ITanalyze

ع. سعیدی - شما در هر سنی که باشید می توانید از اینترنت استفاده های متعددی بنمایید. اینترنت فقط یک سرگرمی نیست، بلکه به شما اجازه می دهد که با دوستان و خانواده تان در تماس باشید اطلاعات بیشماری را به دست آورید.
شما در هر سنی که باشید می توانید از اینترنت استفاده های متعددی بنمایید. اینترنت فقط یک سرگرمی نیست، بلکه به شما اجازه می دهد که با دوستان و خانواده تان در تماس باشید اطلاعات بیشماری را به دست آورید. سایت های آموزشی بسیاری وجود دارد که شما در آنها می توانید سرگرمی ها ، موسیقی، و ورزشها و خیلی از چیزهای دیگر مورد علاقه تان را به دست آورید. به احتمال زیاد شما که در وبلاگ این مقاله را می خوانید لازم نیست فواید اینترنت را برایتان برشمارم زیرا خودتان به خوبی از آنها اطلاع دارید.

فضای اینترنت شبیه یک شهر بزرگ است که در آن کتابخانه ها، دانشگاه ها، موزه ها، مکان هایی برای سرگرمی و فرصت های فراوانی برای ملاقات افراد عجیب و غریب در تمامی گردشگاه ها وجود دارد. اما شبیه هر جامعه دیگری برخی از افراد و مکان ها هستند که باید از آن ها اجتناب نمود و یا با احتیاط فراوان به آنها نزدیک شد.
اگر شما یک نوجوان و یا جوان و یا حتی یک والد باشید ممکن است احساس کنید که برای شما همانند کودکان کنترل و قید و بندی لازم نیست. ممکن است حق با شما باشد، ولی اینکه شما بزرگتر هستید به این معنی نیست که خطری شما را تهدید نمی کند. در حقیقت نوجوانان و گاهی جوانان از بچه های کوچک هم بیشتر در معرض خطرات اینترنت قرار دارند. این گروه سنی نسبت به کشف گوشه و کنارها و شکاف های اینترنت کنجکاوترند؛ آنان احتمالاً بیشتر جذب گروه های غیر همسال می شوند و متاسفانه اغلب طعمه شکارچیان اینترنتی می گردند.

قبل از اینکه به خطرات اینترنت بپردازیم اجازه دهید این نکته را بیان کنم که روزانه ملیون ها نفر وارد اینترنت شده و اغلب هم دچار خطری نمی گردند. راهی که باعث می شود ما سالم بمانیم این است که خطرات اینترنت را بشناسیم و چند قانون ساده را رعایت نماییم تا از آسیب ها در امان باشیم. با رعایت این قوانین شما خطرات اینترنت را به حداقل می رسانید، ولی هرگز نمی توانید همه این خطرات را به کلی از زندگیتان حذف نمایید.
● خطرات عمومی اینترنت

این طور نیست که شما هر خطایی در اینترنت مرتکب شوید دچار خطرات جسمی شوید. اتاق های گفتگو (چت روم ها) ، گروه های خبری، وب سایت ها (طبق مصوبه فرهنگستان منزلگاه ها) و مکان هایی دیگر وجو دارد که حاوی مطالب و مواردی هستند که ممکن است شما را ناخشنود سازند. به عنوان مثال مسایلی مثل هرزه نگاشته ها ( عکس ها و نوشته هایی راجع به مسایل جنسی یا مطالب مستهجن) و مسایلی که به ترویج خشونت و الحاد و فس علیهذا می پردازند هر انسان آزاده ای را آزار می دهند. همچنین این پایگاه ها ممکن است شامل موادی باشند که از عقاید و نگرش های منفور حمایت کنند و یا بحث هایی را پوشش دهند که شما آنها را زننده و یا نامطبوع می دانید. در واقع مهم نیست که آنها چیستند ولی چیزی که مهم است این است که شما این حق و این توان را دارید که بی درنگ خود را از هر ناحیه ای که احساس خطر کردید خارج سازید.
● خطرات جسمی

جدی ترین خطری که ممکن است شما را در اینترنت تهدید کند این است که فردی شما را آزار دهد و یا مورد سؤاستفاده قرار دهد. این خطر می تواند از ارسال اطلاعات ( عکس ها و مطالب شخصی) ایجاد گردد. در کشورهای غربی مواردی وجود دارد که نوجوانان توسط افرادی شیاد از طریق اینترنت اغفال گردیده و از خانه فرار می کنند یا دزدیده می شوند و یا مورد سؤاستفاده جنسی قرار می گیرند. هر چند میزان این موارد معمولاً خیلی کم است ولی وقتی رخ دهند خیلی فاجعه انگیز خواهند بود.
● خطرات اقتصادی

اینترنت شبیه بسیاری از مکان های دیگر دنیا ، محلی است که افرادی سعی می کنند پول شما یا خانواده تان را بگیرند و یا شما را با آگهی های ناخواسته شان به ستوه آورند. ( مثل پیام های بازرگانی ۷ دقیقه ای بین سریال های محبوبی مثل شب های برره- هر چند حسین کوچولوی ما این پیام ها رو خیلی دوست داره!). در مورد این پیام ها مخصوصاً وقتی خیلی احتیاط کنید که آگهی هایی شبیه اینکه « خیلی سریع ثروتمند شوید» را به شما پیشنهاد می دهند و به شما قول می دهند با یک چشم به هم زدن پول زیادی به دست آورید. چنین پیام های بسیار جذابی ممکن است در مورد کم کردن وزن و یا ... نیز مطرح شوند. اگر احساس کردید که معنی یک آگهی این بود که « اگر واقعیت داشت خیلی خوب می شد» در واقعیت آن شک کنید!

هیچ کس در فضای اینترنت فکر رعایت آداب را نمی کندو وقتی شما آن لاین هستید به ویژه در اتاق های گفتگو این امکان وجود دارد که شما پیام هایی ناخوشایند که به صورت آشکار و وقیحانه پیشنهادهای جنسی بدهند دریافت نمایید. حتی افرادی که در دنیای واقعی افرادی «نجیب» و «خوب» اند ، ممکن است در فضای اینترنت آداب معاشرت را فراموش کنند. علت اصلی این پدیده بازداری زدایی است که در فضای اینترنتی اتفاق می افتد. بازداری زدایی یعنی اینکه فرد چون در گمنامی به سر می برد خیلی از موانعی که در جهان باعث طرز عمل جامعه پسندی می شوند از بین می روند.
● خطرهایی در قلمروهای خاص

▪ وب سایت ها

وب سایت ها به شما این فرصت را می دهند که روزنامه بخوانید، موزه ها را سیاحت کنید، از کتابخانه ها بازدید کنید، سرزمین های دور را ببینید، بازی کنید، به تصاویر نگاه کنید، خرید نمایید یا برای انجام امور تحصیلی و تحقیقی از آنها کمک بگیرید. شما می توانید سرگرمی هایتان را دنبال کنید، برای مسافرت برنامه ریزی کنید و بسیاری از کارهای دیگر. در مورد هر موضوعی که تصور کنید میلیون ها وب سایت وجود دارد.

برخی از این سایت ها فوق العاده اند و برخی خنثی و تعدادی هم حاوی عکس ها و مطالبی هستند که باید از آنها اجتناب نمود. این سایت ها ممکن است حاوی مطالب بیمعنی و مهمل، نژادپرستانه، سکسی، و یا اطلاعات غلط باشند.
ـ هشدار:

علاوه برنمایش اطلاعات سایتها ممکن است گاهی اوقات از شما درخواست اطلاعاتی در مورد خودتان نمایند. این اطلاعات ممکن است شامل نام ، ادرس، یا ادرس ایمیل تان باشند. این کار ممکن است برای به دام انداختن شما باشد.در بهترین حالت ممکن است هر موقع صندق ایمیلتان را باز کنید پر آگهی های بازرگانی باشد. و در بدترین حالت ممکن است از این اطلاعات برای سؤاستفاده از شما استفاده شود. فقط به خاطر اینکه یک وب سایت متعلق به فردی معروف یا سازمانی مشهور است به آن اعتماد نکنید.
اتاق های گفتگوهای همزمان یا همان چت روم ها به شما اجازه می دهند که در یک گفتگوی زنده با مردم در اطراف جهان شرکت کنید. یک چت روم شبیه یک مهمانی است ، فقط شما به جای گفتن تایپ می کنید. انواع اتاق های گفتگو بسته به سرویسی که شما استفاده می کنید، متنوع است. بعضی از چت روم ها فقط برای گفتگوهای آزاد هستند. همه افراد در این اتاق ها تقریباً نقش یکسانی دارند. برخی از اتاق ها معتدل ترند به این صورت که در آن ها سخنرانی وجود دارد که شرکت کنندگان و بحث را رهبری می کند. بعضی از اتاق ها ناظران یا نگهبانانی دارند که که مسئول حفظ نظم اند، ولی حتی در این اتاق ها هم چیزی که شما تایپ می کنید فوراً نمایش داده می شود. ناظر می تواند بر روی فردی خارج از اتاق کلیک کند که به روشی نامناسب عمل می کند، ولی باز مشکل اینجاست وقتی رفتار نادرست اتفاق افتاد ناظر متوجه می شود. و نکته دیگر اینکه اگر دو نفر وارد گفتگوی خصوصی با یکدیگر شوند ناظر بیخبر خواهد ماند.
● آیا می دانید که

چت احتمالاً خطرناک ترین قسمت و قلمرو اینترنت است. همانند سایر قسمت ها و نواحی در اینترنت شما نمی دانید چه افرادی در آنجا هستند؛ بنابراین چیزی را که در دنیای واقعی در مکانی عمومی به کسی نمی گویید در چت نیز نگویید.دوست شدن با دیگران و برقراری ارتباط با آنها در چت روم ها امری عادی است. گاهی اوقات وقتی دو نفر خود را به طور واقعی معرفی می کنند این ارتباط اگر اهداف نادرستی در پشتش نباشد ممکن مفید باشد ولی داستان های ناخوشایندی هم در این زمینه وجود دارد.
چت روم ها گاهی و البته در کشور ما اغلب بوسیله افرادی برای بهره برداری از دیگران مورد استفاده قرار می گیرند. گاهی اوقات شکارچیان از این اتاق ها برای پیدا کردن طعمه های خود استفاده می کنند. دو نکته را در این زمینه به به دو نکته توجه اکید داشته باشد. اول اینکه هیچکس خود را بد معرفی نمی کند و دروغ در این مورد زیاد وجود دارد. گاهی فردی که خود را دختری نوجوان معرفی می کند ممکن است مردی ۴۰ ساله باشد و یا بالعکس.
دوم اینکه هرگز حتی با افرادی که خود را افراد بزرگسال و ناصح و صالح جلوه می دهند اطلاعات شخصی ندهید.

برخی از اتاق های گفتگو را من همانند پشت درب دستشویی های رستوران های بین راهی تهران- مشهد می دانم!! که در آنها حتی فرد از انسان بودن خود شرمنده می شود.در ضمن اعتیادزاترین قسمت اینترنت همین چت کردن است.
اینترنت یکی از نوآوری های سال های اخیر است که ظهورش هم امیدبخش و هم نگران‌کننده بوده است. امید بخشی آن به خاطر ایجاد امکاناتی مثل اطلاع‌رسانی به سریع‌ترین ، گسترده‌ترین و کارآترین شکل، برقراری ارتباط صوتی و تصویری با اقتصادی‌ترین روش، دسترسی سریع و آسان به اطلاعات مفید ، بهبود بخشیدن وضعیت آموزشی و فواید بیشمار دیگری در حوزه‌هایی مثل تجارت، سرگرمی، و ... می‌باشد. بیم و نگرانی از اینترنت هم به خاطر خطرات بالقوه آن برای تمامی افراد جامعه و بویژه کودکان و نوجوانان می باشد. لازمه تحقق بخشیدن به این امید این است که بزرگسالان مسئول و اولیای امور نگرانی‌های موجود را مدنظر قرار دهند و گام‌های مسؤلانه‌ای نیز در جهت کاهش یا رفع این نگرانی‌ها بردارند.
یکی از خطرات عمدة اینترنت مربوط به قابلیت استفاده از آن برای دسترسی آسان به «هرزه‌نگاری» می‌باشد. بخشی از فضای اینترنت را مواد و مطالب جنسی آشکار اشغال کرده است و روزانه وب‌سایت ‌ها و صفحات شخصی متعددی به آثار موجود در این زمینه اضافه می‌گردد. هرزه‌نگاری امروزه به مدد تکنولوژی‌های جدید و ویژگی‌های منحصربه‌فرد شبکه جهانی اینترنت از لحاظ تولید، توزیع و مصرف گسترش فوق‌العاده‌ای یافته است و به صورت یک تجارت عظیم درآمده است که سالانه میلیاردها دلار را نصیب کسانی می‌سازد که حاضرند به خاطر به‌دست آوردن این ثروت ارزش‌های اصیل انسانی را نابود سازند.
هرزه‌نگاری و صنعت سکس تاثیرات منفی فراوانی از خود بر‌جای می‌گذارد. این تاثیرات مخرب هم برای کسانی است که در تولید و توزیع چنین آثاری فعالیت می‌کنند و هم برای کسانی است که درگیر مشاهده و مصرف این آثار می‌باشد. زنان و کودکان دو گروه از افراد جامعه هستند که برای تولید آثار هرزه‌نگاری مورد سؤاستفادة استثمارگران جنسی قرار می‌گیرند. مشاهده اتفاقی و یا عمدی چنین آثاری نیز ضربات مهلک‌تری را بر زنان و کودکان و به تبع آن بر پیکره جامعه وارد می‌سازد.
کشور ما هرچند در تولید این آثار حداقل در سطح تجاری نقشی ندارد ولی بدیهی است که از اثرات منفی آن بر روی مشاهده‌گران و سایر افراد جامعه مصون نخواهد بود. مطرح کردن چنین موضوعی از این ایده سرچشمه می گیرد که سکوت درباره این مساله به هیچ وجه راه‌حل مناسبی نیست و فقط بر پیچیدگی و گسترش مشکل می‌افزاید. به همین دلیل برای آگاه ساختن مسؤلین تربیتی، مربیان، والدین و سایر افراد سیاست گذار در حوزه‌های دخیل در مساله ، موضوع هرزه‌نگاری در این مقاله مطرح گردیده است. در این نوشتار سعی شده است تا با استفاده از منابع مختلف تاثیرات هرزه‌نگاری بر تمامی افراد جامعه به‌ویژه بر زنان و کودکان مورد بررسی قرار بگیرد. این موضوع از مسایلی است که تا کنون کمتر در داخل کشور ما به آن پرداخته شده باشد به همین خاطر منابع فارسی اندکی در این زمینه موجود می باشد و به اجبار بیشتر از منابع انگلیسی برای ارایه شواهد و اسناد استفاده شده است.

امروزه در زندگی انسانها علم، تکنولوژی و فناوری اطلاعات با سرعت برق آسایی در حال پیشرفت است و توسعه سامانه‌های رایانه‌ای و اینترنتی بیشتر از سایر عرصه‌های اطلاعاتی زمینه را برای پیشرفت بشر فراهم نموده است.

در این بین شهرستان بروجرد نیز تحت تاثیر این پیشرفتها قرار گرفته که افزایش تعداد مراکز اینترنتی (کافی نت) در مناطق مختلف این شهر گواهی بر این مهم است.

این مراکز در بروجرد هر ساعت از روز با حضور تعداد زیادی از کاربران رایانه مواجه‌اند که گاها به دلیل حضور پرتعداد کاربران، افراد ساعتها منتظر و یا از قبل باید نوبت رزرو کنند.

مسوول یکی از مراکز اینترنتی در بروجرد می‌گوید: این مرکز با داشتن ‪۱۰‬ دستگاه رایانه روزانه پذیرای بیش از ‪ ۶۰‬کاربر است.

مصطفی گودرزی افزود: بیشتر از ‪ ۹۵‬درصد مراجعه‌کنندگان به این مراکز را جوانان و نوجوانان تشکیل می‌دهند که اغلب پسرها هستند.

وی اظهارداشت: بیشتر این افراد وقت خود را در اتاقهای گفت و گو (چت) می‌گذرانند و در این راستا از ابزارهای جانبی مانند میکروفن، هدفون دوربین نیز استفاده می‌کنند.

وی گفت: تعداد کمی از کاربران نیز در سایتهای علمی و خبری به جستجو و مطالعه می‌پردازند.

یکی از کاربران اینترنتی نیز گفت: به‌دلیل نداشتن رایانه مناسب در منزل، بیشتر وقت خود را در این محیط سپری می‌کنم.

مهدی روزبهانی افزود: از طریق اتاقهای گفت و گو با دوستان زیادی از استانها و حتی کشورهای دیگر آشنا شده‌ام که دیدن و صحبت کردن با آنها از طریق رایانه بسیار لذت بخش است.

وی اظهار داشت: در شهرستان بروجرد اماکن و وسایل تفریحی مناسب جوانان و نوجوانان چندان موجود نیست و بنابراین اغلب این افراد وقت خود را از طریق اینترنت و یافتن دوستانی جدید پر می‌کنند.

وی گفت: بی‌شک اینترنت منافع بیشماری دارد اما نباید از مضرات و اثرات مخرب آن غافل بمانیم و اجازه دهیم تا این شاهراه اطلاعاتی ما را از مسیر زندگی خارج کند.

به‌گزارش ایرنا اینترنت با جذابیتهای منحصر به فرد، بسیاری از خانواده‌ها را متوجه خود کرده و هم‌اکنون طیف وسیعی از کاربران اینترنت در منازل را کودکان و نوجوانانی تشکیل می‌دهند که تمام وقت خود را صرف استفاده از رایانه سپری می‌کنند.

یک استاد دانشگاه آزاد اسلامی بروجرد گفت: استفاده از هر گونه وسیله ارتباطی مانند ماهواره، تلفن همراه، کامپیوتر و اینترنت اگر بدون آموزش استفاده صحیح همراه باشد، تبعات منفی و نامطلوبی در رشد عاطفی و شخصیتی کاربر خواهد داشت.

مهرداد گودرزی افزود: باید کاربرد صحیح استفاده از اینگونه وسایل را به جوانان و نوجوانان آموزش داد و استفاده از آنها در منزل در اتاقهای عمومی و با حضور همه اعضا خانواده انجام شود.

وی اظهار داشت: مشاهده تصاویر و سایتهای مستهجن و غیراخلاقی باعث بلوغ زودرس در فرزندان می‌شود که والدین باید با بکارگیری قفلهای نرم‌افزاری و نظارت غیر مستقیم خود و تنها با آموزش، فرزندان را به استفاده مناسب از این دنیای فناوری تشویق نمایند.

وی گفت: متاسفانه هیچگونه نظارتی بر فعالیت مراکز اینترنتی (کافی‌نت) در شهر انجام نمی‌شود در حالی که این مراکز با داشتن ابزارهای پیشرفته جوانان و نوجوانان زیادی را جذب نموده‌اند.

گودرزی افزود: یافتن دوستان ناباب و افرادی که از نظر مسایل اجتماعی دچار مشکل هستند یکی دیگر ازاثرات نامطلوب استفاده از اتاقهای گفت و گو در مراکز اینترنتی بدون نظارت است.

وی تاکید کرد: باید مرکزی دولتی به عنوان متولی این مهم تعیین شود تا شاهد بروز دیگر مسایل اجتماعی نباشیم.

بر اساس آمار موجود هم اکنون حدود ‪ ۱۵‬مرکز اینترنتی در بروجرد فعالیت می‌کنند.

برگزیدگان جوایز وبی (Webby Awards) سال ۲۰۰۸ میلادی مشخص شدند. جوایز وبی، مسابقه بین‌المللی در حوزه اینترنت است که از سال ۱۹۹۶ میلادی به‌وسیله آکادمی بین‌المللی علوم و هنرهای دیجیتال در کشور آمریکا برگزار می‌شود.

به گزارش همشهری آنلاین امسال در دوازدهمین دوره جوایز وبی، برگزیدگان در 4 بخش اصلی و بیش از ۱۰۰ حوزه توسط کارشناسان و کاربران اینترنتی انتخاب شدند.

آکادمی علوم و هنرهای دیجیتال هر ساله براساس رای داورانی که از کارشناسان فناوری اطلاعات تشکیل شده‌اند برگزیدگان حوزه مختلف دنیای دیجیتال را مشخص می‌کند. کاربران اینترنتی هم در بخش‌های مختلف به برگزیدگان‌شان رای می‌دهند تا در هر حوزه برگزیده کارشناسان و برگزیده مردم انتخاب شود. جوایز وبی که به اسکار اینترنتی هم معروف است از جمله معتبرترین جوایز برگزیدگان حوزه اینترنت محسوب می‌شود.

انتخاب‌ها در 4 گروه اصلی وب‌سایت‌ها، آگهی‌های تعاملی، فیلم‌ها و ویدئوهای آنلاین و موبایل انجام می‌شود. بخش وب‌سایت‌ها با حدود ۷۰ عنوان جایزه مهم‌ترین بخش جوایز وبی محسوب می‌شود. امسال در این بخش سایت‌های نیویورک‌تایمز(NYTimes)، اپل(Apple)، تد(TED)، فلیکر(Flickr) و نشنال جئوگرافیک بیشترین تعداد جوایز را از آن خود کردند. در ادامه به برگزیدگان تعدادی از حوزه‌های مهم جوایز وبی امسال اشاره می‌شود. لیست کامل برندگان جوایز وبی امسال در سایت مربوط به آن به نشانی www.webbyawards.com قابل دسترس است.
سایت‌های خبری

در بخش سایت‌های خبری سایت روزنامه نیویورک‌تایمز عنوان جایزه وبی را به‌خود اختصاص داد. بی.بی.سی.نیوز برگزیده مردم در این بخش بود. نیویورک‌تایمز و بی.بی.سی.نیوز در این انتخاب رقبایی چون سی.ان.ان، دیسکاوری و وایرد را پشت سرگذاشتند. سال گذشته بی.بی.سی.نیوز هم عنوان جایزه وبی و هم عنوان برگزیده مردمی را کسب کرده بود. امسال اگر چه کاربران اینترنتی همچنان بی.بی.سی.نیوز را به‌عنوان برگزیده انتخاب کردند، ولی داوران وبی، نیویرک‌تایمز را به بی.بی.سی ترجیح دادند.
سایت مجله‌ها

نسخه آنلاین مجله نشنال جئوگرافیک (National Geographic) امسال با تصاحب عناوین دوگانه جایزه وبی و انتخاب مردمی برگزیده مطلق عرصه مجله‌های آنلاین شد. سایر نامزدهای این بخش دیول(Dwell)، مکزین(Makezine)، نیویورک مگزین(NYmag) و یوگا جورنال(Yoga Journal) بودند. سال گذشته مدیااستورم (MediaStorm) انتخاب وبی و سالون(Salon) انتخاب مردمی بود که هیچ‌کدام در میان نامزدهای امسال هم حضور نداشتند.
سایت روزنامه‌ها

در بخش نسخه آنلاین روزنامه‌های چاپی بازهم نیویورک‌تایمز به موفیقت قابل توجهی رسید. نیویورک‌تایمز در این بخش هم به‌عنوان برگزیده وبی و هم به‌عنوان برگزیده مردمی انتخاب شد. رقبای نیویورک‌تایمز در این انتخاب گاردین(guardian)، وال‌استریت‌ژورنال(Wall Street Journal)، ایندیپندنت(Independent) و واریتی(Variety) بودند. سال گذشته نیز نیویورک‌تایمز برگزیده مردمی در این بخش بود ولی عنوان جایزه وبی به نسخه آنلاین روزنامه گاردین رسیده بود.
سایت‌های کامیونیتی

به‌نظر می‌رسد بخش سایت‌های کامیونیتی(COMMUNITY)، عرصه قدرت‌نمایی بلامنازع سایت فلیکر(Flickr) باشد. فلیکر نه تنها امسال هر 2 عنوان برگزیده وبی و برگزیده مردمی را از آن خود کرد، بلکه سال گذشته هم در بخش کامیونیتی این 2عنوان را کسب کرده بود. دیگر نامزدهای این بخش بوک‌گلاتن(BookGlutton)، کالرلاورز(COLOURlovers)،دلیشز(Delicious) و استامبل‌آپن(StumbleUpon) بودند. فلیکر که چندی پیش توسط شرکت یاهو خریداری شد، سایتی برای قرار دادن عکس‌های کاربران اینترنتی است که از طرف کاربران ایرانی هم با استقبال قابل توجهی مواجه شده است.
شبکه‌های اجتماعی

در بخش شبکه‌های اجتماعی (SOCIAL NETWORKING) هرچند فیس‌بوک (Facebook) برای دومین سال پیاپی عنوان برگزیده مردمی را به‌خود اختصاص داد، اما کارشناسان وبی باز هم به آن بی‌توجهی نشان دادند و مرورگر اینترنتی فلاک (Flock) را به‌عنوان برگزیده وبی انتخاب کردند. سال گذشته نیز لیک‌دین(LinkedIn) برگزیده وبی بود. امسال سایر نامزدهای این بخش ببو(Bebo)، چینج‌اوری‌تینگ(ChangeEverything) و نینگ(Ning) بودند.
سایت‌های علمی

در بخش سایت‌های علمی، سایت نیچر(Nature) عنوان برگزیده وبی و سایت رصد زمین ناسا عنوان برگزیده مردمی را به‌خود اختصاص دادند. سایت‌های پایگاه تصاویر میکروسکپی، آزمایشگاه نیروی محرکه جت ناسا و سایت آب مساوی زندگی رقبای نیچر و ناسا در این بخش بودند. سایت تلسکوپ فضایی هابل(HubbleSite) سال گذشته هم به‌عنوان برگزیده وبی و هم به‌عنوان برگزیده مردمی انتخاب شده بود.
سایت‌های ورزشی

بخش ورزشی یاهو (Yahoo! Sports) برگزیده وبی و ای.اس.پی.ان(ESPN) برگزیده مردمی امسال در بخش سایت‌های ورزشی بودند. سایت اسکیت نایک(Nike Skateboarding)، سویت‌اسپات(Sweet Spots) و سایت مجله فرمول یک اسپایکر(Spyker F1 Magazine) دیگر نامزدهای این بخش بودند. سایت رسمی باشگاه منچستر یونایتد سال گذشته عنوان جایزه مردمی سایت‌های ورزشی را به‌خود اختصاص داده بود.
صفحه اول سایت‌ها

بررسی صفحه اول وب‌سایت‌ها هم بخش دیگری از جوایز وبی است. امسال در این حوزه جایزه وبی به صفحه اول سایت مدرسه فیلم لس‌آنجلس رسید و صفحه اول سایت نشنال‌جئوگرافیک عنوان جایزه مردمی را به‌خود اختصاص داد. سال گذشته صفحه نخست سایت سونی عنوان جایزه وبی را برده بود و صفحه اول سایت نیویورک‌تایمز برگزیده مردمی شده بود.
پادکست‌ها

پادکست‌ نوعی فناوری انتشار صدا در اینترنت است. به پادکست‌ها رادیوهای اینترنتی هم می‌گویند. در انتخاب‌های امسال عنوان برگزیده وبی به سایت تد(TED) رسید و یونیون(Onion) برگزیده مردمی در این بخش بود. بخش پادکست‌های روزنامه گاردین هم سال گذشته و هم سال اخیر در بین نامزدها دیده می‌شد ولی در این 2 سال موفق به کسب عنوان برگزیده نشده است.
وبلاگ‌ها

در انتخاب‌های وبی، وبلاگ‌ها در 3 حوزه مجزا مورد بررسی قرار می‌گیرند. وبلاگ‌های تجاری، وبلاگ‌های سیاسی و وبلاگ‌ها شخصی-فرهنگی 3 بخش جوایز وبی هستند. امسال در بخش وبلاگ‌های تجاری، اف.تی آلفاویل (FT.com Alphaville) برگزیده وبی و مردمی بود، در حوزه وبلاگ‌های سیاسی هافینگتون پست (Huffington Post) در هر 2 بخش انتخاب شد و در قسمت وبلاگ‌های شخصی ـ فرهنگی، وبلاگ پست‌سکرت هم نظر کارشناسان و هم نظر کاربران را به‌خود جلب کرد.

مرکز پژوهشهای مجلس شورای اسلامی بر لزوم ایجاد یک " مرکز راهبری ملی " در عرصه فضای سایبر تاکید کرد.

به گزارش خبرگزاری مهر، مرکز پژوهش های مجلس شورای اسلامی در پاسخ به درخواست احمد توکلی نماینده تهران ، ری ، اسلامشهر و شمیرانات در مجلس شورای اسلامی، شیوه های سالم سازی فضای سایبر را طی جلساتی با حضور صاحبنظران نهادهای مختلف مسئول دراین زمینه بررسی و اعلام کرد : سالم سازی فضای سایبر به معنای عاری سازی آن از لوث ناهنجاری های منحرفانه ومجرمانه ، یک مفهوم چند بعدی است و برای تحقق آن باید به تمامی ابعاد توجه داشت و در هر حال وجود یک " مرجع راهبردی ملی " که بر تمامی امور این حوزه اشراف جامع داشته باشد و سیاستگذاریهای راهبردی و اجرایی لازم را به عمل آورد و همچنین یک نهاد نظارتی که بتواند با تمسک به اختیارات قانونی ضمانت اجراهای لازم را اعمال کند، ضرورتی انکارناپذیر است.

مرکز پژوهشها افزود: توفیق در این راه به یک آماده باش سایبری تمام عیار بستگی دارد ضمن این که لایه سیاست گذار جامعه همواره باید آمادگی و ظرفیت لازم برای مواجهه با حوزه های جدید را داشته باشد تا بموقع تدابیر کلان ملی را تدوین وابلاغ کند. در این زمینه تشریفات زمان بر تصویب لوایح و طرح های قانونی ، سهم مهلکی برای ساماندهی و سزادهی قانونی - متخلفان - به منظور سالم سازی فضای سایبر به شمار می آید و هنجارشکنان می دانند که مجریان قانون برای مقابله با آنها راه درازی در پیش دارند و در نهایت نیز به نتیجه نمی رسند.

این گزارش نبود امکانات فنی و پرسنل متبحر را از نقاط ضعف جدی قابل ذکر در این زمینه دانست و افزود: اگر مجریان قانون در روز آمدی کامل به سر نبرند، حتی بهترین قوانین نیز متروک خواهند ماند.

درادامه این اظهارنظر با اذعان به این که عمده معضلات موجود در این بخش ازناهماهنگی دستگاههای مسئول شاخه های مختلف سالم سازی فضای سایبر نشات می گیرد، آمده است: به نظر می رسد دلیل اصلی بروز چنین وضعیتی از یک سو نبود یا کمی ظرفیت های نهادی لازم در دستگاههایی است که صلاحیت و البته مسئولیت قانونی را دارند و از سوی دیگر فعال شدن تدریجی و رشد دستگاههایی است که به رغم برخورداری از ظرفیت نهادی لازم ، نیازمند پشتوانه قانونی هستند، لذا چنانچه بتوان میان این عوامل هماهنگی وتعامل سازنده ای برقرار و ظرفیت ها را برصلاحیت های قانونی استوار کرد، نه تنها بسیاری از مشکلات و نارسایی های کنونی حل می شود، بلکه یکی از اهداف نظام ، یعنی " بهینه سازی اندازه حاکمیت " نیز محقق خواهد شد اما گر وضعیت کنونی ادامه یابد، نه می توان دستگاه قانونی مشخصی را به دلیل عدم انجام وظایفش باز خواست کرد، چون ابتکار عمل لازم از آن سلب شده است و نه می توان دستگاه برخوردار از ظرفیت را در مقابل اقداماتش پاسخگو نگه داشت، زیرا پشتوانه قانونی برای این کار وجود ندارد و در نهایت این ناهماهنگی به تضعیف حاکمیت منجر خواهد شد .

مدیر امور بین الملل گوگل گفت: پیشنهاد خصمانه مایکروسافت برای خرید یاهو و اصرارهایی که در این راستا به عمل می آورد باعث نگرانی ما در مورد آینده اینترنت شده است.
"لری یو" در گفت و گو با فارس گفت: این پیشنهاد مایکروسافت و فشارها و اصرارهایی که طی نامه های مختلف به یاهو وارد می کند چیزی فراتر از یک پیشنهاد تجاری برای خرید یاهو است و می تواند تهدیدی برای اینترنت به شمار برود.

وی در پاسخ به فارس در خصوص دلایل چنین اظهار نظری گفت: مایکروسافت قصد دارد با خرید یاهو همان موقعیتی را در دنیای اینترنت به دست بیارود که امروزه در دنیای نرم افزار و رایانه دارد و این به معنا خطری برای اینترنت و شرکت های کوچکی است که ممکن است زیر فشارهای کارتلی که به وجود خواهد آمد خرد شوند.

وی گفت: مالکیت یاهو می تواند این امکان را به مایکروسافت بدهد که علاوه بر میراثی که در حوزه اینترنت به دست می آورد با رگلاتوری اینترنت باعث بروز رفتارهای غیرعادلانه ای در خصوص کاربران اینترنت نیز باشد و امکان رقابت برای سایر شرکت های اینترنتی از میان برود.

لری یو در خصوص علت جواب ندادن یاهو به پیشنهاد دوم مایکروسافت گفت: یاهو نکات بسیاری مد نظر قرار داده است و پاسخگویی به چنین پیشنهادی کار راحتی نیست بخصوص که یاهو در شرایط بدی گرفتار شده و از یک طرف مجبور به فروش سهام است و از طرف دیگر میلی به واگذاری شرکتش به مایکروسافت ندارد.

مدیر امور بین الملل گوگل در پاسخ به این سوال که آیا یاهو قصد دارد قیمت هر سهم خود را به میزان 40 دلار بفروشد؟ گفت: من نیز چنین شایعاتی را شنیده ام اما از لحاظ تخصصی نمی توانم بگویم سهام یاهو 33 دلار ارزش دارد و یا 40 دلار اما در این مورد هر دو طرف داستان بسیار زیرک هستند و مغبون نخواهند شد.

وزیر ارتباطات و فناوری اطلاعات با رد کاهش سرعت اینترنت در کشور گفت: سرعت اینترنت در کشور پایین نیامده است و شرکتهایی که خواستار ارائه خدمات بیشتری به مشترکین هستند، باید پهنای باند خود را افزایش دهند.

به گزارش خبرنگار مهر، محمد سلیمانی روز گذشته در آیین پرده برداری از تندیس شهید مطهری در میدان معلم ساری با اشاره به اینکه این وزارتخانه در حوزه توسعه پورتهای پرسرعت ضعیف است، اظهار داشت: توسعه و تقویت پورت های پرسرعت یکی از مهم ترین برنامه های امسال وزارتخانه است.

وی خاطرنشان کرد: توسعه خانواده های تی اس ام توسط شرکت مخابرات ایران با همکاری شرکتهای مخابرات استانها نیز امسال در کشور اجرایی می شود.

وزیر ارتباطات و فناوری اطلاعات با اشاره به تصمیم دولت به منظور تحولات اجتماعی و اقتصادی بیان داشت: زیرساخت های فناوری ارتباطات و اطلاعات به خوبی آمادگی کامل برای ارائه خدمات به دستگاه ها را دارد.

سلیمانی با بیان اینکه دولت در هفته جاری طرح ارائه 90 نوع خدمات در شبکه ارتباطی و فناوری کشور به مردم را تصویب کرده است، یادآور شد: کمیسیون اقتصادی دولت به زودی این طرح را برای اجرا به وزارتخانه ابلاغ می کند.

وزیر ارتباطات و فناوری اطلاعات در مورد واگذاری بخشهای مختلف این وزارتخانه به بخش خصوصی گفت: کلیه مراحل واگذاری آماده شده و به سازمان بورس تحویل داده شده است و منتظر نتیجه و نظر نهایی این سازمان هستیم.

مدیرکل روابط عمومی سازمان تنظیم مقررات و ارتباطات رادیویی گفت: در سال 87 تعرفه خدمات اینترنتی مانند سال گذشته خواهد بود و افزایشی در این زمینه نخواهیم داشت.

دکتر فرنقی زاد در گفتگو با مهر با اشاره به تعرفه خدمات اینترنتی در سال جاری گفت: در سال 87 قیمت خدمات اینترنتی مانند سال گذشته ثابت مانده و افزایش پیدا نمی کند.

