گفت که امروزه صاحب‌نظران مسائل ارتباطی کمتر دربارة شبکه‌های PSTN و سیستم‌های TDM صحبت می‌کنند؛ این امر ناشی از آن است که تکنولوژی شبکه‌های PSTN دوران بلوغ خود را سپری کرده است و کاملاً امید می‌رود که شبکه‌های متداول سوئیچینگ مداری صوتی در آینده‌ای نزدیک جای خود را به شبکه‌های سوئیچینگ بسته‌ای صوتی بدهند. آمارها نیز این موضوع را تأیید می‌کنند؛ طبق آماری که ITU-T درسال 2002 از رشد بازار تکنولوژی " تلفن اینترنتی " ارایه کرده است نشان می‌دهد در سال 2000، چهار میلیون دقیقه ترافیک صوتی از طریق شبکه " تلفن اینترنتی " منتقل شده است و در سال 2001 این مقدار به شش میلیون دقیقه رسیده است. همچنین درآمد حاصل از بازار تجهیزات " تلفن اینترنتی " که در سال 1998، حدود 279 میلیون دلار بود، تا سال 2005 به بیش از 10 میلیارد دلار خواهد رسید.

دورنمای "تلفن اینترنتی" در ایران

تحولات و فعالیت‌های اخیر در حوزه مخابرات جهانی و جهت‌گیری آن به سمت ایجاد و توسعة شبکه‌های مبتنی بر سوئیچینگ بسته‌ای، تأثیراتی را بر سیاست‌ها و فعالیت‌های اخیر شرکت مخابرات ایران گذاشته است. از آن جمله، اجرای پروژه PAP (یا اینترنت پرسرعت) است که می‌تواند زیرساخت مناسب را جهت گذار از شبکه سوئیچینگ مداری به سمت ایجاد یک شبکه سوئیچینگ بسته‌ای در داخل کشور فراهم کند.

یکی از مباحث مهم در این زمینه، لزوم راه‌اندازی سرویس‌های متنوع دیتا در کشور است. هرچند مسئولان بر آن هستند که با خصوصی‌سازی در مخابرات، سرعت این تحولات را در کشور افزایش دهند و بدنه غیر قابل انعطاف و دولتی مخابرات کشور را با بخش خصوصی تعویض کنند، اما به نظر می‌رسد ضعف و شفاف نبودن قوانین، حرکت در این مسیر و همسو شدن با تحولات جدید تکنولوژی را دچار اخلال کرده است.

اهمیت این مسئله در حوزة دیتا و به ویژه " تلفن اینترنتی " بیشتر است؛ به عنوان مثال، حرکت به سمت ایجاد شبکه " تلفن اینترنتی " و گذر از تکنولوژی قدیمی سوئیچینگ مداری به شبکه‌های مبتنی بر IP ، ملاحظات مختلفی را از جمله تنظیم مقررات مطابق با شرایط کشور و همچنین توجه به ابعاد فنی مسئله، می‌طلبد. هرچند در سالهای اخیر، تغییر بعضی سیاست‌های مخابرات در حوزه سوئیچینگ می‌تواند حاکی از اثرگذاری تحولات جدید بر تفکر حاکم بر مخابرات کشور باشد (که از آن جمله می‌توان به برنامه‌ریزی برای عدم تولید سوئیچ‌های مداری از سال 1385 اشاره کرد.). اما این تغییرات برای پیشبرد اهداف مخابرات کافی نیست. برای حرکت در این مسیر باید گام‌های اساسی‌تری برداشته شود و استفاده از تجربیات دیگر کشورها می‌تواند در این زمینه کارساز باشد. با توجه به اینکه در بسیاری از کشورهای پیشرفته برای ایجاد شبکه‌های " تلفن اینترنتی " تحولات اساسی صورت گرفته است، می‌توان حداقل در ابعاد فنی با استفاده از تجربه این کشورها، ایجاد و توسعه شبکه فعلی دیتا را که در ابتدای راه قرار دارد، به گونه‌ای پیش برد تا در آینده با مشکلات کمتری مواجه شد.

ITanalyze.ir- بعد از ظهر امروز و با اعطای مجوز راه اندازی مراکز داده (دیتاسنتر) به سه شرکت داخلی موضوع ایجاد دیتا سنتر و هاستینگ ملی عملیاتی شد.

در ابتدای این مراسم دکتر صدری معاون وزیر ارتباطات و فناوری اطلاعات با ارایه گزارشی از روند اعطای مجوز راه اندازی دیتا سنتر در کشور گفت: برای این منظور 80 شرکت اسناد لازم جهت دریافت مجوز دیتا سنتر را دریافت کرده بودند که از این تعدا نهایتاً 10 شرکت دارای صلاحیت فنی و غیر فنی لازم بودند.

وی گفت: لذا از این 10 شرکت نیز طی یک قرعه کشی سه شرکت داده سامانه فناوا، داده پردازی ایران و پارس آنلاین برنده جوایز و تاسیس مراکز داده شدند.

به گفته صدری این شرکت ها هر کدام مبلغ 5/1 میلیارد تومان ضمانت نامه اجرای طرح را به شکل تضمین در اختیار وزارت ارتباطات قرار داده و طی 4 تا 6 ماه موظف به راه اندازی مرکز دیتا سنتر هستند.

صدری در خصوص تسهیلات و تعهدات وزارت ICT به این شرکت ها نیز گفت: ارایه ارتباطات تا دو سال با تخفیف ویژه، ارایه ارتباطات Point to Point ، ارایه انتقال فیبر نوری به صورت رایگان و همچنین ارایه وام 5/1 میلیارد تومانی با بهره 10 درصد ازجمله تعهدات و تسهیلات حمایتی وزارتخانه در قبال شرکت ها محسوب می شود.

رییس مرکز تحقیقات مخابرات همچنین در خصوص شرایط لغو امتیاز این شرکت ها گفت: عدم حفظ حریم خصوصی مردم، عدم رعایت موضوع مالکیت معنوی و عدم اجرای تعهدات موجب لغو مجوز شرکت ها خواهد شد که این اتفاق نیز با تذکرات متعدد قبلی همراه خواهد بود.

وی در پاسخ به این پرسش که آیا تاخیر در اجرای پروژه نیز از جمله موارد لغو قرارداد محسوب می شود یا نه گفت: موضوع مثل وضعیت شرکت های PAP نخواهد بود از سوی دیگر خود این شرکت ها به علت ضمانت بالایی که هم اکنون در اختیار ما گذاشته اند بیش از هرکس دیگری نگران و پیگیر کار خواهند بود.

اما از جمله نکات قابل تامل در خصوص قرارداد شرکت های دیتا سنتر این است که این شرکت ها هستند که خدمات خود را ارزش گذاری می کنند و وزارت ارتباطات هیچ نقشی در نرخ گذاری خدمات ارایه شده از سوی این شرکت ها ندارد.

صدری همچنین در خصوص موضوع ورود شرکت های دولتی در زمینه دیتا سنتر گفت: این شرکت ها فقط باید ردبخش دولتی حضور داشته باشند و از فعالیت در سایر موارد منع شده اند.

اما صدری در ادامه به نکته مهمی اشار کرد و گفت: اصولا اقدام شرکت های دولتی در عرصه ایجاد دیتا سنترها نوعی هزینه موازی و بی مصرف به شمار می رود.

وی افزود: تا کنون بیشتر از 6 وزارتخانه در کشور از حدود 2 تا 3 سال قبل اقدام به ایجاد دیتا سنتر کرده اند که این مراکز هم اکنون بی استفاده مانده اند، چرا که این مراکز به سرمایه گذاری های سنگین نیاز دارند ودائماً باید برای آنها هزینه کرد.

مراکز داده به مجموعه اى از سرویس دهنده ها، زیرساختارهاى ارتباطى و تجهیزات دسترسى که به منظور ارائه ، نگه دارى و پشتیبانى از میزبانى سرویس هاى اینترنتى بکارگرفته شده اند گفته می شود.

به همین دلیل میتوانیم بگوییم خدمات میزبانى وب و سایر سرویس هاى اینترنتى نظیر Emailو FTP، اصلیترین نقش یک IDCاست .

در حال حاضر با رشد سریع اینترنت بر تعداد مراکز داده نیز روز به روز افزوده می شود. تمرکز مراکز داده به دلیل نیاز به خطوط با سرعت زیاد در کشورهایى مانند آمریکا که سرعت زیاد در دسترس است بیشتر است .

لازم به ذکر است ایجاد مراکز دیتا سنتر با توجه به فراهم آوردن زمینه لازم برای هاستینگ (میزبانی) وب سایت های داخل کشور از اهمیت بالای برخوردار بوده و به این ترتیب ضمن ایجاد زمینه ورود مطمئن تر سازمان های دولتی به فضای مجازی اینترنت د رموارد خاص همچون عدم پذیرش سایت های ایرانی روی هاست های خارجی نیز نقش مهمی دارد.

ITanalyze.ir - مصوبه کاهش تعرفه ارایه خدمات اینترنتی طی روزهای آتی اصلاح می شود.

بر اساس این گزارش به دنبال بروز مشکلاتی در کاهش تعرفه ارایه خدمات اینترنتی و مشمول واقع نشدن بسیاری از ISP های شهرستانی یک مقام آگاه در شرکت دیتا از اصلاح مصوبه کاهش تعرفه ارایه خدمات اینترنتی طی روزهای آتی خبر داد.

بر اساس مصوبه شرکت مخابرات ایران این کاهش تعرفه مشمول ISP هایی می شد که که از مخابرات خدماتی با پهنای باند بیش از دو مگابایت دریافت می کردند که این موضوع موجب بروز مشکلاتی برای ISP های شهرستانی شد چراکه بسیاری از این ISP ها به علت حجم کار خود از پهنای باند کمتری بهره می برند و به علت فقدان ICP در برخی از شهرستان ها ادامه فعالیت ISP های کوچک با مشکل مواجه شده و امکان استفاده از این کاهش تعرفه ها برای ای ارایه دهندگان خدمات اینترنتی فراه نبود.

این مقام آگاه همچنین افزود: ما بلافاصله پس از صدور مصوبه مذکور مشکل را پیش بینی کرده و مراتب را جهت اصلاح به مسوولان مربوطه گزارش کردیم و بنا بر این شد تا مسوولان نسبت به اصلاح مصوبه کاهش 50 درصدی تعرفه دسترسی به خدمات اینترنتی اصلاح شود.

به گفته وی تغییرات مذکور به سرعت و طی روزهای اخیر به شرکت ها مخابرات استان ها ابلاغ خواهد شد تا مشکل ISP ها شهرستانی برطرف شود.

على شمیرانى - شرق - آیا از ISP خود که با آن به اینترنت متصل مى شوید رضایت دارید؟ چه سئوال مضحکى! چطور مى توان از یک ISP که انواع آگهى هاى تبلیغاتى، تروجان، تصاویر غیراخلاقى، نرم افزار هاى مخصوص هک، برنامه هاى آزاردهنده، سارقان اینترنتى، نرم افزار هاى جاسوسى و از همه مهم تر انواع و اقسام ویروس ها و کرم ها را به سمت شما سرازیر مى کند رضایت داشت؟ یک ISP یا همان ارائه دهنده خدمات اینترنتى، همانگونه که مجرا و نقطه اتصال کاربران به دنیاى مجازى اینترنت محسوب مى شود به همان ترتیب عامل انتقال انواع تهدید هاى اینترنتى همچون ویروس ها و کرم ها نیز به شمار مى رود. این موضوعى است که در مورد بیشتر ISP هاى کشور صدق مى کند. اگرچه تلاش براى یافتن هرگونه آمار در این خصوص بى نتیجه است ولى اظهارات کارشناسان و میزان آلودگى کاربران ایرانى پس از حمله هر کرم یا ویروس اینترنتى مى تواند گویاى وضعیت خطرناک حریم مجازى کشور باشد.
• نقش ISP ها در حفاظت از کاربران
در حال حاضر بسیارى از ISPها به علت عدم استفاده از نرم افزار هاى فیلترینگ، فایروال ها و نرم افزار هاى امنیتى، مراقبتى و ضدویروس بسیار آسیب پذیر بوده و براى کاربران تهدید جدى به حساب مى آیند. این در حالى است که گاه برخى از ISP ها حتى در صورت اطلاع از وجود یک ویروس در سیستم هاى خود نیز قادر به انجام کارى نیستند، چه رسد به زمانى که... براساس جدیدترین تحقیقات Message labs (یکى از شرکت هاى بزرگ ارائه کننده راهکار هاى امنیتى) ISP ها نقش بسیار تعیین کننده اى در تامین امنیت کاربران نهایى دارند. مسئولان این موسسه مى گویند: تهدید هاى امنیتى در جهان و به ویژه در خصوص کشور هایى که نفوذ اینترنت در آنها رو به رشد است افزایش داشته و علاوه بر لزوم افزایش میزان آگاهى کاربران، ISP ها نیز نباید حفاظت از آنها را رها کنند. این موسسه مى افزاید: ISP ها مى توانند با سرمایه گذارى و ارتقاى امنیت خود تهدید هاى اینترنتى را کاهش داده و حتى متوقف کنند.
• دسترسى پاک به اینترنت
نتایج یک تحقیق جدید در آمریکا نشان مى دهد که میزان امنیت ISP ها رشد متناسبى با افزایش جهشى تهدید هاى مجازى نداشته است. این در حالى است که هم اکنون بسیارى از ISP هاى بزرگ دنیا تدابیر فورى و خاصى براى مقابله با این تهدید ها اندیشیده اند. پس از افزایش میزان تخریب ویروس ها و سایر کد هاى مخرب دو سال گذشته بود که موضوع «امنیت» در کنار قیمت و سرعت اتصال به اینترنت در تبلیغات ISP هاى آمریکایى به یک عامل مهم و تعیین کننده براى کاربران مطرح شد. اما اهمیت تامین امنیت کاربران تا آنجا پیش رفت که موضوع مسئولیت و پرداخت هزینه خسارت کاربران از سوى ISP ها طرح شد.
• وضعیت امنیت ISP ها در ایران
محمدجواد صمدى راد کارشناس امنیت شبکه مى گوید: ISP هاى زیادى هم اکنون در کشور مشغول ارائه خدمات هستند که با حداقل هاى ساده و ابتدایى امنیت شبکه نیز آشنایى ندارند. وى به تجربه خود در زمان حمله کرم بلستر به کاربران ایرانى اشاره مى کند و مى افزاید: در آن زمان حدود شانزده ISP که آلوده و سردرگم شده بودند با ما تماس گرفتند که چه باید بکنند. در حالى که مشکل با یک خط (Configuration) تغییر ساده حل مى شد.
وى حتى با ISP هایى برخورد کرده که با استفاده از ابزار ساده، موثر و بدون هزینه Access Control نیز در شبکه خود آشنا نبوده اند. به گفته این کارشناس ISP ها با صرف حدود ۲ میلیون تومان مى توانند از سطح امنیتى قابل قبولى برخوردار شوند اگرچه موضوع آموزش آنها نیز باید به طورى جدى پیگیرى شود. وى با اشاره به لزوم توجه زیاد ISP ها به موضوع Caching مى گوید: حتى در حال حاضر نرم افزارهاى امنیتى قفل شکسته زیادى در بازار وجود دارد که تنها با حدود ۲ هزار تومان قابل خرید و استفاده در ISP ها است.
• مسئولیت ما مشخص نیست
رضا پارسا دبیر انجمن کارفرمایان شبکه هاى اینترنتى نیز این موضوع را قبول دارد که یک ISP هم به عنوان نقطه اتصال کاربر به اینترنت عمل مى کند و هم مى تواند مجرایى براى ورود انواع کد هاى مخرب از اینترنت به کاربر باشد. او از جمله افرادى است که وجود ضعف هاى امنیتى متعدد در بسیارى از ISP ها را مى پذیرد و اعتقاد دارد که در تمام دنیا حداقل استاندارد هایى براى امنیت ISP ها تمهید شده که در ایران چنین چیزى را نداریم.وى مى افزاید: در این خصوص شرکت ارتباطات دیتا مخابرات مسئول است، اگرچه خلاء قانونى نیز در این مورد داریم و به هر حال باید آ ئین نامه و قانونى تدوین شود تا معلوم شود یک ISP تا کجا مسئول است و یک ICP (ارائه کننده ارتباط اینترنتى) که در سطح بالاتر از ISPها قرار دارد نیز تا کجا مسئول است؟
دبیر انجمن صنفى ISP ها در پاسخ به این سئوال که اصلاً ISP ها چه تعهدى نسبت به یک کاربرد دارند مى گوید: در این خصوص چیز مشخص و شسته رفته اى نداریم و باید نظارت دقیق ترى صورت بگیرد. در این جا این سئوال پیش مى آید، در شرایطى که یک کاربر کم تجربه براى مثال یک کارت اینترنتى ده ساعته مى خرد که تنها ۲ ساعت عذاب دهنده مى تواند از آن استفاده کند و احتمالاً آلوده هم مى شود، این کاربر چگونه و با صرف چه میزان هزینه مى تواند طرح دعوى کند. اگرچه این را نیز مى دانیم که قبل از ISP ها در اتصال به اینترنت ICP ها وجود دارند و قبل از ICP ها نیز یک طرف چشم آبى وجود دارد ولى در این گزارش از نگاه یک کاربر که نقطه اتصال وى به اینترنت، یک ISP محسوب مى شود به موضوع امنیت پرداخته شده و قطعاً موضوع ناامن بودن ICP ها نیز از سوى ISP ها قابل طرح و بررسى است. کما این که یک ISP قطعاً در انتخاب یک ICP ایمن، تصمیم گیر نهایى محسوب مى شود.
• حداقل اجبارى استاندارد
محمد حسن دزیانى حقوقدان متخصص جرایم سایبر در مورد نقش و مسئولیت ISP ها در سایر کشور هاى دنیا مى گوید: برخى از کشور ها قانون و کد هاى رفتارى مشخص دارند. براى مثال در قانون کیفرى سوئیس و در خصوص مطالب غیر اخلاقى و پورنوگرافى کودکان، براى ناشر، توزیع کننده و ISP ها مسئولیت در نظر گرفته شده و به ویژه در مورد پورنوگرافى کودکان یک ISP بلافاصله پس از شناسایى چنین محتوایى باید آن را حذف کرده و مراتب را به پلیس گزارش کند.
وى مى افزاید: در دنیاى ISP یا ICP بسته به نوع فعالیتى که دارند مسئول شناخته مى شوند و در برخى از کشور ها از آنها خواسته شده که حتماً از فیلترینگ استفاده کرده و با پلیس همکارى کنند و در مورد پورنوگرافى کودکان به شدت حساس باشند. این حقوقدان اعتقاد دارد: در برخى کشورها و در آئین نامه صنفى ISP ها و در صورت احراز قصور ارائه کننده خدمات اینترنتى در وارد آمدن خسارت به کاربر ضمانت اجرایى در نظر گرفته شده است. به گفته وى، امروزه در بسیارى از کشور هاى دنیا رعایت حداقل استاندارد هاى امنیتى به یک اجبار تبدیل شده است.
• خلاء قانونى داریم
براساس قانون مسئولیت مدنى هر اقدامى حتى مباح و قانونى که موجب ورود خسارت مادى و معنوى به کسى شود، امکان شکایت فرد آسیب دیده را بازمى گذارد. رضا پرویزى دبیر کمیته مبارزه با جرایم اینترنتى ضمن بیان این مطلب مى افزاید: در آئین نامه شوراى عالى انقلاب فرهنگى و همچنین در قرارداد دیتا با ISP ها خواسته شده تا تمهیدات لازم براى حفاظت از کاربران انجام دهند. ولى موضوع اینجا است که چه در آئین نامه شوراى عالى انقلاب فرهنگى و چه در قرارداد واگذارى مجوز ISP از سوى شرکت ارتباطات دیتا مخابرات این مهم به شکل کلى مطرح شده و جزئیات دقیقى در این خصوص وجود ندارد.
دبیرکمیته مبارزه با جرایم اینترنتى نیز با این مسئله هم نظر بوده و معتقد است بایستى در این مورد قانونى وجود داشته باشد. اما وى به طرح استفاده از شبکه هاى اطلاع رسانى رایانه اى که یک فوریت آن در مجلس ششم تصویب شد اشاره کرده و مى گوید: در آنجا مواردى پیش بینى شده و گفتیم که شرایط تاسیس یک ISP و یا یک ICP مشخصاً چیست، ولى باید در آئین نامه اى استاندارد هاى سخت افزار، نرم افزار، راهبرد هاى امنیتى و حتى مشخصات پرسنل یک ISP تعیین شوند. وى معتقد است که باید روى دوش ISP ها مسئولیت گذاشته شود و براى مثال حتى مى توان مجازات صنفى همچون کاهش پهناى باند و یا روش هایى از این دست نیز در نظر گرفت. پرویزى مى گوید: ما به انجمن حمایت از کاربران نیز نیاز داریم تا در چنین مواردى و به نمایندگى از طرف کاربران پیگیر حقوق آنها از نهاد هاى مختلف باشند.
• پیگیرى طرح یکپارچه سازى امنیت در دیتا
اما بسیارى از کارشناسان حمایت از کاربران و نظارت به موضوع امنیت ISPها را متوجه وزارت فناورى اطلاعات و ارتباطات، شرکت مخابرات و مشخصاً دیتا مى دانند. این کارشناسان مى گویند: چگونه است که شرکتى همچون دیتا و سایر نهادهاى ذیربط در خصوص مسئله اى همچون مسدودسازى سایت هاى اینترنتى و یا موضوع ارائه خدمات ترمینیشن (تلفن اینترنتى خارج به داخل) آن گونه که شاهد آن بودیم برخورد و نظارت کردند ولى در مورد هجوم انواع کرم، ویروس و کدهاى مخرب به سمت کاربران این گونه و با حساسیت عمل نمى کنند. در این خصوص یک کارشناس مسئول در شرکت مخابرات که خواستار عدم ذکر نام خود شد مى گوید: در تمام دنیا تعداد ISPهاى فعال در یک کشور بسیار محدود و مشخص هستند ولى در کشور ما بیش از پانصد ISP در حال ارائه خدمات هستند که این موضوع کنترل آنها را با مشکل مواجه مى کند.وى مى افزاید: ما به مشکل موردى (رندم) مسئله امنیت در ISPها را چک مى کنیم.
ولى این در حالى است که هیچ خبرى مبنى بر اخطار و یا جلوگیرى از ادامه فعالیت یک ISP به علت عدم رعایت مسائل امنیتى از سوى شرکت مخابرات منتشر نشده است. اما این کارشناس از اجراى طرح پایلوت (آزمایشى) در شرکت دیتاى مخابرات خبر مى دهد که طى این طرح موضوع یکپارچه سازى امنیت در ISPها مورد بررسى و آزمایش قرار مى گیرد. وى مى گوید: با اجراى کامل این طرح آزمایشى که مراحل پایانى خود را پشت سر مى گذارد، کلیه ISPها موظف به خرید تجهیزات امنیتى و کنترل کامل سیستم هاى خود مى شوند. قیمت این تجهیزات نیز چیزى در حدود ۳ تا ۴ میلیون تومان خواهد بود که با اتکا به توانمندى داخلى طراحى و تولید مى شوند. وى مى افزاید: با استفاده از این تجهیزات، ISPهاى کشور از ضریب امنیتى بسیار بالایى برخوردار مى شوند. با تمامى این تفاسیر کارشناس مسئول شرکت مخابرات نیز این موضوع را مى پذیرد که هنوز قانون مدونى در خصوص تعیین حیطه مسئولیت یک ISP در تامین امنیت یک کاربر در کشور وجود ندارد. این در حالى است که سال گذشته و در جریان قطعى ارتباطات دیتاى کشور وزیر ICT طى یک مصاحبه مطبوعاتى وعده تدوین آئین نامه اى جهت حمایت از کاربران را داد که تاکنون خبرى از تدوین آئین نامه مذکور نشده است.