وی اضافه کرد: تعرفه هایی که سازمان تنظیم مقررات و ارتباطات رادیویی مسئول آن است هیچ تغییری پیدا نخواهد کرد.فرنقی زاد اظهار داشت: اگر شرکتهای ارائه دهنده خدمات اینترنت پیشنهادی مبنی بر تغییر خدمات اینترنتی داشته باشد به سازمان تنظیم مقررات پیشنهاد می کند، سازمان هم پس از بررسی در کمیسیون در صورت امکان آن را تصویب می کند.

وی افزود: تاکنون هیچ پیشنهادی هم از سوی شرکتهای ISP و PAP در این زمینه به ارائه نشده است در حالیکه در فضای رقابتی بازار کشور هر شرکت با کاهش قیمتهای خود درصدد جذب بیشتر مشتری است.

مدیر کل روابط عمومی سازمان تنظیم مقررات و ارتباطات رادیویی خاطرنشان کرد: از سال گذشته که کاهش تعرفه های اینترنتی اعمال شد تاکنون هیچ پیشنهاد دیگری جهت کاهش و یا افزایش قیمتها به ما ارائه نشده و ما نیز خواهان ثابت ماندن قیمتها هستیم.

بخشهایی از اینترنت که توسط سیمها و کابلهای مسی پوشش داده می‌شوند تنها برای حمل حجم معینی از صوت طراحی شده است اما افزایش حجم ارتباطات ویدیویی از طریق اینترنت خطر بروز مشکل اضافه بار برای این خطوط را به شدت جدی کرده است.

فارس: کارشناسان اینترنت هشدار دادند که احتمال دارد اینترنت در دو سال آینده تحت فشار شدید درخواست برای فیلمهای آنلاین دچار مشکلات اساسی قرار گیرد و سرانجام متوقف شود.

به گزارش دیلی‌تلگراف، افزایش روز افزون بینندگان سایتهای حاوی فایلهای ویدیویی و تصویری مانند یوتیوب و بی بی سی آی پلیر، کابلهای اینترنتی را تحت فشار شدیدی قرار داده است.

کارشناسان هشدار داده‌اند که تا زمانی که میلیاردها پوند هزینه به روز کردن تجهیزات اساسی اینترنت نشود سرعت اینترنت هر روزه کندتر می‌شود تا زمانی که به توقف کامل برسد. ذوب اینترنت می‌تواند آثار مخربی را بر اقتصاد جهان داشته باشد.

«لری آیروینگ» رئیس اتحادیه ابداعات اینترنتی یک شرکت آمریکایی که در جهات بهبود جهانی وضعیت اینترنت فعالیت می‌کند گفت:" خیابانهای ما هم در شهرهایی مثل لندن و نیویورک برای حجم معینی از ترافیک طراحی شده‌اند. در زمانهایی خیابانها خلوت و زمانی اوج ترافیک است. اینترنت نیز دقیقا شبیه این مکانیزم است."

بخشهایی از اینترنت که توسط سیمها و کابلهای مسی پوشش داده می‌شوند تنها برای حمل حجم معینی از صوت طراحی شده است اما افزایش حجم ارتباطات ویدیویی از طریق اینترنت خطر بروز مشکل اضافه بار برای این خطوط را به شدت جدی کرده است.

وی هشدار داد که ترافیک اینترنت در آمریکا سالانه 50 درصد افزایش می یابد در حالیکه ظرفیت آن تنها 40 درصد رشد می‌کند. بریتانیا نیز با مشکلی مشابه روبرو خواهد بود که البته کار در بریتانیا به توقف کامل نرسیده و تنها بسیار کند می‌شود.

آمارها حاکی از افزایش 178 درصدی بازدید کنندگان سایتهای ویدیویی طی 12 ماه اخیر در بریتانیا است. سال گذشته هم اعلام شد که تنها ترافیک سایت یوتیوب برابر ترافیک کل اینترنت در سال 2000 بوده است.

مدیر عامل شرکت ارتباطات زیر ساخت اعلام کرد:درگاه‌های بین‌المللی اینترنت در سال جاری افزایش می‌یابد.

محمد باقر ظهوری فرافزود: تلاش‌هایی برای افزایش درگاه‌های بین‌المللی اینترنت صورت گرفته است که در سال جاری به بهره برداری خواهد رسید.

به گزارش روز دوشنبه روابط عمومی وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات، وی خاطرنشان کرد :هم اکنون ، تبادلات بین‌الملل اینترنت از سه درگاه ترکیه، فجیره و کویت صورت میگیرد.

این مقام مسوول یاداور شد : ارتباط بین‌المللی از طریق بندرعباس و چابهار باسایر کشورهای منطقه نیز آماده بهرهبرداری است و در سال جاری مورد استفاده قرار خواهد گرفت.

وی در مورد دیگر اقدمات انجام شده برای افزایش درگاههای بین‌المللی اینترنت گفت: تاکنون مذاکراتی با شرکت‌ها و کمپانیهای توانمند خارجی برای برقراری امکان تبادلات ترافیک اینترنتی از طریق شمال و شرق نیز صورت گرفته است که امیدوارم در سال جاری به نتیجه برسد.

ظهوری فر با اشاره به استفاده پهنای باند اینترنت توسط دیگر کشورها خاطر نشان کرد: هم اکنون پس از تبادل موافقت نامههای جداگانهای، امکان استفاده کشورهایی از آسیای میانه و همچنین افغانستان، از پهنای باند اینترنتی کشورمان فراهم شده است.

وی ادامه داد: تعدادی از کشورهای یاد شده ، استفاده از پهنای باند اختصاص یافته را آغاز کرده‌اند و در صورت وجود تقاضا، امکان توسعه درخواست‌های موجود و همچنین ایجاد ظرفیت برای دیگر کشورهای متقاضی نیز وجود دارد.

مدیر عامل شرکت ارتباطات زیرساخت درباره آخرین وضعیت پهنای باند اینترنتی در کشورگفت که هم اکنون ظرفیت پهنای باند اینترنت در کشور به ‪۴۰‬ ‪STM1‬ رسیده است که درصورت وجود تقاضا، امکان افزایش این تعداد وجود دارد.

وی ادامه داد: سال گذشته و با استفاده از زیرساختهای مهیا شده، تنها یک ‪ STM1‬برای تامین پهنای باند مورد نیاز برگزاری انتخابات رایانهای اختصاص یافت.

به گفته ظهوری فر در نامهای از تمامی بهرهبرداران پهنای باند اینترنت در کشور خواسته شده است نیازهای خود را اعلام کنند تا پیش بینیهای لازم برای تامین آنها درسال جاری صورت گیرد.

ایکان در آخرین اجلاس خود، بررسی برخورداری کشورها از نام‌های دامنه با خط و زبان بومی را در دستور کار قرار داد.

عبدالمجید ریاضی، معاون فناوری اطلاعات در گفت و گو با واحد خبر روابط عمومی وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات، ضمن بیان این مطلب اظهار داشت: به دلیل مطرح شدن برخی پیچیدگی‌ها و بحث‌های داخلی تعدادی از کشورها، طرحی با نام fast track ارایه شد.

وی افزود: بر اساس این طرح، امکان ایجاد این نوع نام برای 11 کشوری که امکانات فنی و مدیریتی به منظور برقراری این نوع نام‌ها را دارند، ایجاد خواهد کرد.

ریاضی خاطرنشان کرد: این موضوع یکی از مواردی بود که در کمیته مدیریتی GAC مطرح شده و به تصویب نمایندگان دولت‌های حاضر در جلسه رسیده بود.

وی ادامه داد: ایران نیز یکی از 11 کشور نام برده شده در این طرح است که به نظر می‌رسد با توجه به شرایط موجود، پایلوت طرح مذور تا نیمه نخست سال آینده اجرا شود.

به گفته‌ی مدیر عامل شرکت ارتباطات زیرساخت، بخش عمده‌ی کاسته شدن تدریجی از سرعت اینترنت، عملکرد شرکت‌های خصوصی است که اینترنت را بین کاربران توزیع می‌کنند.

محمدباقر ظهوری‌فر در گفت‌وگو با (ایسنا)، با بیان این مطلب درباره‌ی علل کاسته شدن تدریجی از سرعت اینترنت که بعضا کاربران به آن دچار مشکل می‌شوند، اظهار کرد: به عنوان مثال شرکت‌های خصوصی پهنای باندی که خریداری می‌کنند را به بیش‌تر از تعدادی که بایدف توزیع می‌کنند و فرضا پهنای باند 64 کیلوبایتی که تقریبا باید میان 100 نفر توزیع شود، به تعدادی چند برابر از میزان استاندارد توزیع می‌شود.

مدیر عامل شرکت ارتباطات زیرساخت قطعی‌های فیبر نوری بین‌المللی را از دیگر مواردی برشمرد که به کاهش سرعت اینترنت در کشور منجر می‌شود.

در پی اعتراضات متعدد شرکتهای ارایه دهنده خدمات اینترنتی مبنی بر کیفیت نامطلوب و کمبود پهنای باند کشور ، کماکان این روند ادامه دارد.

به گزارش روابط عمومی سازمان نظام صنفی رایانه ای و به نقل از شرکتهای ارایه دهنده خدمات اینترنتی، پهنای باند ارتباط به شبکه جهانی اینترنت از نظر کیفی هیچگونه تغییری نکرده و همچنان شرایط و اندازه های کیفی و کمی قابل قبول به منظور انتقال صدا بر روی اینترنت و ارائه دیگر خدمات اینترنتی را ندارد.

برخی از مدیران فعال این حوزه معتقدند انحصار فعلی در تامین پهنای باند ارتباطی کشور با شبکه اینترنت، منجر به این شده است که شرکت های اینترنتی در بخش خصوصی از وضعیت کیفی و کمی سرویس دریافتی از شرکت های تابعه شرکت مخابرات ایران طی دو ماهه اخیر بسیار شکایت داشته و تقاضای رسیدگی و پیگیری این موضوع را نمایند. این در حالی است که علی رغم اینکه متولیان دولتی از "بی محدودیت بودن میزان پهنای باند کشور و امکان واگذاری آن به هر ایرانی در هر جای کشور و به هر میزان مورد تقاضا ..." سخن می گویند، در پاسخ به انتظار این شرکتها مبنی بر افزایش پهنای باند، نه تنها هیچ پهنای باند اضافه ای جهت ارایه وجود ندارد، بلکه همان مقداری هم که قبلا واگذار شده به لحاظ کیفی و کمی در پایین ترین وضعیت ممکن قرار دارد.

شایان ذکر است ادامه این روند، شرکتهای ارایه دهنده اینترنتی را با چالش جدی در خصوص ارایه خدمات به مشتریان مواجه ساخته و نارضایتی کاربران را به دنبال خواهد داشت. در همین ارتباط شرکت های توزیع کننده و ارائه دهنده سرویس نهایی به کاربران اینترنت در کشور انتظار دارند که تامین کنندگان انحصاری پهنای باند نسبت به ارائه توضیح در مورد وضعیت فعلی اینترنت در کشور اقدام نمایند چرا که در شرایط موجود بسیاری از کاربران ، شرکت های ارائه دهنده سرویس را مقصر وضعیت فعلی می دانند.

سایت تخصصی ‪ neowin.com‬در گزارشی نوشت، این هفته بیست و پنج سال از عمر دامنه سرویس اینترنت (‪ (DNS‬در جهان سپری شد.

"پوول موخاپترس"، رییس مرکز علمی "نومینم" انگلیس در سال ‪ ۱۹۸۳‬برای اولین بار مبتکر "دامنه اینترنت" شد.

موخاپترس دامنه اینترنتی خود را درمرکز اینترنتی دانشگاه آکسفورد به نمایش گذاشت و منشاء نقطه عطف در ارائه سرویس اینترنتی جهان شد.

به گزارش ایرنا، سایت "نیو وین" افزود: این طرح به ظاهر کوچک، مهمترین موضوع در ارتباطات جهان معاصر شد و توانست تمام علوم و زندگی بشرمعاصر را تحت تاثیر خود قرار دهد.

دامنه اینترنت روشی برای تبدیل آدرس "آی پی" (‪ ۱۲ (IP‬رقمی به حرف معمولی برای دسترسی آسان به سایت‌های اینترنتی است .

دامنه اینترنت برای راحتی کاربران و استفاده آسان و روان، اقشار مختلف جامعه از اینترنت و یا به عبارت دیگر جایگزینی "اسامی" برای آدرس اینترنت به جای "اعداد آی پی" می‌باشد.

روابط عمومی و امور بین‌الملل شرکت مخابرات ایران اعلام کرد که این شرکت با تجهیز مستمر شبکه‌ی ارتباطی خود به آخرین فن‌آوری‌های مخابراتی دنیا، با سرمایه‌گذاری کلان و برنامه‌ریزی‌های گسترده به تامین نیاز ارتباطی کشور پرداخته است.

در حال حاضر شبکه‌ی تلفن ثابت با ‌٢٣ میلیون و ‌٥٦٠ هزار مشترک و با ضریب نفوذی معادل ‌٠٣/٣٣ در کشور از متوسط جهانی بالاتر است. همچنین در بخش دولتی، شبکه‌ی تلفن همراه (اپراتور همراه اول) هم اینک به ‌٢١ میلیون و ‌٣٠٠ هزار مشترک با ضریب نفوذی معادل ‌٧٠/٢٩ درصد، خدمات متنوع خود را ارایه می‌کند.

بنا بر اعلام در بخش فن‌آوری اطلاعات نیز شبکه‌ی دیتای کشور دارای افزایش پهنای باند بین‌الملل معادل ‌٩ هزار و ‌٦٢٦ مگابایت بر ثانیه، ‌٢٩ هزار و ‌٩٧٨ پورت دسترسی دایر شده، ‌١٤ هزار و ‌٣٤١ شعبه‌ی بانکداری الکترونیکی و ‌٤٠٣٠ مدرسه متصل به شبکه‌ی ملی اینترانت است. این در حالی است که ضریب نفوذ اینترنت در کشور، ‌١٠/١٦ است.

بر اساس این گزارش در حال حاضر، ‌٣ هزار و ‌٦٦٨ روستای کشور دارای دفاتر ICT روستایی دایر شده است و تاکنون ‌٥٢ هزار و ‌٥٢٢ روستای کشور از نعمت تلفن برخوردار شده‌اند.

اسماعیل ذبیحی - من آنلاینم، پس هستم!دسترسی به اینترنت، اکنون به بخش مهمی از فعالیت های روزمره بشر تبدیل شده است.

دراین شبکه گسترده (بخوانید \"جهانی\") با میلیاردها کاربر حرفه ای و غیرحرفه ای، هر موضوع یا مطلبی که فکرش را بکنید و یا در جستجویش باشید، براحتی و به سرعت در اختیارتان قرار می گیرد.

در واقع میتوان گفت تقریباً دیگر هیچ موضوعی در جهان اطراف ما نیست که در اینترنت وجود نداشته باشد.

علاوه بر این، تنوع و سرعت خدمات دهی سازمان ها و مراکز مختلف، با استفاده از یک اتصال ساده و ایستا، یکی دیگر از عوامل مهم در توجه روزافزون افراد به این شبکه جهانی محسوب می شود.

سودمندی افزایش ضریب نفوذ اینترنت در کشورها و تأثیر آن بر شاخص های توسعه انسانی و اجتماعی، بی شک حتی تلاش دولت ها و سازمان های بزرگ فعال در حوزه فن آوری اطلاعات و ارتباطات را نیز در پی داشته تا با تسهیل دسترسی عمومی به شبکه جهانی وب، میزان استفاده آنلاین از اطلاعات و خدمات را افزایش داده، موجب صرفه جویی های فراوان در منابع، ظرفیت ها و هزینه های ملی گردند.

با این وجود، پر واضح است که در آینده ای نه چندان دور و در پی یک توفیق اجباری (!)، شاهد دسترسی عمومی به شبکه جهانی وب خواهیم بود؛ شبکه ای که حتی عادی ترین و پایین ترین اقشار جوامع نیز سهمی در وسعت و گستردگی آن خواهند داشت.

خانواده ها، کاربران پروپا قرص سهم عمده ای از میزان نفوذ اینترنت در جوامع، به کاربران شخصی و خانگی آن تعلق دارد. حتی در سنتی ترین جوامع وجود، اغلب خانواده ها اکنون وسایل ارتباطی جدید، ازجمله اینترنت را در جمع خود پذیرفته اند.

در عین حال بسیاری از خانواده های سنتی و محافظه کار نیز با اغماض به این مسئله (در اینجا بخوانید \"معضل\" ) می نگرند؛ هرچند که به طور مشخص اینترنت را به عنوان یک وسیله اطلاعاتی و ارتباطی، مانند تلویزیون و یا رادیو به عنوان عضوی از خانواده تحمل نمی کنند.

به هر ترتیب، می توان گفت که تمامی خانواده ها در اغلب نقاط جهان، از خانواده های بسته تا خانواده های منعطف و مدرن، بی شک به ارزش اینترنت پی برده اند و به کاربردهای سودمند آن نیز معترند؛ مطالب علمی و تخصصی، خدمات آنلاین و سریع، صرفه جویی در منابع و هزینه ها، تفریحات و سرگرمی های سالم، ارتقاء سطح دانش و بسیاری از منافع دیگر با یک اتصال ساده به این شبکه، برای کلیه افراد خانواده و در هر سنی قابل دسترسی می باشد.

اما باید این نکته را نیز در نظر گرفت: اینترنت به همان اندازه که مفید و سودمند است، منبع تهدیدات، خطرها و ریسک های گوناگون نیز محسوب می شود. این مسئله به ویژه کودکان و نوجوانان را به علت آسیب پذیرتر بودن، در معرض تهدید شدیدتری قرار می دهد و اتفاقاً این بعد از اینترنت باید بدون

هیچ گونه اغماضی در نظر گرفته شود.

متأسفانه طبق آمارهای موجود، بسیاری از والدین یا هیچ گونه نظارتی بر فعالیت های آنلاین فرزندان خود ندارند و یا این مسئله را خیلی جدی نمی گیرند.

قابل توجه والدین بی احتیاط!! جدیدترین تحقیقات در خصوص وضعیت کودکان و نوجوانانی که به شکل آنلاین مورد سوء استفاده و بهره کشی قرار گرفته و یا در معرض مستقیم حملات و تهدیدات اینترنتی واقع شده اند، نتایج اسفباری را نشان می دهد.

افزایش تعداد کودکان سردرگم و روان پریش که از طریق مشاهده وب سایت های نامناسب و خشن به مشکلات روحی دچار شده اند، تعداد روافزون وب سایت ها و پایگاه های غیراخلاقی که بهره کشی و سوء استفاده جنسی و جسمی از کودکان و نوجوانان را به شکل حرفه ای(!!) دنبال می کنند و ... همگی مؤید این مطلب هستند که فرزندان ما به شدت توسط فن آوری های اطلاعاتی و ارتباطی ابداع شده توسط خود ما، به شدت تهدید می شوند.
راهکار مؤثر چیست؟

برای حذف و یا دست کم کاهش تهدیدها، صدمات و آسیب های وارده به کودکان و نوجوانان به علت دسترسی های نامناسب به اینترنت، سازمان ها و مراکز اصلی فعال در حوزه فن آوری اطلاعات، اقدامات مؤثری را مانند جلوگیری از راه اندازی و یا ادامه فعالیت پایگاه های غیر اخلاقی و غیر قانونی، محدود کردن عملکرد جستجو در وب برای برخی از کلمات یا عبارات و ... انجام داده اند. اما هیچ کدام از آن ها برای تضمین امنیت کودکان و نوجوانان در اینترنت کافی نبوده و در نهایت تا حد زیادی به راهکارهای مکمل که معمولاً در طرف کاربر و یا سمت سرویس گیرنده (Client-side)، اجرا می شوند، وابسته باقی مانده اند.

در واقع مهمترین و مؤثرترین راهکار، استفاده از نرم افزارهای امنیتی است که شامل سیستم کنترل والدین (Parental Control) باشند.

اکنون بسیاری از شرکت های امنیتی این ابزار مهم مدیریتی را در برخی از نرم افزارهای حفاظتی خود گنجانده و در اختیار متقاضیان (بخوانید \"والدین مستأصل!)، قرار می دهند.

ابزار کنترل والدین، معمولاً قدرت بازدارندگی مؤثری در برابر تهدیدات و خطرات اینترنتی در اختیار دارند و خانواده ها می توانند با تعریف و تنظیم گزینه های مختلف در این ابزار، دسترسی فرزندان خود به محتویات اطلاعاتی تحت وب را کاملاً تحت کنترل و نظارت خود قرار دهند.

قابلیت هایی چون انسداد صفحات و پایگاه های نامناسب و خشونت آمیز به شکل بالفعل و یا بالقوه، نظارت و کنترل فایل ها و اطلاعات رد و بدل شده به شکل آنلاین، آگاهی از پایگاه ها و مراکز مورد بازدید فرزندان و نیز کلیه آدرس های مورد دسترسی آنها و هم چنین قابلیت تعریف زمان و مدت دقیق دسترسی کودکان و نوجوانان به اینترنت در یک جدول زمانی قابل تنظیم توسط خانواده ها، از ویژگی های معمول سیستم های کنترل والدین محسوب می شود.

به عنوان نمونه ای از نرم افزارهای امنیتی شامل این سیستم، می توان به نسخه های مختلف برنامه Internet Security محصول شرکت پاندا اشاره کرد.

صرف نظر از اقدامات، فن آوری ها و ابزار حفاظتی مبتنی بر برنامه های کاربردی و وب، مطمئناً نقش آموزش، دادن آگاهی صحیح به فرزندان و نیز مسئولیت بخشی به آنها در خصوص برخورد با خطرات و ریسک های امنیتی در اینترنت، غیر قابل انکار است.

این مسئله با افزایش آگاهی و درک صحیح کودکان و نوجوانان و کاهش آسیب پذیری شدید آنها در محیط بیکران وب، قطعاً تأثیری بیش از قطع دسترسی و ممنوعیت استفاده از اینترنت، برای آنها به ارمغان خواهد آورد.

نتایج تحقیقات یک موسسه تحقیقاتی آمریکایی نشان می دهد، در صورتی که ترافیک آنلاین با روند فعلی به رشد خود ادامه دهد، جستجوی اینترنت در سال 2010 به کندی دوره اتصال تلفنی پیش از Adsl خواهد شد.

به گزارش مهر، نتایج تحقیقات موسسه آمریکایی Nemertes Research Group که بررسیهایی را در راستای رشد جهانی ترافیک آنلاین و سرمایه گذاریهای پیش بینی شده درباره زیرساختهای اینترنت انجام داده است، در گزارشی اعلام کرد، درصورتی که ترافیک آنلاین با روند کنونی به رشد خود ادامه دهد تا سال 2010 زیرساختهای اینترنت دیگر نمی توانند سرعت دریافت اطلاعات ورودی را با پردازش و خروج نتایج سازگار کنند و به این ترتیب دقت شبکه بسیار کند خواهد شد.

به طوری که برای مثال بارگذاری یک فیلم از سایت "یو تیوب" به اندازه زمان اتصالات تلفنی پیش از Adsl به طول می انجامد.

این مشکل در پی موفقیت و اقبال برخی از سرویسهای وب به خصوص گسترش فیلم روی "یوتیوب" و اشتراک گذاری فایلهای صوتی و تصویری از راه سرویسهای " P2P" ایجاد شده است.

در حقیقت استقبال چشمگیر از این سرویسها و تبادل حجم بالای داده ها که در شبکه جابجا می شوند، موجب شده است که در سطح جهانی ترافیک آنلاین بسیار متراکم شود.

موسسه Nemertes در تحقیقات خود انگشت اتهام را به طرف "یوتیوب" نشانه می رود و نشان می دهد که در هر ماه در حدود 27 پتابایت داده (27 میلیون گیگابایت) در اینترنت تبادل می شوند. این در حالی است که حجم گردش اطلاعات در شبکه در مدت یکسال به حدود 161 هگزابایت (161 میلیارد گیگابایت) می رسد.

براساس گزارش بی بی سی نیوز، به اعتقاد "ویکی پدیا"، دانشنامه آنلاین جهانی، در آینده جحم تبادلات اینترنت حتی می تواند به "زتابایت" (هزار میلیارد گیگابایت) و "یوتابایت" (هزار زتابایت) نیز برسد و در آنزمان است که کاربران می توانند برای حجم های قدیمی کیلو و مگابایت طلب عافیت کنند!

این نتایج پیش بینی می کند که سال آینده همزمان با بهبود کیفیت "یو تیوب" و عرضه فیلمهای با وضوح تصویر بالاتر روی این سایت و رشد سکوهایی مثل Joost و Babelgum که خدمات اشتراک گذاری فایل (P2P) را برای دریافت آنلاین ساعتها برنامه تلویزیونی ارائه می کنند، تاحد قابل ملاحظه ای افزایش می یابد.
برپایه گزارش Nemertes رفع این مشکل غیرممکن نیست و برای اجتناب از این فاجعه کافی است که سرمایه های مربوط با زیرساختهای اینترنت، پهنای باند و سایر ساختارها به رقمی در حدود 137 میلیارد دلار برسد.

برخی شرکت کنندگان اجلاس حاکمیت اینترنت به نقش آمریکا در ثبت دامنه ها و نام های اینترنتی حمله کردند و به نظر می رسد که این امر بتواند به آمریکا در واگذار کردن کنترل اینترنت به کشورهای دیگر فشار وارد کند.

به گزارش خبرگزاری مهر، در مراسم افتتاحیه این همایش "شا زوکانگ" معاون دبیر کل سازمان ملل متحد پیام "بان کی مون"، دبیر کل سازمان ملل را قرائت کرد.

بان کی مون در این پیام اظهار داشت: "سازمان ملل متحد نقشی در مدیریت اینترنت ندارد اما ما از فرصت هایی که در این مورد بدست می آید استقبال می کنیم. این گردهمایی سکویی است که به کسب جستجوی جهانی اینترنت کمک می کند."

وی افزود: "ممکن است این گردهمایی هیچ قدرتی در اتخاذ تصمیم ها نداشته باشد اما می تواند تصمیمات کسانی را که در راس امور قرار دارند، اصلاح کند."

همچنین معاون دبیر کل سازمان ملل متحد اظهار داشت: "این گردهمایی تنها فرصتی است که همه کشورها می توانند در سایه سازمان ملل به یک گفتمان نوآورانه در مورد اینترنت دست یابند."

بنابراین گزارش، درسال جاری در حدود 10 میلیون رایانه شخصی در دسترس کاربران برزیلی قرار داشت. به گفته وزیر علوم و فناوری برزیل، تا سال 2010 در این کشور 140 هزار مدرسه دولتی به اینترنت دسترسی پیدا می کنند که بیشتر این دسترسی از طریق اتصال با پهنای باند انجام می شود.

در طول این اجلاس چهار روزه هزار و 700 نماینده از 90 کشور دنیا در بخش های خصوصی، شرکت های داخلی و انجمن های فنی و دانشگاهی به بررسی موقعیت حاکمیت، منابع، ورود، تنوع، آزادی، امنیت و توسعه اینترنت می پردازند.

سال گذشته، اولین دوره این همایش در آتن، پایتخت یونان برگزار شد و سال آینده نیز در هند و در سال 2009 در مصر برگزار خواهد شد. آذربایجان و لیتوانی کشورهایی هستند که به طور مشترک میزبانی اجلاس نهایی این گردهمایی جهانی را در سال 2010 به عهده می گیرند.

براساس گزارش خبرگزاری آسوشیتدپرس، امروز در دومین روز برگزاری این همایش با وجود اینکه تعداد کمی از شرکت کنندگان به نقش آمریکا در ثبت دامنه ها و نام های اینترنتی حمله کردند، به نظر می رسد که این همایش بتواند به آمریکا در واگذار کردن کنترل اینترنت به کشورهای دیگر فشار وارد کند.

درحال حاضر حاکمیت اینترنت در اختیار سازمان مستقل آمریکایی "آیکان" است که به زبان انگلیسی دامنه ها و نام های اینترنتی را ثبت می کند.

در اجلاس جهانی جامعه اطلاعاتی که دو سال قبل در کشور تونس برگزار شد، آیکان به مدت پنج سال دیگر به عنوان حاکم اینترنت انتخاب شد. این درحالی است که در دوره اول همایش جهانی حاکمیت اینترنت که سال گذشته در آتن یونان برگزار شد، بسیاری از کشورها به حاکمیت آمریکا بر اینترنت اعتراض کردند. باوجود این، تعداد کشورهایی که ابن مباحثات را مطرح کردند برای تصمیم گیری نهایی کافی نبود.

دومین اجلاس جهانی "گردهمایی حاکمیت اینترنت" با هدف بررسی منابع، ورود، تنوع، آزادی، امنیت و توسعه اینترنت در شهر ریو دو ژانیروی برزیل بین روزهای 12 تا 15 نوامبر برگزار می شود.

خبرگزاری مهر - گروه فناوریهای نوین: مجله فوربس در مقاله ای به طبقه بندی 10 بازار جهانی پرداخته است که توسط اینترنت متحول شده اند.

به گزارش خبرگزاری مهر، مجله فوربس در مقدمه این مقاله می نویسد: "شبکه هر کسب و کاری را به کسب و کار جهانی و هر مصرف کننده ای را به مصرف کننده جهانی تبدیل می کند."

در شبکه هر کلیک، یک عملیات اقتصادی است. بعضی افراد هر بار که از یک وب سایت بازدید می کنند پول جمع می کنند. همه می توانند به راحتی و به صورت آنلاین اجناس خود را به فروش برسانند و همه به راحتی می توانند به صورت آنلاین اجناس خود را بخرند. حتی کلاهبرداری هم آسانتر شده است.

شبکه هر کسب و کاری را به یک کسب کار جهانی و هر مصرف کننده ای را به یک مصرف کننده جهانی تبدیل می کند. سهام شرکت ها آن قدر دم دستی شده است که دیگر سرمایه گذار متوسط آنها را به صورت آنلاین می خرد و می فروشد، حتی اگر انتخاب هایش وی را به ورطه نابودی بکشانند.

ظاهرا برای سرمایه گذاران حرفه ای، حتی برای آنهایی که از مدارس قدیمی که از معلمان مدرسه "گراهام و داد" پیروی می کنند نیز همه چیز تغییر کرده است. "ماریکو گوردن"، مدیر مالی " Daruma Asset Management" بسیار نگران است، چرا که سرمایه گذاران آنلاین تمام اطلاعاتی را که درباره یک شرکت و نتیجه آن نیاز دارند، پیدا می کنند. از نظر این سرمایه گذار آنلاین و تیمش، چیزی بیشتر از یک فضای کاری وجود ندارد. اکنون این سرمایه گذاران به دنیال توسعه یک تکنیک جستجوی متنی هستند که امکان کسب تمام اطلاعاتی که ارقام نشان داده شده آنها اغلب مجهول و یا محرمانه می مانند را می دهد.

"سم دیدیو" منابع مالی " خرده سرمایه" (small-cap)، ریز سرمایه (micro-cap) و "میان سرمایه" (mid-cap) را برای "ژولیوس بایر" ایجاد کرد. این منابع که تنها یکسال دارند، با کسر راندمان مواجهند. چند سال قبل باید آنها از طریق یک واسطه می فروختند، عملیاتی که از باعث افزایش هزینه ها می شد اما امروز دیگر این گونه نیست : بایر می تواند آنها را مستقیما و به صورت آنلاین بفروشد. اگر " دیدیو" موفق شود سه سال راندمان ثابت داشته باشد از سوی روزنامه انگلیسی " مورنینگ استار" (Morningstar ) یک رتبه بالا دریافت خواهد کرد و این پول می تواند به صورت آنلاین از طریق تعداد زیادی فروشگاه با منابع سرمایه گذاری مشترک جریان یابد.

برای کسب این نتایج، "دیدیو" معتقد است که باید شرکتی با گستره جهانی بخرد. 20 سال قبل این بدان معنی بود که باید شرکت هایی مثل " جنرال الکتریک" و یا ITT را خرید، اما امروز به خاطر اینترنت حتی شرکت های کوچک نیز می توانند جهانی شوند. بعضی از آنها با حداقل سرمایه حتی سرمایه ای پایین تر از سرمایه "دیدیو" دارند و با این وجود می توانند ارقام قابل توجهی را خریداری کنند.

"دیدیو" در هتل " اورینت- اکسپرس" سهام دارد که سرمایه بازار آن به 7/2 میلیارد دلار می رسد. این شرکت به خاطر دارای بودن از راه آهن "اورینت- اکپسرس" بسیار معروف است.

به طور حتم مالک این هتل بودن با مالک هتلی مثل "هتل چیپریانی" در ونیز و "کلوپ 21" در نیویورک متفاوت است و مشتریان به سبک "آگاتا کریستی" و از طریق آگهی های سفری منتشر شده روی سایت "اورینت" جذب گذراندن تعطیلات در این هتل می شوند.

"دیدیو" با خرید سهام شرکت RTI Metals به ارزش 8/1 میلیارد دلار وارد بخش جهانی هوانوردی شد. اینترنت به اندازه کافی قیمت بلیط های هواپیماها را بالا می برد و در این سالها این بخش از چند شوک بزرگ هم رنج برده است. افرادی که سفر با هواپیما را انتخاب می کنند نسبت به 15 سال گذشته بسیار بیشتر شده اند. امروز هم "بولینگ" و هم "ایرباس" آماده اند با وسایل تجاری جدید ملاقات کنند.

اورینت و RTI به دنیای اینترنت بسیار نزدیک هستند. بنابراین آنها در مقابل تمام شوک های ناشی از تغییراتی که در سالهای نخست دهه 90 ایجاد شد، مقاومت کرده اند. این درحالی است که در این زمان برخی بخش ها به روش بسیار غم انگیزی تغییر کردند.

امروزه حتی کاندیدا شدن برای کاخ سفید هم کاملا تغییر کرده است. کباب خوردن در حومه را فراموش کنید چون باید 50 دلار برای آن بپردازید. اکنون لحظه ای است که شما باید خریدهایتان را از طریق Paypal انجام دهید. بطور حتم در این نوع خرید تماس انسانی وجود ندارد، اما شما در این محیط حتی می توانید حمایت خود را از کاندیدای مورد نظرتان اعلام کنید.

آیا شما هنر را دوست دارید؟ اینترنت به شما این امکان را می دهد که آثار هنری خود را در حراج Sothebys مستقیما از گالری خودتان عرضه کنید. به این ترتیب تنها ثروتمندان و میلیونرها برای بازدید از آن به حراج سر نمی زنند.

همچنین شما می توانید نسخه اصلی اولین شماره "مرد عنکبوتی" را تنها به قیمت 6 هزار و 600 دلار روی سایت e-Bay خریداری کنید.

با این حال به نظر می رسد هنوز یک مورد وجود دارد که اینترنت نتوانسته است آن را تغییر دهد و آن پست است. اگرچه امروزه بسیاری از مردم نامه های خود را بصورت ایمیل می نویسند، اما ایمیل هنوز تا رسیدن به جایگاه پست سنتی زمان راه زیادی در پیش دارد.

تقریبا 10، 15 سال از رواج وب می‌گذرد. اما همین مدت کم کافی بود تا وب به‌عنوان یکی از بزرگ‌ترین پدیده‌های زندگی امروزی در‌آید.

الان تقریبا اکثر کاربران غیرحرفه‌ای اینترنت، وب و اینترنت را به‌جای هم اشتباه می‌گیرند. صفحات وب که به صفحات اینترنتی هم معروف‌اند، مهم‌ترین رسانه برای ارتباط کاربران با داده‌های اینترنتی هستند.

صفحات وب که توسط سازندگان ساخته می‌شوند، روی یک سرور قرارداده می‌شوند. در دنیا تنها 13 سرور اصلی اینترنت داریم که 11تای آن‌ها در آمریکا هستند و سایر سرورها هم باید به این سرورهای اصلی متصل شوند.

اما می‌دانید که برای رفتن به یکی از صفحات وب باید آدرس وب را وارد کنید. آدرس‌های وب با یک دنباله 3 یا چند حرفی آغاز می‌شود که معمولا www (بخوانید: تریپل دبلیو) است. پس از آن اسم آن وب سایت و سپس یک دنباله که مشخص‌کننده نوع کار یا موقعیت جغرافیایی شرکت یا اشخاص دارنده آن صفحه وب است، می‌آید. این بخش‌ها با یک نقطه از هم جدا می‌شوند.