على شمیرانى –عصر ارتباط - یک روز صبح گروهى تروریستى اعلام مى کند که شبکه برق شمال غربى اقیانوس آرام را به مدت 6 ساعت از ساعت 4 بعدازظهر قطع خواهد کرد و همین کار را هم مى کند. سپس همان گروه اعلام مى‌کنند که مدارهاى اصلى مخابرات بین شرق و غرب ایالت متحده را به مدت نصف روز از کار خواهد انداخت و همین کار را هم علیرغم کوشش ها جهت مبارزه علیه آنها انجام مى دهد. سپس تهدید مى کند که سیستم کنترل ترافیک هوایى شهر نیویورک را از کار انداخته، مانع پروازها شده و مسیر پروازهاى داخلى را منحرف مى سازد و این کار را هم انجام مى دهد. تهدیدها به طور پیاپى ادامه یافته و با موفقیت اجرا مى شود که این نمایانگر توانایى دشمن براى حمله به زیرساخت هاى حیاتى ماست.

نهایتاً این گروه تهدید مى کند این گروه که اگر خواسته هایشان برآورده نشود، تجارت الکترونیکى و سرویس کارت اعتبارى را به وسیله چند صدهزار هویت ربوده شده در میلیون ها معامله تقلبى، از کار خواهد انداخت. هراس و آشوب و اغتشاش عمومى را پس از این تهدید تجسم کنید.

چیزى که باعث مى شود این سناریو جالب و هشدار دهنده شود، این است که همه این حوادث قبلاً اتفاق افتاده اند، ولو نه به طور همزمان و نه همگى با مقاصد تخریبی. همگى به صورت حوادث انفرادى به مرور زمان روى دادند؛ برخى در خلال خرابى هاى فنى، برخى در مانورهاى تمرینى ساده و برخى در حملات واقعى اینترنتی.به هر حال مسأله قابل توجه این است که همه این حملات به وسیله حملات اینترنتى از راه دور قابل اجرا هستند.

(برگزیده اى از نامه اى به بوش از سوى 50 دانشمند، متخصص کامپیوتر و مأموران سابق اطلاعات)
اشاره

گزارش حاضر ترجمه و تلخیص بخشى از استراتژى جدید دولت امریکا در زمینه امنیت اطلاعات و اینترنت است. دولت امریکا با توجه دقیق به اهمیت نقش استراتژیک و بسیار حیاتى فناورى ارتباطات و اطلاعات، توسعه کاربرى این فناورى را به عنوان محور امنیت ملى اعلام و در این راه هزینه بسیارى را براى تمهید زیرساخت هاى مورد نیاز صرف کرده است. یکى از مهمترین این زیرساخت ها که خصوصاً در شرایط بسیار متفاوت و متحول شده پس از حادثه یازدهم سپتامبر توجه مضاعفى رابه خود معطوف نموده است، امنیت اطلاعات و اینترنت است دولت آمریکا در این گزارش فرآیند شکل گیرى استراتژى ملى خود در این زمینه را تشریح کرده است که بخش هایى از این گزارش مهم از نظرتان مى گذرد:

»استراتژى ملى امنیت داخلی” امریکا که اوائل امسال اعلام شد به یک تهدید بسیار خاص و جدى یعنى تروریسم در ایالت متحده مى پردازد و چارچوبى جامع براى ساماندهى تلاش سازمان هاى فدرال، ایالتى، محلى و خصوصى که غالباً کارکردهاى اصلى آنها ارتباطى با امنیت ملى ندارد ارائه مى دهد. اینترنت براى امنیت داخلى و امنیت ملى، حیاتى است. امنیت و قابلیت اطمینان اینترنت ضامن اقتصاد، زیرساخت هاى حیاتى، و تشکیلات دفاعى ملى است. ”استراتژى ملى امنیت اینترنتى استراتژى اجرایى جهت پشتیبانى استراتژى ملى امنیت داخلى و استراتژى ملى امنیت ایالات متحده” است.

”استراتژى ملى امنیت اینترنتی” طرح هایى باهدف تامین و امنیت سیاست هاى اطلاعات امریکا در مقابل اختلال و تخریب عمدى و خطرناک و افزایش آمادگى ملى در این خصوص را شامل مى شود. این استراتژى به همراه استراتژى تکمیلى »حفاظت فیزیکى امنیت داخلى«، مبناى استراتژیک تلاش هاى ملت براى حفاظت از زیر ساخت هایش تشکیل مى دهد.

اجزاى این استراتژى توسط ذى نفعان و کاربران اینترنت تهیه و تنظیم شده است. نمایندگان شرکت هاى صاحب زیرساخت هاى حیاتى و شرکت هاى اداره کننده این زیرساخت ها گرد هم آمده و پیش نویس طرح چگونگى تأمین امنیت اینترنتى را در بخش هاى مربوطه، اعم از بانکدارى و امور مالى، برق، راه آهن و سایر بخش ها تهیه کرده اند. کالج هاى محلى و دانشگاه هاى بزرگ به همراه یکدیگر براى تأمین امنیت اینترنتى در مؤسسات آموزش عالى برنامه ریزى کرده اند. پلیس شهرهاى بزرگ و کلانترى هاى شهرهاى کوچک دست به دست یکدیگر داده و به همکارى در تأمین نیازمندى هاى امنیت اینترنتى براى نیروى انتظامى پرداخته اند. کمیسیون هاى هر دو مجلس، جلساتى درباره امنیت اینترنت و عناوین مربوطه برگزار کرده اند. انجمن هاى ملى جلسات متعددى داشته و هزاران ساعت وقت خود را در جهت تلاش براى تکامل این استراتژى وقف کرده اند.
تهدید و آسیب پذیرى هاى اینترنت

یک هفته بعد از حملات یازدهم سپتامبر، حمله دیگرى به شرکت‌هاى خدمات مالى که فاصله چندانى با محل مرکز تجارت جهانى نداشتند، صورت گرفت؛ حمله اى با تخریب فیزیکى کمتر، اما با اهمیت اقتصادى فراوان. اهمیت آن درخسارات مالى قابل ملاحظه ایجاد شده نبود بلکه این حمله هشدارى بود از آنچه ممکن است در آینده رخ دهد. نام این حمله NIMDA (کلمه ADMIN با املاى برعکس) بود و براى ملتى که به شبکه هاى کامپیوترى وابسته شده هشدارى بیدار کننده بود. NIMDA یک حمله اینترنتى خودکار بود؛ آمیخته اى از یک کرم کامپیوترى (WORM) و یک ویروس کامپیوترى که با سرعت وحشتناکى در سراسر کشور منتشر شد و از راه هاى مختلفى براى آلوده کردن سیستم هاى کامپیوترى وارد مى شد. آلوده شدن کامپیوتر به معنى نابودى فایل هاى آن بود. این حمله در عرض یک ساعت به بلایى همگانى مبدل شد و پس از چندین روز به 86 هزار کامپیوتر حمله کرد.

NIMDA مشکلات فراوانى در صنایع امنیتى ایجاد کرد. شرکت‌ها بخش OnLine خود را تعطیل کردند، دسترسى مشتریان به خدمات On Line قطع شد و حتى برخى شرکت ها مجبور شدند سیستم هاى شان را به طور کامل از نو بسازند.

هزینه مالى واقعى حمله NIMDA مشخص نیست؛ زیرا روش همسانى براى ارزیابى این خسارات وجود ندارد. اما منابع موثق صنعتى، هزینه مالى حملات اینترنتى ناشى از کدهاى آلوده را در سال 2001 مبلغ 13 میلیارد دلار برآورده کرده اند.

دو ماه قبل از حمله NIMDA، حمله اینترنتى دیگرى به نام Code Red (رمز قرمز)، 150 هزار سیستم کامپیوترى را در عرض 14 ساعت آلوده کرد و موجب میلیاردها دلار خسارت شد. این حملات نمایانگر رشد قدرت تخریب و پیچیدگى حملات اینترنتى است. حجم این قبیل حملات هم قابل ملاحظه است . .
. ملتى کاملاً وابسته به اینترنت

»انقلاب فناورى اطلاعات« روش عملکرد و خدمات دهى شرکت‌ها و دولت را در ایالات متحده بى سروصدا عوض کرد. کشور ما (آمریکا ) بدون تأمل کافى درباره امنیت، کنترل فرایندهاى کلیدى در تولید، تسهیلات، بانکدارى ، و مخابرات را به شبکه هاى کامپیوترى محول کرد. در نتیجه، هزینه هاى کار تنزل یافت و بهره‌ورى چندین برابر شد. این روش همچنان در جهت استفاده بیشتر از سیستم هاى شبکه کامپیوترى ادامه دارد.

در حال حاضر (سال 2002) اقتصاد و امنیت ملى کاملاً وابسته به فناورى اطلاعات و زیرساخت اطلاعاتى است. شبکه اى از شبکه ها عملیات تمامى بخش هاى اقتصاد اعم از انرژى (برق، نفت وگاز) ، حمل و نقل ، بهداشت ، خدمات اضطرارى ، آب ، صنایع شیمیایى ، صنایع دفاع، فرآورده هاى غذایى، کشاورزى ، و پست را مستقیماً کنترل و پشتیبانى مى کند. حوزه این شبکه هاى کامپیوترى از مرزهاى فضاى مجازى هم فراتر مى رود. این شبکه ها همچنین تجهیزات فیزیکى از قبیل ترانسفورماتورهاى برق، قطارها، پمپ‌هاى خط لوله ، مخازن شیمیایى، رادارها و بازارهاى بورس را کنترل مى کنند.

محور اصلى زیرساخت اطلاعاتى که ما (آمریکایى ها) به آن کنترل وابسته هستیم، اینترنت است؛ سیستمى که در ابتدا براى تبادل اطلاعات غیر سرى بین دانشمندان طراحى شد و البته فرض بر این بود که این افراد علاقه اى به سوء استفاده از این شبکه ندارند. همان اینترنت، امروزه میلیون ها شبکه کامپیوترى را به یکدیگر وصل مى کند و این شبکه ها بخش عمده خدمات حیاتى کشور را تأمین مى کنند. همراه با رشد فزاینده و حیرت انگیز اینترنت در جهان، امنیت آن هم پیوسته تنزل یافته است افراد تقریبا از هر کشورى روى کره زمین به این شبکه دسترسى دارند و این شبکه هم به نوبه خود به شبکه هاى اداره کننده خدمات حیاتى در ایالات متحده متصل است.

حمله هاى اینترنتى به شبکه هاى اینترنتى ایالت متحده مرتباً رخ مى دهد و مى تواند نتایجى وخیم همچون مختل کردن عملیات حیاتى، از دست رفتن درآمدها و دارایى هاى فکرى و خسارات جانى در پى داشته باشد. مقابله با چنین حملاتى، مستلزم توسعه قابلیت هاى ویژه درجاهایى است که امروزه فقدان آنها احساس مى شود و این در کاهش نقاط ضعف ، شناسایى و بازداشتن افراد و سازمان هاى داراى این قابلیت ها و اهداف خرابکارانه علیه زیر ساخت هاى ملى ضرورى است.
حوزه هاى تهدید

مهاجمان همواره مشغول تهیه برنامه هایى براى صدمه زدن به اقتصاد و تضعیف یا به دست گرفتن کنترل سیستم هاى فیزیکى و اینترنتى در نبرد هاى آینده با ایالات متحده هستند و اینجاست که ایالات متحده باید به مقابله با این مهاجمین برخیزد.

شناسایى کسانى که حمله کرده اند و یا ممکن است حمله کنند، فرصتى را که نه تنها براى بازداشتن آنها و محاکمه کردن آنان (براى مثال دستگیرى جنایتکاران ، یا توسل به نیروى نظامى در حملات از نوع جنگ اطلاعات) فراهم مى کنند، بلکه باعث مى شود تا ما سلسله مهارت هاى آنان را آموخته و بهتر روى برنامه هاى حفاظت ملى متمرکز شویم.
امنیت اینترنتى و هزینه فرصت

براى شرکت هاى به طور خاص و براى اقتصاد ملى به طور کلى، ارتقاى امنیت کامپیوترى غالباً محتاج سرمایه گذارى زمان، توجه و پول است. به همین منظور بوش از کنگره درخواست کرد سرمایه گذارى روى ایمن سازى کامپیوترهاى دولت را در سال مالى 2003 به میزان 64 درصد افزایش دهد.

سرمایه گذارى بوش روى ایمن سازى شبکه هاى کامپیوترى دولت نهایتاً به واسطه ارائه ابزارهاى کامپیوترى دولت الکترونیکى مدیریت نوین شرکت ها و کاهش ضایعات ، تقلب و کلاهبردارى موجب کاهش هزینه ها خواهد شد.

سرمایه گذارى روى امنیت اینترنتى به معنى هزینه بالا سرى اضافى نیست. سود این سرمایه گذارى به ما باز مى گردد. نظر سنجى ها مکرراً نشان داده است که:

هزینه هاى ناشى از این حمله مخرب کامپیوترى به احتمال قوى از سرمایه گذارى پیشگیرانه در برنامه امنیت اینترنتى سنگین تر هستند.

طراحى ساختار امنیتى قدرتمند در معمارى سیستم هاى اطلاعاتى شرکت ها مى تواند هزینه هاى عمومى عملیات رابه واسطه امکان پذیر ساختن رویه هاى کاهش هزینه از قبیل دسترسى از راه دور و تعاملات با زنجیره عرضه یا مشتریان کاهش دهد. این رویه هاى کاهش هزینه در شبکه هایى که فاقد امنیت مناسب باشند امکان پذیر نیست.
مدیریت ریسک در سطح ملى و فردى

هر روز در آمریکا یک شرکت یا کاربر خانگى کامپیوتر در اثر حملات اینترنتى دچار خسارت شده و متضرر مى شود. میزان این خسارات در سطح شخصى بسیار چشمگیر و حتى شاید فاجعه آمیز است. شرایط وقوع چنین حوادثى در سطح ملى براى شبکه ها و سیستم هایى که کشور به آنها وابسته است فراهم است:

- دشمنان بالقوه چنین قصدى دارند.

- ابزارهاى تخریبى درسطح وسیع در دسترس هستند.

- نقاط ضعف سیستم هاى کشور، فراوان و شناخته شده هستند.

این عوامل بدین معنى هستند که هیچ استراتژى نمى تواند به طور کامل خطر را دفع کند، اما کشور مى تواند و باید براى مدیریت ریسک وارد عمل شده و صدمات بالقوه سوء استفاده از نقاط آسیب‌پذیر را به حداقل خود برساند.

دولت به تنهایى قادر به ایمن سازى فضاى اینترنت نخواهد بود

دولت فدرال نباید و در واقع نمى تواند امنیت شبکه هاى کامپیوترى بانک هاى خصوصى ، شرکت هاى بخش انرژى ، مؤسسات حمل و نقل یا سایر قسمت هاى بخش خصوصى را تأمین نماید. دولت فدرال نبایست وارد خانه ها و کسب و کارهاى کوچک، دانشگاه ها یا ادارات و سازمان هاى محلى شود که امنیت شبکه هاى کامپیوترى آنها را تأمین کند.

هر آمریکایى که به اینترنت، یعنى مادر شبکه هاى اطلاعاتى وابسته است ، باید امنیت بخش مربوط به خود را تأمین کند.

دولت فدرال مى تواند به وسیله تدابیر زیر به ایجاد این توانایى ها در ملت آمریکا کمک کند:

افزایش سطح آگاهى و هوشیارى

در اختیار قرار دادن اطلاعات مربوط به نقاط آسیب پذیر و راه حل آنها

ترویج مشارکت و همکارى دولت با بخش خصوصى، گروه‌هاى بخش خصوصى با یکدیگر و سایرین

ترغیب به ارتقاى فناورى در سازمان ها

افزایش تعداد افراد ماهر و آموزش دیده

انجام تحقیقات و پیگیرى جنایات اینترنتى

حفاظت از کامپیوترهاى دولتى

ارتقاى امنیت شبکه هایى که اقتصاد و امنیت ملى به آنها وابسته است.
مشارکت هاى خصوصى – دولتى

حفاظت از زیرساخت هاى حیاتى لزوماً یک مسوولیت مشترک است؛ زیرا تقریباً 85 درصد تسهیلات زیر ساخت هاى حیاتى کشور تحت مالکیت و مدیریت بخش خصوصى است و بسیارى از عملیات حیاتى دولت وابسته به این تسهیلات خصوصى است. از آنجا که تسهیلات دولت و بخش اقتصاد، هر دو هدف حملات دشمنان به زیر ساخت هاى حیاتى ملى هستند، رسیدگى به نقاط ضعف بالقوه نیاز به رویکردهاى انعطاف پذیر و تکاملى دارد که هر دو بخش خصوصى و دولتى را تحت پوشش قرار داده و از هر دو جنبه داخلى و بین المللى، امنیت منافع کشور را تأمین مى کند. عزم دولت بر آن است که این مشارکت و همکارى مؤثر و مفید همچنان ادامه یابد.
اجتناب از وضع مقررات

دولت فدرال چنین تشخیص داده است که به منظور جلب همکارى همه جانبه بخش خصوصى ، مشارکت مالکان و متصدیان بخش خصوصى در مشارکت خصوصى-دولتى باید به صورت داوطلبانه صورت گیرد. دولت امریکا براى تشویق بخش خصوصى به مشارکت هر چه بیشتر، تا حد ممکن به دنبال راه هایى است که از تحمیل مقررات دولتى یا تکلفات اضافى از سوى دولت بر بخش خصوصى بدون تأمین پشتوانه مالى اجتناب کند.
اصول راهبردى امنیت

براى ایجاد یک شبکه اینترنتى امن و انعطاف پذیر ، کشور باید دو اصل راهبردى امنیت را پذیرفته و اجرا کند.

1) امنیت کل زیرساخت به امنیت هر یک از اجزا بستگى دارد.

2) تهدیدات و نقاط آسیب پذیر پیشرفت مى کنند و امنیت هم طبعاً باید همگام با آنها یا سریع تر از آنها پیشرفت نماید.

تأمین امنیت در اجزاى دنیاى اینترنت منجر به تأمین امنیت کل مجموعه خواهد شد

امنیت اینترنت به امنیت تمام اجزاى آن وابستگى دارد. در دنیاى اینترنت، مهاجمان مى توانند با سرعت نور به هر مکانى برسند. هیچ گونه ایمنى جغرافیایى وجود ندارد. شبکه ها ممکن است هم در مقابل حملات از داخل شبکه و هم در مقابل حملات از خارج آن آٍسیب پذیر باشند. اجزاى شبکه که به نظر ایمن هستند، ممکن است توسط کارکنان داخلى (خودى ها)، نرم افزارهاى داونلود شده (پیاده شده) ، یا شبکه هاى آلوده همسایه مورد تهاجم قرار بگیرند. کشیدن دیوار دور شبکه براى رسیدن به امنیت کافى نیست. به محض اینکه یک کامپیوتر یا جزئى از شبکه مورد تهاجم قرار گرفت، آن جزء مى تواند براى تهاجم به سایر اجزاء مورد استفاده قرار گیرد.

به منظور مبارزه با این نقاط آسیب پذیر سیستم ها بایدطورى طراحى شوند که امنیت زیر ساخت به یک لایه یا گروه واحد و یا نقطه مرکزى وابسته نباشد؛ بلکه باید در چندین لایه شکل بگیرد، سیستم هاى دفاعى توزیعى (پراکنده) باشد و توانایى ترمیم سریع پس از هر مرحله را داشته باشد. براى بهبود امنیت اینترنتى، کشور باید در تمامى سطوح فعالیت در دنیاى اینترنت، امنیت لازم را تأمین کند.
پیش دستى بر فناورى ها و نقاط ضعف جدید

نقاط ضعف جدید در سیستم ها با سرعت نگران کننده اى در حال افزایش است. این نقاط ضعف با نوشته شدن نرم افزارهاى جدید و پیدایش فناورى هاى جدید به وجود مى آیند و نقاط ضعف با گذشت زمان و به کارگیرى نرم افزارها مشخص مى شوند. این در حالى است که ابزارهاى جدید و بسیار پیشرفته ترى براى بهره بردارى از این نقاط ضعف ساخته مى شود. سیاست ها، رویه ها و فناورى هاى امنیتى هم باید خود را همگام باآنها به هنگام سازد. کشور باید زیرساخت امنیتى ایجادکند که بتواند همواره یک گام جلوتر از جهان احتمالى باشد.

(3-1) تشکل‎های غیررسمی – غیردولتی

این‎ها تجمع‎های ثبت نشده (از نظر حقوقی) هستند که به دولت خاص یا مجموعه‎ای از دولت‎ها نیز وابسته نیستند. شیوة رفتاری این تجمع‎ها یادآور دوران اولیه اینترنت است، اکثراً افراد فنی یا حقوقدانان مدافع جامعه مدنی در آن‎ها فعالیت دارند و کوشش دریافتن اجماع نظر شیوة تصمیم‎گیری کار گروه‎های آن‎هاست. دو نمونة برجستة این گروه ستاد مهندسی اینترنت (IETF) و کنسرسیوم W3(1) هستند که به ذکر مختصر نقش آن‎ها خواهیم پرداخت.

ستاد مهندس اینترنت مهمترین مرجع فنی اینترنت و تهیه‎کنندة استانداردهاست. IETF عضو ندارد، بلکه برای فعال شدن در آن باید به یکی از کارگروهای وابسته که عضویت در آن‎ها کاملاً آزاد است پیوست. وقتی موضوع مورد بحث یک کارگروه (که ممکن است مثلاً یک استاندارد فنی در اینترنت باشد) به اجماع نظر عملی می‎رسد، نتیجه پس از تأیید سازمان دیگری به نام جامعه اینترنتی(2) (ISOC) به صورت مدرکی که به لحاظ تاریخی به RFC(3) (همراه با شماره دریف) معروف شده است به طور رایگان در اختیار عموم قرار می‎گیرد.در واقع ISOC از نظرات گروهی از صاحبنظران تراز اول کامپیوتر و اینترنت در مجموعة IAB(4) استفاده می‎کند، که این گروه نیز به نوبه خود گروه IESG(5) را به عنوان مشاور دارد. پیشنهادهای IETF نخست به IESG فرستاده می‎شود، که در صورت تأیید به IAB و از آنجا به ISOC ارسال می‎شود. هیچگونه الزام حقوقی برای رعایت استانداردهای IETF وجود ندارد ولی وزن تاریخی و میزان خبرگی علمی و فنی کار IETF و شوراها تأیید کننده طوری است که رهنمودهای آن عملاً شیوة رفتاری فنی اینترنت را تعیین می‎کند و شرکت‎های سازندة سخت‎افزار و نرم‎افزار استانداردهای IETF را رعایت می‎کنند. بیشترین افراد فعال در IETF از آمریکای شمالی و سپس از اروپا و خاور دور هستند و از سه گردهمای سالانة این تشکل در سالهای اخیر دو تا در آمریکای شمالی تشکیل شده است. کنسرسیوم W3 تشکل کاملاً متفاوتی است که کار تحقیق و توسعه در زمینه وب را انجام می‎دهد. اعضای W3 را تعداد زیادی مؤسسات علمی و صنعتی تشکیل می‎دهند. هزینة W3 توسط حق عضویت‎هایی که اعضاء به طور غیرمستقیم از طریق سه سازمان علمی (دانشگاه MIT، کنسرسیوم اروپایی تحقیقات در انفورماتیک و ریاضیات کاربردی ERCIM، و مرکز تحقیقات Keio در ژاپن) در اختیار W3 قرار می‎دهند تأمین می‎شود. ریاست این کنسرسیوم را برنرز-لی(1) ابداع‎کنندة وب در اختیار دارد. برخلاف IETF، W3 گاهی به غیردمکراتیک بودن متهم می‎شود.

تجمع‎های متعدد دیگری نیز از این نوع وجود دارند که بعضی در زمینه امنیت شبکه و مبارزه با spam فعالیت می‎کنند، بعضی به وسیله NGOها برای دفاع از حقوق شهروندی و آزادی بیان حمایت می‎شوند و غیره.
(3-2) تشکل‎های رسمی – غیردولتی

این گروه شاید بزرگترین گروه از چهار گروه مورد بحث باشد. اینها معمولاً سازمان‎های غیرانتفاعی ثبت شده در یک کشور هستند که تابع قوانین کشور محل ثبت هستند ولی قلمرو فعالیت آن‎ها ممکن است بین‎المللی، منطقه‎ای یا محدود به کشور خاصی باشد. بعضی از این سازمان‎ها صرفاً درگیر اینترنت هستند و بعضی دیگر بنابر نوع وظایف و اهداف خود با اینترنت مرتبط می‎شوند. در بین سازما‎ن‎هایی که منحصراً در قلمرو اینترنت فعالیت می‎کنند، معروفترین آن‎ها ICANN و سازمان تابعة آن IANA است که بخش بعد منحصراً به آن اختصاص دارد. گروه مهم دیگری از این دسته، گروه چهارگانه مراکز ثبت منطقه‎ای (RIR)(2) است که قبلاً به آن‎ها اشاره شد. مناطق پوشش این چهار سازمان از هم تفکیک شده‎اند و رقابتی میان آن‎ها برای توزیع شماره اینترنتی وجود ندارد. از طرف دیگر هر چهار سازمان مخالف مداخله دولتی در توزیع شماره‎های اینترنتی و به طور کلی حامی راهبری بخش خصوصی هستند. بعضی اختلافات میان این گروه و ICANN موجب شده است که چهار مرکز ثبت منطقه‎ای، تجمعی به نام سازمان منابع شماره‎ای (NRO)(3) به وجود آورند که به طور رسمی ثبت نشده است و به پشتوانة تفاهم‎نامه‎ای میان این مراکز عمل می‎کند.

اپراتورهای سیزده کارگزارریشه گروه دیگری از سازمان‎های مؤثر دراینترنت را تشکیل می‎دهند. یکی از این اپراتورها، ISC، که قبلاً به آن اشاره شد، یک سازمان غیرانتفاعی است که به جهاتی اهمیت ویژه پیدا کرده است. این سازمان تهیه‎کنندة BIND، نرم‎افزار غالب کارگزارهای دامنه است، میزبانی دامنه بیش از 40 TLD را به عهده دارد، و همانطور که اشاره شد با ابداع روش Arycast موفق شده است بدیل کارگزار ریشة F را در سراسر جهان پیاده‎سازی کند. تعداد زیای از مراکز ثبت دامنه‎های کشوری مؤسسه‎های غیرانتفاعی و غیردولتی هستند. تجمع‎هایی نیز از مراکز ثبت وجود دارد که به صورت سازمان‎های غیرانتفاعی ثبت شده‎اند. مهمترین اینها CENTR و APNIC هستند. عضویت در CENTR برای مراکز ثبت دامنه کشوری همة کشورها آزاد است ولی هستة آن در اروپاست. غربی‎ترین عضو این سازمان، مرکز ثبت کانادا و شرقی‎ترین عضو آن مرکز ثبت افغانستان است، ولی ژاپن نیز به عنوان ناظر در آن شرکت دارد. مؤسسه APNIC عمدتاً کشورهای شرق و جنوب آسیا و اقیانوسیه را فرامی‎گیرد. شبکه‎های علمی – تحقیقاتی که معمولاً توسط دولت متبوع حمایت می‎شوند خود دارای تجمع‎هایی هستند که به صورت سازمان‎های غیرانتفاعی ثبت شده‎ است. یک چنین مؤسسه TERENA است که بیشتر محور اروپایی دارد ولی کشورهایی از خاورمیانه (مانند ایران) و شمال آفریقا نیز در آن عضویت دارند. بالاخره باید از ISOC نام برد که یکی از قدیمی‎ترین تشکل‎های اینترنتی است. قبلاً به نقش ISOC در رابطه با IETF اشاره کردیم. لازم به ذکر است که ISOC دو بار به حمایت از شبکه اینترنتی در ایران برخاسته است. یک بار در اواخر سال 1372 که مدیریت وقت اینترنت (بنیاد ملی علوم آمریکا) با ورود ایران به شبکة‌، اینترنت و اعطای دامنه .ir مخالفت می‎کرد و سرانجام فشار و حمایت ISOC این امر را ممکن ساخت، و بار دیگر چند سال بعد، که بعضی عوامل بنیاد ملی علوم آمریکا به قطع ترافیک اینترنتی ایران اقدام کردند و مجدداً ISOC از جمله به سازمان‎های مهمی بود که به این عمل اعتراض کرد و ارتباط پس از دو هفته مجدداً برقرار شد.
(3-3) تشکل‎های بین‎الدولی عمومی

این تشکل‎ها عموماً یا زیرمجموعه‎های سازمان ملل متحد هستند یا با آن ارتباط نزدیک دارند. در واقع رسالتی در زمینة موفق ساختن فرایند WSIS و نیز موضوع راهبری اینترنت به عهدة شخص دبیرکل سازمان ملل واگذار شده است. علاوه بر ارتباطات موردی و موضوعی که انواع سازمان‎های بین‎الدولی مانند یونسکو، سازمان تجارت جهانی (WTO)، سازمان‎های حقوق بشر و غیره گهگاه با اینترنت پیدا می‎کنند، دو سازمان WIPO و ITU ارتباط مستمرتری دارند که در اینجا به آن می‎پردازیم.

سازمان جهانی مالکیت فکری (WIPO) عهده‎دار وظایف گسترده‎ای در زمینه معاهدات بین‎المللی در حیطة مالکیت ثبتی و فکری است و یک مرکز ویژة حکمیت و میانجیگری در امور اختلافات مالکیت فکری را شامل است. ورود WIPO به صحنة اینترنت با توسعه تجارت الکترونیک و مسایل مالکیت فکری و ثبتی که این پدیده به همراه داشت آغاز شد. یکی از وظایفی که از بدو تأسیس ICANN در اواخر سال 1998 برای آن پیش‎بینی شده بود سازمان بخشیدن به منازعات ثبتی و ادعاهای نقض مالکیت فکری در رابطه با دامنه‎های اینترنتی com، net و org بود. از اینرو در ماههای قبل از شروع به کار رسمی ICANN، متخصصان حقوقی WIPO سیاستنامه حل اختلاف و داوری که قبلاً به آن اشاره شد و آیین‎نامه‎های اجرایی لازم را برای سازمان جدیدالتأسیس تهیه کردند. علاوه بر دامنه‎های مرتبه اول فوق، اکنون تعداد دیگری دامنه مرتبة اول عمومی و بسیاری از دامنه‎های کشوری از نوعی مجموعة حل اختلاف مشابه استفاده می‎کنند. مرکز داوری WIPO با مراکز ثبت 6 دامنه عمومی و بیش از 40 دامنه کشوری منجمله ایران توافقتنامه همکاری در موارد حل اختلاف امضا کرده و تاکنون بیش از 6500 مورد را به نتیجه رسانده است. از سال 2001 کوششی در WIPO برای تهیة یک سیاستنامه حل اختلاف گسترده‎تر در زمینه دامنه‎های اینترنتی شروع شد که اسامی اختصاری و کامل کشورها و اسامی بعضی سازمانهای بین‎الدولی و بین‎المللی را نیز فرا می‎گیرد. WIPO در ایجاد اجماع نظر در مورد این سیاستنامه تاکنون موفق نبوده است.