در سال 1985 که وب راه‌افتاد، 6 پسوند برای فعالیت‌های گوناگون تصویب شد.com برای شرکت‌های تجاری، edu برای دانشگاه‌ها و مؤسسات تحقیقاتی، net برای شرکت‌های اینترنتی، org برای سازمان‌ها، gov برای دولت‌ها و mil برای ارتش.

اما در اواخر دهه90 و گسترش فعالیت‌های اینترنتی نیاز استفاده از پسوند‌های دامنه‌های دیگری که ماهیت فعالیت وب‌سایت را بیشتر و بهتر توضیح دهد احساس شد و به این ترتیب پسوند‌های دیگری هم به این مجموعه اضافه شد که معروف‌ترین آن‌ها biz، tv، info، pro و... است.

اتفاق دیگری که در این زمینه در دهه 90 میلادی افتاد، اختصاص پسوندهای جغرافیایی بود.

مثلا پسوند ir برای ایران یا uk برای انگلستان یا fr برای فرانسه و de برای آلمان. چند سال پیش هم اتحادیه اروپا برای ایجاد یک اتحادیه قوی در دنیای مجازی تقاضای ثبت پسوند eu را داد که الآن در کشورهای عضو اتحادیه اروپا استفاده می‌شود.

پس از این بود که کشورهای آسیایی و به‌خصوص کشورهای جنوب، جنوب شرق و شرق آسیا به دنبال این افتادند که پسوند asia را ثبت کنند. اختصاص و تصویب این پسوندها را سازمانی به نام ICANN (سازمان نظارت بر نام‌ها و ارقام اینترنتی) در کالیفرنیا برعهده دارد.

تلاش برای ایجاد نام پسوند دامنه asia از سال 2000 آغاز شده و سازمان DotAsia ایجاد این نام دامنه را در نیمه اکتبر سال 2006 تصویب کرد و اولین نام دامنه asia ، از ماه مارس سال 2008 در اینترنت آغاز به کار خواهد کرد. محدوده جغرافیایی نام پسوند دامنه asia از استرالیا تا خاورمیانه امتداد داشته و در مجموع 20 سازمان اداره‌کننده نام دامنه کشورها برای حمایت از ثبت این دامنه قرارداد بسته‌اند.

در ایران هم اولین سازمانی که اینترنت را به ایران آورد، یعنی پژوهشگاه دانش‌های بنیادی (IPM) مسئول ثبت دامنه و هماهنگی با ICANN است.

دکتر سیاوش شهشهانی، مسئول ثبت دامنه‌های ir در ایران، در مورد دامنه asia و استقبال آن در ایران می‌گوید: «360 نام از اسامی جغرافیایی و مفاخر ملی کشور در دامنه‌ دات آسیا رزرو شده‌است. ایران پس از چین و تایلند بیشترین تعداد رزرو دامنه را در بین کشورهای آسیایی در دامنه‌ دات آسیا دارد.»

بیشتر کشورهای آسیای شرقی از ثبت دامنه در دات آسیا استقبال کرده‌اند و پیش‌بینی ‌می‌شود بیشترین کسانی که در روزهای آتی دامنه‌ ثبت کنند از این کشورها خواهند بود چرا که اطلاع‌رسانی در غرب آسیا در مورد دامنه‌ دات آسیا ضعیف بوده و کمتر افراد و گروه‌ها با این دامنه آشنایی دارند.

شهشهانی در این‌باره می‌گوید: «قرار بود از طرف سازمان هنگ کنگی که پی‌گیر ثبت دامنه دات آسیا بود، در کنفرانسی در تهران یا دوبی، این دامنه برای کشورهای غرب آسیا هم معرفی شود تا این استقبال بیشتر شود و شرکت‌های غرب آسیا هم از این پسوند دامنه استفاده کنند ولی هنوز این اتفاق نیافتاده است.»

در شرق آسیا تجارت بسیار بیشتر از غرب که وابسته به منابع طبیعی است رونق دارد و شرکت‌های بزرگ چندملیتی آسیایی اگر نفتی نباشند، معمولا به شرق آسیا تعلق دارند. برای همین طبیعی است که استقبال از این دامنه بیشتر از سوی شرقی‌ها باشد.

از طرف دیگر شرقی‌ها نژادشان را آسیایی (Asian) می‌نامند و از همه مهم‌تر این که اگر در سایت شرکت‌های بزرگ بروید یا بخواهید اطلاعاتی از شرکت‌های بزرگ جهانی به‌دست بیاورید، متوجه می‌شوید که اکثر آن‌ها برای تجارت در قاره پهناور آسیا، یک بخش (Headquarter) آسیا دارند که معمولا دفترش در هنگ‌کنگ است و یک بخش خاورمیانه و شمال آفریقا دارند که معمولا دفترش یا در دبی است یا در قاهره. پس اصولا در تقسیم‌بندی‌های تجاری، خاورمیانه و شمال آفریقا، جدا از آسیا و آفریقا حساب می‌شوند.

این امر نشان‌دهنده عدم استقبال از دات آسیا در غرب این قاره است. دکتر شهشهانی به این استدلالات، مورد دیگری هم اضافه می‌کند: «اکثریت در غرب آسیا متعلق به اعراب است و آن‌ها به‌دنبال راه‌اندازی یک دامنه با پسوند arab، یا Arabia برای خودشان هستند. این یکی از دلایل عدم استقبال آن‌ها برای دات آسیا است.»

در دوره جدید ثبت دامنه دات آسیا تنها شرکت‌ها می‌توانند به ثبت دامنه اقدام کنند؛ این دوره از چند روز گذشته آغاز شده و تا چند ماه آینده ادامه داد که پس از پایان این تاریخ، ثبت دامنه دات آسیا برای عموم آزاد خواهد شد.

به گزارش ایسنا، ‌شرکت‌ها و دولت‌های علاقه‌مند به این نام دامنه‌ منطقه‌ای می‌توانند به ثبت‌نام دامنه asia، بپردازند و امکان ثبت این نام دامنه برای عموم از فوریه سال 2008 آغاز خواهد شد.

پسوند دامنه asia دومین نام دامنه منطقه‌ای پس از نام دامنه eu ویژه‌ اروپا خواهد بود که فروش آن از آوریل سال2006 آغاز شد و با وجود گوناگونی گویش‌های زبانی در آسیا تمامی نام دامنه با استفاده از حروف الفبای لاتین نوشته خواهد شد.
نوشتن آدرس‌های وب با رسم‌الخط لاتین هم برای بسیاری از نقاط دنیا (غیر از آمریکا و نیمه غربی اروپا که از این رسم‌الخط استفاده می‌کنند) هم مسئله مناقشه شد تا این که قرار شد همزمان با آغاز ثبت‌نام پسوند دامنه asia، آیکان آزمایشی سامانه ‌ای را آغاز کند که امکان نوشته شدن آدرس‌های اینترنتی به زبان‌های محلی مانند فارسی و عربی را می‌دهد.

سیاوش شهشهانی دراین‌باره می‌گوید: «: ثبت‌نام جهانی دامنه فارسی از دوشنبه ساعت 5/2 به وقت تهران به‌طور آزمایشی آغاز شد.

هرچه مشارکت ایرانی‌ها در این زمینه بیشتر باشد، احتمال این‌که فارسی زودتر به‌عنوان یکی از زبان‌های رسمی برای دامنه انتخاب شود را زیاد‌تر می‌کند.

هم‌اکنون 11 زبان در این برنامه آزمایشی قرار دارند. من از همه شرکت‌های بزرگ و کوچک و سازمان‌ها و دانشگاه‌ها می‌خواهم که ضمن تعجیل برای ثبت‌نام در دامنه آسیا برای جلوگیری از ظایع‌شدن حقوقشان، به ثبت به زبان فارسی هم اقدام کنند.»

هم اکنون دامنه فارسی به این‌ترتیب به‌کار می‌رود که لغت فارسی نشان‌دهنده نام وب‌سایت نوشته شده بعد یک نقطه و سپس «ایران» نوشته می‌شود و پس از آن.ir می‌آید.

ما اگر فارسی به‌تنهایی به‌عنوان یک زبان برای دامنه‌های اینترنتی به‌کار برود، .ir از این عبارت حذف شده و نگارش از چپ به راست به از راست به چپ تبدیل خواهد شد.

مرکز پژوهشهای مجلس شورای اسلامی با انتشار گزارشی ، ضمن تاکید بر نقش اینترنت در پیشرفت کشور، خواستار توسعه زیرساخت‌ها، فرهنگ‌سازی، آموزش و اقتصادی شدن قیمت اینترنت در کشور شد.

به گزارش دفتر اطلاع رسانی مرکز پژوهشها، دفتر مطالعات ارتباطات و فناوری‌های نوین این مرکز ضمن بررسی وضعیت کاربران اینترنت در ایران و جهان تصریح کرد: علی‌رغم اینکه پهنای باند – ارتباط اینترنتی- کشور در سالهای اخیر رشد قابل ملاحظه‌ای داشته، با این وصف ایران در بین کشورهای هدف در چشم‌انداز از لحاظ ضریب نفوذ اینترنت در جایگاه نامناسبی – رتبه دهم – قرار گرفته است.

این گزارش با بیان این که هم اکنون بیش از یک میلیارد و 173 میلیون نفر کاربر اینترنت در جهان وجود دارند، خاطرنشان ساخت که قاره آسیا به تنهایی 37 درصد کاربران اینترنت جهان را در خود جای داده است.

مرکز پژوهشها در ادامه متذکر شد که در حال حاضر 990 شهر و شهرک صنعتی ایران تحت شبکه دیتا قرار دارند و تعداد کل پورت‌های پر سرعت ظرفیت سازی شده توسط شرکت‌های مخابرات استانی 95 هزار و 586 پورت است که از این تعداد تاکنون 23 هزار و 565 پورت به مشتریان واگذار شده است.

در بخش دیگری از این گزارش آمده است: محاسبه ضریب نفوذ اینترنت کشور مستلزم وجود آمار تعداد کاربران است که متاسفانه در کشور ما به دلیل زمان بر بودن و هزینه بر بودن تهیه آمار، در عرصه‌های بسیاری از جمله در مورد تعداد کاربران اینترنت اطلاعات دقیق و مطمئنی وجود ندارد و سازمان‌ها و نهادهای مجری فناوری اطلاعات و ارتباطات با استفاده از روشها و فرمول‌های تخمینی غیر دقیق، غیرعلمی و بزرگ نمایانه به تخمین تعداد کاربران کشور می‌پردازند.

بر اساس این گزارش از لحاظ تعداد کاربر اینترنت در منطقه، ایران پس از کشورهای ترکیه و پاکستان در رده سوم قرار دارد لکن از لحاظ ضریب نفوذ اینترنت کشورها در رده دهم و البته در جایگاهی بالاتر از عربستان، پاکستان، مصر و سوریه قرار گرفته است.

طبق این گزارش در میان کشورهای منطقه رژیم اشغالگر قدس دارای بیشترین ضریب نفوذ اینترنتی است و در همین حال عراق کمترین نفوذ اینترنتی را به خود اختصاص داده است.

مرکز پژوهشها در پایان گزارش خود اینترنت را به عنوان یکی از مهم‌ترین ابزارهای مبتنی بر فناوری اطلاعات برای دستیابی به توسعه همه جانبه کشورها نامید و افزود: برای مقابله با شکاف دیجیتالی و رشد استفاده از اینترنت در کشورهای در حال توسعه و به خصوص کشورما، فراهم کردن زیر ساخت‌های دسترسی به اینترنت ، فرهنگ‌سازی ، آموزش و اقتصادی کردن قیمت اینترنت از وظایف مهم دولت به شمار می‌رود.

نسخه کامل این گزارش پژوهشی در نشانی www. Majlis.ir موجود است.

فراهم‌سازی دسترسی به باند پهن و افزایش دسترسی به اینترنت گام مهمی برای رشد اقتصادی کشورها به شمار می‌رود، ظاهرا میزان پهنای باند اینترنت کشور به 9 هزار و 600 مگابیت بر ثانیه رسیده است و نسبت به ابتدای برنامه‌ی چهارم توسعه، 700 درصد رشد داشته و به گفته‌ی مدیران پهنای باند مورد نیاز کشور تامین شده است.

اما برخی از کارشناسان در این باره معتقدند که میزان پهنای باند در کشور در مقایسه با کشورهای پیشرفته و حتی کشورهای همسایه بسیار کم و پایین بوده و پاسخگوی نیازها نیست و بهترین کار در زمینه‌ی پهنای باند این است که اصل 44 قانون اساسی در این رابطه به کار گرفته و امور به بخش خصوصی واگذار شوند.

به گزارش (ایسنا)، خریداری و ورود پهنای باند توسط شرکت‌های خصوصی یکی از راهکارهایی است که فعالان حوزه برای رفع مشکل قیمت، کمیت و کیفیت پهنای باند عنوان می‌کنند و معتقدند ورود بخش خصوصی در این حوزه به پیشرفت و افزایش کیفیت منجر خواهد شد.

ظاهرا پهنای باند اینترنت در کشور به گفته‌ی وزیر ارتباطات و فن‌آوری اطلاعات پس از شروع به کار دولت فعلی پنج برابر شده اما با وجود اعلام آمادگی این وزارتخانه برای افزایش پهنای باند متقاضی برای انجام این کار در کشور وجود ندارد.

جواد رادمان - مدیر عامل شرکت فن‌آوری اطلاعات - نیز معتقد است که در حال حاضر پهنای باند مورد نیاز کشور تامین شده و امکان ارایه‌ی پهنای باند به هر میزان که مورد نیاز دستگاه‌ها، نهادها و سازمان‌های دولتی و خصوصی باشد، وجود دارد.
ورودی پهنای باند اینترنت کافی به نظر نمی‌رسد

این اظهارات در حالی است که به اعتقاد رییس انجمن کارفرمایان شبکه‌های اینترنتی میزان پهنای باند اینترنت موجود در کشور کافی به نظر نمی‌رسد؛ کیفیت پهنای باند اینترنت به مقدار آن و عرضه‌ی پهنای باند بستگی دارد و هر چه کیفیت دسترسی به اینترنت افزایش یابد طبیعتا سرعت دسترسی به آن نیز بالا می‌رود.

مسعود ریاضیات با بیان این که در حال حاضر بخش زیرساخت باید دولتی باقی بماند به خبرنگار ایسنا گفت: بخش خصوصی بهتر می‌تواند با طرف‌های خارجی خود چانه‌زنی کرده و در قالب‌های بخش خصوصی پهنای باند ارزان‌تری به دست مردم برساند.

به گفته‌ی این کارشناس میزان ورودی پهنای باند کافی به نظر نمی‌رسد، گفت: وقتی این موضوع را با کشورهای همردیف خود مقایسه می‌کنیم به این نتیجه می‌رسیم که این میزان کافی نیست بنابراین بهترین کار در زمینه‌ی پهنای باند این است که اصل 44 قانون اساسی در این رابطه به کار گرفته و امور به بخش خصوصی واگذار شوند.

اما محمدرضا جولایی - مدیر یک شرکت اینترنتی - مشکل اصلی در زمینه‌ی پهنای باند را این دانست که بک‌بون یا پشتیبان اصلی ما برروی کشور ترکیه است و اگر به هر دلیلی مشکل فنی در این زمینه به وجود آید معادل آن میزان، بک‌بون موجود نیست و زمانی که اختلالات کیفیتی ایجاد می‌شود مشکلاتی را ایجاد می‌کند زیرا به لحاظ کیفیتی در بحث پهنای باند پشتیبانی مناسب و کافی نمی‌شود.

به گفته‌ی او با توجه به این که روز به روز مصرف پهنای باند در کشور افزایش می‌یابد، مخابرات خود را متناسب با تقاضاها پیشرفت و گسترش نمی‌دهد و همین موضوع باعث بروز مشکل می‌شود؛ در صورتی که اگر برروی هر ارایه کننده‌ بک بون قرار دهند بسیاری از مشکلات کیفیتی حل خواهد شد.
میزان فعلی پهنای باند فعلا جوابگوی نیازها است

یکی دیگر از مدیران شرکت‌های اینترنتی میزان فعلی پهنای باند را فعلا جوابگوی نیازهایی موجود در کشور دانست و گفت: مشکل آنچنانی در زمینه‌ی پهنای باند نداریم بلکه مشکل اصلی همان نیاز است چون نیاز واقعی در این زمینه مشخص نیست.

سیدرضا نشاط گفت: نیاز به پهنای باند و کاربردهای آن باید به وجود آید که این کار مستلزم فرهنگ‌سازی و برنامه‌ریزی است.

هادی مهمانی - یک فعال حوزه‌ی اینترنت هم مشکل اصلی شرکت‌های اینترنتی در زمینه‌ی میزان پهنای باند را کیفیت نامناسب آن دانست و گفت: کیفیت همیشه با نوسان رو‌به‌رو بوده و از کیفیت مناسبی در این زمینه برخوردار نیستیم اما با این حال نسبت به سال‌های گذشته کیفیت‌مان بهبود یافته است.

مهمانی درباره‌ی پایین بودن سرعت اینترنت در کشور و نامناسب بودن ارایه‌ی پهنای باند اینترنت در شهرهای کوچک گفت: متاسفانه در کشور زیرساخت از وضعیت مناسبی برخودار نیست و این موضوع ارتباطی به فیبر نوری ندارد و در بحث ADSL (اینترنت پرسرعت) مسیرهای مخابرات و بستری که این سرویس از آن طریق به دست مشتری می‌رسد، خراب است.

به گفته‌ی کارشناسان قیمت پهنای باند در کشورمان حتی با توجه به تخفیفی که صورت گرفته همچنان در مقایسه با تعرفه‌های جهانی بیشتر است.

محمد ایزددوست - مدیر یک شرکت اینترنتی - در این باره معتقد است: شرکت‌های اینترنتی نمی‌توانند کاهش قیمت پهنای باند را برای سرویس ‌اینترنت پرسرعت داشته باشند و تنها نسبت به کاهش کمی در قیمت کارت‌های اینترنتی اقدام می‌کنند زیرا در غیر این صورت متضرر خواهند شد.
قیمت پهنای باند اینترنت باید به قیمت جهانی نزدیک‌تر شود

کوروش فهامی - فعال حوزه‌ی اینترنت - گفت: اگر شرکت‌های اینترنتی بخواهند علاوه بر کاهش قیمت کارت‌های اینترنت در قیمت ارایه‌ی سرویس ADSL نیز برای مشتریان خود کاهش اعمال کنند، این موضوع به ضرر اقتصادی به شرکت‌ها خواهد شد و اگر بخواهند کاهشی در این زمینه اعمال کنند باید از جیب خودشان هزینه کنند که این عادلانه نیست.

به گفته‌ی این مدیر شرکت اینترنتی میزان پهنای باند در حال حاضر پاسخگوی نیازها است اما موضوع اصلی در این زمینه کاهش قیمت آن است؛ به عنوان مثال قیمت جهانی پهنای باند برای هر مگ تقریبا 300 یورو یعنی حدود 400 هزار تومان است در حالی که در کشور ما این قیمت تقریبا 900 هزار تومان است، بنابراین مشکل اصلی قیمت است و در زمینه‌ی کیفیت نیز غیر از قطعی‌هایی که هر از گاهی صورت می‌گیرد مشکل خاصی نداریم.

مشکل کمیت و کیفیت پهنای باند در حالی است که چندی پیش بحث کاهش تعرفه‌ی پهنای باند برای شرکت‌های اینترنتی مطرح و اعمال شد اما از طرف دیگر شرکت‌های اینترنتی معتقدند نمی‌توانند به میزان تخفیفی که مخابرات در قیمت پهنای باند آن‌ها قائل می‌شود کاهشی را در قیمت تمام شده‌ی خود اعمال کنند زیرا قیمت تمام شده اینترنت فقط بحث هزینه‌ی پهنای باند نیست و متناسب با کاهش پهنای باند نمی‌توان کاهشی را در قیمت اینترنت برای کاربران نهایی داشت.

در هر حال کارشناسان سازمان تنظیم مقررات و ارتباطات رادیویی در حال بررسی نظرات شرکت‌های اینترنتی برای اصلاح جدول پهنای باند هستند و به گفته‌ی مسوولان مربوطه برای انجام بازنگری به هماهنگی‌های گسترده با شرکت مخابرات ایران یا شرکت فن‌آوری اطلاعات و یا سایر مراجع ذی‌ربط نیاز است که باید انجام شود.

رییس انجمن شرکت‌های اینترنتی کشور گفت: کاهش ‪ ۳۰‬درصدی قیمت پهنای باند در سال جاری باعث کاهش قیمت اینترنت برای مردم نشده است.

"مسعود ریاضیات" روز چهارشنبه در گفت‌وگو با خبرنگار آی‌تی ایرنا افزود: این موضوع دلایل متعددی دارد که از آن جمله می‌توان به پایین بودن قیمت خرید عمده پهنای باند نسبت به قیمت خرید خرد آن اشاره کرد.

وی اظهار داشت: تعداد شرکت‌های بزرگ ارایه‌دهنده خدمات اینترنتی محدود است و تعداد بسیاری از ارایه‌دهندگان اینترنت برای مردم را شرکت های کوچک تشکیل می‌دهند.

وی توضیح داد: به همین تغییر قیمت توسط شرکت‌های کوچک بر بازار خدمات اینترنتی تاثیرگذارتر است اما به دلیل اینکه قیمت پهنای باند به خاطر استفاده کمتر این شرکت‌ها نسبت به شرکتهای بزرگ ‪ ۴‬برابر گرانتر است، این شرکت‌ها قادر به کاهش قیمت اینترنت خود نیستند.

وی تاکید کرد: باید تفاوت قیمت پهنای باند برای شرکت‌های کوچک و شرکت‌های بزرگ عادلانه بوده و بیشتر از دو برابر نباشد در صورتی که در حال حاضر این تفاوت چهار برابر است.

به عقیده وی، وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات باید مانند وزارت راه و ترابری عمل کند، اینترنت باید به راحتی شاهراه‌ها و بزرگراه‌ها در دسترس و اختیار مردم باشد.

رییس انجمن شرکت‌های اینترنتی اظهار داشت: وزارت راه‌وترابری، بزرگراه‌ها و شاهراه‌ها را با استفاده از بودجه دولت راه‌اندازی می‌کند، و تنها هزینه آسفالت و تعمیر بزرگراه‌ها را از طریق مردم تامین می‌کند.

ریاضیات ادامه داد: وزارت ارتباطات و شرکت زیرساخت نیز باید گسترش هر چه بیشتر فیبرنوری را با استفاده از بودجه دولت انجام دهد تا اینترنت نیز نظیر شاهراهها و بزرگ راهها به راحتی و با قیمت بسیار کم در دسترس مردم باشد.

این کارشناس خاطرنشان کرد: قیمت پایین اینترنت و در دسترس بودن آن سبب پیشرفت و رونق تجارت الکترونیک، دولت الکترونیک و رشد تمامی فعالیت های اقتصادی دیجیتالی در کشور می‌شود.

علی منتشری - "اینترنت حق نیست ،بلکه امتیازی است که ما به بقیه می‌دهیم و هر وقت بخواهیم آن را می‌گیریم"، این جمله را نماینده آمریکا در اجلاس جهانی جامعه اطلاعاتی "‪ "wsis‬در ‪ ۵‬آذر سال ‪ ۱۳۸۴‬برای توجیه اعمال محدودیت های اینترنتی علیه کاربران سایر کشورها مطرح کرد.

بتازگی زمزمه تحریم کاربران ایرانی و جلوگیری از دسترسی به برخی امکانات اینترنتی و امکان جستجو به زبان فارسی توسط برخی موتورهای جستجو گر اینترنتی نظیر "گوگل " و "یاهو" به گوش می‌رسد، این فضا سازی روانی دور جدیدی از اقدامات غیرقانونی شرکت های آمریکایی علیه ایران است.

"ایتنا" (خبرگزاری فناوری اطلاعات ) وابسته به "سازمان فناوری اطلاعات" به تازگی از مسدود شدن "کد سرچ "‪ ( (Code Search‬برای کاربران ایرانی خبر داده است. ‪ Search Code‬یکی از فنی‌ترین خدمات سایت گوگل است که برای برنامه نویسان جهان طراحی شده و می‌تواند مثال‌هایی از کدهای نرم افزاری به زبان های مختلف را جستجو کند و نتایج آن را نیز بر اساس نام فایل کد،زبان برنامه نویسی،اعتبار نامه آن و کلماتی در قالب مشخص دسته بندی کند.

البته دسترسی به این خدمات از طریق نرم افزارهای فیلتر شکن امکان پذیر است.

چندی پیش نیز دریافت نرم افزار "گوگل دسک تاپ " و "گوگل پک " که از کاربردی‌ترین نرم افزارهای شرکت "گوگل " است،از سوی کاربران ایرانی بادشواری روبه رو شد. کاربر ایرانی هنگام درخواست بارگذاری "دانلود" این نرم افزارها با این پیام مواجه می‌شد: "هم اکنون این نرم افزار برای کشور شما قابل دسترسی نیست ".

البته این محدودیت برای مقطع زمانی خاصی اعمال و پس از مدتی برطرف شد.

هم چنین "یاهو" در اقدامی جدید و به عنوان یکی از دو سایت بزرک اینترنتی، نام ایران را از لیست صفحات ثبت نام خود حذف کرده است . یعنی وقتی که به عنوان یک ایرانی بخواهید از گوشه یی در دنیا، برای تهیه یک آدرس پست الکترونیک ثبت نام کنید و شناسه یی مجازی برای خود بسازید، با نام هر تکه خاکی و دورافتاده‌ترین و کوچک‌ترین جزیره برخورد می‌کنید،غیر از نام ایران .

البته شاید به سایت‌هایی مانند ‪ msn‬و یا ‪ hotmail‬که از ابتدا نام ایران را در لیست شناسه ای شان قرار نداده بودند نتوان خرده گرفت،زیرا که اساسا این سایت‌ها آمریکایی هستند و جز این انتظاری نمی‌رود. اما این اقدام یاهو( به عنوان یک موتور جستجو گر بین‌المللی ) در حذف نام ایران، اقدامی موهن، غیرمنطقی و کاملا مغرضانه و در راستای سیاست های کینه جویانه و تنک نظرانه آمریکا است.

شاید برای برخی از کاربران باور کردن این مطلب مشکل باشد که کشوری که به ادعای خود روزی برای مبارزه با سیستم فیلترینک ‪ ۴۵‬میلیون دلار به شرکت "سیمانتک " داده بود تا امکان دسترسی کاربران ایرانی به همه سایت ها را فراهم کند امروز خود مانع دسترسی کاربران ایرانی به خدمات اینترنتی می‌شود.

هر چند نگاهی به پیشینه سایت‌هایی چون گوگل و یاهو به خوبی این شیوه رفتاری گردانندگان آن را توجیه می‌کند.

"یاهو" از جمله موتورهای جستجوی اینترنتی است که توسط سرمایه داران صهیونیسم اداره می‌شود. از این رو این موتور جستجو در ارائه خدمات به کاربران، دشمنی با اسلام و مسلمانان و حمایت از رژیم اشغالگر قدس را فراموش نمی‌کند.

مثلا هنگام جستجو برای واژه ایران اولین تصاویری که در این سایت‌ها به نمایش در می‌آید، تصاویر مربوط به اعدام مفسدان و برخورد نیروهای انتظامی با اراذل و اوباش است. یاهو با انتشار این عکس‌ها درصدد القای این موضوع به کاربران است که ایران را کشوری نا امن و خشونت طلب معرفی کند.

این موضوع درباره جستجوی کلیدواژه "عراق " نیز صدق می‌کند.

پس از جستجوی کلمه عراق در این سایت،در کنار تصاویری از جنگ و خون ریزی عکس سربازان آمریکایی دیده می‌شود که با در آغوش گرفتن کودکان عراقی آنهارا "نجات " می‌دهند.

پیشینه تحریم اینترنتی ایران به سال ‪ ۱۳۷۵‬برمی گردد. در آن زمان ارتباط اینترنتی ایران از طریق دانشگاه وین در اتریش برقرار بود، که با استناد به قانون "داماتو" و اخطار به مسوولان دانشگاه وین این ارتباط قطع شد.

اگرچه با اعتراض ایران پس از چند روز مجددا ارتباط برقرار شد.

طی سالهای اخیرنیز قطع خدمات "هاست " سایتهای ایرانی یکی از اقدامات متداول شرکت های آمریکایی نظیر " د. پلنت " ( ‪the planet)‬بوده است .

در همان سال یک شرکت آمریکایی به نام " اینتر لند" ( ‪ (interland‬از سرویس‌دهندگان ایرانی "هاستینک " که از سرویس های این شرکت استفاده می کنند خواست که به دلیل تحریم هر گونه معامله با ایرانیان از سوی دولت آمریکا، خدمات دهی خود را از این طریق متوقف کنند .

چندی پیش نیز برخی شرکت های هاستینک آمریکایی دامنه "دامین "های " ‪"ir‬را بلوک و دسترسی کاربران را به این گونه وب سایت‌ها قطع کردند این عمل ضررهای مالی سنگینی به شرکت های ایرانی و صاحبان سایت‌ها وارد کرد با این وجودمسدود کردن دامنه ‪ ir‬از طریق ثبت دامین های جایگزین که هزینه اندکی دارد قابل رفع است اگر چه میزان نفوذ پسوند ملی ایران را در دنیای اینترنت محدود می‌کند. حال این سوال مطرح است که تحریم های آمریکایی ها علیه کاربران یا وب سایت های ایرانی بر اساس کدام قانون صورت می‌گیرد؟ استناد آمریکایی‌ها به قانون "داماتو " است که هر ساله تمدید می‌شود.

اما به عقیده حقوقدانان این قانون تنها به تجارت و سرمایه گذاری در ایران مربوط می‌شود و فعالیتهای اینترنتی شامل این قانون نمی‌شود. به همین جهت برخی شرکت های آمریکایی با پذیرش ریسک آن، اقدام به همکاری با طرف های ایرانی می‌کنند اما برخی هم به خاطر ترس از مجازات های مالی پیشاپیش همکاری خود را با ایرانیان قطع می‌کنند.

علی رغم آنکه تحریم های اینترنتی به شیوه های گوناگون و در سطوح مختلف سالهاست علیه کاربران ایرانی ادامه دارد هیچ گزارش رسمی تاکنون در این زمینه به نهادهای بین‌المللی مسوول و مراجع ذی ربط ارایه نشده و هیچ اعتراض رسمی در این‌باره صورت نگرفته است. طی چند سال اخیر ایران به دفعات در نشست های بین‌المللی مربوط به اجلاس جامعه اطلاعاتی شرکت داشت اما در هیچکدام از این نشست‌ها موضوع مربوط به تحریم های اینترنتی ایران مطرح نشد.

به نظر می‌رسدراه حل اساسی برای جلوگیری از این گونه اقدامات، راه اندازی "مراکز اطلاع رسانی " یا "دیتا سنتر"های ایرانی در قالب طرح بزرک "اینترنت ملی " است .

در مورد اقدامات اخیر گوگل و یاهو نیز تهیه طومارهای اینترنتی برای فشار بر آنها از سوی کاربران در سراسر جهان می‌تواند موثر باشد زیرا این قبیل شرکت‌ها تمام داشته هایشان را از طریق همین کاربران به دست آورده اند.

بدون تردید ‪ ۸‬میلیون کاربر ایرانی اینترنت بخش بزرگی از مشتریان و حتی تولید کنندکان محتوای فارسی در فضای مجازی هستند که گوگل و یاهو بیشترین بهره برداری را از آنها می‌کنند.

یکی از پدیده های انکارناپذیر در جهان و از جمله در کشور ما گسترش روزافزون کاربرد اینترنت است. مطابق برآوردهای آماری معتبر سایت "آمار جهانی اینترنت" در سال ‪ ۱۵ ،۲۰۰۵‬درصد از جمعیت جهان یعنی ‪ ۹۵۷‬میلیون نفر در جهان به اینترنت دسترسی داشته‌اند که نسبت به رقم کاربران در سال ‪۲۰۰۰‬میلادی ‪ ۱۶‬درصد رشد نشان می‌دهد.
همچنین در همین سال، ‪ ۸/۲‬درصد از جمعیت ساکن در خاورمیانه یعنی ‪ ۲۱‬میلیون نفر به اینترنت دسترسی داشته‌اند که نسبت به سال ‪۲۰۰۰‬میلادی ‪ ۳۰۵‬درصد رشد را نشان می‌دهد.
در بین کشورهای خاورمیانه یکی از بالاترین نرخ های رشد کاربرد اینترنت به ایران تعلق دارد. طبق آمار سایت مذکور در سال ‪ ۸ ،۲۰۰۵‬درصد از جمعیت کشورمان یعنی نزدیک به ‪ ۵/۵‬میلیون نفر به اینترنت دسترسی داشته اند، که نسبت به سال ‪ ۲۰۰۰‬میلادی ، ‪ ۲۲۰۰‬درصد رشد را نشان می‌دهد. ایران پس از سوریه بالاترین نرخ رشد کاربران اینترنتی را در خاورمیانه داشته است.
آن چنان که از داده های موجود بر می‌آید، جوانان پرجمعیت‌ترین قشر سنی کاربران اینترنتی در جامعه ایران به شمار می‌روند.
نتایج مطالعات "سازمان ملی جوانان" نشان می‌دهد بیشترین تعداد کاربران اینترنتی را جوانان ‪ ۱۸‬تا ‪ ۲۸‬سال تشکیل می‌دهند و میزان استفاده از اینترنت طی سال های اخیر در میان جوانان رو به افزایش بوده است.
بر پایه آمار ارائه شده از سوی این سازمان در سال ‪ ۱۳۷۶‬شمسی ‪ ۱۰‬درصد از جوانان ایرانی از اینترنت استفاده می‌کرده اند. در سال ‪ ۱۳۸۱‬این رقم به ‪ ۱۹‬درصد و در سال ‪ ۱۳۸۴‬به ‪ ۲۹‬درصد افزایش یافته است.

همچنین تحقیقات انجام شده نشان می‌دهد، که فراغت و سرگرمی، مهم‌ترین و رایج‌ترین کاربری اینترنت در بین جوانان محسوب می‌شود.

مفهوم "فراغت" در عصر مدرن، آن گونه که امروزه در متون دانشگاهی و نیز مکالمات روزمره کاربرد دارد، به یکی از ضرورت های حیات فردی و اجتماعی جوامع امروزی اشاره می‌کند، حال آن که بروز آن سابقه زیادی ندارد و پدیده جدیدی به شمار می‌آید.

مقوله "اوقات فراغت " حاصل تغییر مناسبات نهادهایی مانند کار و خانواده در جامعه پیش مدرن است که به عرصه ای از رفتارهای فرهنگی اطلاق می‌شود و بروز آنها در پیوند با تجدید ساختار جوامع بر محور کار صنعتی باید تحلیل شود. هر چند برخی بر این عقیده‌اند که مجموعه رفتار های زیادی را در جوامع پیش مدرن می‌توان یافت که از نظر شکل و گاه محتوا، ویژگی های فراغتی امروزین را دارا هستند.

"فراغت مدرن"، ناظر بر توسعه اختیار افراد در گزینش نحوه مصرف زمان ورای محدودیت های طبقاتی، جنسی، سنی و اساسا حاصل تجدید سازمان اقتصادی و اجتماعی کار در جوامع انسانی است.

میزان زمان فراغت افراد و همچنین فعالیت های فراغتی آنان متاثر از ویژگی هایی مانند پایگاه اقتصادی اجتماعی، جنس، شغل، سیکل زندگی و... متفاوت است. همین ویژگی در مورد استفاده از اینترنت نیز صادق است. به این معنی که استفاده از اینترنت، فعالیتی زمانمند و دارای کاربردهای مختلفی است.

تنوع و گوناگونی در رفتارهای فراغتی یک مسئله تئوریک به شمار می‌رود که نیم قرن تلاش فکری برای نظریه پردازی و پژوهش در زمینه جامعه شناسی و روان شناسی فراغت را به دنبال داشته است. یکی از مفاهیم رایج برای بررسی تنوع و گوناگونی ترجیحات و رفتارهای فراغتی در بین افراد و گروه های اجتماعی، "سبک فراغت" است.
این مفهوم ناظر بر تلاش برای کاستن از تنوع و گوناگونی رفتارهای فراغتی و دسته بندی و مقوله بندی آن‌ها برای مقاصد تحلیلی است.

سبک فراغتی مشتمل بر مجموعه ای منسجم از ترجیحات و رفتارهای فراغتی است که انسجام آن‌ها به واسطه تاثیر عوامل و تجربیات زمینه ای معین قابل تحلیل است.

در واقع در سبک فراغتی، نقش ساختارهای اجتماعی و تجلیات آنها در انسجام رفتارهای فراغتی هویداست. افراد دارای یک سبک فراغتی دو ویژگی مهم دارند:

مجموعه رفتارهای فراغتی آنان در ارتباط با ساختارهای اجتماعی دارای تعاملات مشترکی است، و همچنین رفتارهای فراغتی آنان دارای مشابهت های زیادی است.

تحلیل نتایج حاصل از مصاحبه های صورت گرفته در ارتباط با میزان اهمیت عوامل تعیین‌کننده سبک فراغتی در جوانان مورد مطالعه و نیز نوع تعامل تجربه های فراغتی "آنلاین" و "غیر آنلاین" و یا به عبارت بهتر جایگاه استفاده از اینترنت در رفتارهای فراغتی افراد، بیانگر وجود سه سبک فراغتی متفاوت در بین جوانان مورد بررسی است. سبک های فراغتی "مستقل"، "دانش محور" و "طبقه محور" از حیث منشاء و عوامل تعیین‌کننده و نیز نوع تعامل رفتارهای فراغتی افراد در اینترنت و رفتارهای فراغتی آنها در جهان واقعی، بیشترین تفاوت را در بین گروه بندی های رفتاری موجود داشته اند.

در سبک فراغتی "مستقل" مصرف اینترنت جایگاه خاصی دارد. این جایگاه بیش از هر چیزی به واسطه نقش دوره سنی در جوانان متعلق به این سبک فراغتی قابل تحلیل است. این افراد عموما مجرد، غیر شاغل و دارای تحصیلات دیپلم یا کمتر هستند. زمان زیاد فراغت، دریافت فراغت به معنی لذت بردن و خوش گذرانیدن، محوریت فراغت اجتماعی و نقش آن در هدایت سایر فعالیت های فراغتی، جایگاه ویژه جمع دوستان در فراغت اجتماعی و توجه به روش های فعال گذران فراغت جملگی از مشخصات رفتارهای فراغتی در این سبک فراغتی هستند.
از حیث رفتارهای فراغتی "آنلاین"، مهمترین خصیصه آن مهارت کم در کاربرد اینترنت و غلبه شدید کاربرد سرگرم‌کننده و ارتباطی اینترنت است. در این سبک فراغتی، استفاده از اینترنت موجب توسعه فراغت آنان هم از حیث زمان و هم از حیث تنوع فعالیت های فراغتی شده است. تاثیر رفتارهای فراغتی در این سبک فراغتی بیشتر ارتقاء‌دهنده است. اینترنت موجب ارتقای کمی و کیفی الگوی عام گذران فراغت شده است. از طرف دیگر اینترنت فعالیت های جدید فراغتی را به مجموعه رفتارهای پیشین افراد متعلق به این سبک فراغتی افزوده است. این فعالیت فراغتی جدید یعنی "چت" کردن، به واسطه اشتراک و تشابه کارکردی با فراغت اجتماعی مطلوبیت یافته است. چت کردن تداوم فعالیت های فراغتی جوانان در این سبک فراغتی در دنیای مجازی است. بنابر این مصرف اینترنت در این سبک فراغتی دارای پیامدهای قابل توجه و متمایز از سایر سبک های فراغتی است.
اما تاثیر مصرف اینترنت بر رفتارهای فراغتی افراد متعلق به سبک فراغتی "دانش محور" متفاوت است. عامل مهم و اساسی تعیین‌کننده این تفاوت تحصیلات دانشگاهی و افزایش سواد رسانه ای و اطلاعاتی و نیز شبکه اجتماعی افراد تحصیل کرده است که موجب بروز رفتارهای فراغتی خاص در آنان می‌شود. دریافت فراغت به مثابه استراحت کردن و به کارهای عقب افتاده پرداختن، اهمیت زمان در رفتارهای فراغتی، تمایل به شیوه های فردی گذران فراغت، تاثیر تجربه های غیر فراغتی در زمینه تحصیلات و روابط اجتماعی در تعیین محتوای فعالیت های فراغتی و غلبه گزینشگری و گذران فرهنگی فراغت در الگوی عام گذران وقت فراغت مهمترین ویژگی های این سبک فراغتی به شمار می‌آیند.
مشخصات مصرف اینترنت در این سبک فراغت نیز عبارتند از مهارت بیشتر در اینترنت و توسعه کاربردهای غیر ارتباطی اینترنت و استفاده از کالاهای فرهنگی مجازی، به نظر می‌رسد اینترنت در این نوع سبک فراغتی موجب توسعه و ارتقای رفتارهای فراغتی فرهنگی در آنان شده است. فرهنگی بودن این شیوه فراغتی در ابزارها، محتواها و افراد دخیل در فراغت اجتماعی این دسته از جوانان مشهود است. استفاده فراغتی از اینترنت در این سبک فراغت صبغه فرهنگی دارد و یا لااقل تلاش می‌شود تا بدین صورت تشابه این سنخ از کاربرد اینترنت با کاربرد رایج اینترنت در کشور از بین برود. هسته اصلی این کاربرد فرهنگی "وب خوانی" نامیده شده است.
مهمترین ویژگی که در سبک فراغتی "طبقه محور" در تعیین جایگاه مصرف اینترنت در مجموعه رفتارهای فراغتی موثر است، زمانمندی و مکانمندی فعالیت های فراغتی است.

افراد متعلق به این سبک فراغتی با توسعه رفتارهای فراغتی که از حیث جغرافیای زمانی و مکانی با رفتارهای فراغتی سایر افراد و جوانان متفاوتند، در پی ایجاد نوعی تمایز بین خود و آن‌ها هستند. این موضوع پی آمد مشخصی را در رابطه با مصرف اینترنت که فعالیتی اساسا فاقد زمان و مکان است، در پی دارد و آن اهمیت بسیار اندک مصرف اینترنت در مجموعه رفتارهای فراغتی افراد متعلق به این سبک فراغتی است. عمومیت یافتن کاربرد اینترنت ظرفیت آن را برای تعین طبقاتی کاهش داده است و در واقع متغیر مهم در تعین جایگاه اینترنت به عنوان وسیله و عرصه ای برای تجربیات فراغتی، در این سبک فراغتی بیش از آن که از سواد رسانه ای و دیجیتال ناشی شده باشد، از سواد طبقاتی ناشی شده است. سواد طبقات اشراف و مهارت در گزینش ابزارها و رویه‌ها بر اساس منطق حفظ تمایز طبقاتی است.

داده های لازم برای این پژوهش که توسط "سلیمان پاک سرشت" از "پژوهشگاه فرهنگ، هنر و ارتباطات "از طریق مصاحبه های عمیق با ‪ ۳۲‬کاربر جوان ‪ ۱۸‬تا ‪ ۲۸‬ساله تهرانی گرد آوری شده است. ‪ ۱۶‬نفر از این تعداد دختران یا زنان و ‪ ۱۶‬نفر نیز پسران یا مردان بوده اند.

رابرت کایلیائو که در اختراع "پهنای جهانی وب" همکار تیم برنز لی بود، در کنفرانس خبری که به مناسبت شب علم اروپا برگزار شد، ضمن ایراد سخنانی درباره 17 سال اول زندگی شبکه، ویکی پدیا و "وب 2" را مورد انتقاد قرار داد.

به گزارش خبرگزاری مهر، 28 سپتمابر در ژنو سوئیس کنفرانس خبری با عنوان "شب علم" در مرکز "سرن" برگزار شد که در این کنفرانس برنامه های فستیوال علم که قرار است 25 اکتبر تا 6 نوامبر در شهر جنوا برگزار شود، تشریح شد.

" پهنای جانی وب" (www) توسط "تیم برنزر لی" و " رابرت کایلیائو" در سال 1990 در لابراتوارهای مرکز "سرن" ژنو متولد شد.

رابرت کایلیائو که در این کنفرانس خبری به عنوان "پدرخوانده وب" حضور داشت، پدیده "وب" را نسخه قرن بیستمی "ماشین چاپ" گوتنبرگ دانست و اذغان کرد که این اختراع همانند ماشین چاپ دنیای ارتباطات را دستخوش تحول کرد.

کایلیائو در اظهارات خود "ویکی پدیا" را مورد انتقاد قرار داد و تاکید کرد:" ویکی پدیا نمی خواهد که وب تغییر کند. بنظر من شبکه نیازی به ایجاد یک دایره المعارف آزاد ندارد، چراکه تمام شبکه یک دایره المعارف آزاد است. درواقع تمرکز منابع روی یک سایت خاص مغایر با ایده وب است."

وی همچنین اصطلاح "وب 2" را مورد انتقاد قرار داد و اظهار داشت:" وب 2 وجود ندارد. درحقیقت وب 2 به معنای استفاده اجتماعی از شبکه است که اینهم موضوع جدیدی نیست. چرا که از اول، شبکه با هدف به اشتراک گذاشتن اطلاعات و برقراری تماس بین تمام افراد متولد شد. هدفی که اکنون به راحتی دنبال می شود."

پدرخوانده وب افزود:" هیچ فناوری نوآورانه ای در وب 2 وجود ندارد، چرا که ما درمقابل خود یک فناوری جدید نمی بینیم و وب 2 تنها گسترس بین اتصلات است که در هرحال اساس آن ساختار شبکه است."

براساس گزارش visionpos ، رابرت کایلیائو دو مفهوم کاربردی را در وب یعنی "بلاگ" و "بی طرفی شبکه" مورد بررسی قرار داد و گفت:" وقتی ما اولین صفحات وب را خلق کردیم، تمام اثرات آن را با راه اندازی یک وبلاگ مورد بررسی قرار دادیم. اما امروز بلاگ نماد چیست؟ درواقع بلاگ امروز تیدیل به یک ابزار ویژه شده که از به بلوغ رسیدن دور افتاده است. بلاگ از پتانسیل های بالایی برای انتقال اطلاعات و مذاکره درباره آگاهی های مربوط به مقولات اجتماعی مهم از اکولوژی تا سیاست برخوردار است."

پدر خوانده وب در ادامه اظهارات خود افزود:" اما فراتر از جنبه های اجتماعی، تهدیداتی نیز متوجه کاربران است. درواقع شگفت انگیز است که برخی افراد هر روز با شیوه های مختلف از مسدود کردن تلفن های همراه تا اپراتورهای تلفن همراه بی طرفی شبکه را تهدید می کنند. این یک پیام واضح است: باید از بی طرفی شبکه دفاع شود، چراکه بی طرفی از ویژگی های اصلی یک شبکه سالم است که 17 سال قبل راه اندازی شد. انکار بی طرفی فناوری ها به معنی محول کردن تکه ای از آزادی به دستان شرکت ها است. تکه ای که می تواند سرویس های آنلاینی که اطلاعات شخصی را از اطلاعات موجود در پست الکترونیک تا هارد دیسک های مجازی و از پرونده های متنی تا موسیقی آرشیو می کنند، پوشش دهد. به این ترتیب تمام این مقولات دردستان شرکت ها اسیر می شوند."

وی ادامه داد:"نکته دردناک در این است که بنظر می رسد، نسل های جدید کاربران شبکه نگرانی از این مشکل نداشته باشند و بدون اینکه احساس کنند آزادی شخصی آنها در معرض تهدید قرار دارد، فایل های خود را در اختیار این شرکت ها قرار می دهند و هیچکس حتی تصور هم نمی کند که شرکت هایی مثل گوگل و مایکروسافت تا این حد بد باشند."

درهر حال این شرکت ها اولین ارگان هایی نیستند که روی وب مداخله می کنند. بطوری که کمیسیون اروپا قبل از صنعت قدرت این مداخله را بدست آورد و اولین استانداردها و پروتکل های ارتباطات را ارائه کرد.

این درحالی است که برنرز لی و کایلیائو هرگز حاضر نشدند حق انحصاری اختراع خود را به ثبت برسانند و درست به همین دلیل است که صحبت کردن از "اولین صفحه وب" غیر ممکن است. چرا که این فناوری بسرعت گسترش یافت. پس برای وب صفحه مادر وجود ندارد، بلکه چندین صفحه مادر وجود دارد.

بیش از 16 سال از فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی سابق می گذرد، این درحالی است که هنوز کاربران روسی اینترنت وب سایت های خود را با دامنه .su (علامت ثبت دامنه های اتحاد جماهیر شوروی) به ثبت می رسانند.

به گزارش خبرگزاری مهر، به نظر می رسد به زودی قرار است بین اتحاد جماهیر شوروی سابق و دولت های جدید این منطقه حتی جغرافیای دامنه های اینترنتی هم تغییر کند. آیکان، سازمان ثبت دامنه های بین المللی که مقر آن در آمریکا است، از مدت ها به خوبی می دانست که برای سازماندهی دوباره شبکه در این کشورها نیاز به ایجاد تغییراتی در ژئوپولتیک این منطقه دارد.

در این راستا این سازمان در تحقیقات خود نشان داده است که در حال حاضر در حدود 10 هزار کاربر روس در پهنای جهانی وب، سایت هایی با دامنه .su (علامت دامنه های اتحاد جماهیر شوروی سابق قبل از انحلال) دارند.

در حقیقت این دامنه یکی از مردمی ترین دامنه هایی است که در روسیه مورد استفاده قرار می گیرد، به طوری که تنها در سال جاری هزار و 500 کاربر سایت های خود را با این دامنه به ثبت رساندند.

این درحالی است که آیکان نمی خواهد این مسئله را درک کند که این استفاده از این دامنه در روسیه هنوز برای بسیاری از سیاستمداران و مردمی که معتقدند باید یاد دامنه قدیمی اتحاد جماهیر شوروی را زنده نگه داشت، یک موفقیت بزرگ بشمار می رود.

آیکان که از مدت ها قبل وظیفه نشان گذاری نام ها و شماره های وب را در تمام کشورها به عهده گرفته است، جنگ سرد خود را با پاکسازی شبکه از دامنه های منسوخ آغاز کرده است.

در حقیقت کدهای هر کشور توسط یک توافقنامه بین المللی با عنوان ISO 3166-1 تنظیم می شود. برپایه این توافقنامه هر کشور می تواند برای دامنه خود از یک علامت دو حرفی استفاده کند.

دامنه .su در 19 سپتامبر 1990 همزمان با انقلاب انفورماتیک به عنوان علامت اختصاری اتحاد جماهیر شوروی به ثبت رسید اما 15 ماه بعد از این ثبت، اتحاد جماهیر شوروی از هم فروپاشید.

این در حالی است که با زنده بودن این دامنه هنوز جغرافیای این کشور در شبکه وجود دارد. به همین علت آیکان تصمیم گرفته است دامنه .ru را جایگزین این دامنه کند.

هرچند این دامنه تنها دامنه منسوخی نیست که از نظر آیکان باید پاکسازی شود، بلکه این سازمان قصد جایگزینی دامنه .cs مربوط به چکسلاواکی سابق که در سال 1993 به دو بخش چک و اسلواکی تقسیم شد را هم دارد.

همچنین دامنه .zr مربوط به کشور زئیر است که در سال 1997 نام آن به جمهوری دمکراتیک کنگو تغییر یافت.

به گفته آلزئی پلاتونف، مدیر موسسه مستقل شبکه های عمومی روسیه، قبل از هر چیز جامعه وجود دارد و بعد تاریخ دامنه به عنوان یک ارزش افزوده در نظر گرفته می شود.

همچنین لابیست هایی که از دولت روسیه مستقل هستند، معتقدند که هنوز بسیاری از دامنه ها وجود دارند که در لیست توافقنامه ISO 3166-1 وارد نشده اند، برای مثال دامنه کشور انگلیس به جای .gb (مخفف بریتانیای کبیر) uk (مخفف اتحاد کشورهای قلمرو پادشاهی) است.

درگاه (پرتال) خدمات الکترونیکی ایران به عنوان مرحله نخست اجرایی طرح دولت الکترونیک کشور ، با حضور وزیر ارتباطات و فناوری اطلاعات کار خدمات - رسانی خود را به‌میلیون‌ها نفر از هموطنان به نشانی ‪ www.iran.ir‬آغاز به کار کرد.

دبیرخانه‌شورای اطلاع رسانی دولت در گزارشی جزییات این طرح را تشریح کرد.

در این گزارش آمده است: با راه اندازی این پرتال به عنوان پرتال رسمی خدمات دولت الکترونیک از این پس بسیاری از خدمات دولتی به میلیون‌ها نفر از مردم کشورمان از طریق درگاه واحد الکترونیکی صورت خواهد گرفت.

براین اساس ، حجم سفرهای درون شهری و بین شهری برای دریافت این خدمات بسیار کاهش خواهد یافت.

پرتال واحد خدمات الکترونیکی ایران که‌هدف اولیه آن فراهم آوردن محیطی جهت متمرکز ساختن سرویس‌های دولتی و حتی غیردولتی مورد نیاز مردم است، علاوه بر بهره‌گیری از یک موتور جستجوی قدرتمند از سرویس‌های اطلاعاتی غنی نظیر فهرست سرویس‌های الکترونیکی و فهرست سایت‌ها برخوردار است.

باتوجه به سیاست‌های دولت الکترونیک و به‌وجود آمدن سرویس‌های الکترونیکی توسط نهادهاودستگاه‌های اجرایی، تمام خدمات درپرتال خدمات الکترونیک ایران جمع‌بندی خواهد شد و در آینده نزدیک این درگاه مرجع جستجوی تمام اطلاعاتی خواهد بود که هر فرد ایرانی در فضای مجازی به دنبال آن باشد.

بر اساس این گزارش، خدمات الکترونیکی و جایگاه‌های اطلاع رسانی دولتی و غیردولتی ایرانی شناسایی و به صورت موضوعی دسته بندی شده و روی پرتال قرار گرفته‌است، به گونه‌ای که متقاضیان برای دریافت انواع اطلاعات و خدمات الکترونیکی تنها به یک سایت مراجعه و موضوع دلخواه را به آسانی پیدا می- کنند.

دبیرخانه‌شورای اطلاع‌رسانی دولت اعلام‌کرد موضوعات مورد نیاز روزمره مانند سووالات شرعی،کارت هوشمند سوخت، خدمات بانکی، خرید کالا، خرید بلیت در صفحه اصلی پرتال قابل دسترسی هستند و نشانی آن که هم‌اکنون در سایت ‪www.iran.ir‬ است به زودی نشانی ‪ iri.ir‬نیز اضافه خواهد شد و هم از طریق شبکه جهانی و هم شبکه ملی اینترنت قابل دسترسی است .

هم‌اکنون بیش از چهار هزار جایگاه اطلاع رسانی در این پرتال قرار دارد و‪ ۱۵۰‬نوع خدمات روی آن عرضه می‌شود، علاوه بر آن همواره آخرین خدماتی که به پرتال اضافه می‌شود و نیز اخبار مهم و مورد نیاز عموم بر روی آن قابل مشاهده خواهد بود.

خدمات پیام رسان ، پست الکترونیکی امن ، امضای دیجیتالی برای تعاملات اداری و ظرفیت افزوده شدن فوری هر خدمات جدید از جمله ویژگی‌های فعلی پرتال واحد الکترونیک ایران است .

بر اساس این گزارش ، به زودی اطلاعات مربوط به فعالیت تمام دستگاه ها، استانداری‌ها و بنگاه‌ها و موسسات اقتصادی ، اجتماعی و فرهنگی به آن افزوده خواهد شد، ضمن آنکه امکاناتی روی درگاه قرار می‌گیرد که کاربران را قادر می سازد علاوه بر دسترسی به خدمات ملی ، به راحتی به خدمات استان و یا شهر محل سکونت خود نیز هدایت شوند.

درگاه واحد الکترونیک ایران از قابلیت‌های فنی کم نظیر سخت افزاری و نرم افزاری برخوردار است و ارایه خدمات بر روی آن به زبان فارسی، عربی و انگلیسی پیش بینی شده است.

طبق مصوبه نمایندگان ویژه رییس جمهوری در اجرایی کردن تبصره ‪ ۱۳‬قانون بودجه سال ‪ ، ۸۶‬وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات موظف شده بود این درگاه واحد را حداکثر تا شهریورماه امسال راه اندازی کند و سایر وزارتخانه‌ها و دستگاه‌های دولتی نیز بایدتمامی خدمات خود را از این طریق در اختیار عموم قرار دهند.

در تازه ترین گزارش مربوط به دسترسی و نفوذ اینترنت در سراسر جهان، آسیا و آمریکای شمالی به ترتیب در رتبه نخست جهان قرار دارد.

به گزارش خبرگزاری مهر، در تازه ترین گزارش منتشر شده از سوی Internet Information Sources and Usage Statistics قاره آسیا با برخورداری از 437 میلیون کاربر اینترنتی در رتبه نخست جهان قرار گرفته است.

پس از آسیا، اروپا با برخورداری از 322 میلیون کاربر بیشترین کاربر اینترنتی را به خود اختصاص داده است. پس از اروپا آمریکای شمالی با اختلافی فاحش و با برخورداری از 233 میلیون کاربر در رتبه سوم جهان از حیث برخورداری از کاربران اینترنتی در جهان قرار دارد.

بر اساس این گزارش، پس از آمریکای شمالی، آمریکای لاتین با 110 و قاره آفریقا تنها با 34 میلیون کاربر در رتبه های چهارم و پنجم جهان قرار دارند.

منطقه خاورمیانه و استرالیا و اقیانوسیه نیز به تریتب حائز 20 و 19 میلیون کاربر اینترنتی در جهان هستند.

به گزارش مهر، آمار ارایه شده از سوی Internet Information Sources and Usage Statistics نشان می دهند که از کل جمعیت 6 میلیارد و 574 میلیون و 666 هزار و 417 نفر جمعیت فعلی جهان، یک میلیارد و 173 میلیون و 109 هزار و 925 نفر به عنوان کاربر اینترنت شناخته شده اند که به این ترتیب شمار کاربران اینترنت در جهان بالغ بر 8/17 درصد اعلام شده است.

بر اساس آمار ارایه شده در این گزارش در حد فاصل سالهای 2000 تا 2006 رشد استفاده از اینترنت بالغ بر 225 درصد بوده است.

گزارش این پایگاه درخصوص نفوذ اینترنت در نقاط مختلف جهان حاکی از آن است که آمریکای شمالی با 69 و استرالیا و اقیانوسیه با 54 درصد رتبه های نخست و دوم جهان در جدول نفوذ اینترنت را به خود اختصاص داده اند.

پس از این دو منطقه، اروپا و آمریکای لاتین به ترتیب 40 و 20 درصد نفوذ اینترنت داشته اند. قاره آسیا با 12 و خاورمیانه با 10 درصد نیز رتبه های بعدی را به خود اختصاص داده اند.

آفریقا نیز تنها با 4 درصد در رتبه آخر قرار دارد که این موضوع با توجه به گستردگی این قاره نقش مهمی در معدل 18 درصدی برای نفوذ اینترنت در جهان دارد.

اکرم قربانعلی- در سال‌های اخیر استفاده از شبکه جهانی کامپیوتر سبب خلق و توزیع محتوای اطلاعات چند رسانه‌ای ازسوی کاربران شده است.

ابزارآلات وب 0/2 به‌عنوان ابزار همکاری رسانه‌ای به‌کار می‌روند، به‌طوری که کاربران اینترنتی مجاز هستند فعالانه در شبکه جهانی کامپیوتر حضور داشته باشند و با استفاده از این سیستم، با همکاری کاربران اینترنتی دیگر بر تولید، ذخیره و تبادل اطلاعات و توزیع دانش خود بپردازند؛ به‌عبارست دیگر، شبکه اینترنتی وب 0/2 پتانسیل کامل مفاهیم حقیقی و نقش اینترنت را مشخص می‌کند و کاربران از آنها بهره‌مند می‌شوند.

مفاهیم و اطلاعاتی که ازسوی کاربران شبکه وب 0/2 تولید می‌شود، تأثیر بسیار عمیقی بر شرح آنها و رفتار تصمیم‌گیرندگان می‌گذارد و الگوهای تجاری که تاجران نیازمند آنها هستند تا به توسعه نهایی دست یابند نیز تحت تأثیر آنها قرار می‌گیرد.

در این بخش صنعت گردشگری مستثنی نیست، با این وجود، همانطور که اطلاعات، نیروی حیات‌بخش صنعت گردشگری هستند، تأثیرات بسیاری نیز بر نیازهای گردشگری و رفع این نیازها می‌گذارند.
امروزه انواع جدید مراحل گردشگری برای نمونه‌های تجارت الکترونیکی ارائه می‌شود. در این متن، اعمال تکنولوژی وب 0/2 را در بخش وسیعی از گردشگری و صنعت هتلدارای و تأثیرات آن بر نیازها و برآورده شدن آنها را بررسی می‌کنیم:
سیستم RSS

این سیستم به مردم اجازه می‌دهد تا از اخبار، وبلاگ‌ها یا دیگر اطلاعات لازم و مورد نیاز آگاهی یابند؛ بنابراین، نیازی نیست تا شخص وب‌سایت خاصی را مطالعه و اطلاعات جدیدی را کسب کند؛ زیرا RSS این شرایط را برای کار به‌وجود می‌آورد.

خوانندگان RSS قادر خواهند بود تا اطلاعات لازم را از کاربران اینترنتی کسب کنند و پیام مورد نیاز را به دست آورند.

بسیاری از RSSهای آزاد نیز بر روی اینترنت قرار دارند؛ برای مثال می‌توان از، فیددمون، نیوزگیتر و روجو بر روی وب‌سایت google و my yahoo نام برد.
- تأثیر RSS بر نیازهای گردشگری

سیستم RSS با حفظ زمان مورد نیاز کاربران، اطلاعات را برای آنها ذخیره می‌کنند و این اطلاعات برای استفاده همه کاربران در اینترنت توزیع می‌شود.

- تأثیر RSS بر تدارکات گردشگری

بسیای از اقدامات گردشگری و مسئولان این صنعت برای همکاری با سیستم RSS، خود را آماده می‌کنند تا از موارد زیر بهره‌مند شوند:
- حفظ روابط با مشتریان خود؛ ازجمله ارسال نامه‌های خبری به آنها. با وجودی که سیستم RSS تکنولوژی توزیع اطلاعات است به‌عنوان نیازهایی که به الگوهایی احتیاج دارند نیز معرفی می‌شوند.

- سیستم RSS به بهبود کمپانی‌ها برای خوشبختی بیشتر نسبت به بررسی‌های آنها کمک می‌کند؛ زیرا این سیستم سبب پدید آمدن لینک‌های فراوان به وب‌سایت‌های کمپانی‌ها همچون RSS می‌شود.
وب لاگ‌ها

وب‌لاگ‌ها شکلی از خبرهای اینترنتی نظیر روزنامه‌ها یا خاطرات شخصی هستند که بر روی وب‌سایت منتشر و معمولاً از راه سیستم RSS توزیع می‌شوند.
وب‌لاگ‌ها نوعی روزنامه است که اطلاعات در آن منتشر و به ترتیب زمانی ارائه می‌شوند و ممکن است به یک موضوع عمومی، نظیر: سفر یا موضوع خاصی، چون: چرخه گردشگری در آلمان اشاره داشته باشد.
نمونه‌های بسیار زیادی از وب‌لاگ‌ها در حالت عمومی یا خصوصی در زمینه گردشگری وجود دارند که از میان آنها می‌توان به tripadvisor.com، hotelchatter.com، igougo.com و gazetters.com اشاره کرد.
هر شخصی می‌تواند به راحتی وب‌لاگ‌ ایجاد کند. این کار با استفاده از نرم‌افزاری ویژه امکان‌پذیر است؛ برای مثال از موتور جستجوی google می‌توان برای انتشار متن‌ها، تصاویر، وب‌لاگ‌ها، لینگ‌به وبلاگ‌ها، صفحات وب، فایل‌های صوتی و تصویری استفاده کرد. وب‌لاگ‌ها معمولاً ابزار بسیاری مهمی برای بررسی‌ها اطلاعات لینک‌ها و متون هستند. بسیاری از گردشگران، از وب‌لاگ‌ها به‌عنوان سرگرمی یا راهی برای ابراز وجود خود استفاده می‌کنند.
تأثیر وب‌لاگ‌ها بر نیازهای گردشگری
وب‌لاگ‌ها منابع اطلاعاتی بسیار مهمی برای گردشگری بین‌المللی با هدف دریافت پیشنهادات و توصیه‌های مورد نیاز برای سفر آنها هستند. علاوه بر این، وقتی تجربیات سفر یک فرد را از طریق وب‌لاگ‌ می‌خوانید، تمایل به سفر مشابه و بازدید از همان مکان برای شمار پدید می‌آید. محتویات وب‌لاگ‌ها براساس:
1- جذب توجه کاربران اینترنتی، 2- ایجاد علاقه برای کاربرانی که در جستجوی اطلاعات اضافی و بیشتر هستند، 3- افزایش علاقه‌مندی فرد برای بازدید از مقاصد گردشگری و 4- پرورش فعالیت و استعدادها (برای مثال: رزرو هتل یا سازماندهی سفر به یکی از مقاصد گردشگری) طبقه‌بندی می‌شود.
لازم به ذکر است از قدرت وب‌لاگ‌ها در جهات منفی نیز می‌توان استفاده کرد؛ ازجمله انتشار یک تجربه بد می‌تواند بر میلیون‌ها کاربر اینترنتی اثر منفی بگذارد و دید آنها را نسبت به وضعیت گردشگری یک منطقه تغییر دهد؛ بنابراین، ایجاد کمپانی‌های گردشگری و طرح‌های آنها برای تولید وب‌لاگ‌ برای کاربران حائز اهمیت است.
تأثیرات وب‌لاگ‌ها بر مقدمات گردشگری

شواهد نشان می‌دهد مسئولان گردشگری و سازمان‌های مدیریتی مقاصد گردشگری باید توجه خاصی به وب‌لاگ‌های اینترنتی داشته باشند تا از این وب‌لاگ‌ها استفاده کنند. محققان با بررسی بازارهای اینترنتی رایگان سبب توسعه گردشگری و حفاظت از ارتباطات غیررسمی با توجه به نیاز گردشگران می‌شوند.

بسیاری از موتورهای جستجوگر می‌توانند وب‌لاگ‌های موجود را شناسایی کنند و حتی به موقعیت آنها پی ببرند. یکی از این جستجوگرها technorati.com است که حتی داده‌هایی را درباره وب‌لاگ‌های فعال اینترنتی ارائه می‌دهد و در این میان چگونگی معرفی وب‌لاگ و پتانسیل‌های مؤثر بر آنها به هنگام عملکرد موتور جستجوگر حائز اهمیت است؛ به‌عبارت دیگر، بسیاری از کمپانی‌های گردشگری، با توسعه‌ وب‌لاگ‌های مختلف در وب‌سایت‌ها، فعالیت بسیاری انجام می‌دهند؛ برای مثال "ماریوت" وب‌لاگ مورد نظر خود را بر روی وب‌سایت ایجاد کرد، درحالی‌که شرکت استاروود وب‌لاگی را برای ارتباط با میهمانان مورد علاقه خود و افزایش وفاداری آنها، در وب‌سایت thelobby.com به‌وجود آورد.

با پدیدآوردن یک وب‌لاگ می‌توان برای مشتریان خدمات جالبی را ارائه کرد؛ به این ترتیب، آنها به راحتی می‌توانند بازارهای اینترنتی را بررسی و با آنها ارتباط برقرار کنند.
شبکه‌سازی مشترک و تأثیرات آن بر گردشگری

وب‌سایت‌ها موجب می‌شوند کاربران بیوگرافی "زندگی‌نامه" خود را وارد این فضا کرده و در امور اینترنتی مشارکت کنند. مشهورترین وب‌سایت‌ها، ازجمله: myspace.com و bebo.com تمایل کاربران را برای تغییر شکل وب‌سایت‌ها به‌عنوان مکان گردآوری و اجتماع مردم با گذشته مشابه نشان می‌دهند.
وب‌سایت‌های شبکه‌های اجتماعی تأثیرات بسیاری بر چگونگی ایجاد، سازماندهی و استفاده گردشگران از تجربیات گردشگری می‌گذارند. امروزه، بسیاری از گردشگران ترجیح می‌دهند از دیگر مسافران اطلاعات لازم را کسب کنند تا بهترین برنامه سفر را برای خود تدارک ببینند. برخی گردشگران نیز از راه اینترنت تجربه مورد نیاز را به‌دست می‌آورند و با دوستان خود از راه اینترنت سفری را تدارک می‌بینند. این قبیل گردشگران از الگوهای تجاری الکترونیکی برای توزیع و تولید بسته‌های گردشگری استفاده می‌کنند.
تأثیر بر تدارک گردشگری

در حالی‌که تجربیات گردشگری در وب‌سایت اجتماعی توزیع می‌شود، انواع جدیدی از واسطه‌گران اینترنتی، خود را با الگوهای تجارت الکترونیکی و ابزارآلات شبکه اینترنتی سازگار می‌کنند و کاربران آنها نیز با دیگران؛ به این ترتیب، به طور همزمان همراه با دوستا خود به سفر می‌روند. برای مثال، سایت‌های travelpost.com، traveltoyether.com و realtravel.com انواع جدید واسطه‌های اینترنتی هستند که کاربران از آنها بهره لازم را گرفته و به راحتی می‌توانند شرایط سفر اینترنتی، فرستادن ایمیل به دوستان و ارتباط با آنها را فراهم سازند.
حضور واسطه‌گران اینترنتی، نظیر: طراحان سفرهای yahoo سبب توسعه بخش گردشگری می‌شود؛ زیرا با ابزارآلات شناخته شده‌ای به رزرو مکان‌های مورد نیاز گردشگران می‌پردازند. طراحی و سازماندهی الکترونیکی سفرها سبب می‌شود کاربران با اطمینان بیشتری از تجربیات ضروری استفاده کرده و برنامه ایده‌آلی را برای مسافرت خود تدارک ببینند.
پدکستینگ و فایل‌های تصویری بر روی اینترنت

این عبارت به فایل‌های سعی و بصری که از سوی کاربرای وب‌سایت‌ها به کار می‌رود اشاره دارد که youtobe.com ازجمله مشهورترین وب‌سایت‌ها برای توزیع این قبیل مفاهیم است.
تأثیرات پدکستینگ بر نیازهای گردشگری

تجربیات حاصل از گردشگری نامحسوس است؛ یک فرد نمی‌تواند تجربیات سفر را درک کند، مگر اینکه به آن مقصد گردشگری سفری داشته باشد؛ بنابراین، اگر فردی بدون آگاهی به خرید اینترنتی بپردازد، احتمالاً مشکلاتی رو به رو می‌شود؛ در این صورت پدکستینگ به کاربران اجازه می‌دهد تا تصمیم بهتری بگیرند و پیش از خرید آنچه مورد نیاز آنهاست، تجربیات لازم را کسب کنند و به فایل‌های صوتی و تصویری هتل‌ها و مراکز گردشگری دسترسی یابند.
تأثیرات پدکستینگ بر تدارکات گردشگری

بسیاری از مسئولان گردشگری از پدکستینگ به‌عنوان یکی از ابزارهای ارتباطی و بازاریابی استفاده می‌کنند. برای مثال، به‌منظور تبلیغات پتانسیل مشتریان خود هتل جومر را در وب‌سایتشان می‌گذارند تا آنچه مورد نیاز مشتریان است به سهولت در اختیار آنها قرار گیرد.

یا گالری تیت که بازدیدکنندگان را قادر می‌سازد تا از تجربیات نقاشی‌های آنها استفاده کنند یا نمایشگاه برنامه‌های صوتی تصویری خود را بر روی وب‌سایت گالری قرار دهد و دیگران بعدها به‌راحتی بتوانند به‌عنوان راهنمای سیار آنها را برای خود داشته باشند.