اتحادیه بین‎المللی مخابرات از راه دور (ITU) قدیمی‎ترین سازمان بین‎الدولی موجود در جهان است. آغاز کار این سازمان سال 1865 ثبت شده است. در حال حاضر 189 کشور و تعدادی از شرکتهای بزرگ عضو ITU هستند. هزینه عضویت در ITU سنگین‎تر از آن است که اکثر سازمانها و شرکتهای فعال در اینترنت و مراکز ثبت اینترنتی از عهدة پرداخت آن برآیند. ITU از سه بخش تشکیل شده است که عمدتاً یک بخش آن موسوم به ITU-T در ارتباط با بعضی مسایل اینترنتی قرار می‎گیرد. وظیفه این بخش مانند IETF تا حدود زیادی تهیه استاندارد است ولی استانداردهایی که در حیطة وظایف ITU-T قرار می‎گیرند اساساً مربوط به لایه‎های 1 و 2 (لایه‎های فیزیکی یا زیربنایی) هستند و تداخلی با کار IETF در لایه‎های 3 و 4 ندارد. با اینحال ITU-T در فعالیتهای IETF شرکت کرده است و با تحت الشعاع قرار گرفتن تلفن سنتی توسط اینترنت، ITU-T سعی کرده است خود را به طور فزاینده‎ای درگیر استانداردهای فنی اینترنتی کند. روش کارفنی در ITU-T از طریق گروههای موسوم که «گروههای مطالعه» است. نتایج گروههای مطالعه باید با اجماع مورد تصویب قرار گیرد تا به عنوان استاندارد رسمی ابلاغ شود. برخلاف RFCها که به طور رایگان قابل دسترسی‎اند، استانداردهای ITU باید به قیمت نسبتاً بالایی خریداری شوند. مهمترین امتیازی که ITU در زمینه اینترنت تاکنون کسب کرده است مربوط به موضوع ENUM است که توضیح داده خواهد شد. پروتکل ENUM شیوه‎ای برای نگاشتن شماره‎های تلفن معمولی به نامهای دامنه است که نوعی تلفیق تلفن و اینترنت را ممکن می‎سازد. این پروتکل توسط IETF تدوین و اعلام شد. IETF و IAB قصد داشتند توزیع دامنه‎های کشوری مربوط به این پروتکل را کاملاً در اختیار سازمان اروپایی RIPE-NCC قرار دهند و ITU اصرار داشت به سبب ارتباط با موضوع تلفن، این امتیاز در اختیار ITU قرار گیرد. طبق مصالحه‎ای که صورت گرفت RIPE-NCC مجری طرح خواهد بود ولی باید موافقت ITU را در هر مورد واگذاری کسب کند. زمینه‎های دیگری که ITU در آن فعال بوده است تدوین بعضی استانداردهای چند رسانه‎ای (multimedia) و استاندارد کیفیت خدمات VOIP است. کمرنگ شدن اهمیت مخابرات سنتی در مقایسه با اینترنت، عدم توانایی رقابت فنی با IETF، و به طور کلی کارایی ضعیف در مقایسه با حجم سازمانی (بودجه سالهای اخیر ITU،140 میلیون دلار در سال، یعنی هفتاد برابر بودجه سالانه IETF بوده است). باعث شده است که ITU در چند سال اخیر کوشش کند فعالیت خود را از زمینه فنی به سوی زمنیه‎های سیاستگزاری جا به جا کند. اتکای ITU در این زمینه عمدتاً به کشورهای در حال رشد به خصوص بخش دولتی و وزارتخانه‎های پست، تلگراف و تلفن بوده است که خود را در اکثر میادین تشکیلاتی اینترنتی منفعل و بی‎پناه احساس می‎کنند و بعضی در ITU نوعی قیم و تریبون یافته‎اند.
(3-4) تشکل‎های بین‎الدولی با عضویت محدود

در اینجا مقصود تشکیلاتی مانند اتحادیة اروپا، شورای اروپا، OECD، G8، ASEAN، APEC و امثال آنهاست که هر یک بنا بر تعریف مجموعة مشخصی از کشورها را دربرمی‎گیرند. سازمانهای ذکر شده در بالا (و بعضی دیگر) هر یک در مورد بعضی مسایل سیاستگزاری اینترنت نظرات مشخصی اعلام کرده‎اند یا با کمک به احداث زیربنای سخت‎افزاری در کشورهای عضو و کمک مالی به رواج اینترنت مثلاً در بخش علمی موقعیتی برای اعمال نظر در بعضی امور اینترنتی کسب کرده‎اند. بالاخص شورای اروپا و OECD در رابطه با حفظ حریم خصوصی و مندرجات WHOIS (راهنمای دامنه‎های اینترنتی ثبت شده) مواضعی سختگیرانه‎تر از عملکرد فعلی و توصیه‎های ICANN اتخاذ کرده‎اند، و بعضی دیگر در زمینه امنیت شبکه و هماهنگی مسایل حقوقی دست به اقداماتی زده‎اند. در حال حاضر نقش این دسته از تشکل‎ها کمرنگ‎تر از سه دستة دیگر است ولی به نظر می‎رسد در آینده بعضی از این گروهها، بالاخص جامعه اروپا، حضور فعالتری در صحنة اینترنت پیدا کنند.
بخش 4. آیکن

همانطور که دیدیم در دوران اولیه اینترنت، ادارة امور اینترنت با توافقهای غیررسمی میان گروههایی توزیع شده بود که ریشة دانشگاهی و تحقیقاتی داشتند و عمدتاً در خاک ایالات متحده آمریکا به فعالیت مشغول بودند. در مواردی که نوعی تصمیم‎گیری مرکزی ضرورت داشت. مانند توزیع منابع اینترنتی و برخی هماهنگی‎ها در استفاده از آنها، بنیاد ملی علوم آمریکا (NSF) که سرمایه‎گذاری اولیه در اینترنت را انجام داده و در آن زمان تأمین‎کننده اصلی هزینه‎های کار گروههای اینترنت و نیز شبکه اینترنت وقت امریکا (بیشتر اتصالهای دانشگاهی) بود، بنابر حق اکتساب نوعی تولیت برای خود قایل بود و مسؤولیت لازم را طی موافقتنامه‎ای به مؤسسه IANA که از IETF منشعب شده بود واگذار کرده بود. با ظهور تجارت الکترونیک در اواسط دهه 1990، ورود شرکت‎های بزرگ خصوصی به عرصة اینترنت و جهانی شدن استفاده از این شبکه، NSF به عنوان یک بازیگر اصلی از صحنه خارج شد و جای خود را به وزارت بازرگانی آمریکا داد. سازمان آیکن بر مبنای تفاهم‎نامه‎ای با وزارت بازرگانی آمریکا، در نوامبر 1998 رسماً به عنوان یک شرکت خصوصی غیرانتفاعی در ایالات کالیفرنیا به ثبت رسید و یکی از وظایف اصلی آن تصدی بر امور IANA تعیین شد. قرار بود در صورت پیشرفت رضایتبخش، پس از دو سال ارتباط حقوقی میان آیکن و دولت آمریکا قطع شود ولی عمر کوتاه آیکن بسیار پرتلاطم بوده است و پس از چند تمدید کوتاه مدت تفاهم‎نامه، در تابستان 2003 همزمان با اجلاس مقدماتی WSIS، دولت آمریکا تفاهم‎نامه را این بار به مدت سه سال تا سال 2006 تمدید نمود. گفته می‎شود این عمل نوعی ابراز قدرت در مقابل خواست مطرح شده توسط تعدادی از کشورهای جهان سوم در جلسات مقدماتی WSIS بود که جایگزین بین‎الدولی را برای آیکن پیشنهاد کرده بودند. چنین انگیزه‎ای ممکن است درتمدید سه ساله دخیل بوده باشد ولی مسلماً تحولات شش ساله آیکن و چند بار تجدید سازمان نشان داده است که علیرغم حرکت‎های مثبت، آیکن هنوز نیاز به زمان دارد که به شکلی نسبتاً پایدار درآید و مقبولیت عمومی‎تر کسب کند. پال‎تومی(1) رئیس استرالیایی ICANN همزمان با انتشار برنامه راهبردی آیکن(2) در 16 نوامبر 2004 اعلام کرد که ارتباط آیکن با دولت آمریکا پس از انقضای تفاهم‎نامه در سال 2006 قطع خواهد شد. او همچنین تأکید کرد که اینترنت مجتمعی از 200000 شبکة جهانی است که با توافق خصوصی ایجاد شده است و به هیچ صورت زیر نظر سازمان ملل قرار نخواهد گرفت. وی همچنین اظهار داشت که رشد اینترنت حاصل استفاده از مدل بخش خصوصی بوده است و ناشی از یک معاهدة بین‎المللی نیست ولی در عین حال بخشی از بودجة 5/19 میلیون دلاری سالانه آیکن به جلب مشارکت بیشتر اقشار کشورهای در حال رشد در فعالیت‎های آیکن اختصاص خواهد یافت.

در تفاهم‎نامة اولیه که منجر به تأسیس آیکن شد، 35 هدف عملی مشخص برای آیکن پیش‎بینی شده بود که بعضی اهداف فنی خاص بودند و بعضی دیگر را می‎توان اهداف رفتاری در سازماندهی وظایف تلقی کرد. در رابطه با وظایف IANA، یعنی هماهنگی امور منابع اینترنتی، می‎توان اهم این اهداف، اعم از عملیاتی و سازمانی، را در چند بند خلاصه کرد:

• تأمین پایداری و امنیت شبکه اینترنت با حراست فنی و فیزیکی منابع اینترنتی به خصوص کارگزارهای ریشه

• توزیع عادلانه و معطوف به نیاز منابع اینترنتی

• سازماندهی و مدیریت پایین به بالا

• حصول اطمنیان از مشارکت همه اقشار ذینفع در یک ساختار دموکراتیک

• حراست از حقوق مالکیت فکری

• بین‎المللی سازی همه امور سازمانی و عملیاتی

اینکه تا چه حد آیکن در برآورده کردن این اهداف موفق بوده است، به خصوص جنبه‎های سازمانی و مدیریت آیکن، همواره مورد مناقشه بوده است. طی عمر کوتاه آیکن، ساختار سازمانی آن تغییرات قابل ملاحظه‎ای به خود دیده است. پیرو یک برنامه اصلاحی، اساسنامه جاری آیکن که اخیراً اجرایی شده است از ارکان زیر تشکیل شده است:

• هیأت مدیرة آیکن از پانزده عضو دارای حق رأی و تعدادی اعضای رابط تشکیل شده است. مدیرعامل و رئیس هیأت مدیره یکی از این اعضاست، هشت عضو را یک کمیتة ویژه که از دست‎اندرکاران و خبرگان شناخته شدة اینترنت است انتخاب می‎کند، و شش عضو دیگر را سه سازمان دامنه‎های عمومی، دامنه‎های کشوری و سازمان نشانی‎ها (متشکل از مراکز ثبت منطقه‎ای)، هر یک دو عضو، انتخاب می‎کنند. اعضای فاقد رأی را گروههای زیر، هر کدام یک نماینده، معرفی می‎کنند: کمیته مشورتی دولت‎ها (GAC)، کمیته مشورتی استفاده‎کنندگان غیروابسته(1) ، کمیته مشورتی امنیت و پایداری، کمیته مشورتی کارگزارهای ریشه، کمیته فنی رابط، و IETF. اخیراً یک بازرس مستقل به چارت سازمانی اضافه شده است که قرار است مستقل از هیأت مدیره به عنوان بازرس و ناظر عملی کند. انتخاب اولین بازرس آیکن که یک فرد کانادایی است روز 24 نوامبر 2004 اعلام شد.(2) در اساسنامه جدید آیکن تمهیداتی برای تأمین تنوع جغرافیایی اعضای هیأت مدیره و نیز هیأت مدیره‎های هر یک از کمیته‎ها و سازمانهای وابسته در نظر گرفته شده است. در حال حاضر در میان پانزده نفر عضو دارای رأی هیأت مدیرة آیکن، دوازده نفر غیرآمریکایی هستند. همچنین آیکن به تأسیس یک دفتر در بروکسل اقدام کرده است و پیش‎بینی می‎شود تعداد دفاتر آیکن در خارج از آمریکا افزایش یابد.

در اینجا لازم است پاره‎ای انتقادات اصلی را که در رابطه با مشروعیت، ساختار و عملکرد آیکن مطرح شده است و نیز پاسخ‎هایی که در بعضی موارد داده شده است مرور کنیم:

1- بنیادی‎ترین انتقاد مربوط به مشروعیت آیکن است. اینکه یک شرکت ثبت شده در ایالت کالیفرنیا و طبعاً تابع قوانین آن ایالت، که وجودش وابسته به امضای تفاهم‎نامه‎ای با وزارت بازرگانی ایالت متحده آمریکاست، چنین نقش مرکزی در هماهنگی عملیات و توزیع منابع اینترنت داشته باشد، خود به خود نافی حقوق و منافع سایر کشورهای جهان به نظر می‎رسد.

در مقابل این ایراد، نکات زیر ذکر شده است:

• پیدایش اینترنت از آغاز بر پایه هیچ موافقتنامه بین‎المللی صورت نگرفته، بلکه در کشور آمریکا به همت محققانی که اکثراً در ایالت کالیفرنیا کار می‎کرده‎اند راه‎اندازی شده است. ملحق شدن به شبکه اینترنت هم همواره یک امر داوطلبانه بوده و الزامی برای مشارکت در آن وجود ندارد.

• بیشترین سرمایه‎گذاری در اینترنت را بخش خصوصی، دولت و مراکز علمی آمریکا انجام داده‎اند و انجام می‎دهند، بیشترین منابع اینترنتی مورد استفاده جهان در آمریکا تولید می‎شود، و صنایع آمریکا بیشترین نقش در تولید سخت‎افزار و نرم‎افزار اینترنت را دارند.

• در حال حاضر هیچ جایگزین مناسبتری برای آیکن در افق نیست. سازمانهای بین‎الدولی علاوه بر کندی عمل، بوروکراسی و پرهزینه بودن (بودجه ITU هفت برابر بودجه ICANN است)، فقط به دولتها پاسخگو هستند در حالی که پویایی، سرعت عمل و نوآوری‎های اینترنت همه از مشارکت فعال بخش خصوصی، مراکز علمی، و کاربران مبتکر و کارآفرینان خلاق نشئت گرفته است.

• سیر تحول آیکن نشان داده است که این سازمان در جهت بین‎اللملی‎تر شدن و پاسخگوتر شدن به نیازهای بین‎المللی پیش می‎رود. آیکن ازیک سازمان صد در صد آمریکایی به سازمانی مبدل شده است که رئیس آن آمریکایی نیست و آمریکائیان اقلیتی را در هیآت مدیرة آن تشکیل می‎دهند. تأسیس مراکز خارج آمریکا و گردش گردهمایی‎های چهار ماه یک بار آیکن در همه قاره‎ها نشانگر حساسیت آیکن به نقش جهانی آن است. شاید در آینده‎ای نه چندان دور بتوان با نوآوریهایی در چارچوب حقوق بین‎الملل، یک هویت رسمی بین‎المللی برای آیکن تعریف کرد.

• نهایتاً اینکه نقش آیکن در کل اینترنت آنقدر هم که تصور می‎شود مهم نیست. به عقیدة بسیاری نقش آیکن فقط یک دفترداری و هماهنگی فنی است و در مواردی که از این حد تجاوز می‎کند و وارد عرصه سیاستگزاری می‎شود باید با آن مقابله کرد و حدود مشروع آن را یادآوری ‎نمود.
2- مسأله‎ای که در چهار سال اول وجود آیکن جنجا‎ل‎برانگیز شده بود، نقش نمایندگان غیروابسته (At-Large) در هیأت مدیرة آیکن بود. طبق اساسنامه اولیه آیکن قرار بود نیمی از اعضای هیأت مدیره نمایندگان غیروابسته باشند که با رأی عمومی کاربران اینترنت انتخاب می‎شوند. یک چنین رأی‎گیری در عمل به مشکلات عدیده‎ای برخورد و مدیریت ICANN به تشنج کشیده شد. در اساسنامه جدید یک کمیته اعضای غیروابسته با نقش مشورتی پیش‎بینی شده است که یک عضو بدون رأی در هیأت مدیره دارد. به علاوه در سازمانهای وابسته که هر یک در عضو در هیأت مدیره دارند نقشی برای اعضای غیروابسته، NGOها و جامعه مدنی پیش‏بینی شده است. هر چند مناقشات در این موضوع تا حد زیادی فروکش کرده است ولیکن تعدادی از نمایندگان جامعه مدنی همچنان معتقدند که آیکن متمایل به منافع شرکتهای بزرگ است،در تأسیس دامنه‎های مرتبه اول عمومی تعلل می‎کند و در انتخاب آنها بیطرف نیست.
3- مراکز ثبت دامنه‎های کشوری از آغاز تأسیس آیکن کشمکشهای گوناگونی با این مؤسسه داشته‎اند. ریشة بسیاری از این منازعات به رابطه حقوقی میان مراکز ثبت کشوری و IANA باز می‎گردد. در آغاز ایجاد دامنه‎های کشوری یک توافق یا تفاهم ساده فنی که جنبة حقوقی نداشت (و نمی‎توانست داشته باشد) ارتباط و تعهد طرفین را تعریف می‎کرد و این تفاهم‎ تاکنون در اکثر موارد مشکلی پدید نیاورده است. در آغاز تأسیس آیکن، IANA کوشش کرد رابطه بین ccTLDها و خود را به گونه‎ای حقوقی سازد که ccTLDها عملاً متعهد به پیروی از سیاستگزاری‎های جدید ICANN شوند ولی تعهد متقابلی جز انجام خدمات رایج، برای ICANNو IANA پدید نیاید. این کوشش با مقاومت شدید ccTLD‎ها روبرو شد و جز تعداد معدودی ccTLD، اکثر ccTLD حاضر به امضای قرارداد مورد نظر آیکن نشدند. نظر اکثر ccTLD همواره این بوده است که نقش IANA یک نقش دفترداری و حفاظت از داده‎هاست و آیکن حق سیاسگزاری در مورد رفتار ccTLDها جز در موضوعات کاملاً فنی و آن هم به روش معمول گذر از IETF ندارد. با مدیریت جدید آیکن و در اساسنامه جدید این سازمان، موضوع تا حد زیادی به نفع ccTLDها حل شده است. آیکن از پافشاری در مورد عقد قرارداد با ccTLD ها دست برداشته است و ccTLD ها که قبلاً در هیأت مدیرة ICANN نمایندگی تضمین شده نداشتند، اکنون دو نماینده صاحب رأی دارند که سازمان وابسته ccNSO آنها را انتخاب می‎کند. هنوز برخی مناقشات در مورد سازماندهی ccNSO و تعهدات آن وجود دارد ولی به نظر می‎رسد موضوع در جهت توافق پیش می‎رود. موضوع مورد اختلاف دیگری که همچنان به خصوص میان ccTLD های بزرگ (مانند آلمان و انگلستان) و ایکن حل نشده است، موضوع پرداخت کمک سالانه ccTLDها به بودجه آیکن است. آیکن مبلغی را سالانه جهت کمک از همة مراکز ثبت اعم از دامنه عمومی یا دامنه کشوری طلب می‎کند که وابسته به تعداد دامنه‎های ثبت شده توسط آن مرکز ثبت است. ccTLDها در عین اینکه به اصل کمک مالی به ایکن اعتراض ندارند، به روش آیکن که صورت عوارض یا مالیات برحسب تعداد دامنه دارد معترضند و نیز معتقدند که نقش آیکن در رابطه با دامنه‎های کشوری بسیار محدود است و آیکن باید بخش بزرگتری از بودجه خود را از مراکز ثبت دامنه‎های عمومی که اتکای بیشتری به آیکن دارند و تحت قرارداد رسمی با آیکن می‎باشند کسب کند. این اعتراض، و انتقاد ccTLDها از افزایش قابل ملاحظه‎ بودجه آیکن باعث شد بودجة پیشنهادی سالانه آیکن در اجلاس تابستان اخیر در مالزی کاهش یابد. ضمناً بسیاری از ccTLDها کمک خود به ICANN را به طور مستقیم پرداخت نمی‎کنند زیرا که پرداخت مستقیم ممکن است شبهة حقوقی قبول قرارداد آیکن را در برداشته باشد، بلکه صندوقهایی برای کمک به آیکن ایجاد شده است که مبالغ مربوط به آن واریز می‎شود و سپس موجودی صندوق به عنوان کمک به آیکن منتقل می‎گردد.

بالاخره اینکه کندی عمل IANA در تغییرات داده‎های اطلاعاتی ccTLDها مدتها مورد اعترا ض بود. به نظر می‎رسد IANA از این موضوع مدتی به عنوان اهرم فشار برای وادار کردن ccTLDها به عقد قرارداد استفاده می‎کرد. به عنوان مثال، در مورد .ir تغییر نام رابطهای مؤسسه ثبت دامنه مدت 19 ماه به درازا کشید! اخیراً با تفاهم‎های حاصل شده در زمینه‎های مختلف، عملکرد IANA سرعت بسیار بیشتری یافته است.
بخش 5. راهبری اینترنت و کشورهای در حال رشد

توصیفی که در بخشهای 2،3 و 4 از وضعیت مدیریت فعلی اینترنت و سازمانهای متعدد درگیر در آن شد باید دو واقعیت بارز را کاملاً عیان کرده باشد:

1- یک مدیریت متمرکز و واحد بر اینترنت وجود ندارد و بسیاری تصمیم‎گیر‎یهای پراکنده توسط سازمانهای مختلف بر روند اینترنت اثر می‎گذارند. سازمانهای اثرگذار عموماً متکی به پشتوانه علمی، خبرگی و سابقة فعالیت افراد خود هستند نه متکی به قدرت سیاسی، راه برای فعالیت در اکثر این سازمانها برای افرادی که تخصص حرفه‎ای و تعهد کاری داشته باشند باز است.

2- کشورهای بزرگ صنعتی، به خصوص آمریکا، طی سی سال گذشته سرمایه‎گذاری هنگفتی هم از نظر مالی و هم از نظر نیروی انسانی در اینترنت کرده‎اند و اقتصاد، صنعت، و وضعیت علمی آنها اکنون شدیداً به اینترنت و نظام غیرمتمرکز آن وابسته است. این کشورها به هیچ وجه اجازه نخواهند داد یک دگرگونی ریشه‎ای در نحوة سازماندهی و مدیریت اینترنت رخ دهد.

اگر این دو مشاهده را بپذیریم، واهی بودن شعارهای تبلیغاتی «تغییر حاکمیت اینترنت» کاملاً روشن می‎شود. متأسفانه بعضی سازمانهای بین‎الدولی، بالاخص ITU، که اهداف خاص خود را دنبال می‎کنند، دراطلاع‎رسانی ناقص و یک طرفه که بعضی دولتمردان کمتر آگاه کشورهای توسعه نیافته را تحت تأثیر قرار داده است بی‎اثر نبوده‎اند. در واقع انتظاری که می‎توان از ار گروه راهبری اینترنت داشت در نهایت پاسخگویی به مسایل مطروحه در دستور کار WGIG است. اگر به فرض بعید، همة این مسایل به صورت رضایتبخشی برای همة اقشار در WGIG به حل مطلوب برسند، هنوز اثر آن بر «حاکمیت» یا «راهبری» اینترنت بسیار اندک است. کشورهای در حال رشد نباید به برنامة WGIGو WSIS زیاد دل ببندند، کلید توسعه اینترنت، فعالیت داخلی کشورهاست و تجربة سی ساله اینترنت مسیر صحیح و منطقی را به ما آموخته است. متأسفانه گرایش به تمرکز و کنترل دولتی مشخصة اصلی برخورد با اینترنت در بسیاری از کشورهای در حال رشد است و تا این روند تغییر نکند، این کشورها همچنان «در حال رشد» باقی خواهند ماند.

این یک واقعیت است که کشورهای توسعه نیافته از اینترنت کمتر بهره گرفته‎اند و به طور کلی میزان بهره‎وری کشورها از اینترنت تا حد زیادی متناسب با وضعیت عمومی اقتصاد، صنعت، و خبرگی علمی آنهاست. در این شرایط راه بخردانه این است که هر جامعه منافع و انتظارات واقع‎بینانه خود را به طور دقیق شناسایی کند، «کار گروه راهبری اینترنت» به جای پرداختن به مسایل کلی مدیریتی، کوشش کند، راهکارهای عملی برای حل بعضی مسایل مبتلا به، نه ارضای اقتدارگرایی‎های گروههای خاص، بی‎اندیشد. کشورهای در حال رشد را معمولاً به دو دسته تقسیم می‎کنند، یک دسته از وضعیت توسعة بهتری برخوردارند (مانند ایران) و دستة دیگر که وضعیت بسیار مأیوس‎کننده‎ای دارند. هیچیک از دو گروه نمی‎تواند نفعی جدی در درگیر شدن در مسایل کلان مدیریتی اینترنت داشته باشد و ورود به این مسایل در واقع به مثابه آلت دست قدرتهای بزرگ قرار گرفتن است. گروه کشورهای بسیار ضعیف واقعاً نیازمند هرگونه کمک بین‎‎المللی است ولی معلوم نیست توسعه اینترنت تا چه حد از ضروریات مهم آنهاست. برای کشورهای در حال رشد می‎توان مجموعه‎ای از مسایل مطرح شده در بخش 2 را در اولویت قرار داد:

1- مبازره با spam که در حال حاضر فشار هزینه‎ای هنگفتی بر این کشورها وارد می‎کند.

2- نهادینه ساختن تشکل‎های علمی- فنی برای آگاهی مستمر از پیشرفتهای فناوری شبکه به خصوص به منظور مبارزه با آفت و تأمین امنیت شبکه.

3- ایجاد مراکز اتصال منطقه‎ای به منظور تعدیل نرخ اتصال شبکه و کوشش برای کسب یارانه از مجامع بین‎المللی و بین‎الدولی برای توسعه شبکه‎های فیبرنوری منطقه‎ای و کشوری.

4- همکاری در ایجاد CERTهای منطقه‎ای.

5- کوشش برای ایجاد نظام حقوقی بین‎المللی ناظر بر موارد حل اختلاف در مورد دامنه‎های عمومی اینترنتی به نحوی که دادگاههای کشور محل اقامت قانونی مرکز ثبت مادر مرجع نهایی نباشد. حتی در صورت حصول موافقت عمومی در مورد این مسایل، عملی ساختن آنها منوط به تشکیل کارگروههای فنی با صلاحیت است. بنابراین نهایتاً توسعه نیروی انسانی در داخل کشور هم در زمینه فنی و هم در زمینه حقوقی و سایر زمینه‎های وابسته، پیشنیاز توان بهر‎ه‎گیری از هرگونه توافق بین‎المللی خواهد بود.

همانطور که در بالا اشاره شد مسایلی نیز در مورد دامنه‎های عمومی (gTLD) وجود دارد که متأسفانه تاکنون از دیدة نمایندگان شرکت‎کننده از کشورهای در حال رشد در WSIS پنهان مانده است. یکی از این مسایل به پنج دامنة اصلی عمومی info, org, net, com) و (bizمربوط می‎شود که مرکز ثبت مادر چهارتای آن‎ها شرکت‎های امریکایی است (شرکت دارنده امتیاز info نیز که رسماً در جمهوری ایرلند ثبت شده است بیشتر سرمایه‎اش امریکایی است). در سال‎های اخیر دادگاههای امریکا به طور فزاینده‎ای خود را صالح در بررسی دعاوی حقوقی مربوط به این دامنه‎ها تشخیص داده‎اند و در مواردی رأی‎های ناقض رأی صادره توسط داوری‎های بین‎المللی مثلاً توسط سازمان مالکیت فکری جهانی (WIPO) صادر کرده‎اند که رأی دادگاه امریکا توسط شرکت امریکایی متبوع به اجرا گذاشته شده است. ازآ نجا که ادعا می‎شود این دامنه‎ها کاملاً بین‎المللی هستند، مسایل حقوقی بین‎المللی جالب توجهی در اینجا مطرح می‎شود که نیاز به بررسی دارد. لازم به توجه است که تعداد زیادی از افراد حقوقی و حقیقی کشورهای در حال رشد دامنه‎هایی تحت این پسوندها ثبت کرده‎اند، از جمله کشور چین نزدیک به یک میلیون، هند بیش از 000ر280 و ایران بیش از 000ر42 دامنه تحت ثبت این پنج پسوند دارند که در صورت بروز اختلاف، نهایتاً یک دادگاه امریکایی ممکن است رأی نهایی را در مورد آن‎ها صادر کند. به علاوه مسأله تحریم اقتصادی امریکا نیز پیچیدگی‎های جدیدی برای بعضی کشورها منجمله ایران به این مسأله افزوده است. نکتة دیگر در مورد دامنه‎های عمومی اینکه بعضی دامنه‎ها مانند gov، mil و edu با اینکه در ظاهر هویت ملی خاصی ندارند، در واقع هر سه در اختیار کشور امریکا قرار دارند (دوتای اول به دولت و دستگاه نظامی امریکا اختصاص دارد و سومی به دانشگاههای امریکا که در مورد سوم حق ثبت دانشگاههای غیرامریکایی که از تاریخی به قبل از این پسوند استفاده کرده‎اند محفوظ مانده است). البته پدیده فوق، میراث این واقعیت است که اینترنت در دوران اولیه خود در امریکا شکل گرفت و پسوندهای gov و mil از ‎‎‎آغاز بدینصورت توزیع شدند ولی اکنون به نظر می‎رسد با فعال شدن بیشتر پسوند کشوری .us، جا دارد که سه پسوند ذکر شده با تعریف فعلی به عنوان پسوند مرتبة‌ دوم زیر .us قرار گیرند و تبعیضی که میان امریکا و سایر کشورها وجود دارد رفع شود.

(2-1-3) کارگزارهای ریشه

بالاخره موضوع سومی که به عنوان یکی از منابع اینترنتی عمومی مورد بحث قرار گرفته است موضوع کارگزارهای ریشه است. کارگزارهای ریشه اطلاعات به روز در مورد کارگزارهای دامنه‎های مرتبة اول اینترنتی (اعم از کشوری و عمومی) را در بردارند. سیزده کارگزار ریشه در جهان وجود دارد (که با حروف بزرگ لاتین از A تا M نامگذاری شده‎اند). به دلیل تاریخی ایجاد اینترنت در کشور امریکا و اینکه این که هنوز بیشترین حجم مراودات اینترنتی در کشور امریکاست، از این سیزده کارگزار، ده کارگزار در خاک امریکا قرار دارند، و سه تای دیگر در کشورهای انگلستان، سوئد و ژاپن در مرکزهای تجمع اتصال‎های اینترنتی بزرگ ناحیه‎ای قرار گرفته‎اند. این عدم تعادل مورد توجه اجلاس WSIS در ژنو قرار گرفت و در اعلامیه برنامة عملیاتی اجلاس، اقدام برای ایجاد کارگزارهای ریشه منطقه‎ای پیشنهاد گردید. از قضا همزمان با اجلاس، یک روش فنی به نام Anycast توسط عامل کارگزار ریشة F که شرکت غیرانتفاعی ISC(1) در کالیفرنیاست در معرض استفاده قرار گرفت که به کمک آن می‎توان کارگزارهای ریشه را در نقاط دیگر همانندسازی کرد. با استفاده از این روش تاکنون کارگزارهای ریشة بدیل در بیش از بیست کشور راه‎اندازی شده است و به نظر می‎رسد این هدف WSIS را می‎توان عملی شده تلقی کرد. ولی موضوع حساس دیگر در مورد کارگزارهای ریشه این است که هرگونه تغییر در داده‎های ذخیره شده در کارگزارهای ریشه باید از یک کارگزار ریشة مادر که کنترل آن در اختیار IANA است آغاز شود و طبق تفاهم‎نامة میان ICANN و وزارت بازرگانی آمریکا، هیچگونه تغییری در این کارگزار بدون کسب مجوز از وزارت بازرگانی امریکا صورت نمی‎گیرد. هر چند ظاهراً تاکنون موردی از تأخیر به جهات سیاسی گزارش نشده است ولی اصل موضوع مورد اعتراض تقریباً همة کشورهاست و جنبة سیاسی پیدا کرده است. در بخش 4 که از ICANN سخن می‎گوییم خواهیم دید که حل این معضل وابسته به تاریخ انقضای تفاهم‎نامه است.

(2-2) جرایم اینترنتی و Spam

به طور کلی جرایم اینترنتی را می‎توان به دو گروه تقسیم کرد. یک گروه، عملیاتی است که ذاتاً در قانون جرم شناخته شده‎اند ولی دسترسی به اینترنت موجب تسهیل ارتکاب جرم می‎شود همانگونه که دسترسی به تلفن، وسیلة نقلیه و سلاح می‎تواند عامل تسهیل ارتکاب جرم باشد. دسته‎ای دیگر جرایمی است که نفساً وابسته به وجود اینترنت یا فناوری مشابه است و به آیین رفتار شبکه‎ای مربوط می‎شود. بدیهی است که این دو مبحث گستره‎ای آنچنان وسیع از مسایل حقوقی را در برمی‎گیرند که هیچگونه امید دسترسی به توافق یا هماهنگی قابل ملاحظه عمومی در مورد همة مسایل وجود ندارد و باید طیف موضوع‎های مورد بحث را محدودتر ساخت. این طیف محدودتر اصولاً نباید شامل مسایلی شود که به طور طبیعی در سیطرة قانونگذاری ملی و مملکتی قرار می‎گیرد و همانطور که در اصول اعلامیه WSIS آمده است احترام به تنوع فرهنگ‎ها و سنت‎ها ضروری است و موجب غنای بیشتر شبکة جهانی و اصلاح پذیری و انعطاف دیدگاهها می‎شود. با توجه به بحث‎هایی که در زمینه‎های حقوقی اینترنت حتی قبل از پیدایش WSIS در جریان بوده و نیز با توجه به بحث‎هایی که در جلسات مقدماتی و جانبی WSIS صورت گرفته است تعدادی از موضوع‎ها شناسایی شده‎اند که مورد توجه اکثر دست‎اندرکاران اعم از دولت‎ها، بخش خصوصی و جامعه مدنی می‎باشند. در این بخش تعدادی از موضوع‎ها را بعضاً به اجمال و بعضی دیگر مبسوط‎تر مرور می‎کنیم.
(2-2-1) امنیت شبکه

امنیت شبکه شامل ارکان مختلفی است از جمله ثبات فنی و اعتماد‎پذیری شبکه که بخشی از آن را توانایی مبارزه با شیوع ویروس‎ها و سایر عوامل مخرب رایانه‎ای تشکیل می‎دهد، و نیز امنیت داده‎ها و حفاظت از حریم خصوصی مراودات و داده‎های ذخیره شده. آسیب‎پذیری کشورهای کم‎تجربه‎تر در اینترنت یکی از واقعیات کاملاً ملموس در این وادی است. در این زمینه همکاری بین‎المللی و انتقال دانش و فناوری از کشورهای پیشرفته به کشورهای در حال رشد امری کاملاً عملی است. در اکثر کشورهای پیشرفته و نیز در بعضی مناطق، سازمان‎های معروف به CERT(1) نقش مهمی در رساندن آگاهی نسبت به رویدادها و نقاط ضعف امنیتی شبکه‎ها و رایانه‎ها دارند. اولین CERT در دانشگاه کارنگی ملون امریکا با بودجه دولت مرکزی ایجاد شد. از آنجا که مدیریت مؤثر CERT نیاز به دانش به روز و فعالی دارد معمولاً CERT‎ها یک مولفة دانشگاهی یا تحقیقاتی دارند و از نظر بودجه از حمایت دولت‎ها یا صنایع برخوردارند. به نظر می‎رسد همکاری در ایجاد و توسعة CERTهای منطقه‎ای از مسایلی است که توافق همه جانبه در آن ممکن باشد.
(2-2-2) حریم خصوصی و استفاده از رمز

این یکی از دشوارترین مسایل مبتلابه در زمینة حقوقی است. از یک سو احترام به حریم خصوصی شدیداً مورد تأکید نمایندگان جامعه مدنی در WGIG و بعضی کشورهای دارای قوانین ملی محکم در این زمینه است، از سویی دیگر بعضی دولت‎ها اعمال کنترل یا امکان اعمال کنترل بر مراودات اینترنتی را در امر جلوگیری از جرم‎های سنگین و تأمین امنیت اجتماعی و ملی کاملاً ضروری می‎دانند. رویه‎های قانونی بسیار متنوعی که دولت‎ها در قبال اجازه استفاده از رمز توسط کاربران عادی اینترنت اتخاذ کرده‎اند گویای این تفاوت سلیقه است. موضوع حریم خصوصی در شئون دیگر اینترنت مانند فهرست‎های راهنما (directories) از جمله WHOIS (راهنمای دارندگان دامنه‎های اینترنتی) نیز متجلی می‎شود و از مباحث پرمناقشه است. هر چند حصول نوعی هماهنگی در این زمینه خیلی بعید به نظر می‎رسد، ولی طرح مسایل و مشکلات می‎تواند نهایتاً در نزدیک‎سازی نقطه‎نظرها در طویل مدت مؤثر واقع شود.
(2-2-3) جرایم و مشکلات حقوقی مربوط به تجارت الکترونیک

این مبحث بزرگ و پیچیده‎ای است که بخش عمدة آن خارج از مقولة جرایم اینترنتی است ولی بخشی از مسایل مانند کلاهبرداری در فروش on-line، مخفی کردن فروش برای احتراز از پرداخت مالیات، قوانین مالیاتی ناهماهنگ در کشورهایی که دو طرف یکی معامله الکترونیک قرار می‎گیرند، سوء استفاده از کارت‎های اعتباری (که جزیی از آن به موضوع امنیت شبکه ربط دارد)، استفاده نامشروع از مشخصات مشتری برای ارسال تبلیغات (spam) و پاره‎ای مسایل دیگر در زمینه جرایم اینترنتی مورد بحث قرار گرفته است. حصول توافق در برخی مسایلی که صرفاً جنبة سوءاستفاده و جرم دارند محتمل به نظر می‎رسد.

(2-2-4) هرزه‎نگاری

در این زمینه طیف گسترده‎ای از دیدگاهها میان کشورها و فرهنگ‎های مختلف وجود دارد و قطعاً نمی‎توان انتظار داشت در حیطة اینترنت دسترسی به توافق ساده‎تر از حصول هماهنگی در زمینه قانونگذاری عادی باشد چه در اینجا مسایل حریم خصوصی پیچیدگی‎های جدیدی را پدید می‎آورد. ولی به نظر می‎رسد دست کم در یک زمینه نوعی تقارب نظر وجود دارد و آن موضوع هرزه‎نگاری کودکان است. در اکثر کشورهایی که اکنون اینترنت حضور اجتماعی مؤثر دارد نوعی منع هرزه‎نگاری کودکان جنبة‌قانونی پیدا کرده است. دیدگاههای نمایندگان قشرها و کشورهای مختلف در این زمینه بسیار نزدیک به نظر می‎رسد ولی مشکل اصلی اجرائی ساختن این نظرات بدون صرف هزینة فلج‎کننده است. این مقوله، مانند مبحث امنیت شبکه یک مبارزه پیگیرانه و همکاری جدی بین‎المللی می‎طلبد.