سایت orbitz.com پدکستینگ را با مقاصد مختلف آماده می‌کند تا گردشگران آنها را بر روی mp3 player دان لود کنند.

هتل لاس‌وگاس نیز بر روی وب‌سایت خود بخشی ویدئویی با عنوان maximum راه‌اندازی کرده است تا سرویس‌های هتل، مراکز تفریحی و برنامه‌های فعال آن را معرفی کند.

منبع : CHTN.IR

در نشست اخیر آیکان درباره‌ی سیاست‌های این سازمان و مسائل پیرامون قرارداد سال آینده‌ی آن بحث و تصمیم گرفته شد آیکان در اواسط سال 2008 درباره‌ی دامنه‌های جدید خود فراخوان عمومی‌ اعلام کند.‌

دکتر سیاوش شهشهانی - عضو کمیته‌ی شورای استفاده کنندگان عمومی‌ اینترنت در آیکان - در گفت‌وگو با ‌(ایسنا)، با بیان این مطلب‌ اظهار کرد: در نشست اخیر آیکان که از 25 تا 29 ژوئن برگزار شد یکی از دست‌آوردهای آن پیشرفت کوشش برای ثبت دامنه‌های بین المللی به حروف غیرلاتین در کارگزارها‌ی ریشه بود.

مسوول ثبت دامنه‌های ir در ایران افزود: از ماه نوامبر، 11 خط و زبان به شکل آزمایشی وارد کارگزاران ریشه می‌شود تا در نهایت پس از انجام بررسی‌های مورد نظر به صورت رسمی‌ به فعالیت خود ادامه دهند؛‌ زبان و خط فارسی، عربی،‌ چینی ساده و سنتی،‌ روسی،‌ یونانی، کره‌یی،‌ عبری و ژاپنی، هندی و‌ تامیل این 11 خط و زبان را تشکیل می‌دهند.

شهشهانی خاطر نشان کرد:‌ مذاکراتی نیز انجام شده تا 30 تا 40 کشور نیز اسم خود را به شکل بومی ‌در کارگزاران ریشه وارد کنند، البته این مساله در مرحله‌ی طرح قرار دارد و هنوز به تصویب نرسیده است؛ ایران نیز از جمله‌ی این کشورهاست.

مسوول ثبت دامنه‌های ir در ایران گفت: سه شهر برلین، پاریس و نیویورک نیز نامزدی خود را برای ثبت دامنه به اسم شهر خود در کارگزار‌های ریشه اعلام کردند. همچنین پیشرفت نهایی که در زمینه امنیت کارگزاران ریشه به صورت گزارش در این نشست ارایه شد.

او تشویق کشورها به استفاده از IPV6 را از دیگر مسائل مطرح شده در این نشست عنوان کرد و گفت:‌ با توجه به این که شماره‌های IP چهار قطعه‌یی یا IPV4 در حال تمام شدن است و تا دو سال دیگر اگر چاره‌ای برای این مساله اندیشیده نشود،‌ با شکل مواجه می‌شویم، بنابراین بسیاری از کشورهای به سمت IPV6 رفته‌اند اما در ایران متاسفانه کمتر بر روی این مساله کار شده است.

شهشهانی خاطر نشان کرد:‌ با توجه به اینکه افرادی که با پسوند net و com دامنه ثبت می‌کردند تا پنج روز فرصت داشتند که اگر این دامنه را به اشتباه ثبت کرده‌اند، اعلام کنند؛ در این نشست تلاش شد تا این مساله مورد بررسی قرار گیرد،‌ و سوء استفاده‌ی رایج از این زمینه بررسی شود که یکی از راهکارها این بود که در این پنج روز حق ثبت را پرداخت کنند،‌ چرا که در سال‌های اخیر موارد بسیاری از سوء استفاده از ثبت دامنه از این طریق گزارش شده به همین منظور قرار شد مقررات جدیدی در این باره تصویب شود.

از آن موقعی که اولین صفحه چیزی به نام سایت در پدیده‌ای به نام شبکه گسترده جهانی (www) یا همان اینترنت ثبت شد تا سال 2004 که سایت دیکشنری وبستر واژه بلاگ (blog) را به عنوان کلمه سال انتخاب کرد، زمان زیادی نگذشته است.

در این میان خیلی چیزها عامل این اتفاق بودند؛ از کوچک‌تر شدن دهکده جهانی و سرعت گسترش اتفاقات و تبدیل شدن دانستن به یکی از نیازهای اصلی تا سیاست بلندپروازانه بیل گیتس برای آنکه هر نفر در دنیا یک کامپیوتر شخصی داشته باشد.

دنیای مجازی به موازات دنیای حقیقی به‌سرعت در حال تشکیل شدن بود و اعضای جدید ماتریکس به سرعت افزایش پیدا می‌کردند. برخلاف فیلم ماتریکس، این بار شبکه بود که آدم‌هایش را از دنیای واقعی انتخاب می‌کرد و به آنها نشان می‌داد که سوراخ لانه خرگوش تا چه عمقی پیش می‌رود.

شاید بتوان تخته اعلان، روزنامه دیواری، دفترچه خاطرات و رسانه‌های خصوصی را از اجداد اولیه وبلاگ دانست. شروع ماجرا از گسترش شبکه اینترنت و به‌وجود آمدن جامعه‌های مجازی‌ای بود که افراد در آنها نظراتشان را ثبت می‌کردند.

در فاصله سال‌های 1983 تا 1990 در شبکه اینترنت - که همچنان محدود عمل می‌کرد – گروه‌های خبری تشکیل شد که به اعضای خود اخبار جدید را اطلاع می‌داد. یک آمریکایی به اسم «ردمن» سایتی به وجود آورد که در آن اخباری که ممکن بود از چشم مخاطبان دور بماند گردآوری شده بود. سایت داشت به سمت محبوب شدن پیش می‌رفت اما بعد از 8 ماه به دلایل نامشخص متوقف شد.

از سال1994 به بعد بود که به‌تدریج پای کسانی به شبکه اینترنت باز شد که خود را یادداشت‌نویس قلمداد می‌کردند. سایت‌هایی که آنها در آن می‌نوشتند دیگر تقریباً شبیه یک دفترچه یادداشت خصوصی شده بود.

یادداشت‌ها بیشتر جنبه شخصی پیدا کرده بودند و هنوز محتوایشان نگاه به سایت‌های اینترنتی دیگر بود.

اولین بار واژه وبلاگ در 17دسامبر 1997 توسط یکی از این نویسنده‌ها به کار رفت که تلفیقی از کلمه «وب» به معنی شبکه و «لاگ» به معنی گزارش بود. به فاصله کوتاهی ترکیب بلاگ (blog) از شوخی با کلمه اصلی ساخته شد اما محبوبیت بیشتری پیدا کرد.

بلاگ اگر چه در زبان فارسی کاربرد چندانی ندارد، اما در زبان محاوره انگلیسی آن‌قدر کارکرد پیدا کرده است که به صورت اسم و فعل به کار رود و «بلاگ کردن» معانی مختلفی پیدا کند.
دنیای آدم‌های تنها

موج دوم وبلاگ ‌نویسی در سال1997 به‌وجود آمد. سطح جدیدی از ارتباطات در دهکده جهانی در حال شکل گرفتن بود و یک دنیای مجازی با شخصیت‌های مجازی در دنیای وبلاگ‌ها تشکیل شد.

قابلیت یادداشت نوشتن و خاطره‌نویسی در صفحات شخصی، قابلیت لینک دادن به وبلاگ‌های مختلف و انتقال آزادانه‌تر و راحت خبرها از جمله این خدمات بودند. این مسئله باعث ارتباط بین افراد مختلف با روحیه‌های مشابه و علایق مشترک شده بود. وبلاگ‌های شبیه، به هم لینک می‌دادند و اخبار را به هم منتقل می‌کردند.

به نوعی وبلاگ‌ها، دنیای آدم‌های تنها شده بودند. کسانی که به خاطر زندگی ماشینی، هجوم اطلاعات و رسانه‌ها یا روحیه انزواطلبانه و محافظه‌کارانه خود نمی‌توانستند به راحتی حرف‌هایشان را بزنند یا تریبونی برای آن حرف‌ها نداشتند، وبلاگ را بهترین سنگ صبور دیدند. با گسترش وبلاگ‌ها روحیات خاص و درونیات خیلی از این کاربران هم توانایی عرضه پیدا کرده بود.
یک پدیده به فروش می‌رسد

سال 2001 دوران بلوغ وبلاگ بود . پدیده وبلاگ آن‌قدر جای خود را در بین کاربران باز کرده بود که در دانشگاه‌های ارتباطات و روزنامه‌نگاری، واحدی را هم به این پدیده اختصاص دهند.

در سال2002 اما، وبلاگ کارکرد جدید خود را پیدا کرد؛ جریان‌سازی، ایجاد موج، پرداختن دسته‌جمعی به ماجرایی خاص و جلوی چشم آوردن آن. ماجرای دعوای 2 سناتور دموکرات و جمهوری‌خواه در سنای آمریکا خبری بود که رسانه‌های دولتی آمریکا به دلیل مصالح کشور از آن به‌آرامی رد شدند اما یکی از وبلاگ‌نویس‌ها با فهمیدن ماجرا، شروع به سروصدا کرد و بقیه وبلاگ‌نویس‌ها هم دنبالش را گرفتند.

اطلاعات کلیدی‌ای که از این ماجرا پخش شد، اهمیت وبلاگ را برای خود وبلاگ‌نویس‌ها هم مشخص کرد. وبلاگ مسیرش را پیدا کرده بود و دیگر به‌تدریج داشت از یک خاطره‌نویسی ساده یا خاله زنک‌بازی سیاسی و استفاده از اخبار دست دو جدا می‌شد و هویتی جدید پیدا می‌کرد. اگر چه هنوز هم در آمریکا به وبلاگ‌ها «همهمه‌ساز» گفته می‌شود؛ رسانه‌هایی که فقط سروصدای جمعی مردم را منتقل می‌کنند و جریان‌سازی نمی‌کنند.
دیوار نوشته‌های ماتریکس

طبق آمار سایت «تکنوراتی» که یک موتور جست‌وجوی معروف در وبلاگ‌ها محسوب می‌شود هر روز 120 هزار وبلاگ جدید ایجاد می‌شود؛ یعنی 4/1 وبلاگ در هر ثانیه. آمار تعداد وبلاگ‌ها این روزها با سرعت بیشتری افزایش می‌یابد و از 50 میلیون در سال 2005 به 71میلیون در ابتدای سال 2007 رسیده است.

طبق بررسی‌های تکنوراتی، در بحران‌های خاص جهانی، میزان وبلاگ‌های جدید، افزایش بیشتری پیدا می‌کند؛ مثلا در تابستان گذشته و بحران جنگ 33 روزه لبنان تعداد وبلاگ‌های جدید، رشد جهشی پیدا کرده بود.

به گزارش این سایت، در سال گذشته 22 وبلاگ در جمع 100 سایت برتر اینترنتی حضور داشتند و این خود جذابیت این پدیده را نشان می‌دهد.
اسلحه جدید

از سال2004 به بعد دیگر تقریبا اکثر روزنامه‌نگارهای معروف و بدنه اصلی ژورنالیسم، برای خود یک وبلاگ هم تشکیل داده بودند. فرار از سانسور و نیاز به فضایی برای جدایی از ساختار سفت و سخت روزنامه‌ها، چیزی بود که این افراد را به سمت وبلاگ می‌کشید. اما در این سال اتفاقی افتاد که کارکرد جدیدی از وبلاگ را به کاربران اینترنت و دیگر رسانه‌ها نشان داد؛ وبلاگ به عنوان یک اسلحه سیاسی.

در سال 2004 اولین بار یک عضو حزب کارگر انگلیس برای خود یک وبلاگ ساخت و در آن خارج از قید و بندهای سیاسی، نظراتش را مطرح کرد. مدت کوتاهی بعد، محبوبیت این عضو حزب در بین کاربران و در بین کسانی که مستقیما با وبلاگ ارتباط نداشتند افزایش یافت.

چیزی نگذشت که در آمریکا و بقیه دنیا، مشاوران سیاسی، اعضای کنگره، سیاستمداران و کاندیداهای انتخابات مختلف برای خود وبلاگ راه انداختند.

در آمریکا در سال1995 اولین بار یک عضو پارلمان برای خود یک سایت تشکیل داد و حالا همه اعضای پارلمان سایت اختصاصی دارند. بعد از وبلاگ‌نویسی 2 عضو پارلمان در سال2003، پیش‌بینی می‌شود به تدریج بقیه اعضای پارلمان هم وبلاگ‌نویس‌ شوند.

رقابت وبلاگ‌ها در ماجرای انتخابات ریاست‌جمهوری 2008 آمریکا از چند وقت قبل شروع شده است و سایت هیلاری کلینتون و وبلاگش توانسته‌اند نظر خیلی‌ها را به خود جلب کنند؛ به همین دلیل بقیه کاندیداها هم به فکر گسترش سایت و وبلاگ خود افتادند.

طبق نظرسنجی‌ها، عدة زیادی از هواداران کلینتون، از روی سایت و وبلاگ او با برنامه‌ها و حرف‌هایش ارتباط برقرار می‌کنند؛ به همین دلیل گروه‌های انتخاباتی، سرمایه‌گذاری ویژه‌ای برای این اسلحه در نظر گرفته‌اند.
شبکه زنده است

وبلاگ مدت‌هاست که یک پدیده است؛ پدیده‌ای که مثل یک ویروس ناشناخته مدام تکثیر می‌شود و تغییر شکل می‌دهد؛ ویروسی که می‌تواند هم مفید باشد و هم خطرناک.

جدیدترین چهره این پدیده، «بلاگ همزمان» است که به گزارش همزمان وقایع می‌پردازد.

بعد از ماجرای جنگ عراق و آن وبلاگ‌نویس ناشناس عراقی که اخبار و تصاویر جنگ را از دل جنگ گزارش می‌کرد و بعد از آنکه سربازان آمریکایی در عراق هم برای خود وبلاگ راه انداخته بودند، وبلاگ‌نویسی همزمان، جای خود را در بین خواننده‌ها پیدا کرد.

جنگ عراق بدون در نظر گرفتن دیدگاه دولت‌ها، بدون سانسور و به‌طور همزمان در وبلاگ‌ها در حال پخش شدن بود و دیدگاه جدیدی از حقایق جنگ را نشان می‌داد. دوری از اخبار دست دوم و کارشده از سوی رسانه‌های دیگر، امتیاز اصلی این روزنامه‌نگاری آن‌لاین بود.

شبکه، زنده شده بود. در ماجرای سونامی تایلند، در ماجرای جنگ 33روزه لبنان و در خیلی اتفاقات سیاسی و اجتماعی دیگر، می‌شد وبلاگ‌نویس‌هایی را دید که به‌طور زنده و همزمان و بدون سانسور گزارش می‌کنند؛ چیزی که به این آسانی نمی‌توان در رسانه‌های دیگر به آن دست یافت. الان می‌شود در دنیای بلاگرها کسانی را دید که نوشته‌اند«هی، الان ساعت22:40 است و من دارم راجع به حرف‌های کاندی رایس می‌‌نویسم. رایس هنوز حرف‌هاش تموم نشده!».
بیش از 75میلیون وبلاگ در دنیا وجود دارد.

هر روز 120 هزار وبلاگ جدید ساخته می‌شود؛ یعنی 4/1 وبلاگ در هر ثانیه.

روزانه 5/1 میلیون پست جدید در وبلاگ‌ها نوشته می‌شود؛ یعنی 17 پست در هر ثانیه.

طی 320 روز تعداد وبلاگ‌ها از 35 میلیون به 75 میلیون رسید.

بیشترین پست‌های جدید در روز، مربوط به وبلاگ‌های انگلیسی زبان است.

73 درصد کسانی که کامپیوتر شخصی (PC) دارند، وبلاگ دارند.

روزی 3 تا 7 هزار وبلاگ تبلیغاتی ساخته می‌شود؛ این مقدار در هنگام تعطیلات بیشتر است.

بین 100 سایت برتر دنیا و در کنار نام‌هایی مانند گوگل، یاهو و یوتیوب و MSN نام 22وبلاگ نیز قرار دارد.

ژاپنی، زبان اول در وبلاگ‌نویسی است و انگلیسی و چینی، در رتبه‌های بعدی قرار دارند.

زبان فارسی که تا همین 4 ماه پیش جزو 10 زبان اول وبلاگ‌نویسی بود، حالا با کنار زدن زبان‌هایی مثل فرانسوی، روسی و ایتالیایی، جزو 5 زبان اول وبلاگ‌نویسی شده است.
قصه شب یلدا

وقتی آقای احمدی‌نژاد هم بعد از رسیدن به ریاست‌جمهوری وبلاگ نوشت، مشخص شد که دیگر وبلاگ بخشی از بدنه رسانه‌‌های ایران شده است. سیاستمداران زیادی در ایران سایت شخصی و وبلاگ دارند. معروف‌ترین این وبلاگ‌نویس‌ها معاون رئیس‌جمهور سابق است که تقریبا توی هر بحثی دربارة وبلاگ‌های فارسی زبان، اشاره‌ای هم به آن می‌شود.

وبلاگ‌های تحلیلی و وبلاگ‌های طنز در ایران طرفداران بیشتری دارند و از وبلاگ‌های خبری بیشتر به همان دلیلی که ذکر شد استقبال چندانی نمی‌شود. نکته جالبی که در مورد وبلاگ‌های ایرانی وجود دارد، ارتباط گسترده بین این کاربرهاست.

اکثر این نویسنده‌ها در دنیای مجازی با هم ارتباط دارند و اوج این ماجرا بازی شب یلدا بود؛ سلسله اعترافات زنجیره‌ای که هر فرد باید 5 نفر را برای اعتراف دعوت می‌کرد. بعد از مدت کوتاهی از شب یلدا نتیجه جالبی به‌دست آمد.

یکی از وبلاگ‌ها چارت این بازی را کشید و مشخص شد وبلاگ‌ها کاملا قاعده دنیای شبکه را رعایت کرده‌اند. زندگی در دنیای وبلاگ در ایران هم مثل بقیه دنیا تبدیل به یک اعتیاد شده است.
همکاران فردوسی

آخرین گزارش سایت تکنوراتی - معروف‌ترین موتور جست‌وجوی وبلاگ‌ها در اینترنت - در ژوئن 2007 نشان از گسترش وبلاگ‌های ژاپنی و فارسی‌زبان دارد. در حالی که در انتهای سال میلادی گذشته، درصد وبلاگ‌های ژاپنی، 32درصد کل وبلاگ‌های جهان بود، در گزارش جدید، تعداد این وبلاگ‌ها به 37درصد کل وبلاگ‌ها رسیده.

همین طور تعداد وبلاگ‌های فارسی‌زبان 2 برابر شد و از یک درصد در انتهای سال2006 به 2درصد کل وبلاگ‌ها رسیده است. این درصد وقتی اهمیت پیدا می‌کند که بدانیم تعداد وبلاگ‌های فارسی‌زبان، معادل تعداد وبلاگ‌های به زبان پرتغالی است؛ زبانی که در پرتغال، برزیل و بخش وسیعی از آفریقا زبان رسمی است.

تحلیلی که نشریه معروف New Scientist از ا ین آمارها ارائه داده جالب است. این نشریه در یادداشتی اشاره کرده است که اگرچه این درصدها مطابق با تعداد گویندگان هر زبان در حال حاضر دنیا نیست، اما این رقم‌ها نشان‌دهندة وضعیت زبان‌های بشری در آینده است.

این نشریه به استناد همین اعداد پیش‌بینی کرده که زبان فرانسه به زودی در برابر زبان انگلیسی، رقابت همیشگی را واگذار کند و زبانی مثل فارسی، حداقل در فضای مجازی به یکی از زبان‌های اصلی و فراگیر تبدیل شود. عنوان آن یادداشت هم این است « let us talk Farsi»

على محمدنژاد - انقلاب ارتباطات در عصر حاضر تأثیرات شگرفى را در ابعاد مختلف زندگى انسان ها گذاشته است که از مهمترین آنها مى توان به تأثیرات فناورى هاى نوین ارتباطى و اطلاعاتى بر فرهنگ ها اشاره کرد. فناورى هاى نوین و در رأس آنها شبکه جهانى اینترنت با دگرگونى در مفاهیم زمان و مکان، تغییر در اشکال نوین ارتباطى و ایجاد مراجع جدید هویت، موجب پیدایش ذهنیت هاى ناپایدار و هویت هاى جدید شده است. در جوامع امروزى براثر تحولات ساختارى ناشى از این انقلاب، ذهنیت و هویت سیال و ناپایدار شکل مى گیرد و برداشت انسان ها از مفاهیم مختلف زندگى دگرگون مى شود.

مفهوم هویت

واژه هویت که در فارسى مورد استفاده قرار مى گیرد، در اصل کلمه اى عربى (الهویه) است، این کلمه از «هو» یعنى «او» که ضمیر مفرد مذکر است، مشتق شده است. هویت عبارت است از فرایند معناسازى براساس یک ویژگى خاص یا مجموعه به هم پیوسته اى از ویژگى هاى خاص که بر منابع معنایى دیگر اولویت داده مى شود. «گیدنز» در این باره مى نویسد: «هویت، منابع معنا براى کنشگران است وبه دست آنها از رهگذر فرآیند فردیت بخشیدن ساخته مى شود. با این حال ممکن است از نهادهاى مسلط نیز ناشى شود، اما حتى در این صورت نیز هنگامى هویت خواهد بود که کنشگران اجتماعى آنها را درونى کنند و معناى آنها را حول این درونى سازى بیافرینند.»

دو ویژگى را مى توان براى هویت برشمرد: اول آن که هویت وجه تمایز میان «من» و «ما» با «دیگران» است؛ و دوم آن که هویت مهم ترین منبع شناخت، عواطف، احساسات و سازماندهى رفتارهاى جمعى و فردى محسوب مى شود. بنابراین، مفهوم هویت ضرورتاً با دو امر متضاد تعریف مى شود، یعنى همسانى و تفاوت. این ادعا که چیزى یا فردى هویتى ویژه دارد، بدین معناست که این چیز یا فرد مانند دیگر وجودها، داراى آن هویت است و در عین حال چونان چیز یا فردى متمایز، هویت و خاصیتى دارد. به بیان روشن تر، هویت یعنى کیفیت یکسان بودن در ذات، ترکیب و ماهیت و نیز یکسان بودن در هر زمان و همه شرایط. در هر حال، هویت داشتن یا یگانه بودن، داراى دو جنبه متفاوت است: همانند دیگران بودن در طبقه خود و همانند خود بودن در گذر زمان.

لذا هویت عبارت است از نیازهاى روانى انسان و پیش نیاز هرگونه زندگى اجتماعى است. اگر محور و مبناى زندگى اجتماعى را برقرارى ارتباط پایدار و معنادار با دیگران بدانیم، هویت اجتماعى چنین امکانى را فراهم مى کند. به بیان دیگر، بدون تعیین چارچوبى براى هویت اجتماعى، افراد مانند دیگران خواهند بود و هیچ کدام از آنان نخواهند توانست به صورتى معنادار و پایدار با دیگران پیوند یابند.

هویت در جامعه

هویت در طول تاریخ و در زمانها و مکان هاى گوناگون ویژگى هاى مختلفى داشته است. در یک جامعه سنتى هویت انسان ها بر آمده از یک نظام مقتدر سنت راهبردى و باورهاى ثابت آئینى و اسطوره اى است. در چنین جامعه اى هویت افراد شامل ویژگى هایى همچون ثابت بودن، یکسان بودن، یکنواخت بودن و قابل پیش بینى بودند است. در این جوامع هویت همواره اجتماعى بوده و کمتر دیده شده که تردیدها و شک اندیشى هاى فردى در آن خللى وارد کند. هویت فردى اغلب ثابت و ایستا و بر تعریف مشخصى استوار بوده که از سوى اسطوره ها و نظام هاى قانونى و تعریف شده دیرینه پشتیبانى مى شده است. در این نظام هر فرد بخشى از یک نظام خویشاوندى قدیمى است. اندیشه ها و رفتار او به چارچوبى معین محدود مى شوند و سمت و سوى زندگى او کم و بیش مشخص است. از همین روست که پرسش و چون و چرایى درباره جایگاه و موقعیت انسان در جهان به میان آورده نمى شود.

اما در مقابل در جوامع مدرن هویت ها در میان افراد متغیر بوده و متکى بر تفاوت آنهاست. در این جوامع ذهنیت افراد ثابت نیست، بلکه درگیر عدم پایدارى هاست. هویت در جامعه مدرن خصلت شخصى و مدرن دارد اما در واقع امرى اجتماعى و وابسته به مناسبات بین الاذهانى است. در عصر مدرن، هویت براى نخستین بار با بحران مواجه مى شود. در این دوران هم مانند دوران سنتى، هویت فردى بر شالوده رابطه با دیگران استوار است، از ثباتى نسبى برخوردار است، اما تأثیر گذارى ها و تأثیرپذیرى ها، سمت و سوى آن را چند وجهى مى کند. در این دوران هر فرد چندین نقش اجتماعى را ایفا مى کند و لذا مى تواند هویت هاى متعددى را براى خود انتخاب کند. انسان این دوره، نگران آن بود که مبادا هویت اش گذرا و شکننده و یا کاذب باشد. در شرایطى این گونه، همواره یک خویشتن واقعى و فطرى در زیر نقش هایى که انسان در اجتماع بازى مى کند احساس مى شد و تلاش فرد همه آن بود که این خویشتن واقعى را پیدا کند و دست کم در خلوت با آن روراست باشد.

اما در دوره پست مدرنیته زندگى اجتماعى بسیار پیچیده تر از دوران مدرنیته است و گردش و شتاب بیشترى دارد. در این دوران گستره اى از هویت هاى گوناگون پیش روى انسان قرار دارد و او با خواسته ها و آرزوهایى آشنایى یافته است که در گذشته با آنها بیگانه بود. جوامع به سرعت تکه پاره مى شوند، انسان باید در فرصت ها و مجال هاى کوتاه، شمارى از نقش هایى را که مدام بر دامنه و گستره آن افزوده مى شود، به شکلى گذرا ایفا کند و همین واقعیت، برخوردارى از یک هویت یکپارچه را دشوار و حتى ناممکن کرده است. در این دوره که با عناوینى همچون «عصر اطلاعات» و «عصر مجازى» مترادف شده فناورى هاى نوین اطلاعاتى و ارتباطى و در رأس آنها شبکه عظیم جهانى اینترنت منابع متعدد و گوناگون هویتى را به افراد عرضه مى کنند و زمینه بروز چالش هاى متعدد در هویت انسان امروزى را موجب مى شوند.

هویت در عصر اینترنت

در عصر حاضر با ورود وسایل ارتباط جمعى از قبیل روزنامه، کتاب، تلویزیون، ماهواره و اینترنت زندگى انسان ها دستخوش تغییرات گسترده اى گردیده است. امروزه رسانه ها قادرند در یک پروسه شتابان، هویت هاى مجازى براى افراد و گروه ها درست کنند، بدون این که از مرزهاى سیاسى مورد تجاوز نظامى قرار گیرند. از نتایج رشد شتابان فناورى هاى نوین ارتباطى مى توان به بحران هویت در جوامع اشاره کرد. بحران هویت واژه اى است که براى توصیف عدم توانایى افراد در قبول نقشى که جامعه از آنها انتشار دارد به کار رفته است. جدى ترین بحرانى که یک شخص با آن مواجه مى شود، در خلال شکل گیرى هویت رخ مى دهد. این بحران بدان جهت جدى است که عدم موفقیت در رویارویى با آن پیامدهاى بسیارى دارد. در هنگامه بحران، کسى نمى داند هر آدمى واقعاً کیست و چه کاره است، چون در واقع چیزى مشخص نیست. امروز چیزى است و فردا چیز دیگر. همانند آدمى که کاملاً حس جهت یابى اش را از دست داده باشد، چند گامى به یک سمت برمى دارد و سپس در جهت دیگر و شاید هم در جهت مخالف جهت اول گام نهد. انسانى که دچار بحران هویت شده است به حال خود رها شده، به درون آشوب ها و نابسامانى هاى یک محیط ناب افتاده و در یک وضع حسرت بار فاقد هر نوع جهت یابى گرفتار شده است. در مجموعه گزارش هایى که به وسیله گروه نویسندگان و منتقدان طراز اول باشگاه معروف رم در سال ۱۹۸۲ منتشر شده است به صراحت بحران مدرن به عنوان بزرگترین خطر زمینه ساز زوال فرهنگى و اخلاقى جهان امروز، تلقى شده است. آثار این بحران در تمام شئون زندگى کشورهاى پیشرفته، در حال توسعه و عقب مانده به چشم مى خورد.

از پیامدهاى جدى و اساسى انقلاب ارتباطات و جامعه اطلاعاتى تحول در مفاهیم مکان و زمان و نیز چند منبعى هویت در عصر جدید است که هر یک به نوبه خود مفهوم هویت را دستخوش تغییر، ناپایدارى و حتى بحران ساخته اند. فناورى هاى نوین ارتباطى مفهوم مکان و زمان را دستخوش تغییر کرده اند، در حالى که مکان و فضا از توانایى هویت سازى بسیار بالایى برخوردارند. به بیان روشن تر، مرزپذیرى و قابل تحدید بودن مکان این امکان را فراهم مى سازد که انسان ها با احساس متمایز بودن، ثبات داشتن و تعلق به گروه، امنیت و آرامش لازم را براى زندگى کسب کنند.

در واقع، سه کار ویژه هویت آفرین مکان، بر خاصیت اصلى آن یعنى، مرزپذیرى و ثابت بودن استوار است. اما فناورى هاى نوین ارتباطى با از بین بردن مرزها، مکان ها و فضاها هویت افراد را دستخوش ناپایدارى و بحران مى سازند. از آنجا که مکان در مقایسه با فضا، توانایى و قابلیت بسیار بیشترى براى تأمین نیاز به ثبات، تمایز و همبستگى اجتماعى دارد، جامعه اطلاعاتى و شبکه اى با سرزمین زدایى و فضامند ساختن زندگى اجتماعى، نوعى ناپایدارى، تزلزل و عدم ثبات در هویت و ذهنیت پدید مى آورد.

جامعه اطلاعاتى با تبدیل زمان تاریخى به حالت بى پایان، گذشته هویت بخش را نابود مى کند. نابودى گذشته به معناى از میان رفتن خاطره و تاریخ، از میان رفتن پیوند میان گذشته مشترک و حال مشترک است. در چنین شرایطى انسان نوعى همزمانى را تجربه مى کند و در دنیایى لحظه اى قرار مى گیرد که در چارچوب آن گذشت زمان را نمى توان احساس کرد، در حالى که یکى از پیش نیازهاى اصلى هویت، احساس تداوم در گذر زمان است و ذهنیت چونان آگاهى از زمان قلمداد مى شود.

بنابراین هنگامى که زمان چونان تداوم از میان مى رود، وحدت سوژه هم مخدوش مى شود و احساسى از موقتى بودن و متغیر بودن بر ذهن انسان چیرگى مى یابد. فناورى هاى نوین ارتباطى در عصر ارتباطات نه تنها فرهنگ هاى گوناگون و پرشمارى را در دسترس افراد و گروه هاى مختلف قرار مى دهد، بلکه دنیاها و مرجع هاى اجتماعى آنان را افزون مى سازد. بنابراین، اندک و حتى واحد بودن مرجع هاى اجتماعى در جوامع سنتى که نیاز هویتى انسان ها به تعلق و همبستگى اجتماعى را به آسانى تأمین مى کرد، از میان مى رود و فرد ناگزیر مى شود که با واحدهاى اجتماعى کوچک و بزرگ مختلفى هویت پیدا کند. منابع و گزینه هاى هویتى که در چنین شرایطى عرضه مى شوند، نه تنها متعدد و متنوع هستند، بلکه گاهى در تعارض با یکدیگر نیز قرار دارند. به این ترتیب، مرجع هاى اجتماعى و در نتیجه هویت ها نسبى مى شوند. این نسبیت فراگیر، هویت سازى را به مسئولیت دشوار فردى و زندگى اجتماعى را به عرصه اى تعارض گونه تبدیل مى کند.

نسبى شدن فرهنگ ها نیز نوعى ناپایدارى و عدم ثبات در هویت پدید مى آورد. کنار هم قرار گرفتن فرهنگ هاى خاص در درون فضاى اجتماعى بسیار گسترده و پهناور و نسبى شدن حاصل از آن، دنیایى فارغ از اصول عام و مطلق پدید مى آورد و بنیادهاى هرگونه یقین و قطعیت معناساز و هویت بخشى را متزلزل مى سازد. این تزلزل، در واقع تزلزل پایه هاى ایمان و باور است. اما در جهت حفظ هویت فرهنگى باید راهبردهاى متعددى از سوى مسئولان و برنامه ریزان اتخاذ شود. از جمله این راهبردها تقویت باورها، ارزش ها و نگرش هاى اصیل مذهبى و ملى است که از اصلى ترین عوامل حفظ هویت فرهنگى جامعه به شمار مى رود. ارزش هاى اصیل مذهبى و دینى به عنوان یک ابزار مهم در هویت بخشى به انسان ها و بویژه نسل جوان و دادن معنا به زندگى و جهت بخشیدن به آن مطرح هستند، به طورى که «ساموئل هانتیگتون» نیز به نقش ارزشمند و والاى دین در حفظ هویت جوامع اشاره کرده و مى نویسد: «دین به زندگى نخبگان نوپاى جوامعى که در حال مدرن شدن هستند، جهت و معنا مى دهد».

آفرینش فرهنگى با اتکا به عناصر و مواریث فرهنگى غنى گذشتگان نیز یکى دیگر از راهکارهاى حفظ هویت فرهنگى افراد است. بى شک چنانچه نسل جوان، از لحاظ فکرى و فرهنگى پرمایه و غنى بوده و پایه هاى محکمى براى تفکر، جهان بینى و معناى زندگى داشته باشند، در برخورد با هجمه فرهنگى فناورى هاى نوین، معقولانه برخورد کرده و به درستى آنها را در ترکیب شخصیتى خود جذب مى کند.

اینترنت در یک دهه گذشته رشد انفجاری پیدا کرده به طوری که با گذشت چندین سال و افزایش شمار کاربران جهانی، افت سرعت تبدیل به چالشی اساسی برای آن شده است اما به نظر می رسد ظهور فناوری جدیدی به نام شبکه‌های P2P اینترنت را از فرو رفتن به خواب همیشگی بیدار کند!

"تد استیونز" 83 ساله از سناتورهای برجسته آلاسکا سال گذشته و زمانی که اینترنت را یک سری لوله خطاب کرد، به شدت مورد تمسخر قرار گرفت. گرچه این توصیف شاید خام به نظر برسد اما وی در سخنرانی اش به نکته منطقی اشاره کرد: این امکان وجود دارد که این لوله ها مسدود یا کند شوند و این مشکل ممکن است به دلیل انفجار عمومیت یافتن ویدئوهای دیجیتال زودتر از تصورات فعلی روی دهد.

برنامه های تلویزیونی، کلیپ های YouTube، متحرک سازی ها و سایر برنامه هایی نظیر آنها این روزها بیش از 60 درصد از ترافیک اینترنتی را موجب شده اند. این عقیده شرکت کش لاجیک در کمبریج انگلیس است که در عرصه فروش سیستم های انتقال رسانه به ارایه کنندگاه خدمات اینترنتی (ISPs) تخصص و فعالیت دارد. هو ژانگ از دانشمندان رایانه در دانشگاه کارنگی ملون می گوید: تصور من این است که طی دو سال آینده رقم 60 درصد یاد شده به 98 درصد برسد. ابرازعقیده وی به این معناست که امکان دانلود ویدئوهای مختلف از اینترنت با سرعت پایین تری صورت خواهد گرفت.

این دانشمند معتقد است، کمکی در راه است تا به این نگرانی پایان داده شود. وی در این خصوص فناوری peer-to-peerیا P2P یا همان فناوری توزیع فایل را معرفی می کند. البته در این میان نگرانی خاصی نیز در خصوص امکان شکل گرفتن دزدی های اینترنتی وجود دارد اما این دانشمند می گوید: فناوری P2P را می توان مورد استفاده قرار داد و با استفاده از آن به کمک صاحبان دامنه های قانونی اینترنتی و شرکت های خدمات دهنده اینترنتی آمد تا ویدئوهای بیشتری را بدون اشغال شدن حجم بیش از حد اینترنت و در نتیجه کاهش سرعت آن ارایه کنند.

برای ژانگ و سایر طرفداران استفاده از فناوری P2P این فناوری ساختاری نوین است. همواره این گونه بوده است که ویدئو و سایر محتویات وب همچون انشعابات شاخه ای درختان به دست مشتریان و کاربران می رسد. در این میان شرکت های خدمات رسان مرکزی همچون بدنه اصلی درخت عمل می کنند و در ادامه سرورهای توزیع کننده چند گانه به عنوان شاخه های اصلی انجام وظیفه می کنند. پس می توان تصور کرد که کاربران و دارندگان رایانه ها برگ های این درخت هستند. حال اگر یک شاخه قطع شود تمامی برگ های آن نیز با آن خواهند رفت. در این صورت جریان اطلاعات به برگ ها یا همان کاربران تنها در یک مسیر صورت گرفته و در نهایت توانایی رایانه ها برای دریافت و انتقال داده ها نا هماهنگ و نامتوازن خواهد شد.

اما در شبکه های P2P وضع فرق می کند. در این شبکه ها هیچ سرور مرکزی وجود ندارد و هر رایانه و کاربر اطلاعات و داده ها را با سایر کاربران و رایانه ها در یک فرآیند همیشه تغییر کننده و به هم تنیده تبادل می کند. این فرآیند به معنای آن است که سرورها و ارتباطات شبکه های سنگینشان حجم کمتری از بار را تحمل کرده و اطلاعات نیز به وسیله رایانه های متقابل ارایه می شود که این امر در نهایت به نجات باند پهن در هسته اینترنت منجر می شود. در این سیستم اگر یک کاربر و رایانه از مدار خارج شود، کاربر و رایانه ای دیگر جای خالی وی را پر می کند و حتی توجه به این نکته نیز جالب توجه است که افزایش کاربران بیشتر به چنین شبکه ای قدرت P2P را بیشتر می کند.

با تمامی این اوصاف هنوز دو مانع جدی وجود دارد: نخست آنکه پیشرفته ترین شبکه های P2P نظیر BitTorrent برای ایجاد تعادل در انتقال اطلاعات به رایانه های شخصی فایل های بزرگ را به فایل های کوچکتر می شکنند. حال یک رایانه برای مونتاژ دوباره فایل ها و شکل گیری فایل اولیه باید از باند پهن استفاده کند. دوم آنکه سرورها نسبت به ترافیک P2P بی میل هستند چون با ورود P2P سرورهای اینترنتی سهم قابل توجهی از بازار خود را از دست می دهند و این یعنی ضرری بزرگ!

با این حال ژانگ و سایر متخصصان شبکه ای معتقدند در حال نزدیک شده به حل این مشکلات هستند. در دانشگاه کورنل، پاول فرانسیس از دانشمندان برجسته رایانه در حال بررسی و آزمایش یک سیستم P2P موسوم به Chunkyspread است که بهترین درختان و حلقه های تابیده را با یکدیگر ترکیب می کند. در این سیستم شبکه ای رایانه های عضو در یک درخت کلاسیک چیده شده اما امکان ارتباط با یکدیگر را نیز دارند که در نتیجه حجم وارد بر شاخه ها کم می شود.

ژانگ و سایر متخصصان معتقدند که فناوری جدید یاد شده همچنین می تواند ترافیک P2P را برای سرورهای اینترنتی مطبوع تر سازد. از آن گذشته در حال حاضر اپراتورهای اینترنتی برای اینکه چه نوع جریان اطلاعاتی در شبکه هایشان سیال باشد، ایده های محدودی دارند. ژانگ در تشکیلاتش در آمریکا در حال طراحی و تولید نرم افزاری است که اطلاعات P2P را تشخیص داده که این امر به ISPs ها این امکان را می دهد تا تصمیم بگیرند چه حجم از اطلاعات را حمل کنند.

در حال حاضر شبکه ها و شرکت های سخت افزاری جهان چشم به فناوری های در حال ظهوری نظیر P2P دوخته اند تا شاهد برطرف شدن مشکلات آتی که اینترنت با آن مواجه خواهد بود باشند.

لی پی میسفادین - مترجم: کامبیز پارتازیان - آیا فضاهای ارتباطی و اجتماعی اینترنت فرهنگ دارند؟ ویژگی‌های آنها چیست؟ آیا نظام‌های ارزشی فرهنگی ملی یا قومی برفضای مجازی حاکم‌اند؟

هدف مقاله حاضر معرفی و بررسی رویکردهای نظری اخیر در خصوص توصیف و یافتن خاستگاه‌های یک فرهنگ مجازی است.همچنین، این مقاله، به بررسی تأثیر فرهنگ‌های (دینی، قومی، ملی و غیره) بر فرهنگ‌های فضای مجازی پرداخته و چارچوب‌های نظری مربوط را برای تفکر در مورد فرهنگ در اینترنت ارائه می‌دهد.حرف این مقاله اساساً‌ آن است که نظر به افزایش تعامل انسان با کامپیوتر و شبکه، دیگر صرف پرداختن به رابطه و تعامل انسان و ماشین کافی نیست. فناوری‌های دیجیتالی و کامپیوترها می‌توانند گسترش فرهنگهای ارتباطی در فضای مجازی را تسهیل کرده و حتی مانع آن شوندو این فرهنگهای رو به رشد رامیتوان در هر پژوهش جامعی که درخصوص ارتباطات شبکه‌ای صورت می‌گیرد مورد توجه و بررسی قرارداد.

مقدمه

رابطه کامپیوتری بین انسان‌ها روز به روز فراگیرتر می‌شود.کامپیوترهاروز به روز از طریق شبکه‌های محلی و جهانی و نیز از طریق فناوری بی‌سیم به یکدیگر پیوند می‌خورند.ارتباط گسترده،هر روز بیش از پیش سرعت انتقال عکس، صدا، فیلم و اطلاعات را افزایش می‌دهد.

فناوری‌های کامپیوتری امکان تعامل انسان ـ ماشین را به شکلی کاملاً جدید وبدیع وهمچنین امکان تعامل انسان ـ انسان در فضایی مجازی را فراهم می‌کنند.

تعامل انسان با انسان سنگ‌بنای فرهنگ است.مدل توسعه فرهنگی لوریا و ویگوتسکی(1) نشانگر نیاز به بذل توجه به فرهنگهای فضای مجازی در هرگونه بررسی درخصوص ارتباطات انسانی کامپیوتر محور است چراکه این امر مستلزم کنش‌های ارتباطی و رفتاری‌ای است که انسان‌ها به هنگام تعامل با محیط اطراف خود انجام می‌دهند.
پیشینه

به اعتقاد لوریا و ویگوتسکی انسان‌ها به منظور ارتباط با خود و محیط از ساختارهای روانشناختی مختلفی استفاده می‌کنند.ساختارها در قالب نشانه‌هایی دسته‌بندی می‌شوند که شامل مکانیزم‌های ارتباطی زبانی و غیرزبانی‌اند؛ ساختارها در قالب ابزارهایی دسته‌بندی می‌شوند که در بردارنده طیف وسیعی از الگوها و روش‌های رفتاری دیگری هستند که فرد به منظور ارایه عملکرد موثر درون یک فرهنگ یا جامعه آنها را فرا می‌گیرد و اقتباس می‌کند.

روی هم رفته، نشانه‌ها و ابزارها به افراد امکان تحلیل و تفسیر اطلاعات را داده و معنا و تعامل با اشیاء، افراد و موقعیت هایی که آن ها با آن روبرو می باشند، را می‌سازند.

زمانیکه این ابزارها، که به منظور هدایت فضایی خاص به دقت در کنار هم قرار می‌گیرند، با فضایی دیگری مواجه می‌شوند، دچار نقص شده یا کلاً از کار می‌افتند.در بافت اینترنت، انسان‌ها صرفاً با ابزارهای دیجیتالی تعامل ندارد.بلکه، این ابزارها انسان‌ها را وارد فضایی مجازی باطیفی از امکانات ارتباطی و فرهنگی می‌کند که در توانایی آنهاجهت تعامل با فناوری‌های مختلف،فرهنگ فضاهای مجازی و افرادیکه با آنها مواجه می‌شوند،مؤثر است.

کنش‌های فرهنگی گروهی و فردی آنها ممکن است با فرهنگ‌های مجازی فضای مجازی همخوان باشد و یا حتی نباشد.برخی محققان تا بدانجا پیش رفته‌اند که می‌گویند جوانب اجتماعی ـ فرهنگی تعامل کامپیوتر محور انسانها در انتقال معنا وایجاد ساختاری کارآمد ومؤثر بسی مهمتر از ملاحظات فنی ارتباط است.

مقاله حاضر نظریات رایج درخصوص ماهیت و ساختار فرهنگ‌های مجازی را بررسی کرده و پیشنهادات کوتاهی در مورد اهمیت مطالعات فضای مجازی در حوزه تعامل کامپیوتر- انسان(2) را در آینده ارایه می‌دهد.
مباحث کلیدی در پژوهش‌های مربوط به فرهنگ مجازی

شاید یکی از برجسته‌ترین ویژگیهای پیکره ادبیات رایج درفرهنگ مجازی تقریباًمتضاد بودن مباحث مربوط به تمام موضوعات باشد.

تعدادی از پژوهشگران این تناقض‌ها را به طور مستقیم بررسی می‌کنند.فیشر، رایت و پوستر(3) به طور مشخص به مقایسه پیشگویی های آرمانگرایانه و غیرآرمانگرایانه در گفتمان حاکم بر اینترنت می‌‌پردازند.لوی، پوستر و جردن(4) تا آنجا پیش رفته‌اند که معتقدند اینترنت ماهیتاً مهمل نما است: این وسیله جهانی اما غیرکلی، آزادی‌خواه و انحصار طلب، قدرتمند، شکننده و سریع، صرفاً در تحول است.از این رو بسیاری از نویسندگان مایلند در مباحث مهمل نما (مربوط به اینترنت) تنها درخصوص یک طرف، نظریه‌پردازی کنند. نمونه این مسأله را در مبحث بعدی می‌توان ملاحظه نمود.
آرمانشهر یا نا آرمانشهر(5)

برخی نویسندگان ضمن عدم دفاع آشکارا از ابزارگرایی ،دیدگاه‌هایی آرمانشهری درخصوص به اصطلاح «گذرگاه اطلاعاتی» مطرح می‌کنند.

این نظریه پردازان پیش‌بینی می‌کنند که توانایی رهاشدن از ارتباطات اینترنتی در پیدایش اشکال جدید دموکراسی و ادارک جمعی در دهکده جهانی فضای مجازی تأثیر بسزایی دارد.(6)

منتقدین آنها معتقدندکه این نویسندگان ازواقعیت غافلند و ارزشهای فرهنگی بطورجدایی‌ناپذیری با رسانه و زبان در ارتباطند(7) و فرهنگ مجازی از ماتریکس فرهنگی و اجتماعی شناخته شده نشات گرفته است.(8)

این نظریه‌پردازان به طرح دیدگاه‌های جزمی‌تر فناوری و ناآرمانشهری درخصوص فضای مجازی در سطح وسیعتری پرداخته‌اند: در این دیدگاه‌ها، فرهنگ سرمایه‌داری و پول محور(9) غالب است و سلسله مراتب بی‌عدالتی و نابرابری اقتصادی موجود را گسترش میدهد(10) و از طرفی ارزشهای فرهنگی غربی/آمریکایی و مهارت‌های فنی را تقویت می‌کند.(11)

این مباحث و مباحثی که موضوعاتی متقابل و متضاد دارند و به فرهنگ مجازی مربوطند (نظیر اینترنت به مثابه مرکز کنترل جمعی در مقابل اینترنت به مثابه یک فضای اجتماعی جدید(12) یا اینترنت به مثابه بافت فرهنگی در مقابل اینترنت به مثابه یکدست ساخته فرهنگی(13) همه در مباحث فلسفی‌ای که مبانی اثر فهرست شده در دیگر بخش‌های مقاله، را تشکیل می‌دهند آمده‌اند.
مدرن یا پسامدرن

از دیگر تقسیمات عمده در بحث مربوط به ماهیت و فرهنگ فضای مجازی این مسأله است که آیا اینترنت (و فناوری‌های وابسته به آن) پدیده ای مدرن است یا پسامدرن؟

نویسندگان بیشماری گسترش فناوری‌های اینترنتی و فضای ارتباطی جدید ساخته شده توسط آنها را صرفاً به مثابه تجلی ایده‌های مدرن به شکل ابزار و تکنیک که بطور قطع درایده‌آل‌های جمهوری خواهانه و انقلابی، آزادی، برابری و برادری نهفته است، مورد بررسی قرار داده‌اند.(14)

اسکوبار(15) با تأکید بر همخوانی فناوری‌های رایج با انقلابهای فرهنگی موجود، مبانی فرهنگی غربی توسعه فناوری را مورد بررسی قرار می دهد، گانکل(16) نیز با تاکید برهمین مسأله معتقد است که منطق فضای مجازی صرفاً عبارت است از بسط و گسترش استعمار اروپایی.از نگاه کستلز(17) فرهنگ مجازی برخاسته از فرهنگ برتر علمی و تکنولوژیکی،»در فهرست مأموریت غلبه بر جهان قرار داشت».(ص60).

ارول(18) معتقد است که بحث درخصوص پسامدرن بودن، ابراز فراموشی نسبت به گذشته است (ص 13) و مدعی است که فضای مجازی و فناوری‌های مجازی دنباله همان تصویرگری رمانتیک و دهه‌های 1830 و 1840 است.او می‌گوید از قالب خارج کردن، محصول جدید دوران مدرن نیست بلکه (پدیده جدید) موفقیت تصویرگری رمانتیک بود.(ص 16)

نویسندگان متأخرتر، فضای فرهنگی فضای مجازی را کاملاً جدید و پسامدرن دانسته، آن را نشانگر گسستی عمده و اساسی در الگوهای فرهنگی جامعه،هویت و ارتباطات درنظر می‌گیرند.

به عنوان مثال وبب(19) معتقد است تصاویر مرزی فضای مجازی نشانه تغییریی پسامدرن از انسان محصور به یک غیرانسان نامحصور مجهز به کامپیوتر است.پوستر(20) مدعی است فناوری‌های اینترنتی فرهنگ دومی را پدید آورده است: "فرهنگی غیر از مبادلات همزمان نشانه‌ها و صداها بین افراد.در فضای واقعی و زمینی" (ص13).او پیش‌بینی می‌کند که پیامدهای فرهنگی این نوآوری، باید سبب تخریب و نابودی «مدرن» گردد، و برای این بافت گزاره هایی از نظریات پسامدرن اندیشمندانی نظیر فوکو، هایدگر، دلوزه، بادلیراد(21) و دریدا را که عقاید مدرن درخصوص پیشرفت، شخصیت اصیل تعریف پذیر و وجود مبانی مطلق برای ساختار علم را به چالش کشیده‌اند،را از نو تدوین می‌کند. (برای مرور مختصر و اجمالی تفکر پسامدرن به 2000, Schutz رجوع گردد).

پوسترمعتقد است دیدگاه‌های پسامدرن درخصوص زندگی و فرهنگ که فراتر ازعقاید و آموزه‌های مربوط به ساختارهای ثابت اجتماعی ممکنست با فضای پویا، شناور و حتی به لحاظ فرهنگی متناقض با فضای مجازی،بیشترین پیوند و سازگاری را داشته باشد.
ارزش‌های فرهنگ مجازی

آیا ارزشهای فرهنگ مجازی صرفاًارزشهای وارد شده از فرهنگهای غیرمجازی موجودند؟یا فرهنگ مجازی فرهنگ جدید و خاص خود را دارد؟

نویسندگان بسیاری درخصوص ماهیت و خاستگاه‌های ارزشهای فرهنگ مجازی پژوهش‌ کرده‌اند.

انررسان(22) معتقد است که "ارزش‌های فرهنگ مجازی،ارزش‌های گفتاری،قابل دسترس، آزاد و دارای واکنش سریع هستند"(ص 13).کستلز معتقد است که «فرهنگ هکری» اساس فرهنگ مجازی است و ارزش‌های شایسته‌سالارانه، مفهوم اولیه جامعه مجازی و آزادی فردی بالایی را به همراه دارد.

جوردن(23) مدعی است که فرهنگ مجازی، نیرویی است که فرهنگ، سیاست و اقتصاد را می‌سازد و «قدرت فناوری» را قدرتی تعریف می‌کند که نظام هنجاری فرهنگ مجازی را شکل می‌دهد.

او در سال 2001 همانند کستلز، زبان انگلو- آمریکایی و فرهنگ متعصبانه فضای مجازی را که به اعتقاد او اساسش بر رقابت و صور اطلاعاتی لیبرال و ایدئولوژی‌های آنارشیستی استوار است را بررسی کرد.

ناپفر و مورس(24) ماهیت مردسالارانه فرهنگ مجازی را بررسی می‌کنند در عین حال،کولکو(25) معتقد است که اعضای (که عمدتاً آنگلو- آمریکایی‌اند) جوامع مجازی جدید،ارزش‌هایی (عمدتاً آمریکایی) از فرهنگ بومی خود نیز با خود وارد این جوامع می‌کنند. در نتیجه و همانگونه که استار(26) نیز پیش‌تر خاطرنشان کرده بود،هیچ تضمینی وجودندارد که تعامل در شبکه صرفاً بی‌عدالتی‌های نژادی،جنسی و طبقاتی‌ای را که در اشکال دیگر ارتباطات سراغ داریم،کپی کند(ص8).

مقالاتی که شیلدز(27) در سال 1996 در مجموعه‌ای ویراستاری کرد ویژگی‌های مربوط به ارزشهای فرهنگ مجازی و مواردی نظیر نوع نگاه به سانسور، تعامل اجتماعی، سیاست‌های سلطه‌ طلبانه و کنش‌های جنس‌مدارانه در شبکه را مورد بررسی قرار داده‌اند اما دیگران معتقدند که فضای مجازی محل ایجاد فرهنگی کاملاً جدید است.به عنوان مثال لوی می‌گوید،"فرهنگ مجازی بیانگر پیدایش یک فرهنگ متفاوت جهانی و جدید است،چراکه از عدم تعصب در فهم از جهان برگرفته شده است"(ص 100) و هیلی(28) فضای مجازی را فضایی میانه‌ میان تمدن و صحرانشینی می‌داندکه در آن گرایشات و گزینه‌های فرهنگی را می‌توان انتخاب کرد.
خرده‌ فرهنگ‌های فضای مجازی

آیا خرده فرهنگها در محیط فرهنگی فضای مجازی قابل شناسایی‌اند؟

شماری از نظریه‌پردازان فرهنگهای آن‌لاین خرده‌گروه‌های خاص را مورد بحث و بررسی قرار می‌دهند:کستلز«فرهنگ هکری»را به تفصیل بررسی کرده است.لئوناردی(29) فرهنگ آن‌لاین و طرحهای وب‌سایت اسپانیا‌یی‌های ایالات متحده را مورد مطالعه قرار می‌دهد و گیبس و کراس(30) تصاویری را که خرده فرهنگهای مختلف اینترنتی بکار می‌برند را مورد بررسی قرار می‌دهد.اما شماری از پژوهش‌ها به جای موضوع‌بندی و توصیف خرده‌ فرهنگ‌های فضای مجازی،به حاشیه رانده شدن یا عدم دسترسی برخی گروه‌های فرهنگی را به فضای مجازی مورد بررسی قرار می‌دهند.

مثلاً هوو(31) می‌گوید: تفاهم‌های مهم ارزش‌های فرهنگی، فضای مجازی را برای آمریکایی‌های بومی (اصیل) نامناسب می‌کند.کنیستون و هال(32) آماری در مورد زبان انگلیسی و غلبه غرب در اینترنت ارایه می‌کنند؛ آنها اظهار داشته اند که 95% جمعیت – هند- به دلیل اینکه از زبان انگلیسی سلیس محروم‌اند، عملاً از کامپیوتراستفاده نمی‌کنند.اندرسان معتقد است "سنت‌های اومانیستی لیبرال فرهنگ عربی و اسلامی"(ص 15) از عالم فضای مجازی محرومند نه به این دلیل که به رسانه‌های جدید وارد نشده‌اند بلکه به این دلیل که آنها به معنای دقیق کلمه تحت شعاع ارزش‌های فرهنگی وابسته به زبان و فرهنگ غالب فضای مجازی قرار گرفته‌اند.فریس،مورس،و کناپفر(33) نیز معتقدند که فرهنگ جنسی فضای مجازی می‌خواهد زنان را از دنیای مجازی بیرون کند.

جالب اینکه داهان(34) از فضای عمومی آن‌لاین محدودی که در اختیار اسرائیلیهای وابسته به اکثریت یهودیان ساکن در اسرائیل گزارش می‌دهد.این نویسنده به جای آنکه به این نتیجه برسد که فرهنگ آنگلو ـآمریکایی در اینترنت غالب است، قاطعانه می‌گویداین عدم تعادل نشانگرآنست که محرومیت اجتماعی و سیاسی موجود در جامعه اسرائیل صرفاً در فضای مجازی،منعکس شده است.

داویس(35) از امکان محرومیت از فرهنگ ابزاری جهانی(تکنوفرهنگ)بواسطه تفاوت و تنوع ارزش‌ها و گرایشات انسانی حمایت می‌کند.(ص 105). در این میان، استالد و تافت(36) چند گزارش درخصوص فعالیت‌های شماری از اقلیت‌های مشخص و مجزا در فضای مجازی تهیه کرده‌اند: مردان آفریقایی سیاهپوست روستایی در دانشگاهی در آفریقای جنوبی، خانواده‌های آٍسیای جنوبی در لندن، زنان هند و مهاجران ایرانی مقیم لندن.
در جستجوی آرمان شهر: تأثیر فرهنگی و طراحی فناوری

اگر فرهنگ مجازی را نظام ارزشی‌ای بدانیم که تجسم سخن آزاد، کنترل فردی و از میان بردن فاصله‌ها است، آیا این بدان معناست که نابرابری‌های موجود را می‌توان با پیگیری این آرمان شهر اصلاح نمود؟

کنیستون و هال(37) می‌کوشند تاموضوعاتی را که طی این تلاش‌ها قابل بررسی است را برشمرند:

توجه به واکنشهای ملی‌گرایانه به روشنفکران انگلیسی زبان،ایجاد صوراستاندارد برای زبانهای بومی و چالش‌هایی که شرکتهای نرم‌افزاری آمریکای شمالی به هنگام پرداختن به زبان‌های آسیای جنوبی با آن مواجه هستند.

بنسان واستندینگ(38) نقش سیاست در حفظ ارزشهای فرهنگی را بررسی کرده‌اند.

آنها همچنین چارچوب جدیدی برای ارزیابی تأثیر فناوری و ارتباطات بر فرهنگ ارایه کرده‌اند.

ویلسون(39) معتقد است که چارچوبی مبتنی بر تحلیل چامسکی(1989) از رسانه‌های فراگیر می‌تواند در تعیین میزان مشارکت آمریکاییها و میزان غلبه نهادها(و در نتیجه تعیین فرهنگ) فضای مجازی مؤثر باشد.از مسایل مربوط به حوزه HCI می‌توان به تلاش‌های اولیه در راستای تهیه فضاهای آن‌لاین برای گروه‌های فرهنگی خاص اشاره کرد.به عنوان نمونه ترک(40) به طور خلاصه تلاش‌هایی را که جهت ایجاد روابط بین فرهنگ کاربران و علایق آنها به وسایل ارتباطی خاص و مدل‌های سایت شبکه جهانی برشمرده است، در عین حال، لئوناردی گزارشی از پژوهشی در خصوص ظهور "ویژگیهای فرهنگی اسپانیایی"(ص297)در نحوه طراحی وب‌سایت ارایه می‌دهد (خصوصیات فرهنگی در قالب بافت آمریکایی در راستای اشتقاق از فرهنگها درک و مشاهده می‌شوند) و طرهای خود را برای این جامعه ارایه میدهد.هیتون(41) باکمک گرفتن از ایده بیجکر و لو(42) در مورد «چارچوب تکنولوژیکی» توضیح می‌دهد که چگونه طراحان ژاپنی تصمیمات فنی را باتوسل به عناصر فرهنگی ژاپن توجیه می‌کنند.چالش‌های روش‌شناختی و نظری اینگونه رویکرد به طراحی فناوری به تفصیل در بخش «نشریه‌های فرهنگی مربوط به ارتباطات فکری آن‌لاین» (مکفادین)(43) و درهمین دایره‌المعارف آمده است.
گرایشات آینده

درحال حاضر در ادبیات فرهنگ مجازی موجود بین نظریاتی که بیانگر ورود فرهنگ‌های پیشین [به فضای مجازی] هستند و نظریاتی که انتظار ساخته شدن فرهنگی جدید را در فضای مجازی دارند،تنش وجود دارد.نظریه‌پردازان دسته اول، مایلند ابتدا گروه‌هایی که در فضای مجازی از تعاریف فرهنگی(ومعمولاً قومی) جزمی یابنیادین استفاده می‌کنند را شناسایی وطبقه‌بندی کنند، سپس به بررسی شیوه‌های وارد کردن،تحمیل کردن و یا از دست دادن کنشهای فرهنگی در فضای مجازی بپردازند.آنگاه تحلیل‌های سیاسی ـ اجتماعی بر مبنای این طبقه‌بندی‌ها صورت می‌گیرد.

بکارگیری چنین تعاریف ثابتی از فرهنگ راه را برای برخی حملات به توسعه به اصطلاح«نسخه های» فرهنگی مناسب فضاهای آن‌لاین و تعامل‌های انسان ـ کامپیوتر هموار می‌کند.اما،چالشی که هنوز وجود دارد، فقدان نظریه ای دقیق درخصوص فرهنگ است که تحلیل پیچیدگی‌های واقعی فرهنگی مجازی و جوامع مجازی را می‌طلبد(44) و بعلاوه این فقدان،فناوری و طراحی ابزار را هدایت می‌کند.اما اخیراً برخی نظریه‌پردازان،سودمندی الگوهای ثابت و «طبقه‌ای» یا تعاریف فرهنگ را زیر سؤال می‌برند.در عین حال عبدالنور-نوسرا(45) معتقد است که بررسی ساخت فرهنگ در شبکه دشوار است.بنسان و استندینگ نظریه سیستم‌های کاملاً جدید فرهنگی را ارایه کرده‌اندکه فرهنگ را مؤکداً سیستمی نامریی قلمداد می کند تا مجموعه‌ای از مقولات و طبقات.

مهم‌تر اینکه، نظریه‌‌پردازان پسامدرنی نظیر پوستر معتقدند که اینترنت نظریه فرهنگی و اجتماعی خاص خود را می‌طلبد.نظریه مشترک بین این نظریات ناظر به ماهیت پویای فرهنگ و نقش افراد به مثابه عامل‌های فعال در ساخت فرهنگ آن‌لاین یا آف‌لاین است.
نتیجه گیری

هرگاه انسانها در خلال زمان با یکدیگرتعامل برقرار می نمایند، فرهنگهای جدید به وجود می آیند.

در فضای مجازی،فناوریهای کامپیوتری شبکه ای،فرایند های ساختار فرهنگی را شکل میدهند (یا مانع می گردند یا بلوکه می کنند) و شکل گیری این فرایند را تسهیل می بخشند.

اگرچه مباحثات درخصوص ماهیت فرهنگ مجازی به افراط کشیده می شود،اما یک نکته به شدت واضح و مبرهن است: در حوزه تعامل کامپیوتر- انسان، دیگر زمان کافی و مقتضی برای تمرکز بر تعامل میان ماشین و انسان وجود ندارد.

هر کوششی در راستای بررسی ارتباطات انسانی شبکه ای باید تعامل انسانی را با فرهنگهای فضای مجازی در نظر گیرد که فناوریهای کامپیوتری مسبب آن بوده اند.
اصطلاحات و مفاهیم

فرهنگ

این واژه از چندین معنا برخوردار است:

الگویی بنیادینی که اساس آن را الگوهای مشترک،عقاید،رفتارها،دیدگاههای محافظه کارانه اجتماعی وارزشهای اکتسابی که فرهنگ را نظامی مشترک ازحل وفصل یا ایجاد معنای جمعی میدانند،تشکیل میدهد.کلید فهم فرهنگهای آن لاین- که درآنها ارتباطات متن محور است– ممکن است تعاریفی از فرهنگ باشد که بر رابطه معکوس و معنایی میان زبان و فرهنگ تاکید دارد.
فضای مجازی

اینترنت به نحو آشکار به زیر ساختهای تکنولوژیکی کامپیوترهای شبکه ای اشاره دارد که ارتباطات دیجیتالی را در سطح دنیا ممکن می سازند.در عین حال فضای مجازی،مکان های مجازی به شمار می روند که در آنها افراد با یکدیگر ارتباط برقرار میکنند و این ارتباط توسط فناوری های اینترنتی ممکن شده است.از نگاه لوی فضای مجازی نه تنها زیرساخت ابزاری ارتباطات دیجیتالی است که اقیانوس اطلاعاتی است که انسان ها در آن زیرساخت ها را کنترل کرده و توسعه می دهند.
آرمانشهر

مدینه فاضله عبارت از جامعه ای واقعی یا تصوری، مکان یا دولتی کامل یا ایده ال است.
ناآرمانشهر

این مدینه از لحاظ معنایی مخالف مدینه فاضله است و به هر جامعه نامطلوبی اطلاق می شود.
این اصطلاح عمدتاً برای اشاره به جامعه ای ساختگی(در آینده ای نزدیک) بکار می رود که در آن گرایشهای اجتماعی رعب آور و از لحاظ اجتماعی بی نهایت مخرب است.
ابزار گرایی تکنولوژیکی

دیدگاهی که در آن صرفاً فناوریها و ابزارهایی که دخالت درفرهنگ ندارند،اهمیت داشته و مفیدند.
ابزارهایی که حامل هیچگونه ارزش یا فرضیات فرهنگی در نوع طراحی و نیز درمقام تحقق نیستند.
جزم گرایی تکنولوژیکی

عقیده ای است که بر اساس آن فناوری طبق قوانین درونی خود گسترش مییابد و از این رو باید به مثابه سیستمی مستقل در نظر گرفته شود که تمام عرصه های اجتماع را تحت کنترل و نظارت دارد.
مدرن

اصطلاح مدرن در علوم اجتماعی به اشکال مختلف سیاسی،اجتماعی،فرهنگی(و مبانی اجتماعی و فلسفی آنها) اشاره دارد که مشخصه جامعه صنعتی و غرب امروز به شمار می رود.

فرضیات فرهنگی مدرن بطور خاص در پی بسط نظریات جهانی وعقلایی هستند که جوامع انسانی را توضیح و تفسیر می کنند.
پسامدرن

رویکردهای نظری که بعنوان پسامدرن شناخته شده اند،این اعتقاد را که فرضیات اجتماعی جهانی و عقلایی،مطلوب هستند را کنار گذاشته اند. نظریات پسامدرن، فرضیات بنیادین مدرن نظیر ایده پیشرفت یا آزادی را به چالش کشیده اند.
منبع: باشگاه اندیشه

دکتر سعیدرضا عاملی - نگاه به آینده، مورد توجه حوزه‌ها و شاخه‌های مختلف علوم بوده است. نگاه رشته‌ای و میان‌رشته‌ای قلمروها و نظام‌های مطالعاتی گسترده‌ای را در خصوص مطالعات آینده بوجود آورده است (هال - 1969، دلپینو- 1996، فیلد - 1999، روزنو - 1999، بری - 2000، مورتیمور - 2001، تیلور - 2002). تصورات اولیه در مورد آینده‌اندیشی. نگاه افسانه‌ای، جادویی و استثناء گرایانه بوده است، ولی به مرور حوزه‌های گسترده مطالعات علمی آینده با تکیه بر تفسیر، پیش‌بینی مبتنی بر قانون احتمالات شکل گرفته است (میشل مارین - 2002). مطالعات آینده، هم با نگاه خرد به مقوله‌های مختلف فرهنگی، اقتصادی و سیاسی، توجه کرده است و هم با نگاه کلان، روندهای جهانی را در جهان آینده مورد بررسی قرار داده‌اند. بعنوان نمونه با همین نگاه کلان‌نگر، نوروین پیترز (2000) مجموعه مقالاتی در مورد آینده جهان در 2020 را که محصول کنفرانسی است که به مناسبت چهل‌وپنجمین سالگرد مؤسسة مطالعات علوم‌اجتماعی هلند برگزار شده است، جمع‌آوری و ویراستاری نموده که در کتابی تحت عنوان «آینده‌های جهانی: شکل‌گیری جهانی شدن» به چاپ رسیده است. نویسندگان مقالات تلاش داشته‌اند که تحلیلی از روندهای جهانی که منجر به 2020 می‌شود ارائه دهند. اغلب نویسندگان بر غیرقابل قبول بودن جهانی‌شدن لیبرال، تأکید می‌کنند و در عین حال مسیر آینده‌ را در ساختار نظام سرمایه‌داری تحلیل می‌کنند. تنوع دیگر، مربوط به نظام‌های فکری و حوزه‌های آینده‌اندیشی است. معرفت‌شناسان با نگاه متدولوژیک و بررسی قوانین تفسیر و تبیین آینده، تلاش می‌کنند، آینده‌اندیشی را با نگاه فلسفی مورد بررسی قرار دهند (آلجیکا - 2003) و روش‌های مطالعة آینده را مورد نقد قرار دهند.

از دل این مطالعات، مطالعات انتقادی و مطالعات فراساختارگراها تولید شده است که ضریب اطمینان بسیاری از مطالعات آینده را به چالش کشیده است (بل - 1997 و هیج - 2002). آیندة سیاست نیز حوزة دیگری از مطالعات مربوط به آینده است، که تحت تأثیر دو جهانی‌شدن‌ها (عاملی، 1382الف)، نهادهای جهانی، تضادهای اجتماعی و فرهنگی، بالا رفتن قدرت فردی (گیدنز - 2001)، سیاست آینده را غیرمرکزی و انتشار‌یافته (Pervaded) می‌بینند (روزنو - 1999، بری -2000).

مطالعة آیندة فرهنگ نیز از ابعاد مهم دیگر آینده‌اندیشی است که به مطالعة پایداری و یا عدم ماندگاری فرهنگ‌ها (استیونسون - 2000) در قالب فرهنگ‌های بومی (گرونفلت (Groenfeldt) ، فرهنگ‌های قومی، فرهنگ‌های ملی و همچنین به مطالعه هویت فردی و اجتماعی می‌پردازند. یکی از جنبه‌های مهم در قالب آیندة فرهنگ، هویت فردی و اجتماعی می‌باشد که محل تأمل این مقاله است. در اینجا سئوال اصلی این است که فرد یا جامعه در آینده چه احساس و درک اولیه‌ای نسبت به خود و دیگری خواهد داشت؟ این احساس چه پیوندی به تاریخ گذشته دارد؟ و فرد و جامعه چگونه خود را از دیگری متمایز می‌کند؟ با توجه به این پرسش‌ها، این مقاله تلاشی است برای پرداختن به چگونگی هویت فرد در بستر دو‌جهانی‌شدن‌ها و اینکه هویت فرد در «فضای دوجهانی» جدید، چه آینده‌ای خواهد داشت. در این مقاله ابتدا، پارادایم دوجهانی‌شدن مورد بحث قرار خواهد گرفت و سپس مفهوم هویت و نسبت بین دوجهانی‌شدن‌ها و هویت و در نهایت چگونگی هویت در فضای دوجهانی آینده مورد بحث قرار خواهد گرفت.
1. پارادایم دوجهانی‌شدن‌ها

پارادایم دوجهانی‌شدن‌ها، نگاهی است که در درجة اول به تبیین و متمایز نمودن دو جهان موازی و در عین حال مرتبط و درهم‌ آمیخته در یکدیگر می‌پردازد و در درجة بعدی جهانی‌شدن‌های متکثری را در درون این دو جهان مورد‌ توجه قرار می‌دهد. اساساً مهمترین تغییر جهان معاصر که بنیان تغییرات آیندة جهان را می‌سازد، رقابتی شدن جهان واقعی و جهان مجازی است. ظهور جهان جدید یعنی «جهان مجازی» (Virtual World) بسیاری از روندها، نگرش و ظرفیت‌های آینده جهان را تحت تأثیر خود قرار خواهد داد. این جهان در واقع به موازات و گاه مسلط بر «جهان واقعی» (Real Word) ترسیم می‌شود و عینیت واقعی پیدا می‌کند.