(2-2-5) Spam

استفاده‎کنندگان از پست الکترونیک در سراسر جهان به طور فزاینده‎ای با پدیده spam مواجه هستند که دریافت ناخواستة آگهی‎های تجاری، نامه‎های گمراه‎کننده و پیامهای آلوده به ویروس‎هایی است که منبع سرقت از داده‎های رایانه و انجام کلاهبرداری هستند. بسیاری از این پیامها از روش spoof استفاده می‎کنند که نشانی الکترونیک مجعولی را جایگزین نشانی واقعی فرستنده می‎کند. طبق تخمین‎های موجود، امروزه حدود 65 درصد نامه‎های الکترونیک spam است در حالیکه در سال 2000 این رقم حدود 10 درصد بود. منبع بیش از پنجاه درصد spam کشور آمریکا بیش از 90 درصد کشورهای OECD هستند. این در حالی است که بیشترین ضرر اقتصادی ناشی از spam متوجه کشورهای در حال رشد است زیرا که از یک سو spam که به طور یکنواخت توزیع می‎شود، نسبت بالاتری از ورودی‎های اینترنتی این کشورها را که عرض باند محدود دارند تشکیل می‎دهد، و از سویی دیگر، همانطور که در آخر بخش اول مقاله اشاره شد، هزینة استفاده از ظرفیت اینترنتی در کشورهای در حال رشد بالاتر از هزینه متناظر در کشورهای پیشرفتة صنعتی است. راههای مبارزه با spam عبارتند از:

1- مقررات و قوانین کشوری برای شناسایی و تعقیب قانونی متخلفان. با اینکه بسیاری کشورها در این رابطه قوانین و مقرراتی وضع کرده‎اند، موفقیت در این زمینه بسیار محدود بوده است. از یک طرف روش‎های فنی شناسایی پرهزینه‎اند و متخلفان بالقوه همواره توانسته‎اند با صرف هزینة کمتر سطح پیچیدگی روش‎های خود را ارتقاء دهند. از طرفی دیگر روش‎های شناسایی گاهی با قوانین حفظ حریم خصوصی و احتراز از شنود غیرقانونی دچار تناقض می‎شوند و این خطر وجود دارد که بعضی دولتها و مراجع به بهانه مبارزه با spam به حریمهای دیگر وارد شوند.

2- چند سالی است که IETF(1) که بالاترین مرجع فنی و استاندارد سازی اینترنت است با مسأله spam درگیر شده و پیشرفتهای خوبی در زمینه مبارزه با spoofing، یعنی جعل نشانی، حاصل شده است که امیدبخش است. هر چند این نوع spam درصد کوچکی از spam را تشکیل می‎دهد ولیکن بیشتر کلاهبرداری‎ها و spam آلوده به جرمهای سنگین‎تر از این طریق صورت می‎گیرد.

3- در حال حاضر مؤثرترین راه عملی برخورد با spam شناسایی «توده پیامها» (bulk mail) توسط کارگزارهای دریافت‎کننده پست الکترونیک است. این روش است که Yahoo و Microsoft به کار می‎برند و سازمانهای مختلف در سطح محلی اعمال می‎کنند. این عمل دریافت‎کننده را تا حد زیادی از اتلاف وقت مصون می‎کند ولی اثری بر اتلاف عرض باند ندارد.

کار گروه راهبری اینترنت چه گامی در زمینه مبارزه با spam می‎تواند بردارد؟ تجربه مشارکت بین‎المللی در این زمینه تاکنون چندان درخشان نبوده است. مثلاً جامعة‌ اقتصادی اروپا، با آن که از کشورهای دارای فرهنگهای به نسبت مشابه تشکیل شده است و علیرغم کوشش زیادی که در راه هماهنگ‎سازی قوانین مقررات میان این کشورها صورت گرفته است، موفق نشده است که رهنمودی را که بیش از یک سال پیش به کشورهای عضو صادر کرد اجرا ئی سازد. در حال حاضر می‎توان پیشنهاد‎های زیر را در کار گروه مطرح کرد:

1- انتقال اطلاعات در مورد پالایش و مبارزه با آلودگی توده پیام‎ها.

2- نهادینه‎سازی‎ تبادل اطلاعات در مورد تجربه مبارزه با spam از طرق قانونی و فنی.

3- توسعة مراکز تبادل اینترنتی (1) میان کشورهای در حال رشد یک منطقه و نصب ابزار پالایش در این مراکز به منظور جلوگیری از هدر رفتن عرض باند کشورهای متصل. البته موفقیت این روش وابسته به توافق‎های چند جانبه و هماهنگی میان کشورهای ذیربط است.
(2-3) حقوق مالکیت فکری

یکی از نتایج توسعه تجارت الکترونیک ظهور منازعات مالکیت فکری در بستر اینترنت بوده است. برجسته‎ترین مورد بحث در این زمینه موضوع امتیاز دامنه‎های اینترنتی است. حق استفاده از یک دامنه اینترنتی مالکیت محسوب نمی‎شود. بلکه امتیازی است که (معمولاً به مدت محدود) در ازای پرداخت حق اشتراک به استفاده‎کننده تعلق می‎گیرد. اینکه در چه شرایطی این امتیاز ناقض حقوق مالکیت ثبتی یا مالکیت فکری دیگرانی است که نسبت به این نام دامنه ادعا دارند و اینکه قوانین ثبتی و مالکیت فکری کشورها و معاهدات بین‎المللی ثبتی تا چه حد این مسایل را پوشش می‎دهند از حدود سال 1995 مورد توجه قرار گرفت. با توجه به نظرات گوناگونی که در مورد تعیین دادگاه صالحه کشوری در این امر بین‎المللی و پوشش قوانین مدنی عادی نسبت به این موضوع وجود داشت، و اینکه به هر صورت ارجاع و به نتیجه رساندن قطعی اینگونه دعاوی در محاکم کشوری که سابقة بررسی چنین مواردی را نداشتند مسلماً وقتگیر و پرهزینه می‎نمود، در اواخر سال 1998، همزمان با تأسیس ICANN، یک نظام داوری تخصصی در مورد دامنه‎های اینترنتی معروف به UDRP(2) با همکاری WIPO ایجاد و در مورد دامنه‎های عمومی com، net و org به کار گرفته شد. تدریجاً بسیاری از مراجع ثبت دامنه‎های کشوری نیز صورت‎های گوناگون از روش داوری را اتخاذ کردند. یک نکته مهم اتخاذ داوری، سهل نمودن ثبت دامنه و فارغ ساختن مراکز ثبت دامنه از پرداختن به مسایل حقوقی بود. در کار گروه راهبری اینترنت دو موضوع زیر ممکن است مورد بحث قرار گیرند:

1- بعضی نمایندگان جامعه مدنی معتقدند که UDRP و اکثر سیاستنامه‎ها و مقررات اجرایی داوری حل اختلاف که توسط ccTLD‎ها نیز اتخاذ شده است شدیداً جانبدار دارندگان حقوق ثبتی است. آن‎ها معتقدند WIPO اساساً مدافع حقوق ثبتی است و از آغاز نمی‎بایست چنین نقش برجسته‎ای به عنوان یک سیاستگزار در مسایل حل اختلاف ایفا کرده باشد. از آنجا که این نظر سال‎هاست عنوان می‎شود و طرفداران آن تاکنون موفق نشده‎اند جایگزین کار ساز و مورد توافقی برای سیاست‎های حل اختلاف جاری ارائه کنند، بعید به نظر می‎رسد که این گروه از نمایندگان جامعه مدنی در برابر نمایندگان دولت‎ها و بخش خصوصی که هر دو رضایت نسبی از مقررات حل اختلاف جاری دارند کار به جایی برند.

2- سیاست نامه‎های حل اختلاف دامنه اینترنتی ناقض قوانین کشوری نیستند، در واقع طرفین می‎توانند مورد را قبل، بعد یا در حین داوری به محاکم صالحه کشوری ارجاع دهند و رأی محاکم کشوری نافذتر است. این که محاکم کدام کشور محکمه صالحه جهت اینگونه موارد هستند در بدو ثبت یک دامنه تعیین می‎شود (معمولاً کشوری که محل اقامت رسمی مرکز ثبت دامنه است، این نقش را دارد). مشکلی که اخیراً در رابطه با دامنه‎های عمومی بروز کرده است قبلاً در 2-1-2 مورد اشاره قرار گرفت. هر یک از دامنه‎های عمومی (com، net، org، info، biz) دارای مراکز ثبت رسمی در بسیاری از کشورهاست هر چند که در مورد چهارتای آنها محل قانونی شرکت مادر در ایالات متحده آمریکاست. از اینرو حتی در بعضی موارد که طبق قرارداد ثبت دامنه، دادگاه صالحه در خارج از آمریکا بوده است، دادگاه آمریکایی که شرکت مادر و کارگزار ریشة مربوط را تابع خود می‎داند، رأی به نقض حکم دادگاه صالحه کشور دیگر داده است. این قطعاً از موضوع‎هایی است که لازم است در دستور کار WGIG قرار گیرد.

(2-4) تعدد زبان‎ها و دامنه‎های بین‎المللی

از بدو تأسیس اینترنت در آمریکا، زبان رایج در اینترنت زبان انگلیسی بوده است هر چند که زبان‎های دیگری که از الفبای لاتین استفاده می‎کنند به سرعت به جرگة زبان‎های اینترنتی پیوستند و مرورگرهای جدید استفاده از الفباهای رایج دیگر جهان را نیز کاملاً عملی کرده‎اند. با این وجود چون کارگزارهای نام دامنه از کد کامپیوتری ASCII استفاده می‎کنند، به کارگیری نام دامنه با حروف غیرلاتین و حتی به کارگیری علائمی که در زبان‎های لاتین غیرانگلیسی به کار می‎رود متضمن حل مشکلات عدیده‎ای است. روش کلی حل مسأله که اکنون در حال تکوین و اجراست و به پروژه IDN(1) معروف است مبتنی بر استفاده از UNICODE است که روش جهانی پذیرفته شده بازنویسی همة الفباهای جهان به کد ASCII است. خلاصه فرایند این است که نام دامنة تایپ شده به الفبای غیرلاتین به UNICODE تبدیل شده و ذخیره می‎شود و هنگام بازیابی مجدداً به الفبای مورد نظر ترجمه می‎شود.

این خلاصه به هیچ‎وجه گویای ریزه‎کاری‎ها و مشکلات فنی متعددی که در این مسیر وجود دارد نیست. در مواردی که تناظر یک به یک میان یک الفبا و یک زبان وجود دارد (مثلاً الفبای یونانی که فقط زبان یونانی از آن استفاده می‎کند) کار این تبدیل به نسبت ساده است. در مواردی که چند زبان متفاوت از یک الفبا یا صورت‎های متفاوت یک الفبا استفاده می‎کند مانند زبان‎های عربی، فارسی، اردو، کردی، پشتو، …..، مسایل بسیار دشواری ظاهر می‎شود. مثلاً حروف «ک» و «ی» صورت‎های متفاوتی درفارسی و عربی دارند که در UNICODE نیز متمایزند. کاربران زبان فارسی در مناطق مختلف دنیا که از صفحه کلیدهای متفاوت استفاده می‎کنند لازم است بتوانند علیرغم این تمایزها با هم ارتباط برقرار کنند. از سویی دیگر این تفاوت‎های جزیی می‎تواند موجب سردرگمی و حتی سوء‎استفاده شود. به هر صورت با پیشگامی کشورهای آسیای شرقی و به دنبال آن‎ها بعضی کشورهای اروپایی غیرانگلیسی زبان، IDN اکنون به صورت عملی ولی رسماً هنوز «تجربی» در حال استفاده و مطالعه برای رفع مشکلات است. IDN فارسی نیز به زودی وارد عرصه خواهد شد.

اهمیت بین‎المللی و سیاسی IDN با توجه به تعدد زبان‎ها و لزوم استفاده همگانی‎تر از اینترنت امری بدیهی است و از اینرو موضوع در دستور کار کار گروه راهبری اینترنت قرار گرفته است. کار گروه می‎تواند اقدام‎های زیر را برای رواج استفاده از IDN به WSIS پیشنهاد کند:

1- همکاری نزدیکتر میان ستاد مهندسی اینترنت و سازمان ملل متحد. از آنجا که ستاد مهندسی اینترنت استانداردسازی نهایی بخصوص در مورد زبان‎های مختلفی را که از یک الفبا استفاده می‎کنند به عهده دارد، لازم است شرایطی برای حضور مؤثرتر کاربران زبان‎های غیرانگلیسی در جلسات و بحث‎های کمیته‎های ذیربط آن فراهم شود. WSIS و سازمان ملل می‎تواند تسهیلاتی در این زمینه ایجاد کنند.

2- WSIS و سازمان ملل می‎توانند بستر مناسبی را برای انتقال روش‎ها و پیشرفته‎های حاصل در IDN به کاربران زبان‎هایی که هنوز در این راه گام برنداشته‎اند یا در مراحل اولیه آن هستند فراهم کنند. یکی از خطرات جهانی شدن، تسریع منقرض شدن زبان‎های مردمانی است که در حاشیة اقتصاد جهان قرار دارند. زبان‎هایی که نتوانند جایی برای حضور خود در صحنه اینترنت فراهم کنند بیش از پیش در خطر فراموش شدن قرار گرفته‎اند. WGIG می‎تواند پیشنهاداتی عملی برای اطلاع‎رسانی و کمک فنی توسط ارگانهای سازمان ملل به متکلمان زبان‎هایی که از عرصة اینترنت به دور مانده‎اند ارائه کند.

در هر حال باید توجه داشت که IDN جزء کوچکی از کل مسأله زبان در اینترنت است. توجه بیش از حد به مسأله نام‎های دامنه، که احتمالاً ریشه در بعضی رقابت‎های اقتدار دارد، می‎تواند موجب منحرف شدن از مسأله اصلی شود.
بخش 3. بازیگران اینترنت

هر چند اولین کوشش‎های بزرگ مقیاس برای پیوند دادن شبکه‎ها در دهه 1960 در وزارت دفاع آمریکا صورت گرفت، ولی در سال 1973 بود که ایدة اتصال شبکه‎های نامتجانس به وسیله یک پروتکل مشترک در لایة سوم ارتباطی، و به طریق ارسال بسته‎ای(1) در کنفرانسی در انگلستان توسط دو محقق امریکایی، وینتن سرف(2) و رابرت کان(3) مطرح گردید. در سال بعد، یعنی درست سی سال پیش، مقالة حاوی این پروتکل دریک نشریة علمی ظاهر شد. طی این سی سال، جامعه علمی و متخصصانی که تحقیقاتشان علنی و متکی بر منابع باز و غیرانحصاری است همواره پیشگام تحول و پیشرفت در فناوری اینترنت بوده‎اند. این روحیة حاکم بر اینترنت تضمن‎کنندة تصمیم‎گیر‎ی‎های بخردانه، مستحکم و پایدار بوده است. تعداد سازمان‎ها و جوامعی که به نحوی بر اینترنت اثر گذارند (سوای دولت‎ها و مراکز ویژة کشوری) شاید نزدیک به صد باشد، که بعضی صرفاً به امور اینترنت اشتغال دارند، مانند ستاد مهندسی اینترنت (IETF)، و بعضی دیگر سازمان‎های جداگانه‎ای هستند که در بعضی امور با اینترنت ارتباط پیدا می‎کنند، مانند سازمان جهانی مالکیت فکری (WIPO). اکثر سازمان‎های نوع اول قایل به مرزهای جغرافیایی و سیاسی نیستند، بسیاری عضوگیری رسمی ندارند و روش تعامل میان افراد فعال در آن‎ها استفاده از پست الکترونیک گروهی است. به این ترتیب در بسیاری از این گروه‎ها امکان مشارکت در پیشبرد بحث‎ها و پروژه‎ها و اثرگذاری بدون حضور فیزیکی فراهم است. در سازمان‎هایی که اساساً مستقل از اینترنت هستند، شرایط عضویت و فعالیت را ضوابط سازمان تعیین می‎کند. در مجامع بین‎الدولی، معمولاً فقط نمایندگان دولت‎های عضو حضور دارند.به طور کلی می‎توان چهار نوع تشکل دست‎اندرکار اینترنت یا اثرگذار بر آن تشخیص داد: تشکل‎های غیررسمی غیردولتی، تشکل‎های رسمی – غیردولتی، تشکل‎های بین‎الدولی عمومی، و تشکل‎های بین‎الدولی با عضویت محدود. در زیر به نقش این چهار گروه می‎پردازیم و در هر گروه مهمترین تجمع‎ها را معرفی می‎کنیم.

ادامه

دکتر سیروس شهشهانی - در اجلاس ژنو سران جامعة اطلاعاتی(2) (WSIS) در سال 2003، برخی بحث‎های جنجال‎برانگیز، سازمان نیافته و بی‎نتیجه پیرامون مدیریت اینترنت نهایتاً منجر به طرح تشکیل کارگروه راهبری اینترن (WGIG) گردید. قرار شد این کار گروه زیر نظر دبیرکل سازمان ملل متحد تشکیل شود، مسائل مورد بحث را تنظیم و تببین کند و راهکارهای ممکن جهت حل آنها را بررسی کند. به طور خاص این کارگروه باید گزارشی را شامل نتایج مطالعه و پیشنهادهای عملی تا اجلاس بعدی سال 2005 تونس در زمینه‎های زیر ارائه دهد:(4)

(i) تهیه یک تعریف عملیاتی برای راهبری اینترنت.

(ii) شناسایی مسایل نیازمند به سیاستگزاری عمومی که باید در راهبری اینترنت مورد توجه قرارگیرد.

(iii) دستیابی به تفاهم در مورد نقش و وظایف دولت‎ها، سازمان‎های بین‎الدولی و بین‎المللی موجود و سایر مراجع، و نیز بخش خصوصی و جامعه مدنی، هم در کشورهای پیشرفته و هم در کشورهای درحال رشد.

این کارگروه پس از بحث و گفتگوی گسترده در تاریخ 11 نوامبر 2004 (21 آبان 1383) با چهل عضو رسماً تشکیل شد.

قبل از ورورد به بحث اصلی مقاله، لازم است در مورد استفاده از کلمة «راهبری» در مقابل واژة انگلیسی governance توضیح دهیم. بعضی کلمة انگلیسی فوق را به «حاکمیت» ترجمه کرده‎اند که بازتاب درستی از مراد تهیه‎کنندگان متون WSIS ندارد زیرا که در این مقطع زمانی کوشش شده است با توجه به تکّثر آراء، از واژگانی که تعبیر قاطع و یکطرفه داشته باشد احتراز گردد. کلمة governance به عمل یا فرآیند govern کردن اشاره دارد، ولی «حاکمیت»، اقتدار کامل را تداعی می‎کند که با وظیفه دوم ذکر شده در بالا، یعنی تعیین قلمرو این governance ، منافات دارد. در واقع طبق اصل 48 اعلامیه WSIS، «مدیریت بین‎المللی اینترنت باید جمیع‎الجوانب، شفاف و دموکراتیک بوده، و در آن دولت‎ها، بخش خصوصی، جامعة مدنی و سازمان‎های بین‎المللی مشارکت کامل داشته باشند.» (5) از آنجا که کلمة «مدیریت» معمولاً ترجمة management تلقی می‎شود، ما از اصطلاح «راهبری» استفاده کرده‎ایم.(6) این کلمه چون کمتر به کار می‎رود از انعطاف معنایی بیشتری برخوردار است. همچنان که در بخش اول مقاله خواهیم دید، مدیریت سبک وزن متداول اینترنت از یک سو و «حاکمیت بر اینترنت» از سوی دیگر دو انتهای طیف نظرهای جاری در مورد میزان ادارة مناسب اینترنت هستند و از اینرو به کارگرفتن یک لغت خنثی در این مورد مطلوب به نظر می‎رسید.