این دو جهان از یک رابطه «انعکاسی هندسی» (Geometrical Reflection) برخوردار هستند.

جهان اول با خصیصه جغرافیا داشتن، از نظام سیاسی مبتنی بر دولت‌ ـ‌ ملت برخوردار بودن، طبیعی ـ صنعتی بودن، محسوس بودن و معطوف به احساس قدیمی‌تر بودن از جهان دوم قابل متمایز است. جهان دوم نیز با خصیصه‌هایی مثل بی‌مکانی، فرازمان بودن، صنعتی بودن محض، عدم محدودیت به قوانین مدنی متکی بر دولت ـ ملت‌ها، از معرفت‌شناسی تغییر شکل یافته‌ پسا مدرن برخوردار بودن، قابل دسترسی بودن همزمان، روی فضا بودن و برخورداری از فضاهای فرهنگی، اعتقادی، اقتصادی و سیاسی جدید از جهان اول بصورت نسبی جدا می‌شود. این دو جهان در بسیار از موارد تبدیل به دوقلوهای به هم چسبیده خواهند شد که تعامل فردی و اجتماعی در قلمروهای بسیار، بستگی به «تعامل‌های دوجهانی» دارد و ما مواجه هستیم با «دوجهانی‌شدن‌های به هم چسبیده» (Twin Globalizations). آموزش پرورش آینده، نظام‌های تجاری و بانکی در حال و آینده، نظام‌های کنترل شهری و شهرسازی، حتی پزشکی جهان آینده برایند تعامل پیوند خورده این دو جهان است.

فهم دقیق تغییرات آینده جهان، نیازمند توجه جدی به وجود این دو جهان موازی است. دوجهانی‌شدن‌ها، فرایندهای جهانی است که در عین حال منعکس‌کننده دوجهانی‌گرائی (Dual Globalism) نیز هست. دوجهانی‌شدن‌ها بیان‌کنندة فرایندهای جهانی در دو فضای متفاوت است و دو جهان‌گرائی‌ها اشاره به شکل‌گیری معرفت‌های جدید جهانی نسبت به جهان واقعی و جهان مجازی است. بر این مبنا نگارنده که در دو نوشتار دیگر، که در یکی به آسیب‌شناسی جهان معاصر در بستر دوجهانی‌شدن تحت عنوان «دوجهانی‌شدن‌ها و جامعة جهانی اضطراب» (عاملی، 1382ب) و در مقاله‌ای دیگر با تکیه بر دوجهانی‌شدن‌ها، با تحلیل کل‌گرایانه روندهای آیندة جهان را مورد مطالعه قرار داده (عاملی، 1382الف)، توجه به این موضوع را به لحاظ «فضا‌شناسی» محوری‌ترین بستر برای مطالعة جهان معاصر و جهان‌ آینده می‌داند.

به لحاظ معرفت‌شناسی ادیان بزرگ جهان‌گرا، ادبیات، رمان و حوزه‌های سنتی و مدرن یوتاپیائی (کومار، 2003) و آرمان شهرهای فلسفه‌های قدیم و اساساً نگاه جهان‌گرایانه مسلط بر اندیشة فلسفی نقش مهم در شکل‌گیری نگاه جهان‌گرایانه حدید و ظهور فرایندهای جهانی شدن داشته است. در کنار اندیشه‌های فیلسوفانه، قدرت خلاق هنرمندان و نقاشان در ترسیم جهان آینده جایگاه جدی داشته‌اند و فضای جهانی جدید محصول و برایند همة تولیدات فلسفی، هنری، تکنولوژیکی و تجربیات حوزه‌های مختلف علوم می‌باشد. به قول نیچه (63؛1382) «اگر از ارتفاعی درست بنگریم همه چیزها سرانجام به هم می‌رسند، اندیشة فیلسوف، کار هنرمند و اعمال نیک» و در واقع تلاقی اندیشه‌های جهان‌گرا و جهان‌شدن‌های امروز را معنا می‌بخشند.

نگاه جهان‌گرایانه، زمینه‌های ظهور ذهنی «جهانی غیر از جهان شناخته‌شده‌ای» را که در آن زندگی می‌کنیم فراهم آورده است. تصورات واقعی و خیالی نیز در این عرصه کارساز بوده است، نگاه خیالی و جادوئی به جهان، انسانی را تصویر می‌کند که به صورت اعجاب‌انگیز و خارق‌العاده مسلط بر همة مخلوقات و همة هستی است و هر آنچه را که اراده کند تحقق‌یافته، می‌یابد. جهانی را معرفی می‌کند که حتی انسان با ارادة ذهنی بر زمان و مکان مسلط می‌شود، و همة کرات را در می‌نوردد، جهانی که یک فرد از انرژی خارق‌العاده برخوردار می‌شود و در و بر همه جا مسلط می‌شود، همسایگی این جهان، کار و شغل در این جهان، تجارت و معاملات. تفریحات و سرگرمی‌ها و بسیاری از نظام‌های زندگی از نمودهای مجازی و در عین حال «واقعیت مجازی» (Virtual Reality) است که برای این جهان پیش‌بینی می‌شود.
2. هویت چیست؟

منظور از هویت چیست؟ هویت ابتدا به معنای «یکی‌شدن» و در روانشناسی به معنای «یکی‌شدن خود» مطرح گردیده است و در مردم‌شناسی هویت متجلی در «هویت نژادی» بوده است (سوکفلد، 1999:417). هویت از نقطه‌نظر جامعه‌شناسی صرفاً یکی‌شدن خود نیست بلکه «یکی‌شدن با خود و دیگران» محسوب می‌شود که توضیح‌دهندة هویت فردی و اجتماعی است. اریکسون (109:1980) این دو مفهوم را با یکدیگر جمع کرده و معتقد است هویت دارای دو جزء است: اول «یکی‌شدن خود» و دیگری «مشارکت با دیگران در بعضی از اجزاء ذاتی». براساس نظریة هویت، فرایند هویت، یک سیستم کنترل است که مجموعه از هنجاری و ضدهنجارها را در فرد و جامعه بوجود می‌آورد. هویت مجموعه معانی است که چگونه بودن را در خصوص نقش‌های اجتماعی به فرد القاء می‌کند و یا وضعیتی است که به فرد می‌گوید او کیست و مجموعه معانی را برای فرد تولید می‌کند که مرجع کیستی و چیستی او را تشکیل می‌دهد (بورک، 1991:837). نکتة مهم این است که هویت مفهومی است مرتبط با حوزة معنا، منتهی لزوماً معنا خصیصة ذاتی فرد و یا جامعه نیست بلکه محصول توافق‌ها و عدم توافق‌ها است (جینکینز، 1381).

اندیشمندان بسیاری همچون ویلیامز (1960)، گیچ (1962، 1967 و 1969)، کوین (1963)، نیلسون (1970)، بومن (1998)، یونگ و لایت (2001) معتقد به نسبی بودن هویت و یا هویت‌ها هستند. از نظر گیچ (1962) هویت نسبی است و افراد از حیث‌های متفاوت، دارای هویت‌های متفاوت هستند. یک فرد، یک هویتی شغلی، هویت فامیلی و هویت دینی می‌تواند داشته باشد. از نظر نیلسون (1970) رئیس بانک و شهردار یک شهر، هر دو یک شهروند هستند، ولی به لحاظ موقعیت رسمی دارای هویت‌های متمایزی هستند و یا حرف اول یک کلمه و حرف پنجم همان کلمه هر دو حرف هستند، اما به لحاظ نمادی حروف متفاوتی هستند. یونگ و لایت (2001) در مقالة خود، به تفاوت هویتی مردم آلمان شرقی در دورة سوسیالیسم و مابعد سوسیالیسم یعنی پس از فروپاشی دیوارهای برلین، اشاره کرده‌اند و نسبیت دوره‌ای هویت‌ها را براساس تغییرات اجتماعی نشان داده‌اند.

هویت‌ها از دو خصیصه استمرار و تمایز برخوردار هستند. یعنی فردیت هویتی فرد به سادگی تغییر نمی‌کند و همواره خود را در کنار «دیگری نبودن» می‌یابد (عاملی، 2002). با یک نگاه کلی از نظر انتونی گیدنز (2001:21) «هویت مربوط به فهم افراد در مورد این که «چه کسی هستند؟» و «چه چیزی برای آنها مهم است» تبیین می‌شود. این فهم هویتی، منتزع از منابع معناساز مهمی مثل دین، ملیت، نژاد، جنسیت، طبقه اجتماعی و تمایلات گروهی و قومی می‌باشد. هویت‌های فردی، مربوط به احساس فرد نسبت به خود و تمایزاتی است که با مؤلفه‌هایی مثل اسم، ملیت، قومیت و یا تمایلات شخصی، فکری، ارزشی و یا ایدئولوژیک، هویت یک فرد را از دیگری متمایز می‌کند.

هویت اجتماعی، به احساس مشترک یک جمع مثل «مادرها»، «پناهندگان»، «اقلیت‌های قومی دینی»، «گروه‌های کوچک و بزرگ اجتماعی» و ... باز می‌گردد. این احساس منابع مشترک دارد که همة افراد آن هویت مشترک را به هم وصل می‌کند.

هویت همواره یک مفهوم ارتباطی بوده است (بارت، 1969)، به این معنا که ما بوسیلة تشابه‌ها و تفاوت‌هایی که با دیگر داریم شناخته می‌شویم (میناگال و همکاران، 2003:61). هویت به ریشه های زندگی، روش‌ها و منشی‌هایی که با آن زندگی ‌می‌کنیم، گره خورده است. منظور از روش‌ها زندگی، بقول میناگال و همکاران او (2003) لزوماً نظام‌های اداری و بروکراتیک زندگی نیست. بلکه منظور آن اموری است که خصیصه‌های خاص زندگی ما را منعکس می‌کند. اموری مثل آدام و رسوم اجتماعی، مذهب، نوع لباس پوشیدن، غذا خوردن، گذران اوقات فراغت و خلق‌و‌خوی‌های مربوط به روابط اجتماعی، نمونه‌هایی است که هویت یک جامعه را از جامعة دیگر و یا حتی هویت یک فرد را از فرد دیگر متمایز می‌کند.

از نظر استوارت هال (1991الف:47)، با نگاه هگلی، هویت یک روند در حال شدن است و از طرفی یک شناسنامه و عامل شناخته‌شدن محسوب می‌شود، هویت همواره از طریق تقسیم‌ِشدن، معنا پیدا می‌کند، تقسیم بین اینکه من چه هستم و دیگری چه هست؟ او اساساً «هویت را ریشة خود و بستر عمل» تعریف می‌کند. از نظر او نگاه روانشناسی به «خود» (Self) نیز به این معنا نزدیک است. نگاهی که خود را یک «من ادامه‌دار، توسعه‌ای و در عین حال یک خود دیالکتیکی درونی» تعریف می‌کند. در واقع ما هرگز آنجا قرار نداریم بلکه یک خود در حال شدن هستیم، و وقتی به مقصد می‌رسیم، حداقل می‌دانیم که هستیم؟ استوارت هال‌بر «منطق هویت» تأکید می‌کند. از نظر او اکثر بحث ما در مورد درون یا بیرون خود و دیگری، یا درون و یا بیرون فرد و جامعه، و در عینیت یا ذهنیت، بر منطق هویت متکی است. همین منطق هویت است که از نظر او یک آرامش خاصی را به فرد می‌دهد که بقول او شب را راحت می‌خوابد، یعنی فردی که گرفتار دوگانگی یا چند‌گانگی هویتی نیست، بلکه از یک هویت روشن برخوردار است، از خواب راحت نیز برخوردار است. منطق خوب خوابیدن به ما می‌گوید، فرد در شرایطی قرار دارد که با تغییرات بسیار آهسته‌ای مواجه است. البته تاریخ حرکت می‌کند و تغییرات غیرمنتظره دارد ولی فرد با یک هویت مشابهی ادامه می‌دهد. این نوع هویت و این نوع منطق هویت از نظر او به پایان دوران خود رسیده است.

از نظر استوارت هال (1991الف:42) منطق هویت به پایان خود رسیده است، و این بخاطر «غیرمرکزی شدن نظام‌ها و اندیشه‌های مدرن» است. در واقع تمام امور مدرنیته که مربوط به جنبه‌های «بزرگ هویت جمعی» بود، مورد چالش قرار گرفته است. تمام اموری که به نوعی جامعیت، هم‌رنگی و هم‌ریشه‌بودن را معنا می‌بخشید، در معرض شکست قرار گرفته است.

اموری مثل طبقة اجتماعی، ملیت، نژاد، جنسیت و حتی مفهوم بزرگی مثل «غرب» از هویت مشابه و جمعی خود دور شده است. این جنبه‌ها، از نظر استوارت هال، «جنبه‌های بزرگ هویت اجتماعی» (Great Collective Identity ) است، که به نوعی در بستر روند طولانی تاریخ مدرنیسم تولید شده است. در واقع اینها به نوعی اشکالی از «خود ـ انعکاسی» فرد است که در هویت‌های جمعی بزرگ معنا پیدا می‌کند. بعنوان مثال، طبقة مهمترین جایگاهی بود که موقعیت اجتماعی را معنا می‌بخشید، طبقة یک «کد اجتماعی» بود که بوسیلة آن افراد یکدیگر را می‌فهمیدند. البته هویت‌های اجتماعی از بین نرفته و نخواهد رفت، ولی امروز، سازه‌های اجتماعی که در بستر هویت معنا پیدا می‌کند مثل ملیت، طبقه و ... از بین رفته است.

اساساً هویت مربوط به ذهنیت مشابهی است که فرد با دیگر دارد، به قول استوارت هال (1991الف:49) هویت مربوط به افرادی است که مشابه هم حرف می‌زنند، مشابه هم فکر می‌کنند، از احساسات مشابه برخوردار هستند. لذا هویت همواره از جایگاه دیگری تعریف می‌شود. هویت فرد، گاهی در دیگری منعکس می‌شود، مثل جائیکه مفهوم عشق معنا پیدا می‌کند، در اینجا فرد، در دیگری تکرای می‌شود. شاید به همین دلیل است که در قلمرو ملی و شکل‌گیری حس ملی و هویت ملی سخن از «عشق سیاسی» است (ترنز، 1999)، در واقع در سطح نازلتر، آن چیزی که موجب نوعی هویت جمعی می‌شود، تکرار تمایلات مشابه همه افراد و انعکاس فرد در جمع و فرد در دیگری است.

استوارت هال (1991الف) در مقاله‌ای تحت عنوان «محلی، جهانی: جهانی‌شدن و قومیت» بر بعد تمایز هویتی در مواجه‌های محلی و جهانی تأکید می‌کند. او می‌گوید: زمانی که به اطراف جهان می‌روید، وقتی متوجه می‌شوید دیگران چه هستند؟ پس می‌فهمید، آنها چه نیستند؟ و در نتیجه اینکه شما چه هستید؟ معنا پیدا می‌کند. بنابراین هویت، دائماً در یک چشم‌انداز نبودن، مشابه نبودن‌ها و اساساً یک نگاه منفی و یا سلبی معنا می‌یابد.

او معتقد است با ظهور جهانی‌شدن، روابط و هویت فرهنگ ملی بریتانیا، در حال از بین رفتن است. البته به نظر می‌رسد، هال به جنبه‌های بازگشتی هویت که در بستر مواجهه با دیگری شکل می‌گیرد، و موجب نوعی بازگشت به خود می‌شود، توجه نکرده است. آن دیدگاهی که در نظر گیدنز (1999) انعکاس پیدا کرده است و گیدنز را بر این جهت‌گیری رسانده است که ملی‌گیرایی و مفهوم ملیت در بستر جهانی‌شدن تقویت می‌شود و حتی «ملیت‌های بدون دولت» در این روند شکل می‌گیرند. البته او با تفکیک بین مفهوم ملت، دولت ملت و ملی‌گرایی، بازتاب‌های متفاوتی در مواجهه با جهانی‌شدن مطرح می‌کند که لزوماً از ابعاد انعکاسی برخوردار نیستند.
3. آیندة هویت، دوجهانی‌گرایی‌ها و دوجهانی‌شدن‌ها

با توجه به روشن شدن ابعاد مفهومی دوجهانی‌شدن‌ها و هویت، نسبت بین این دو مفهوم را بصورت اجمالی در جهان آینده مورد بحث قرار می‌دهید. باید توجه داشت که آینده هویت از ابعاد مختلف قابل مطالعه است. هویت فرد و جامعه، هویت فرهنگی یک منطقه که نماد فرهنگی و هویتی مجموعه‌ای از کشورها را در بردارد مثل هویت غرب (وندر ویر، 2003)، و یا آیندة هویت معماری، نقاشی و یا حتی آیندة هویت شهر (هوبارد و همکاران، 2003) جنبه‌های متفاوتی است که در مطالعة آینده هویت مورد توجه قرار گرفته است. در این مقاله توجه اصلی ما متوجه آیندة هویت فردی است. در خصوص هویت در جهان آینده نیز مطالعات زیادی انجام گرفته است.

بعضی از این مطالعات، به جایگاه هویت در فضای فرهنگی دجیتالی جدید توجه کرده است (بولیر، 1995).

هابرمس (2003) در جدیدترین کار خود تحت عنوان «آیندة طبیعت انسانی» (The Future of Human Nature)، رابطه بین تصرفات مهندسی ژنتیک و هویت انسان و برداشت و تلقی که فرد از خود، طبقه و تاریخ خود دارد را مورد بحث قرار می‌دهد و انعکاس آنرا بر هویت‌های آینده چالش‌برانگیز می‌داند. هابرمس (2003) در این کتاب به نقد مهندسی ژنتیک و دخالت‌ها و تصرف‌های ژنتیکی در ارتباط مستقیم با هویت و فهم از خود و طبقه و جایگاه اجتماعی می‌باشد. او بین رشد طبیعی و ساختگی تفاوت قائل می‌شود و معتقد است ژن ساخته‌شده و ژن طبیعی تفاوت‌های هویتی را بعنوان عضو یک جامعة خاص بوجود می‌آورد. او در جمع‌بندی خود، به این مهم تأکید می‌کند که تضادهای بین علم و دین، منشاء بحران‌های بسیار زیادی شده است که نمود مهم آن، 11سپتامبر می‌باشد و بازتاب‌های دیگر آن تصرف بر بسیار روندهای طبیعی زندگی انسان خواهد بود.

والتر تروت اندرسون (1996، 1997 و 2003)، از جمله کسانی است که در حوزة آینده هویت فردی مطالعات متمرکزی داشته است. اندرسون (2003) با دیدة تردید به سخن هملت که می‌گوید «ما می‌دانیم چه هستیم» نگاه می‌کند در آینده چه خواهیم بود؟ اما بر محور روندهای گذشته ترسیم ابهام‌آمیزی از چه بودنهای آینده می‌توان ارائه نمود.

اینکه فرد در جهان آینده چه تلقی نسبت به خود و دیگری دارد، سئوالی است که مستلزم توجه به سه مؤلفة مهم است. مؤلفة اول، فضای حاکم بر فرد در جهان آینده است که در واقع نوعی فضاشناسی و محیط‌شناسی زندگی فرد در جهان آینده تلقی می‌شود. مؤلفة دوم چرخش یا استمرار روند‌هاست. در واقع این سئوال مطرح است که آیا لزوماً آیندة جهان، یک رابطة خطی با جهان گذشته دارد، تا با فهم سنت تاریخ گذشته، به سنت تاریخ آینده پی ببریم. یا چرخش‌ها و به قول گیدنز، روندهای معکوسی در آن وجود دارد که تاریخ آینده را به گذشته وصل می‌کند و با برایندهای جدیدی از «گذشته و آینده» ظهور پیدا خواهد کرد. مؤلفة سوم به توضیح روندهای هویتی همزمان و حتی «همزمانی گرایی‌های متضاد» (Contradictional Sychronism) می‌پردازد که در فهم تکثرهای موجود در فضای دو جهانی کمک می‌کند.
مؤلفة اول: فضای حاکم بر انسان در جهان آینده

نسبت به مؤلفة اول، مهمترین تغییر، ظهور و استقرار جهان دوم و چرخة جهانی‌شدن‌ها در این جهان می‌باشد. ظهور جهان دوم (جهان مجازی) معلول یک تحول عظیم و مهم تکنولوژیک است که مفهوم زمان و مکان را عوض کرده است و یک «ارتباط همزمان» را برای همگان و در هر زمان، فراهم آورده است. این روند، ثبات و تمایزهای هویتی را درون تکثرها و تغییرها گم خواهد کرد. مفهوم دوری و نزدیکی و اینجا و آنجا در پرتو آن از بین رفته است. این روند حتی مفهوم این فرهنگ و آن فرهنگ و این هویت و آن هویت را نیز تحت‌الشعاع خود قرار داده و در لایه‌های گسترده‌تری متأثر خواهد کرد. به عبارتی می‌توان گفت جغرافیای فرهنگی و هویتی آینده بر محور جغرافیای سیاسی و زمینی جهان واقعی ترسیم نخواهد شد. با این نگاه «همگنی هویتی» (Homogenized Identity) و «همگنی فرهنگی» مبتنی خواهد بود بر «هم‌سازی‌های جدید» و در عین حال بقول رولند رابرتسون (1992) شاهد یک نوع «ناهمگنی فرهنگی» و «ناهمگنی هویتی» (Heterogenized Identity) خواهیم بود.

این همگنی و ناهمگنی صرفاً تولید واقعی فرهنگ و جغرافیای بومی نیست و اساساً صرفاً برگرفته از جهان واقعی نیست، بلکه روندهای بومی ـ جهانی و دوجهانی‌شدن‌ها عامل عمدة این روندهای هویتی جدید است.

فضای جدید، رابطة متفاوتی با تکنولوژی را بوجود آورده است. جهان مجازی که سراسر جهان ساختگی، کدگذاری‌شده و صنعتی است، تعامل‌های واقعی را که منتزع از «واقعی فرض کردن مجاز» است را بوجود آورده است. لذا این سئوال اساسی مطرح است که اساساً فرد در مواجهه با تکنولوژی بطور عام و در مواجهه با کامپیوتر و جهان مجازی از چه هویتی برخوردار خواهد بود و به قول رومن (2002) فرد در فضای متصل (On line space) از چه هویت متفاوتی در مقایسه با فضای منفصل (Off line space) برخوردار خواهد شد. این فضای جدید روندهایی را بوجود آورده است که ماشین جزئی از زندگی روزمره انسان شده است، به نوعی که فرد در بسیاری از تعاملات خود در زندگی روزمره، بقول مزلیش (1993)، بین انسان و ماشین تفاوتی قائل نمی‌شود. باید توجه داشت که در فضای سایبرنتیک، بسیاری از ارتباطات بین فرد و «بی‌فردی» و یا «ماشینی تیزهوش» است و به دلیل فرهنگی شدن ارتباطات سایبرنیتیک، فرد تفاوت انسان و ماشین را فراموش کرده است.

خصوصاً اینکه در فضای سایبر انسان و ماشین هر دو از ماهیت «سمبولیک بودن، کدگذاری شده و بی‌بدن بودن» برخوردارند. فردی که در نظام بانکی جهان واقعی با انسان واقعی مواجهه بود، به یکبار در فضای مجازی رابطه با ماشین، بعنوان یک جایگزینی رابطة انسانی قرار می‌گیرد. ذهنیت شرطی روابط انسانی در نظام بانکی، منشاء تداعی همان روابط در ارتباط انسان با ماشین می‌شود. بسیاری از این روابط طبیعی، در جهان مجازی صنعتی تکرار می‌شود که به مرور تعامل جدیدی از روابط «فرد» با «دیگری» را می‌سازد.

اندرسون (1996) در کتاب «تکامل آنگونه که در گذشته بوده است، نیست» (Evolution Isn't What It Used To Be ) بحث می‌کند که انسان امروز، موجود دیگری شده است و نقطة مرکزی این تغییر مربوط به تعامل بین «بیولوژی و الکترونیک» (Bionic Convergence) و به تعبیری بین انسان و تکنولوژی است. او معتقد است دو تکامل بزرگ صورت گرفته که یکی مربوط به رابطة انسان و تکنولوژی است که موجب «توسعه و بزرگ شدن قلمرو ذهن» شده است. این رابطه بصورت برجسته مربوط به رابطة انسان و کامپیوتر است. و دیگری مربوط به بدن انسان است، بدن انسان یا از طریق واگسن‌ها و ارگانهای ساختگی و بسیاری از اختراعات تکاملی و مثلاً صنعت پیوند اعضاء، ابعاد تکاملی برجسته‌ای پیدا کرده است. این دو افزایش، انسان دیگری را ساخته است که با انسان پیشین تفاوت دارد.

اندرسون (1997) در کتاب آینده و خود به مطالعه «آینده و خود» می‌پردازد. در این کتاب او به یک نکتة کلیدی توجه می‌کند که فرد تک‌مرکزی گذشته، تبدیل به یک فرد چند مرکزی شده است که این تکثر منشاء ضعیف شدن لایه‌های هویتی فرد شده است. اما دیدگاه کلیدی اندرسون (2003) که در مقالة جدید او که در فصل‌نامه «آینده‌ها» به چاپ رسیده است، از اهمیت زیادی برخوردار است. او در تکمیل دیدگاه‌های خود در خصوص هویت انسان، بر سه مفهوم اساسی که مربوط به هویت انسان در مواجهه با تکنولوژی می‌باشد، تأکید کرده است. او معتقد است اولاً یک نوع «افزایش(Augmentation) توانایی‌ها» نه به لحاظ صرفاً بیولوژیکی بلکه به لحاظ ذهنی در انسان بوجود آمده است. ثانیاً یک مفهوم جدیدی از «زندگی تعاملی و اشتراکی» (Symbiosis) معنا پیدا کرده است و ثالثاً یک نوع برآیندهای «فرا» (Transcendence) هویتی بین انسان و انسان و انسان و «ماشین‌های تیزهوش» (Intelligent Machines) بوجود آمده است. از نظر اندرسون (2003:545)، معلوم نیست روند افزایش نیروی انسان، اشتراکی‌شدن‌ فضاها و فراهویتی شدن تا چه مقدار پیش خواهد رفت. هر چه هست، از نظر او این روند در حال شدن است و انسان همواره چیزی، جز آنچه در گذشته بوده است، خواهد بود. آنچه خواهد شد، می‌تواند آینده‌ای بهتر باشد و می‌تواند آینده‌ای مشکل‌تر باشد.

در خصوص فضاشناسی و محیط‌شناسی آینده، توجه به ظرفیت‌های علمی آینده و تکنولوژی‌های آینده در عرصة بیوتکنولوژی، که خلق انسان‌های جدید با هویت‌های جدید و که در بسیاری از موارد بریده از تاریخ، پدر و مادر می‌باشد، شایان اهمیت است، همچنین تصرف بر طبیعت انسان و «طبیعت غیرطبیعی» نوعی ساختگی شدن انسان و طبیعت را به همراه می‌آورد که منشاء هویت متفاوتی خواهد بود (هابرمس، 2003، نیوول، 2003، عاملی 1382الف).
مولفة دوم: چرخش یا استمرار روندها

در اینکه مظاهر بسیاری گسترده‌ای از تاریخ بشر محصول تعامل‌های مرتبط با یکدیگر است، تردیدی نیست. اما اینکه آیا تلقی هویتی نیز از یک روند یکسان برخوردار است یا خیر، تردیدهای جدی وجود دارد. استورات هال (1991الف) بر این معنا تأکید می‌کند که سنت تاریخ چنین بود که هویت در حال و آینده به نوعی، تکرار هویت در گذشته بود، لذا استمرار هویت‌ها امری قابل فهم بود، ولی امروز، نوعی تغییر جزء ذات حرکت ثابت تاریخ شده است. لذا مفاهیم و معانی بزرگ شکل نمی‌گیرد و سیلان تغییرات نوعی خرده‌گرایی را بوجود آورده است. این نگاه ناظر بر دوران گذار است. ولی شواهدی از ظهور گذشته در آینده و یا بازگشت به گذشته و سنت‌های قدیم در جامعة معاصر دیده می‌شود. ظهور «فرهنگ مخالف» در قالب کمپین‌های اجتماعی مثل «خانواده»، «مبارزه با فقر»، «طرفدار صلح جهانی» و «نهضت‌های بازگشت با دین‌ناب» و بطور خاص ظهور بزرگترین کمپین اجتماعی تاریخ معاصر، یعنی «نهضت اجتماعی محیط‌زیست‌گرا» نمودهای برجستة بازگشت به طبیعت، و زندگی طبیعی و به نوعی فرار از جهان تصرف‌های تخریب‌کننده «هویت انسان» است. این روند تولید فضای دوجهانی‌شدن‌هاست. همان‌طور که مدرنیته و صنعتی شدن، نوعی از خود بیگانگی را بدنبال داشت و هویت فرد در جهان مدرنیته گرفتار یک ناستالژیای جدی شد، این روند در زندگی دوجهانی جدید، ناستالژیای فزاینده‌ای را تولید خواهد کرد که فردگریزی، جز بازگشت به خویشتن، نمی‌یابد.
مؤلفة سوم: لایه‌ای شدن و همزمانی شدن هویت‌ها

تکثر گستردة دوجهانی‌شدن‌ها و فرایندهای بومی ـ جهانی (Glocalization) (رابرتسون، 1995) در درجة اول به قول کریس بارکر، (2002:72) «کلیت» (Whole) فرهنگی را تبدیل به یک تجزیة فرهنگی کرده است. این روند فرهنگی موجب ظهور ساختارهای جدیدی شده است که تولید‌کنندة روندهای همزمان و در عین حال متضاد بسیاری در جهان معاصر شده است. ظهور پسا مدرنیسم در کنار مدرنیسم، ظهور روندهای غیرسکولارشدن(Desecularization) در کنار سکولار شدن (Secularization) جوامع و بوجود آمدن هویت‌های سنت‌گرا در کنار هویت‌های مدرن‌گرا و یا بوجود آمدن هویت‌های دورگه (Hybrid Idintities) در نسل جدید، نمودهایی از ظهور همزمانی‌های فرهنگی و هویتی است. جهان مجازی، با تاثیر گرفتن از صنعت همزمان ارتباطات، منشاء ظهور «فرهنگ‌های آنی» (Simultaneous Cultures) (بل، 2001)، و بدنبال آن ظهور حال هویت‌های خلق‌الساعه شده است که در دروة محدودی شکل می‌گیرد و با ظهور «هویت‌های جدید» به سرعت از بین می‌روند، خواهند بود.

فرد در عین حال که از هویت ملی‌گرا برخوردار است، از نگاه جهان‌گرائی عدالت‌خواهانه نیز برخوردار گردیده، در عین حال که در تعامل به جهان، همگنی‌های جدید بوجود آورده است، همگنی‌های بسیار بومی نیز در درون آن شکل گرفته است. توجه به این نکته این مهم را بیان می‌کند که ما در جهان آینده لزوماً با «یک هویت فردی و اجتماعی» مواجهه نیستم، بلکه فرد واحد و مکان استقرار دو یا چند هویت شده است. لذا وقتی از چیستی فرد سئوال می‌شود، در پاسخ از ملاک چیستی و جهت چیستی باید سئوال کرد، مثلاً شغل شما چیست؟ تمایلات اوقات فراغات شما چیست؟ احساس ملی شما چیست؟ و یا احساس جهانی شما چیست؟ و یا چیستی فرد را نسبت به عضویت در خرده فرهنگ‌ها مورد سئوال قرار می‌دهد.
نتیجه‌گیری

با نگاه اندرسونی می‌توان گفت دوجهانی‌شدن‌ها، هر سه روند را توسعه بخشیده است و هویت‌های چند‌لایه‌ای را در درون خود متولد نموده است. از یک طرف ظرفیت انسان از محلی بودن، محلی زندگی کردن و محل‌گرایی به جهانی بودن، در جهان زندگی کردن و به قول رابرتسون خود را عضوی از جهان شش میلیاردی دانستن، نه صرفاً عضو جمعیت فلان روستا، شهر و یا کشور خاص پنداشتن و در نهایت به یک نوع جهانی‌گرایی منتقل نموده است. از طرفی فشرده شدن جهان واقعی تحت تأثیر «وسایل حمل و نقل تندرو» و «یکی شدن جهان مجازی»تحت تأثیر صنعت همزمان ارتباطات، ظرفیت فزاینده‌ای را برای انسان فراهم آورده است، لذا «خودفردی» یک افق جهانی پیدا کرده است. با مؤلفة دوم اندرسون یعنی «تعاملی شدن و اشتراکی شدن» فضا، نیز باید گفت فشردگی این دو جهان، نزدیک شدن جامعة انسانی و ارتباطات تنگاتنگ بین جامعة انسانی، تعامل‌های متکثر بین دینی، بین فرهنگی، بین نژادی و بین قومیتی جدید را بوجود آورده است که پایة شکل‌گیری «فضاهای فراهویتی» جدیدی را فراهم آورده است. هویت‌های آینده، با این نگاه بر محور مؤلفه‌های ثابت و پسینی تاریخ گذشته نخواهد بود. هویت‌های آینده به گذشته مراجعه خواهد کرد ولی گذشته را بطور کامل تکرار نخواد کرد، بلکه نوعی «فرایندهای تعاملی آینده و گذشته» شکل خواهد گرفت.

با توجه به پارادیم دوجهانی‌شدن‌ها، می‌توان گفت هویت‌های ثابت پیشینی که ساخته‌شده جهان اول (جهان واقعی بودند در مواجهه تعاملی با جهان دوم (جهان مجازی)، پایة هویت‌های جدیدی را می‌گذارند که ظرفیت تضادهای گسترده بین زندگی، فرهنگ و هویت در جهان واقعی و جهان مجازی را خواهد گذاشت. دوران انتقال فرد از زندگی در جهان واقعی به زندگی در «فضای دوجهانی»، دوران چالش‌ها، ناهنجاری‌های گسترده و بحران هویت‌هاست. ولی به نظر می‌رسد با استقرار و هنجاری‌شدن جهان دوم در کنار جهان اول، در سه دهة آینده، شاهد شکل‌گیری جغرافیا و نهادهای شناخته‌شدة جهان مجازی در کنار جهان واقعی باشیم، که فرد رد آن فضا احساس آشنایی، تسلط و هویت مشخص داشته باشد. به عبارتی می‌توان گفت، جهان آینده، جهان مسلط شدن انسان بر روندهای دوجهانی‌شدن است، این روند منجر به نوعی «بازگشت به سادگی» در اوج پیچیدگی تکنولوژیک جهان آینده خواهد شد. روندهای بازگشت، که منشاء آن خستگی‌های انسان در جهان تکنولوژی و «ضعیف شدن لایة معنا و معنویت» است، انسان را به سمت تعریف طبیعی‌تر و ساده‌تر از خود منتهی خواهد شد.

براساس آنچه گفته شد، دوجهانی‌شدن‌ها و دوجهانی‌گرایی، ضمن تولید تکثرهای هویتی و غیرمرکزی شدن هویت‌ها، به مرور لایه‌های جدیدی از «فرا هویت‌ها» را تولید می‌کند که لزوماً از منابع گذشته تأثیر نمی‌گیرد،بلکه اشتراکات جهانی فراهویتی را بوجود آورده است که از خصیصة «معنویت‌گرایی و پیوند با متافیزیک»، «طبیعت‌گرایی»، «سادگی»، «سنت‌گرا بودن» و محوریت پیدا کردن مفهوم «عدالت» با نگرش جهانی «عدالت برای همه» (Justice for all) برخوردار خواهد بود. در چهارچوب پارادیم معرفتی دو‌جهان‌گرایی و براساس واقعیت‌ شدن مجاز (Realization of Virtual) و مجازی شدن واقعیت (Virtualization of Real) در بستر دوجهانی‌‌شدن‌ها، درک از خود و انعکاس خود در کناز دیگری، برخلاف گذشته صرفاً در فضا و جهان واقعی و با تکیه بر رقابت‌های دینی، قومی و ملی مصداق پیدا نمی‌کند، بلکه نمودهایی از «دیگری فرادینی، فراقومی و فراملی» شکل خواهد گرفت که زمینة «هویت‌های بزرگ جهانی» را بر محور ارزش‌های جهانی فراهم خواهد کرد. و در کنار آن نوعی، همزمانی هویت‌های دیگر که معرف جهان شخصی‌تر و هویت شخصی‌تر فرد می‌باشد در حال شکل‌گیری است. البته این روند، اتفاقی است که در حوزة عمومی، قابل پیش‌بینی است، چگونگی روندهای سیاسی در جهان قدرت، روندهای متفاوتی را دارند که در جای خود باید بحث شود.