در این مقاله سعی کرده‎ایم مسایل دستور کار WGIG و بازیگران عمده‎ای که در حال حاضر در این امور اثرگذار هستند معرفی کنیم و نهایتاً در مورد وجوه شرکت کشور خود و سایر کشورهای در حال رشد در کار گروه و ادامه آن در WSIS نتیجه‎گیری کنیم. سازماندهی مقاله بدینصورت است: در بخش اول به تعاریف اولیه می‎پردازیم، در بخش دوم موضوع‎ها و نظرات گوناگونی را که در مورد حیطة راهبری اینترنت وجود دارد بررسی می‎کنیم، و در بخش سوم تصویری خلاصه از طرف‎های ذیربط و ذینفع در اینترنت در زمان حاضر ارائه می‎کنیم. در بخش ‎ 4 به بررسی مؤسسه ICANN(1) (شرکت اینترنتی نام‎ها و شماره‎های تخصیصی) که در حال حاضر بیشترین نقش در هماهنگی منابع اینترنتی را دارد و موضوع بسیاری از بحث‎های جنجالی است می‎پردازیم. بالاخره در بخش پنجم، که بخش نهایی مقاله است اثرات احتمالی مواضع کارگروه در مورد مسایل مورد بحث بر کشورهای در حال رشد و موضع‎گیری‎های این کشورها را بررسی خواهیم کرد.
بخش 1. تعاریف اولیه

در آغاز لازم است در مورد معنای واژه‎های «اینترنت» و «راهبری اینترنت» توافق اولیه حاصل شود یا دست کم نکات افتراق به روشنی مشخص گردد. در مدل استاندارد ارتباطات الکترونیک، هفت لایة ارتباطی در نظر گرفته شده است که دو لایه اول آن لایه‎های فیزیکی و زیربنایی هستند، دو لایة بعدی به شیوة ارسال داده‎ها و کنترل آن‎ها اختصاص دارند و سه لایة آخر لایه‎های ملموس و کاربردی برای کاربران عمومی هستند. مشخصه فنی متمایزکننده اینترنت از سایر شیوه‎های ارتباطی، در لایه‎های میانی (سوم و چهارم) متجلی می‎شود. مجموعه قراردادهای ارتباطی موسوم به TCP/IP که از نظر فنی تعریف‎کنندة اینترنت شناخته می‎شود، دقیقاً مربوط به این دو لایه است. به بیان دیگر، لایه‎های زیربنایی مشابه ممکن است برای قرارداد ارتباطی غیر از اینترنت مورد استفاده قرارگیرد، و نیز کاربردهای مشابه آنچه امروز از اینترنت سراغ داریم، ممکن است بر پایة قراردادهای ارتباطی غیراینترنت بنا گردد. قرارداد خاص TCP/IP به سبب انعطاف‎پذیری، استفاده از استانداردهای باز و غیرانحصاری، و سایر مزیت‎های فنی تسهیلات شگفت‎آوری در امر انتقال داده‎ها ایجاد کرده که موجب همه‎گیر شدن استفاده از اینترنت و گسترش و نو‎آوری‎های متنوع در حوزه‎های کاربرد آن گردیده است.

تمایل جهانی به استفاده از این کاربردها به نوبة خود گسترش عظیمی را در زیربنای فیزیکی ارتباط اینترنتی ایجاب کرده است. فراگیر شدن کاربردهای اینترنت موجب شده است که گاهی در اذهان عمومی «اینترنت» با کل «فناوری اطلاعات و ارتباطات» (ICT) مترادف فرض شود. شایان تأکید است که رسالت WSIS بسیار فراتر از اینترنت تعریف شده است. همة مسایل جامعه اطلاعاتی یا فناوری اطلاعات و ارتباطات موضوع اینترنت نیست. این مطلب در قطعنامه‎های WSIS صراحت دارد و توجه کارگروه راهبری اینترنت (WGIG) فقط معطوف به اینترنت است.

با این مقدمه، تعریف زیر از اینترنت را که پروژه راهبری اینترنت،(1)متشکل از گروهی از اساتید رشته‎های متنوع چند دانشگاه امریکا و سوئیس، پیشنهاد کرده است، مبنای بحث قرار می‎دهیم:

اینترنت اینترنت یک سامانه ارتباطات جهانی است که از اتصال شبکه‎های عمومی و خصوصی که از قراردادهای اینترنتی، یعنی IP، TCP، و قراردادهای مرکزی (هسته‎ای) وابسته به آن‎ها مانند DNS و قراردادهای مسیریابی بسته‎ای استفاده می‎کنند، پدید آمده است.
به احتمال زیاد این تعریف یا تعریفی نزدیک به آن توسط WGIG اتخاذ خواهد شد. لازم به ذکر است که اخیراً آقای ژائو(2) رئیس ITU مقاله‎ای حاوی نظرات خود منتشر کرده است (3) که در آن «اینترنت» کلیه خدمات، کاربردها و مسایل جانبی را نیزکه با سیاست‎های ملی ارتباط پیدا می‎کند دربر می‎گیرد. بعید است بتوان از این پیشنهاد که فراتر از تعریف متداول اینترنت است به یک تعریف منسجم عملیاتی رسید. مسایل جانبی مرتبط با اینترنت که ژائو مطرح کرده است باید در حد مربوط در بررسی «راهبری اینترنت» مورد بررسی قرار گیرد.

در مورد «راهبری اینترنت» پروژه راهبری اینترنت تعریف زیر را ارائه می‎کند:
راهبری اینترنت عمل جمعی دولت‎ها و/یا عاملان بخش خصوصی شبکه‎های متصل به اینترنت است که به منظور ایجاد توافق در مورد استانداردها، سیاست‎ها، مقررات و ضمانت‎های اجرایی و روش‎های حل اختلاف حاکم بر فعالیت‎های بین شبکه‎ای جهانی صورت می‎گیرد.
همینجا لازم است اشاره شود که تعریفی که از راهبری اینترنت اتخاذ می‎شود خود گویای دیدگاه اتخاذ شده نسبت به پدیده اینترنت و خط مشی عملی WGIG در برخورد موضوع راهبری اینترنت است. تعریفی که در بالا ارائه شد نوعی میانگین تعاریف پیشنهادی است. لازم است به دیدگاههای افراطی‎تر در این زمینه اشاره شود. از یک سو بسیاری از دست‎اندرکاران اولیه اینترنت و افراد و سازمان‎هایی که در رشد و تکوین اینترنت سهم اساسی داشته‎اند اصولاً از آغاز با مطرح کردن راهبری (governance) در اینترنت با دیدة بدبینی و احساس خطر از تهاجم نگریسته‎اند. از این دیدگاه، مشخصه اصلی اینترنت و دلیل رشد و مقبولیت عمومی آن، عدم تمرکز، حرکت خود جوش از پایین به بالا مبتنی بر ملاحظات و اولویت‎های فنی، و حساسیت به نیازهای ملموس و ابتکارهای بخش خصوصی، همه بدون هدایت مرکزی بوده است. از این منظر مطرح کردن موضوع «راهبری» حرکتی خلاف جهت تکامل طبیعی اینترنت و کوششی برای در بند کشیدن اینترنت توسط عوامل و دولت‎هایی است که از حرکت‎های خودجوش مردمی واهمه دارند. از سویی دیگر، طرفداران «حاکمیت بر اینترنت» که عموماً بعضی دولت‎ها یا نمایندگان دولت‎های کشورهای جهان سوم هستند، نگرانی‎های متعددی را مطرح می‎کنند که می‎توان معقول‎ترین آن‎ها را زیر عنوان نگرانی از«جهانی شدن افسار گسیخته» خلاصه کرد، جهانی شدنی که به زعم آن‎ها به سبب تفوق فنی و اقتصادی کشورهای پیشرفته، خود به خود موجب نفوذ فرهنگی یکسویه و عمیقتر شدن شکاف اقتصادی میان شمال و جنوب می‎شود. افراطی‎ترین ایده در این راستا سپردن کامل همة‌ شئون اینترنت به سازمان‎های بین‎الدولی مانند سازمان ملل متحد است.

آنچه مسلم است این است که هیچیک از دو دیدگاه افراطی امروز منجر به راه عملی نمی‎شود. از یک طرف اینترنت آن قدر در همة شئون اجتماعی و اقتصادی رخنه کرده است که دولت‎ها و مراجع عمومی نمی‎توانند آن را نادیده گرفته و مانند روزهای اولیه اینترنت، آن را کاملاً به حال خود رها کنند. از سویی دیگر عکس‎العمل‎های اقتدارگرایانه بعضی دولت‎های جهان سوم در جهت کنترل، محدودسازی و سرکوب حرکت‎های خودجوش هر چند که در جامة‌ مشروعیت و قانون ظاهر ‎شود، مانند مقاومت‎های دیگر در مقابل پیشرفت فناوری، نهایتاً محکوم به شکست است و فقط دسترسی به ثمرات مثبت اقتصادی و اجتماعی بالقوه را به تعویق می‎اندازد. تعریف معتدلی که در بالا ارائه شد دارای این حسن است که قلمرو مسایل قابل طرح در زمینه راهبری اینترنت را طوری محدود می‎سازد که امکان حصول توافق و پیشرفت عملی میسر می‎شود. ذکر یک مثال مشخص در این زمینه برای روشن شدن موضوع لازم است. در سامانه مخابراتی تلفنی سنتی، تعرفه‎ها و سهم مخابرات هر کشور طبق معاهدات بین‎المللی تنظیم و توزیع می‎شود و زیرساخت سخت‎افزاری معمولاً در مالکیت دولت‎ها یا در انحصارهای مشخصی قرار دارد. در مقابل، زیرساخت اصلی و شاهراه‎های اینترنت، که اکنون زیرساخت مخابراتی را تحت‎الشعاع قرار داده‎ است، براساس مرزهای جغرافیایی سنتی تعریف نشده و عمدتاً در اختیار بخش خصوصی و شرکت‎های چند ملیتی است. نتیجة مثبت این امر امکان توسعه سریع، حساسیت به نیاز بازار، و ارزان شدن میانگین نرخ ارتباط به سبب رقابت است. از سوی دیگر این ارزان شدن میانگین نرخ ارتباط توزیع یکسان ندارد و عملاً کشورهای جهان سوم به طور نسبی هزینه بسیار بالاتری را به دوش می‎کشند. این به دو جهت است. یکی اینکه سهامداران و دولت‎هایی که از کسب مالیات از شرکت‎های بزرگ منتفع می‎شوند همه در کشورهای پیشرفته صنعتی قرار دارند، و دیگر اینکه چون قراردادهای ارائه اتصال به شبکه، معاهدات دو جانبه هستند، معمولاً یک واحد ضعیف جهان سوم در مقابل یک شرکت نیرومند چند ملیتی هیچگونه قدرت مانور ندارد و ناچار به پذیرفتن تعرفه‎های تحمیلی است. یک جنبة این مسأله می‎تواند در دستور کار WGIG قرار گیرد و آن کوشش برای دستیابی به راهکاری برای تعدیل تعرفه‎ها و شیوه انعقاد قراردادهای بین‎المللی میان ارائه‎کنندگان خدمات اینترنتی در سطوح مختلف است که ممکن است از طریق ایجاد مراکز اتصال شبکه‎ای ناحیه‎ای یا با یارانه‎های بین‎المللی صورت گیرد. از طرفی دیگر «راهبری اینترنت» و وظیفة کارگروه نمی‎تواند شامل از میان برداشتن نابرابری‎های اقتصادی و صنعتی در جهان باشد که یکی از تبعات آن این عدم توازن است، و نیز هرگونه کوشش کار گروه در جهت بازگرداندن نظام‎اتصال اینترنتی به یک نظام بین‎الدولی مانند سیستم تلفن حرکتی عبث و بی‎حاصل‎خواهدبود.
بخش 2. دستور کار WGIG

در اعلامیه 11 نوامبر 2004 سازمان ملل متحد مبنی بر تشکیل کار گروه راهبری اینترنت(1)، ضمن یادآوری سه وظیفه کارگروه، به نقل از مارکوس کومر(2) هماهنگ‎کننده سوئیسی تشکیل کارگروه آمده است که «مسایلی که انتظار داریم مورد بررسی قرار گیرند شامل مدیریت منابع اینترنتی، امنیت شبکه، جرایم اینترنتی، spam و تعدد زبان‎ها می‎باشد». در این فهرست اشاره مستقیمی به «حقوق مالکیت فکری» نشده است که در بحث‎های مقدماتی مطرح بود، ولی می‎توان فرض کرد این مبحث که وجوه مهم قابل بحث در سطح بین‎المللی دارد در دستور کار گنجانده شود یا حداقل در چارچوب دو موضوع «مدیریت منابع اینترنتی» و «جرایم اینترنتی» مورد بحث قرار گیرد. همچنین مارکوس کومر در سخنرانی‎های خود قبلاً به «هزینه اتصال» و مشکلاتی که بخصوص کشورهای فقیر در این رابطه دارند اشاره کرده بود ولی این موضوع ظاهراً در دستور کار نیست و احتمالاً در بخش دیگری از فعالیت‎های WSIS پیرامون مسایل خاص کشورهای در حال رشد مطرح خواهد شد. البته زمینة «spam» با موضوع اخیر بی‎ارتباط نیست که در همین بخش به آن اشاره خواهیم کرد. به هر حال به نظر می‎رسد همانطور که در بخش قبل پیش‎بینی کردیم، WGIG مجموعة متعادلی متشکل از مسایلی که برای همه اقشار دست‎اندرکار اینترنت حایز اهمیت است برای بحث در قلمرو «راهبری اینترنت» برگزیده است،‌ مجموعه‎ای وسیعتر از آنچه در دوران آغازین اینترنت می‎توانست مورد بحث متخصصان باشد، ولی نه آنقدر وسیع که در برگیرنده ICT به مفهوم عام یا همة مسایل مورد بحث در زمینة جامعه اطلاعاتی باشد. در زیر هر یک از موضوع‎های ذکر شده در فوق را به اجمال بررسی می‎کنیم.
(2-1) مدیریت منابع اینترنتی

وقتی صحبت از منابع اینترنتی می‎شود معمولاً دو منبع شماره‎های اینترنتی (IP Numbers) و نام‎های دامنه اینترنتی (Internet Domain Names) مورد نظر است. برای اینکه یک دستگاه سخت‎افزاری (مانند رایانه شخصی، رایانه کارگزار، مسیریاب،…) دارای هویت اینترنتی باشد، یعنی در شبکه جهانی اینترنت قابل شناسایی باشد، لازم است این دستگاه دارای یک شماره اینترنتی منحصر به فرد باشد. شماره اینترنتی از چهار جزء ـــ . ـــ . ـــ . ـــ تشکیل شده است که هر جزء عددی از 0 تا 255 است. این صورت شماره‎گذاری که به IP Version4 (یا به اختصار IPv4) معروف است هنوز معمول‎ترین روش شماره‎گذاری است. از آنجا که حفظ کردن تعداد زیادی شمارة چهار جزئی کار ساده‎ای نیست، کاربر عادی معمولاً از نام دامنه اینترنتی استفاده می‎کند که گویاتر است و به خاطر سپردن آن ساده‎تر. مثلاً نام دامنه www.nic.ir نماینده 194.225.70.96 است. وقتی نام دامنه را در صفحه مرورگر تایپ می‎کنیم. این نام به کارگزاری فرستاده می‎شود که کار آن ترجمه نام به شماره اینترنتی است و این شماره را برای اتصال مقصد مورد نظر در اختیار شبکه قرار ‎گیرد. جزء اول سمت راست نام اینترنتی یا کد دو حرفی استاندارد اسامی کشورها و بعضی مناطق دیگر جهان است (مثل .ir برای ایران، .jp برای ژاپن، .tv برای جزایر تووالو،…)، یا یکی از پسوندهای عام مانند .com، .net، …. نوع اول را دامنه مرتبه اول کشوری (1) (به اختصار ccTLD)، و نوع دوم را دامنه مرتبه اول عمومی(2) (به اختصار gTLD) می‎نامند. بیش از 240 دامنه کشوری و در حال حاضر 15 دامنة مرتبه اول عمومی وجود دارد. از آنجا که نشانی هر دستگاه متصل به اینترنت باید به طور منحصر به فرد قابل شناسایی باشد، نوعی هماهنگی جهانی برای توزیع و حفاظت شماره‎ها و نام‎های اینترنتی لازم است. این هماهنگی شامل نظارت و مدیریت داده‎های تعدادی کارگزار مادر موسوم به کارگزارهای ریشه(3) است که در آن اطلاعات مربوط به دامنه‎های مرتبه اول نگاهداری می‎شود و مراجع نهایی نشانی‎یابی در جهان‎اند. این وظایف همواره به عهده سازمانی به نام IANA(4) بوده است که از ‎آغاز تا مدتی عملاً به دست یکی از پیشگامان اینترنت به نام جاناتان پوستل(5)، استاد دانشگاه کالیفرنیای جنوبی اداره می‎شد. از اواخر سال 1998 با تأسیس ICANN، اداره IANA به ICANN سپرده شد. به دلایلی، مدیریت این سه منبع اینترنتی، یعنی شماره‎های اینترنتی، نام‎های دامنه‎ اینترنتی و کارگزارهای ریشه به یکی از مسایل جنجالی راهبری اینترنت مبدل شده است. در زیر سعی خواهیم به طور خلاصه اهم موضوع‎های مورد بحث را تشریح کنیم هر چند که ناچاریم بررسی بعضی دلایل ریشه‎ای مناقشات را به بخش مربوط به ICANN موکول کنیم.
(2-1-1) شماره‎های اینترنتی

در مورد شمار‎های اینترنتی IPv4، کلیه شماره‎های قابل تخصیص را IANA میان چهار مرکز ثبت منطقه‎ای توزیع کرده است که این چهار مرکز ثبت نیز به نوبه خود شماره‎ها را میان ارائه دهندگان عمده خدمات اینترنتی (در حال حاضر حدوداً 8000 سازمان در سراسر جهان) توزیع می‎کنند. این چهار مرکز ثبت عبارتند از APNIC (برای ناحیه اقیانوس آرام و جنوب آسیا)، RIPE (برای اروپا، خاورمیانه، آسیای مرکزی و شمال آفریقا)، ARIN (برای بیشتر شمال آمریکا، بخشی از دریای کارائیب و جنوب آفریقا) و LACNIC (برای امریکای لاتین و بخشی از دریای کارائیب). به زودی یک مرکز ثبت مخصوص آفریقا نیز شروع به کار خواهد کرد. نقش IANA اکنون در این فعالیت بسیار محدود است و عمدتاً به هماهنگی لازم در برخی تغییرات توزیع میان مراکز ثبت که ضرورتاً ایجاد می‎شود اختصاص دارد. شکایتی که در این زمینه مطرح می‎شود توزیع نامتناسب (نسبت به جمعیت انسانی) تعداد شماره‎های IPv4 است به طوری که چند سال پیش به نظر می‎رسید شمارة کافی برای قسمت‎هایی از جهان مانند شرق آسیا موجود نباشد. در این زمینه سه نکته قابل ذکر است. نکته اول اینکه در بدو راه‎اندازی اینترنت که توسعة همه‎گیر آن و ظهور تجارت الکترونیک پیش‎بینی نمی‎شد، به نظر می‎آمد شماره‎های موجود عملاً غیرقابل استهلاک باشند و از اینرو به متقاضیان اولیه که عمدتاً دانشگاهها، مراکز علمی و بعضی صنایع کشور امریکا بودند با سهل‎انگاری بلوک‎های بزرگی از شماره‎های اینترنتی اختصاص یافت. ولی نکته دوم اینکه پس از جهانی شدن اینترنت و احساس کمبود شماره‎های IPv4 در بعضی مناطق جهان، از چند سال پیش یک برنامه به کارگیری شماره‎های استفاده نشده همراه با جابجایی شماره‎ها در امریکای شمالی آغاز شد که منجر به اصلاح قابل ملاحظه‎ای درتوزیع شماره‎ها شده است به طوری به نظر می‎رسد IPv4 تا سال‎ها کفاف نیاز را خواهد کرد. بالاخره نکته سوم ابداع یک سامانه شماره‎گذاری بسیار معظم به نام IPv6 است که استفاده از آن آغاز شده و احتمال استهلاک آن نمی‎رود. در اینجا لازم است به یک نکته اختلاف که اخیراً در مورد توزیع شماره‎های IPv6 بروز کرده است اشاره شود. در مقاله اشاره شده آقای ژائو رئیس ITU این پیشنهاد مطرح شده است که از آغاز، شماره‎های IPv6 یا بخش عمده‎ای از آن مانند پیش شماره‎های تلفنی برحسب هویت کشوری توزیع شود. این پیشنهاد عکس‎العمل شدید گروه مراکز ثبت چهارگانه منطقه‎ای را به دنبال داشته است. در بیانیه اخیر این گروه(1) پیشنهاد ژائو به دلایل زیر مورد انتقاد قرار گرفته است:

1- این پیشنهاد هیچ منطق فنی ندارد. مرزهای اتصال اینترنتی بر مرزهای سیاسی منطبق نیستند و شماره‎بندی براساس هویت کشوری می‎تواند مخل بهینه‎سازی مسیریابی باشد.

2- همانطور که نیاز به بازنگری در توزیع IPv4 نشان داد، پیش داوری کلان در مورد توزیع منابع اینترنتی معمولاً موفق نیست و باید یک نظام شناور مبتنی بر نیازهای واقعی و اولویت‎های فنی مبنای تصمیم‎گیری باشد.

3- پیشنهاد ژائو در واقع کوششی برای تفوق بخشیدن به نقش بخش دولتی به کمک یک تصمیم فنی فاقد حسن ذاتی است، و این خلاف روح موازنه میان بخش‎های دولتی و غیردولتی است. در هر صورت از آنجا که در کشورهایی که اینترنت تحت کنترل شدید دولت قرار دارد، عملاً یک اپراتور دولتی تأمین‎کننده اینترنت است، منظور نظر ژائو خود به خود تأمین می‎شود.

بعضی نمایندگان بخش خصوصی و جامعه مدنی نیز نظر ژائو را از این جهت که تسهیل‎کنندة سانسور، پالایش و شنود است، مورد انتقاد قرار داده‎اند.

(2-1-2) دامنه‎های اینترنتی

در مورد دامنه‎های اینترنتی، درجلسات مقدماتی و جانبی WSIS عمدتاً مسایل دامنه‎های کشوری (ccTLD) به پافشاری بعضی کشورهای در حال رشد مورد بحث قرار گرفته است ولی اشارة چندانی به دامنه‎های عمومی (gTLD) نشده است. به عقیدة نگارنده، این تمایل از سوء‎برداشت‎های تعدادی از نمایندگان کشورهای کمتر آشنا با اینترنت نشئت می‎گیرد و در واقع منبع اینترنتی اصلی که باید مورد بحث قرار گیرد gTLD هاست. در اینجا و بندهای بعدی کوشش خواهیم کرد این مطلب را تشریح کنیم.

اساس شکایت بعضی کشورهای در حال رشد از وضعیت ccTLDها را می‎توان در سه موضوع خلاصه کرد:

1- نام یک کشور یک سرمایة ملی است ولی مراکز ثبت دامنه‎ کشوری در بعضی کشورها به گونه‎ای خودمختار و مستقل از دولت متبوع عمل می‎کنند.

2- در مواردی که دولتی برای عزل سازمان ثبت دامنة آن کشور و انتقال امتیاز به سازمان دیگری اقدام کرده است عکس‎العمل ICANN کند و دیوان سالارانه بوده است.

3- اساساً نباید ICANN که یک شرکت خصوصی ثبت شده در ایالت کالیفرنیای کشور امریکا است و تأسیس و تداومش به تفاهم‎نامه‎ای با وزارت بازرگانی امریکا وابسته است، نقشی در رابطه با مراکز ثبت دامنة‌های کشورهای دیگر داشته باشد.

سه مورد بالا را یک به یک مرور می‎کنیم. در مورد (1)، سند RFC I591 که در ماه مارس 1994 تدوین شده و هنوز معتبرترین سند مدیریت دامنه‎های اینترنتی است صریحاً به دو اصل ذیربط اشاره دارد، یکی اینکه سیاست داخلی استفاده از دامنة کشوری فقط به جامعة اینترنتی کشور مربوط (اعم از دولت، بخش خصوصی، ….) ارتباط دارد و تنها ملاحظة جهانی، رعایت قراردادهای فنی است که بدون آن شبکة جهانی دچار اختلال می‎شود، و دوم اینکه مدیریت دامنة هر کشور باید مقیم آن کشور باشد و بدین‎ترتیب تابع قوانین و مقررات آن کشور خواهد بود (استثناهای جزیی از قاعده اخیر در مورد افعانستان در دورة طالبان و عراق در دوران صدام حسین وجود داشت که مراکز ثبت دامنه کشوری در خارج از کشور بودند ولی فقط وجود صوری داشتند و عملی انجام نمی‎دادند). برای هر کشور یا منطقه درج شده در فهرست ISO 3166-1، و به طور کلی برای هر دامنه اینترنتی مرتبه اول (TLD)، یک سازمان ثبت مادر وجود دارد. نحوة‌ دریافت امتیاز مرکز ثبت دامنة‌ کشوری در همة موارد بدینصورت بوده است که اولین متقاضی واجد شرایط فنی، مجوز لازم را از IANA دریافت کرده است. اکثر این مراکز، سازمان‎های دانشگاهی و پژوهشی بودند که پیشرو تأسیس شبکه اینترنت در کشور خود شدند، بعضی به همان صورت باقی مانده‎اند و بعضی دیگر به شرکت‎های غیرانتفاعی یا حتی انتفاعی تبدیل شده‎اند. در پاره‎ای موارد دولت مستقیماً تصدی این کار را به عهده گرفته است که موارد اخیر عموماً موفق نیستند. در هر صورت مراکز ثبت دامنه کشوری از قوانین کشور مستثنی نیستند و اصولاً حیطه مقررات و الزامات فنی بین‎المللی تداخلی با قوانین کشوری ندارد. در مورد دامنه‎های کشوری موفق‎تر (از نظر تعداد ثبت دامنه) نوعی هماهنگی و همزیستی نهادینه میان مرکز ثبت، دولت، بخش خصوصی و سایر طرح‎های ذینفع برقرار شده است و این شامل اکثر کشورهای پیشرفته صنعتی است. به نظر می‎آید آنچه شبهة خود مختار بودن مراکز ثبت دامنه را در ذهن بعضی دولتمردان کشورهای در حال رشد پدید آورده است یکی در واقع فقدان قوانین کشوری در زمینة اینترنت است و دیگری تمایل به رفتار حاکی از انحصار و اقتدار در میان وزارتخانه‎های پست، تلگراف و تلفن (بسیاری با نام‎های مدرن‎تر) که عادتاً خود را متولی هر گونه ارتباط متکی بر امواج الکترومغناطیسی فرض کرده‎اند. اینکه پدیده اینترنت تفاوت‎های اساسی با موضوع تلفن دارد و علمدار رشد و پیشرفت اینترنت در کشورهای صنعتی جهان مراکز علمی و بخش خصوصی بوده‎اند هنوز برای بسیاری از دولتمردان کشورهای در حال رشد تفهیم نشده است. در مورد شکایت (2)، ICANN از یک طرف با این مشکل منطقی روبروست که IANA مجوز ثبت دامنة‌ کشوری را در آغاز با نظر دولت‎های مربوط (که اکثراً نسبت به این جریان بی‎اعتنا بودند) صادر نکرده است که اکنون صرفاً به دستور آن‎ها و بدون مدرک و دلیل قانع‎کننده بر ناتوانی فنی یا حرفه‎ای صاحب امتیاز، مجوز را به دیگری واگذار کند. از طرفی دیگر، ICANN خواهان روابط حسنه با مراجع رسمی کشورهاست. برای رفع این معضل، ICANN روشی در این مسایل دارد که طبق آن سعی می‎کند طی فرآیندی که گاهی وقتگیر است توافقی میان طرفین برقرار کند و اگر چنین توافقی ممکن نشد، آنگاه پس از حصول اطمینان از اینکه تغییر مرکز ثبت، اختلالی در شبکة‌ جهانی و حقوق دارندگان دامنه‎های موجود یک کشور پدید نمی‎آورد، انتقال لازم را انجام می‎دهد. کند بودن این فرایند طبیعی است زیرا که از یک سو اینترنت در بیشتر کشورها با مالکیت دولتی ایجاد نشده است و سایر اقشار واجد حقوق مادی و معنوی در آن هستند، و از سویی دیگر، مجموعة شبکه‎های جهانی طوری در هم تنیده است که انجام تغییرات اساسی در مراکز پخش نشانی‎های اینترنتی باید با نهایت احتیاط فنی صورت گیرد به طوری که اختلالی در شبکة جهانی ایجاد نشود. شکایت سوم مطرح شده در بالا ذاتاً متفاوت از دو مورد قبلی است و در جای طبیعی خود که بخش چهارم مقاله است به آن پرداخته خواهد شد.

ادامه

ITanalyze.ir - به نظر می رسد کاهش تعرفه اینترنت بیشتر به نفع کاربران شهرستان ها تمام می شود. وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات سرانجام اعلام کرد که تعرفه اینترنت را تا 50 درصد کاهش می دهد و به این ترتیب به وعده خود عمل کرد. اما برخی از آگاهان معتقدند از آنجا که در تهران بخش خصوصی به عنوان ارایه دهنده خدمات اینترنتی از مدت ها قبل در حال ارایه این سرویس بوده به نظر نمی رسد که این کاهش قیمت ها تاثیر زیادی بر کاربران تهرانی داشته باشد.
کارشناسان دلیل این امر را قیمت های بالاتر مخابرات نسبت به سرویس دهندگان بخش خصوصی و از سوی دیگر سود بسیار اندک ISP ها می دانند چراکه در حال حاظر گفته می شود که ISP ها تنها با درآمدی که از طریق کار VOICE (تلفن های اینترنتی) به دست می آورند مشغول به ادامه کار بوده و سرویس اینترنت سودی برای آنها ندارد.
لذا و به این ترتیب دو دیدگاه وجود دارد. اول آن که برخی معتقدند که این کاهش 50 درصدی برای کاربران نهایی هیچ تغییری ایجاد نخواهد کرد و برخی نیز معتقدند که از این 50 درصد تنها 10 تا 15 درصد نصیب کاربران نهایی خواهد شد. حتی یکی از ارایه دهندگان خدمات اینترنتی می گوید: اگر فشار روانی ناشی از کاهش 50 درصدی قیمت ها وجود نداشت شاید همین میزان (10 تا 15 درصد احتمالی) نیز قیمت ها برای کاربران نهایی کاهش نیابد.
اما این وضعیت در شهرستانها تا حدودی تفاوت می کند چراکه بخش خصوصی در بسیاری از شهرستانها حضور نداشته و اکثر کاربران خدمات خود را از مخابرات دریافت می کنند. به این ترتیب اگرچه هیچ کدام از ارایه دهندگان اینترنت در بخش خصوصی به رقم روشنی در خصوص کاهش قیمت اینترنت در مرحله نهایی (کاربران) اشاره ای نمی کنند ولی به نظر می رسد که این کاهش تعرفه با توجه به مسایلی که به آنها اشاره شد بیشتر در شهرستان ها محسوس باشد.
با این حال جای طرح این پرسش وجود دارد که آیا وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات و مشخصاً شرکت ارتباطات دیتا طرح و یا نظارتی بر قیمت نهایی ارایه خدمات اینترنتی به کاربران دارند یا این خود ISP ها هستند که به تعیین نهایی قیمت برای کاربران می پردازند؟ و بالاخره اینکه اگر این ISP ها هستند که به تعیین قیمت ها خواهند پرداخت، روش محاسبه آنها بر چه اساس و معیاری خواهد بود؟

علی شمیرانی - تاریخ کاربری اینترنت در ایران این روزها شاهد شکل گیری یک تجربه جدید و در نوع خود مهم است. تجربه ای که نتایج بسیار متنوع و قابل توجهی نیز به همراه داشته و خواهد داشت. امروز اینترنت در ایران به یک ابزار نسبتاً مهم تبلیغاتی تبدیل شده است. رویدادی که می تواند تبعات خاصی را برای اهمیت و توسعه کاربری اینترنت در ایران منجر شود.
شمار کاربران اینترنت در ایران در سال 1994 از 250 نفر فراتر نمی‌رفت، اما اکنون بیش از 5/2 میلیون ایرانی به صورت دائم و 5/3 میلیون نفر به صورت کاربر غیردائم از اینترنت استفاده می‌کنند. به این ترتیب ضریب نفوذ اینترنت از صفر در سال 1944 به 3/5 در سال 2003 افزایش یافته است.

بر اساس برآوردها پیش بینی می شود که شمار کاربران اینترنت در سال 2004 به 5 میلیون و 600 هزار نفر، در سال 2005 به 15 میلیون نفر و در سال 2007 به 35 میلیون نفر افزایش یابد.(منبع)
این گزارش و آمار موجود درآن به سال 82 بازمی گردد و پیش بینی های آن نیز تا حدودی درست از کار درآمده است.
در حال حاظر تقریباً اکثر کاندیداهای انتخابات ریاست جمهوری به شکلی دارای یک وب سایت شخصی و در مواردی حتی وبلاگ بوده و از این رسانه به نحو مطلوبی در حال بهره برداری هستند. چرا که آنها به این ترتیب می توانند به ساده ترین و در عین حال موثرترین شکل ممکن افکار و عقاید خود را در معرض دید مردم سراسر جهان بگذارند.اما گذشته از باور مسوولان به تاثیر و میزان نفوذ اینترنت در کشور موضوع مهم دیگری نیز وجود دارد که جای تامل دارد. قرار است یکی از این نامزدها رییس جمهور ایران شود. رییس جمهوری که سایت شخصی دارد.
اگرچه شاید برخی بگویند که این تنها روشی برای کسب آرای بیشتر بوده و اینترنت فقط یک رسانه تبلیغاتی موقت محسوب می شود، فرض که چنین چیزی درست باشد آما در این خصوص نباید فراموش کنیم که در گذشته حتی همین رویکرد نیز به اینترنت وجود نداشته و این شکل استفاده از اینترنت با توجه به نگرانی ها و نگاه های نه چندان مطلوب به این پدیده در کشور می تواند زمینه ساز فرهنگ سازی و آشنایی بیشتر با تاثیرات مثبت اینترنت را در پی داشته باشد.
به هر حال نگاهی به میزان سایت ها و وبلاگ های شخصی و غیر شخصی ایجاد شده در اینترنت طی ماه های اخیر آن هم قبل از انتخابات ریاست جمهوری همه نشان از باور عمومی در نقش و جایگاه اینترنت

محمود اروج‌ زاده - فیلتر شدن سایت‌های فارسی روبه افزایش است. این را کاربران ایرانی به صورت یک موج آرام ولی پیش رونده احساس می‌کنند؛ اما فقدان هرگونه سازوکار و دستاویز قانونی برای پیگیری مسئله و استیفای حقوق، باعث شده که جنبه‌های حقوقی، قضایی و بین‌المللی این امر مغفول بماند و روندی که فیلترینگ پیش رو دارد، بدون مانع خاصی ادامه یابد. اما آیا این مسئله می‌تواند دلیلی بر بی‌توجهی نسبت به واقعیات بارز داخلی یا جهانی باشد؟

1- فیلترینگ درجهان اصولاً با 2 انگیزه اخلاقی و سیاسی مورد توجه قرار می‌گیرد، ولی ساختار سنتی و مذهبی جامعه ما که در موارد پیشین هم (همانند ویدئو و ماهواره) از خطرات اخلاقی عبور کرده، اکنون نیز نمی‌تواند چندان موضوع هشدار جدی خطرات اخلاقی اینترنت باشد. در چنین فضایی است که شائبه سیاسی بودن فیلترینگ پررنگ‌تر می‌شود، به ویژه این که در عمل نیز مصادیق بیشتری از سایت‌های سیاسی درمقایسه با موارد غیراخلاقی دیده می‌شود. البته برخی موارد چنان ابهام‌برانگیز است که نمی‌توان هیچ قضاوت دقیقی ارائه نمود، مثلاً سایتی مانند اورکات که اساساً در هیچ یک از این دو مقوله نمی‌گنجد، مدتی است که در لیست فیلترینگ است و عجیب این که برخی مراجع مسئول فیلترینگ(به ویژه مخابرات) آن را تکذیب کرده‌اند، اما کاربران چیز دیگری می‌بینند.

2- یک تحقیق دانشگاهی که اخیراً در تحلیل محتوای مطالب سایت‌های معروف خبری-سیاسی فارسی زبان انجام شده، یافته‌های جالبی به همراه داشته است، از جمله این که بیش از 70 درصد مطالب این سایت‌ها «خبر» است و بیش از 95 درصد این سایت‌ها، با لحن رسمی روزنامه‌ای مطالب خود را ارائه می‌دهند و زبان انتقادی، توهین‌آمیز و طنز در کمتر از 5 درصد آنها دیده می‌شود. استفاده از الفاظ زشت و رکیک هم در هیچکدام مشاهده نشده است