نگاه‌ هابرمسی به تکنولوژی ژنتیک، انسان‌های ساخته‌شده‌ای را ترسیم می‌کند که هویت‌های آنها براساس ژن‌های تعریف‌شده، شکل می‌گیرد. این هویت، «ماشینی شدن انسان و هویت انسانی» را ترسیم می‌کند که نگرانی‌های زیادی را برای تعامل طبیعی و ارتباطات بشری ایجاد می‌کند. هویت آینده این نوع انسان، قبل از آنکه محصول یک تعامل باشد، یک جوهر تعریف‌شده ژنتیکی پیدا کرده است، که براساس قدرت و ثروت شکل می‌‌گیرد.

تکثر و لایه‌ای شدن و چندبعدی شدن هویت‌ها در جهان آینده، نیز گریزناپذیر به نظر می‌رسد. به نظر می‌رسد، با توجه به توسعة منابع قابل دسترسی فرهنگی، اقتصادی و سیاسی، که در گسترة وسیع در جهان اول و جهان دوم بوجود آمده است، هویت‌های آینده از خصیصة فردی بودن، نسبی‌گرایی، تکثرگرایی و چند لایه‌ای شدن برخوردار خواهد شد. همانطور که گفته شد، این روند پس از یک اوج فردی شدن، تکثر و تفرق هویت‌ها، یک روند بازگشت به سادگی، سلامت، جمعی شدن و یکپارچگی مسالمت‌آمیز را طی خواهد کرد. خستگی انسان از زندگی صنعتی، صنعتی بودن محض جهان مجازی، مادی شدن معنویت، و دور شدن انسان از متافیزیک، بازگشتی آگاهانه به دین را بدنبال خواهد داشت که مظاهر آنرا در جهان غرب بصورت معناداری دیده می‌شود. این در واقع نوعی نگاه مثبت و منتهی به صلح و عدالت به آینده بشریت است که همواره کانون محوری دیدگاه الهیون بوده است.

کتابنامه منابع

جنکینز، ر. (1381) هویت اجتماعی، ترجمة تورج یار احمدی، تهران انتشارات شیرازه.

عاملی، س. ر (1382الف)دوجهانی‌شدن و آیندة جهان، کتاب ماه علوم‌اجتماعی، شماره 69 ـ70، خرداد و تیر 1382، ص‌ص 15ـ28.

عاملی، س. ر (1382ب) دوجهانی‌شدن‌ها و جامعة جبانی اضطراب، نامة علوم‌اجتماعی، جلد 11، شمارة 1، مهر 1382، ص‌ص‌143ـ174.

نیچه، ف. (1382) فلسفه، معرفت و حقیقت، ترجمع مراد فرهاد‌پور، تهران، هرمس.

Aligica, P. D. (2003) Prediction, explanation and the epistemology of future studies, Futures, Vol. 35, pp. 1027-1040.

Ameli, S. R. (2002) Globalization, Americanizatoin and British Muslim Identity, London, ICAS Press.

Anderson, W. T. (1996) Evolution isn’t what it used to be: the augmented animal and the whole wired world, New York, Freeman, New York.

Andesron, W. T. (1997) The future of the self: inventing the postmodern person, New York, Tarcher/Putnam.

Anderson. W. T. (2003) Trajectories: Augmentation, symbiosis, transcendence: technology and the future(s) of human identity, in Futures, Vol. 35, pp. 5350-546.

Baker, C. (2002) Making Sense of Cultural Studies: Central Problems and Critical Debates, London, Sage Publications.

Brath. F. (1969) Introduction, in F. Barth (ed.), Ethnic groups and boundariws, pp. 9-37, Boston, Little Brown.

Barry, R. J. (2000) The worls turned upside down?: globalization and the future of the state, New York, Manchester University Press.

Baumann, G. (1998) Contesting Culture: Discourses of Identity in Multi-ethnic London, Cambridge, Cambridge University Press.

Bell, D. (2001) An Introduction to Cybercultures, London & New York, Routledge.

Bell, W. (1997) Foundation of futures studies, New Brunswick, Transaction Publisher.

Bollier, D. (1995) The future of Community and Personal Identity in the Coming Electronic Culture: a report of the third annual Aspen Institute Roundtable on Information Technology: Aspen, Coloradom, August 18-21, 1994, Washington, D. C.: Aspen Institute Communications and Society.

Burke, P. (1991) Identity Processes and Social Stress, American Sociological Review, Vol. 56(6), pp. 836-849.

Del Pino, J. S. (1999) Future Systems, Phaidon Press.

Groenfeldt. D. (2003) Can indigenous cultures survive the future?, in Futures, Vol. 35, pp. 907-915.

Geach, P. T. (1962) Reference and Generality, Ithaca, N. Y. Cornell University Press.

Geach, P. T. (1967) Identity, The Review of Metaphysics, XXI.

Geach, P. T. (1969) a Reply, The Review of Metaphysics, XXII.

Giddins, A. (1999) Runaway World: How Globalization is Reshaping our lives, London, Profile Books.

Giddens, A. (2001) Sociology, 4th edition, Cambridge, Polity Press.

Habermas, J. (2003) The Future of Human Nature, Cambridge, Polity Press.

Hal, H. (1969) Communication in the world of the future, New York.

Hall, S. (1991a) New identities and New Ethnicities, in A. King, Culture, Globalization and The World-System, New York, State University of New York at Binghamton, pp: 41-68.

Hall, S. (1991b) The Local and the Global, in A. King, Culture, Globalization and The World-System, New York, State University of New York at Binghamton, pp. 19-39.

Hideg, E. (2002) Implications of two new paradigms for futures studies, Futures, Vo. 34, pp. 283-294.

Hubbard, P.; Farie, L.; Lilley, k. (2003) Memorials to Modirnity? Public art in the 'city of the future', in Landscape Research, Vol. 28(2), pp. 147-169.

Kumar, K. (2003) Aspects of the Western Utopian Tradition, in History of the Human Sciences, Vol. 16(1), pp. 63-77.

Marien, M. (2002) Futures studies in the 21st Century; a reality-based view, in Futures, Vol. 34, pp. 261-281.

Mazlish, B. (1993) The fourth discontinuity: the co-evolution of humans and machines, New York, Simon and Schuster.

Minnegal, M. King, T. J. Just, R. and Dwyer, P. D. (2003) Deep identity, shallow time: sustaining a future in Victorian fishing communities, in the Australian Journal of Anthropology, Vol. 14(1), pp. 53-71.

Mortimore, P. (2001) Globalisation, Effectivensess and Improvement, in School Effectiveness and School Improvement, Vol. 12(1), pp. 229-249.

Newell, P. (2003) Globalization and the Governance of Biotechnology, in Global Environmental Politics, Vol. 3(2?), pp. 56-71.

Nielson, J. (1970) Relative Identity, New Gricles, Vol. 4(3), pp. 241-260.

Pieterse, N. (2000) Global futures: Shaping globlisation, London, Zed Book.

Robertson, R. (1992), Globalization, London, Sage.

Robertson, R. (1995) Glocalization: Time-space homogeneity-heterogeneity, in: S. Featherstone, S. Lash & R. Robertson (eds.), Global Modernities, London, Thousand Oaks and New Delhi, Sage.

Rosenau, J. N. (1999) The Future of Politics, in Future, Vol. 31, pp. 1005-1016.

Stevenson, T. (2000) Creating future cultures, in Futures, Vol. 32, pp. 919-923.

Quine, W. V. (1963) From a Logical Point of View, New York, Harper and Row.

Taylor, A. (2002) Global governance, international health law and WHO: looking towards the future, in Bulletin of the World Health Organization, Vol. 80 (12), pp. 975-980.

Turnerm B. (1999) Classical Sociologym London, Sage.

Van der Veer K. (2003) The future of western societies: multicultural identity or extreme nationalism?, in Futures, Vol. 35(2), PP. 169-187.

Vrooman, S. S. (220) The art of invective: Performing identity in cyberspace, in New Media & Society. Vol. 4(1) pp.51-70.

Young, C. and Light, D. (2001) Place, national identity and post-socialist transformations: Williams, B. A. O. (1960) Bodily Continutity and Personaol Identity, A. Reply Analysis, XX
منبع: سایت دکتر سعیدرضا عاملی

لوچیانو فلوریدى - ترجمه على ملائکه - حریم‌شخصی مسئله اى هزارچهره است؛ چون مارى هفت سر که هر سرش را قطع می‌کنید، دو سر به جایش مى‌روید.

"دستورالعمل اتحادیه اروپا درباره حفاظت اطلاعات" تقریباً حریم‌شخصی اطلاعاتى (informational privacy) را به حد یکى از حقوق اساسى بشر رسانده است، چرا که دولت هاى عضو را متعهد می‌کند که از "حقوق و آزادى‌هاى بنیادى اشخاص طبیعى و به خصوص حق آنها در حفظ حریم‌ شخصی (Privacy) در رابطه با پردازش اطلاعات شخصى" محافظت کنند (ماده اول دستورالعمل).

با این حال در این روزها "برادر بزرگ" به یمن موتور جستجوى اینترنتى شما، گوگل، سر دیگرى پیدا کرده است.

امروز هر کسى مى تواند اطلاعات مربوط به هر کس دیگرى را بر روى گوگل جستجو کند. هر چه این موتور جستجو قوى‌تر شود، هر چه به طور گسترده‌تر و عمیق‌ترى در شبکه کاوش کند، به وسیله‌اى مفیدتر و پرطرفدارتر بدل مى‌شود.

بسیارى این اوج گیرى دیالکتیکى را امتیازى ناشى از ماهرتر شدن موتور جستجو مى‌شمرند. مشکل این است که هر جزیى از اطلاعات درباره شما که در شبکه باقى مى‌ماند، دیر یا زود ممکن است در معرض جستجو با گوگل قرار گیرد. حقیقت آن است که ما در سپهر اطلاعاتى شفافى زندگى می‌کنیم و تجاهل یا بیزارى ما نسبت به آن تفاوتى ایجاد نمى‌کند. اما ما به دنبال این سر آن مار هفت سر نیستیم.

شکایت کردن از "کوکى"ها (Cookies) نیز هدف ما نیست. کوکى‌ها مدت‌ها است که در میان ما بوده‌اند. ما مى‌دانیم که برخى از آنها بى‌خطر و یا حتى مفیدند و مى‌دانیم که چگونه با آنهایى که این گونه نیستند، برخورد کنیم.

نه، مشکل جدید حریم‌شخصی در رابطه با موتورهاى جستجو و به طور خاص گوگل قدرتمند مسئله دیگرى است. مشکل به شکل‌گرفتن شرح حالى از شما براساس کل تاریخچه جستجوهایتان برمى‌گردد.

کامپیوتر شما مى تواند از طریق تاریخچه جستجو، کوکى‌ها و "کش" (Cache) سایت هایى را که شما بازدید کرده‌اید،مشخص کند. خوشبختانه همه این رد پاها تحت کنترل شماست. اما این امر در مورد رد پاهاى به جا مانده از جست وجوهاى شما بر روى شبکه صادق نیست.

گوگل براى هر جستجویى که از طریق موتور آن صورت مى‌گیرد، آدرس IP اینترنتی شما (شماره‌اى که کامپیوتر شما را بر روى اینترنت مشخص مى کند؛ با مراجعه به وب سایت www.showmyip.com مى توانید IP خود را پیدا کنید)، زمان انجام جستجوى‌تان، شکل بندى نرم افزار وب‌گردتان، کوکى‌هاى معمول و از همه مهمتر "همه کلیدواژه هاى جستجوى‌تان" را ثبت مى‌کند. این سوابق به شرکت گوگل تعلق دارند و گرچه هویت اشخاص با آدرسهاى IP همراه نیست، اما مى توان از طریق آنها کاربران معین را ردیابى کرد.

گوگل هیچ کدام آنها را براى مدتى نامحدود فراموش نخواهد کرد و از آنها مى‌توان مانند کاشى هاى فراوان در یک موزائیک دیجیتال با جزئیات بسیار استفاده کرد تا شرح‌حالى از شما ساخته شود. مسابقات بیست سئوالى را به یاد دارید؟ گوگل یک مسابقه ۸ سوالى بسیار پیچیده‌تر را بازى مى‌کند که هدف آن شما هستید، هر جستجوى جدید نقطه‌اى جدید در این تصویر است. گوگل تنها نیاز به متصل کردن آنها به هم دارد تا توصیفى به دست آید که تنها مختص شماست.

این تهدید جدید پنهان نمانده است. (نگاه کنید به www.google-watch.org) شرکت گوگل سعى کرده است که به این نگرانى هاى فزاینده پاسخ دهد.(نگاه کنید:www.google.com/privacy.html) اما این پاسخ‌ها آنقدرها که برخى صاحب‌نظران انتظار دارند، اطمینان‌بخش نبوده است.

مشکل این است که شرکت گوگل توانایى‌اش در جمع آورى و ذخیره داده هاى جستجوى شما را براى هر مدتى که بخواهد حفظ مى‌کند (“هیچ سقف و محدودیت زمانى در مورد حفظ داده‌ها وجود ندارد”) و از آنها براى هر مقصودى که فکر مى‌کند مناسب است، استفاده مى‌کند. در این "عصر گوگل" شما همان هستید که بر روى گوگل جستجو مى‌کنید.

هویت شخصى به موضوعى از معناشناسى تجسسى (Esoteric Semantics) بدل شده است: پرسش هایى که مى پرسید بهتر از پاسخ هایى که مى دهید هویت شما را معین مى کنند، چرا که امکان دروغ گفتن در آنها بسیار کمتر است. بنابراین هنگامى که دارید به جستجوى اینترنتى مى‌پردازید، حواستان جمع باشد، روزى جستجوهاى‌تان ممکن است به سویتان بازگردند و دفعه دیگرى که روى گوگل جستجو مى‌کنید، چند کلیدواژه را که دوست دارید بر مبنای آنها شناخته شوید، وارد آن کنید.

براى آغاز کردن شکل‌دهی به موزائیک وصف‌کننده‌تان هیچ وقت دیر نیست.

Philosophers' Magazine

*لوچیانو فلوریدى نویسنده این مطلب،لوچیانو فلوریدى، مدرس فلسفه در Universita degli studi di Bari و دانشگاه آکسفورد و مولف کتاب "درآمدى بر فلسفه و کامپیوتر" (انتشارات راتلج) است.

یزدان محمدبیگی - در سال 1990، تراکم تلفن در کشور چین 6 عدد به ازای هر 1000 نفر بود و از این نظر در رتبه صد و شصتم دنیا قرار داشت. سرعت چین در توسعه تلفن به‌حدی بود که در سال 2000 رقم مزبور به عدد 178 رسید و حائز رتبه نود و پنجم دنیا شد. این رشد چشمگیر همچنان ادامه یافت و در سال 2003 به عدد 221 رسید. سیاستهای اقتصادی، تاکید دولت بر مخابرات به‌عنوان زیرساخت راهبردی و ایجاد زمینه برای رقابت در سطوح مختلف اقتصادی از جمله عوامل رشد خیره‌کننده چین در عرصه مخابراتی بر شمرده می‌شود.

در اواخر دهه 1980، چین به بازار آزاد روی آورد و نتیجه آن شد که درآمد سرانه از 1596 دلار در سال 1990 به 5085 در سال 2004 افزایش یابد. در این دوره، واردات، صادرات و سرمایه‌گذاری مستقیم خارجی به‌ترتیب 9.9، 16.8 و 12.4 برابر شد.

دولت چین در دهه 1990 بر زیرساختها و فناوری پیشرفته متمرکز شد و تاکنون، سرعت این کشور در اجرایی کردن تصمیمات اتخاذ شده مثال‌زدنی بوده است. در سال 1996 زمانی که تصمیم‌ گرفته شد اینترنت در مراکز تمامی استانها توسعه یابد، ظرف یک سال خدمات‌دهندگان بسیاری در مراکز تمامی استانهای کشور پدیدار شدند که با یکدیگر رقابتی چشمگیر داشتند.

تضادی در سیاستگذاری مخابراتی چین وجود داشت و آن نیز نقش دوگانه و متضاد وزارت پست و مخابرات این کشور در قانون گذاری و عرضه‌کنندگی خدمات به‌عنوان یک رقیب برای دیگر سازمانهای فعال در این عرصه بود. بر این اساس، در سال 1998 وزارت صنایع اطلاعاتی در این کشور پا به عرصه وجود گذارد و راهبرد توسعه مخابرات، پخش رادیو- تلویزیونی، ماهواره و اینترنت و نیز تنظیم قوانین و مقررات مربوط را در پیش گرفت.

در سال 1999، وزارت صنایع اطلاعاتی چین اقدام به ایجاد انشعاب در مخابرات این کشور و تبدیل آن به چهار بخش مستقل مخابرات، تلفن همراه، ماهواره و پخش رادیو- تلویزیونی کرد. این امر باعث تسهیل در تنظیم مقررات و ایجاد زمینه برای رقابت بین بخشهای دولتی و خصوصی شد. در سال 2001، فعالیتهای مخابراتی چین از شمول قانونگذاری وزارت صنایع اطلاعاتی خارج و به دو شرکت شمالی و جنوبی تقسیم شد.

با توجه به اهداف و نتایج از پیش تعیین‌شده، مشوقهایی برای مدیران کل پست و مخابرات استانها در نظر گرفته شد و این مقدمه‌ای برای تمرکززدایی در زمینه مسئولیتهای اداری دولت بود. راهبرد در پیش گرفته شده به‌خوبی جواب داد و توسعه مخابراتی بر اساس اولویتهای تعیین‌شده به‌خوبی محقق شد.

دانشگاههای چین در سال 1994 شروع به استفاده از اینترنت کردند که البته به نسبت دیر بود. با توجه به نقشی که از اینترنت در توسعه اقتصادی چین مورد شناسایی قرار گرفت، دولت چین توسعه آن را به‌عنوان یک اولویت مورد ملاحظه قرار داد. آزادسازی اقتصادی و سرمایه‌گذاری در زمینه زیرساختها راه را برای توسعه سریع اینترنت هموار کرد.

دولت چین از راهبرد مالکیت ترکیبی در زمینه ارائه‌کنندگان خدمات اینترنتی بهره برد. در حالی که آنها متکی به سرمایه‌ها و الزامات قانونی دولت محلی و محدود به فعالیت در منطقه ویژه‌ای بودند، رفتاری مبتنی بر بازار آزاد بروز می‌دادند. تا سال 1999 بیش از 500 موسسه چنین وضعیتی داشتند. برای نقاط تبادل اینترنتی نیز چنین راهبردی در پیش گرفته شد و این امر در تسهیل ترافیک اینترنتی، به‌ویژه با پشتیبانی موسسه ملی علوم بسیار موثر بود. تا سال 2002، موسسات مزبور بیش از 84 درصد از بار ترافیکی اینترنتی را بر عهده داشتند.

دولت چین برای کاهش هزینه‌های مخابراتی توجه خود را معطوف به فناوری انتقال صدا از طریق اینترنت (VOIP) کرد که بر این اساس در سال 2002 حداقل چهار شبکه اصلی مخابرات چین، نت‌کام، یونیکام و تلفن همراه شروع به ارائه خدمات مزبور کردند. این امر باعث کاهش چشمگیر هزینه‌های تلفن برای افراد حقیقی و موسسات فعال در عرصه کسب و کار شد.

چین، هم‌اکنون درصدد به کارگیری فناوریهای نوین اطلاعاتی و ارتباطی است و نرم‌افزارها و سخت‌افزارهای نسل جدید در این عرصه است. در حال حاضر، سیاست اصلی چین در زمینه فناوری اطلاعات و ارتباطات این است که در کنار کاهش فاصله خود با کشورهای پیشرفته دنیا، در درون کشور نیز به حداقل شکاف دیجیتالی دست یابد و بر این اساس، برنامه‌هایی را برای کاهش فاصله بین شرق و غرب کشور و نیز مناطق شهری و دورافتاده در پیش گرفته است.
فناوری اطلاعات و ارتباطات در کره جنوبی

کره جنوبی از کشورهای توسعه‌یافته جنوب شرقی آسیا است که در دو دهه اخیر شاهد رشد چشمگیری در عرصه اقتصادی و اجتماعی بوده است. این کشور در بین کشورهای توسعه‌یافته همواره در رتبه‌‌های نخست تولید فناوری اطلاعات و ارتباطات و استفاده از آن برای ایجاد ارزش افزوده و تولید ناخالص داخلی قرار داشته است. پیشرفت در زمینه فناوری اطلاعات و ارتباطات و افزایش استفاده از اینترنت تاثیر زیادی روی زندگی افراد، فرایند تجارت، قیمتها، رشد اقتصادی، بهره وری، استخدام و غیره گذاشته است.بر اساس بررسی انجام شده در سال 2000، بیش از 45.9 درصد از نرخ رشد اقتصادی این کشور مرهون فناوری اطلاعات و ارتباطات بوده است. این کشور از فناوری اطلاعات و ارتباطات به‌عنوان فرصتی برای افزایش سرمایه‌گذاری از یک طرف و افزایش بهره‌وری از طرف دیگر سود می‌جوید.

در این کشور به‌منظور کسب اطمینان از عملکرد مطلوب طرحها و برنامه‌های راهبردی و اجرایی، به طور مداوم میزان دسترسی افراد به اطلاعات، سرانه رایانه خانوارها، توانایی استفاده از رایانه و شبکه‌های اطلاعاتی توسط خانواده‌ها و موسسات، میزان زمان استفاده از رایانه و شبکه‌های اطلاعاتی، تعداد مشترکان ارتباطات رایانه‌های شخصی و موسسات و تعداد ساعتهای گذرانده شده در ارتباطات رایانه‌ای شخصی و موسسه‌ای مورد سنجش قرار می‌گیرد. به‌طور کلی اهم نقاط ضعف و قوت کره جنوبی در زمینه فناوری اطلاعات و ارتباطات را می‌توان به‌صورت زیر بیان کرد:

نقاط قوت: برخورداری از بهترین زیرساخت پهنای باند در دنیا، کاربران زیاد داخلی، مکانی مناسب برای آزمایش نوآوری در زمینه فناوری اطلاعات و ارتباطات

نقاط ضعف: وابستگی بالا به محصولات محدود، وابستگی بالا به قطعات و فناوری‌های اساسی و فقدان کارشناسان خلاق.
پذیرش تجارت الکترونیک در کشورهای اپک

سازمان همکاری های اقتصادی آسیا- اقیانوسیه (APEC) در راستای توسعه فراگیر تجارت الکترونیکی، توصیه‌ها و راهنمایی هایی را برای دولتهای عضو ارائه می‌کند. شش شاخص مورد ملاحظه قرار گرفته است که وضعیت کشورها در زمینه توسعه تجارت الکترونیک بر اساس آن مورد ارزیابی قرار می‌‌گیرد. این سازمان، آمادگی الکترونیک را به‌صورت «میزان آمادگی اقتصاد یا جامعه برای حضور در اقتصاد الکترونیک» تعریف کرده است. شش شاخص اساسی الگوی مورد استفاده در این سازمان عبارتند از:

محمد رضا هادی - جهان در هر دوره ای تحت سیطره یک نوع صنعت بوده است. عصر کشاورزی ، عصر صنعتی و اکنون عصر اطلاعات و ارتباطات و ظهور دهکده جهانی. در عصر جدید ، ظهور و گسترش اینترنت در پیدایش و دوام عصر اطلاعات تأثیر بسزایی داشته است. این رسانه جدید دارای ویژگیهای منحصر بفردی است ، که رسانه های قبلی از قبیل مطبوعات ، رادیو و تلویزیون فاقد آن بوده اند و آن تبادل حجم بالای اطلاعات ، قدرت انتخاب اطلاعات ، انتخاب نحوه ارتباط توسط مخاطب و ایجاد رابطه تعاملی بین فرستنده و گیرنده پیام و بالاخص ایجاد ارتباط بین مخاطبان می باشد. این ویژگیهای منحصر بفرد اینترنت باعث ایجاد کارکردهای متفاوتی در حوزه های مختلف برای آن شده است.

با توجه به جمعیت جوان کشور و گسترش روز افزون کاربران اینترنت در ایران و تأثیرات متفاوت و جدی آن بر حوزه های مختلف جامعه، انجام پژوهشهای جدی در حوزه های مختلف متأثر از اینترنت جهت استفاده بهینه از فرصتها و به حداقل رساندن آسیبهای آن امریست ضروری، که وظیفه مسئولان این حوزه را یادآور می شود.

این مؤسسه که هدف آن ، انجام پژوهشهای مورد نیاز کشور در حوزه های علوم انسانی می باشد ، با توجه به اهمیت پژوهش در زمینه مسائل انسانی اینترنت و با توجه به نوپا بودن پدیده اینترنت و بالطبع پژوهش در زمینه آثار مختلف آن جهت ورود جدی به این مباحث ابتدا لازم دید یک مطالعه کلی در این مورد انجام گیرد . از طرف دیگر بعلت فقدان یک تقسیم بندی مشخص در زمینه آثار اینترنت تصمیم گرفته شد ، مسائل مختلف آن در قالب رشته های دانشگاهی دسته بندی و بررسی گردد . بنابراین پیشنهاد چنین پژوهشی به شورایعالی اطلاع رسانی داده شد که با استقبال جناب آقای مهندس جهانگرد در راستای انجام پژوهشهای علمی جهت اتخاذ تصمیمات آگاهانه نه سلیقه ای، با عنوان " بررسی مسائل انسانی اینترنت" در 10 رشته دانشگاهی ( ارتباطات ، حقوق ، جامعه شناسی ، روانشناسی ، دین ، هنر ، زبان فارسی ، علوم سیاسی ، مدیریت و اقتصاد ) شروع گردید.

با توجه به اینکه اینترنت را می توان بعنوان یک عامل خارجی مؤثر در هریک از حوزه های اجتماعی فوق الذکر در نظر گرفت ، بنابراین تصمیم گرفته شد از پژوهشگران و تحصیلکردگان همان رشته ها که با نظریات و مسائل آن رشته آشنایی کافی دارند ، جهت بررسی مسائلی که اینترنت در حوزه آن بوجود آورده است ، استفاده نمود و پژوهش فقط محدود به رشته ارتباطات نگردد ‌. زیرا در این رشته ، اینترنت فقط بعنوان یک رسانه بررسی می گردد و فقط ابعاد اطلاع رسانی ، تأثیر آن بر مخاطب و موضوعاتی از این دست ، مورد بررسی قرار می گیرد و آثار جامعه شناختی ، فرهنگی ، روانشناختی ، دینی ، هنری ، سیاسی ، مدیریتی و اقتصادی آن نمی تواند مورد موشکافی و تحلیل لازم قرار گیرد. امید است با این منطق پژوهشگران سایر رشته ها با حمایت نهادهای مربوطه ، به شناخت ابعاد متفاوت کاربست اینترنت در جامعه از منظر رشته تخصصی خود همت گمارند.

بنابراین مؤسسه، پژوهشگران علاقمند و توانا در رشته های فوق الذکر را گزینش و سازماندهی نمود .(ضمیمه 1 : جدول همکاران طرح ) که در نهایت ، ما حصل این پژوهش 10 جلد گزارش بالغ بر 750 صفحه در حوزه های مختلف گردید. اگرچه هر رشته ، چارچوب و موضوعات خاص خود را داراست ، ولی جهت همگون شدن گزارشها با مشورت اساتید یک چارچوب کلی به پژوهشگران پیشنهاد شد (ضمیمه 2 : چارچوب پیشنهادی تدوین گزارشها ) تا ضمن معرفی آن رشته و رابطه اینترنت با محتوای مورد بحث در آن رشته ، موضوعات استخراج ، و به بحث گزارده شوند و در نهایت ، مهمترین موضوعاتی که پژوهش درباره آنها ضروری بنظر می رسد، ارائه گردند.

در پایان لازم است از پژوهشگران ارجمند که با تلاش دلسوزانه خود در انجام این طرح، مؤسسه را یاری نمودند تشکر نمایم : جناب آقای سیامک قاجار و جناب آقای حسن دزیانی در حوزه حقوق ، جناب آقای دکتر ناصر قلی سارلی در حوزه زبان فارسی ، جناب آقای امید خلیلی در حوزه جامعه شناسی ، جناب آقای اکبر بلوردی در حوزه روانشناسی ، جناب آقای حسن آبنیکی در حوزه علوم سیاسی ، جناب آقایان حسن حشمتی و مهدی مهدوی در حوزه دین ، جناب آقایان عماد فرازمند ، بابک عابدین و مصطفی آشنا و سرکار خانم نسرین علیپور در حوزه مدیریت ، سرکار خانم هلیا دارابی در حوزه هنر و جناب آقایان مهران نصر و امیر روحانی در حوزه ارتباطات و سرکار خانم مینا مهرنوش در حوزه اقتصاد ، همچنین از جناب آقای دکتر بهزاد دوران بابت ارائه مشاوره و راهنمایی در نحوه انجام طرح و بررسی گزارش جامعه ، ارتباطات و اینترنت و از جناب آقای دکتر منوریان بابت ارزشیابی گزارش اینترنت و مدیریت و سایر بزرگوارانی که با راهنمائیهای خود موجب غنای طرح گردیدند، تشکر می نمایم.

در پایان از جناب آقای مهندس جهانگرد دبیر محترم شورایعالی اطلاع رسانی که از معدود مسئولانی هستند که به پژوهش در زمینه مسائل انسانی ، جهت تصمیم سازی آگاهانه اهمیت می دهند و با حمایت خود موجب انجام چنین پژوهشی گردیدند ، کمال تشکر را می نمایم.

امید است با انجام پژوهشهای جدی و کاربردی در حوزه مسائل انسانی فناوری و بالاخص اینترنت و مهمتر بکارگیری نتایج این پژوهشها در تصمیم سازی و برنامه ریزی کشور ، باعث توسعه و آبادانی ایران اسلامی گردیم.
جامعه ، ارتباطات و اینترنت

مبادله اطلاعات و اندیشه ها بین افراد انسانی از شرایط ضروری اجتماعی است . برقراری ارتباط بین افراد و گروه ها ، مستلزم وسایل خاصی است که به کمک آنها انسان ها بتوانند پیام ها و خواستهای خویش را به یکدیگر منتقل کنند ، با محیط زندگی بهتر آشنا شوند. خود را با آن هماهنگ سازند و یا برای بهبود شرایط آن اقدام نمایند.

به طور کلی استفاده از وسایل مختلفی که برای بیان اندیشه های انسانی و شناخت محیط زندگی بکار می روند ، تابع شرایط و اوضاع و احوال تاریخی جوامع انسانی است . زیرا در هر جامعه به تناسب نیازها و پیشرفت های آن ، برای برقراری ارتباط بین افراد و انتقال افکار و اطلاعات وسایل معینی ایجاد می شوند.

در جوامع اولیه که انسان ها در گروه های بسیار کوچک در کنار هم زندگی می کنند ، جز زبان و بیان شفاهی وسیله و روش دیگری برای ارتباط موجود نیست. اما به تدریج که محیط زندگی وسعت می یابد یا فاصله ها بیشتر می شوند ، انسان هایی که دورتر از هم زندگی می کنند ، ناچارند فریاد ها را بلندتر کنند، از جارچی کمک بگیرند یا طبل به صدا در می آورند و یا از آتش و دود و علامات و نشانه ها و نمادهای دیگر بهره برداری کنند.

در جوامع بعدی به موازات پیشرفت فرهنگ انسانی، ابتدا خط تجسمی و اندیشه نگار با تصویر ها و شکل های خاص نظیر هیروگلیف مصری یا خط چینی و سپس خط صوتی و الفبایی با حروف قراردادی پدید می آیند و افراد می توانند علاوه بر بیان شفاهی، برای انتقال مقاصد خود به دیگران از بیان کتبی نیز استفاده نمایند و با غلبه بر محدودیت های مکانی و زمانی، ارتباطات غیر مستقیم را گسترش دهند.

اختراع چاپ در زمینه وسایل ارتباط انسانی، انقلابی بزرگ ایجاد می کند با تکثیر کتاب ها، علوم و فنون بشری رو به رونق می گذارند و با پیدایش و پیشرفت روزنامه ها، امکانات فراوانی برای توسعه ارتباطات اجتماعی فراهم می گردد . به موازات تحولات اقتصادی و اجتماعی دو قرن اخیر، وسایل فنی جدیدی نظیر عکس ، تلگراف ، تلفن، بی سیم ، صفحه و نوار ضبط صوت و فیلم برای ارتباطات اجتماعی ساخته می شوند و در نتیجه آن وسایل ارتباطی نوین سمعی و بصری چون رادیو ، سینما و تلویزیون ایجاد می گردد و با امکانات تازه ای که برای انتقال سریع اخبار و افکار و روش های زندگی در اختیار توده های وسیع انسانی در سراسر جهان قرار می دهند، عصر تازه ای در ارتباطات پدید می آورند.

بدین ترتیب در طول تاریخ وسایل ارتباطی گوناگونی مورد استفاده جوامع بشری واقع می شوند. در میان این ابزارها تعدادی نظیر زبان، عامل ارتباطی مستقیم یا شخصی بین اعضای گروه های کوچک انسانی می باشند و تعدادی دیگر چون کتاب و مطبوعات و رادیو و تلوزیون از عوامل ارتباط غیر مستقیم و جمعی بین گروه های بزرگ هستند.
بررسی اجمالی تاریخ رسانه ها

1 ) تبدیل نهادهای رسانه ای به کسب و پیشه ی تجاری در مقیاس بزرگ فرآیندی است که در اوایل فرن نوزدهم آغاز شد . البته ، تجاری کردن محصولات رسانه ها پدیده تازه ای نبود ، زیرا نخستین چاپخانه ها عمدتا سازمانهای تجاری بودند ، که به سمت کالایی کردن اشکال نمادین توجیه شده بودند ، ولی در طول قرن نوزدهم میزان تجاری کردن به نحو چشمگیری افزایش یافت . این امر تا حدودی مدیون مجموعه ای از نوآوریهای فنی در صنعت چاپ بود ، و تا حدودی هم به دگرگونی تدریجی در بنیاد مالی صنایع رسانه ها و روشهای انتفاع ( سرمایه سازی ) اقتصادی آنها مربوط می شد .

با روند رو به افزایش صنعتی شدن چاپ و توسعه ی بازار آن ، بنیان مالی چاپ آغاز به دگرگونی کرد . در جایی که هدف روزنامه ها ی سده های هفدهم و هجدهم بیش از هر چیز متوجه بخش محدود ، به نسبت مرفه و تحصیل کرده ی جمعیت بود ، صنعت روزنامه ی قرون نوزدهم و بیستم به گونه ای فزاینده به سمت عامه ی وسیع تر ( مردم ) جهت گیری کرد . تحولات فن آورانه و الغای مالیاتها ، کاهش قیمتها را امکان پذیر ساخت ، و بسیاری از روزنامه ها سبک ملایمتر و زنده تر روزنامه نگاری ، و نیز سبک روشنتر ارائه مطلب را اختیار کردند تا خوانندگان بیشتری را جلب کنند .

با توسعه ی روند خواندن روزنامه ، تبلیغ تجاری نقش پیوسته مهمتری در سازمان مالی این صنعت اختیار کرد ، روزنامه ها و تا حدی دیگر بخشهای رسانه های خبری – بیش از پیش به صورت سازمانهای انتفاعی تجاری درآمدند که لازمه ی کار آنها مقادیر به نسبت زیاد سرمایه ، به منظور مطرح شدن و دوام یافتن در برابر رقابت شدید و روزافزون بود .

تاریخ اجتماعی و اقتصادی رسانه ها در قرن بیستم نشان می دهد که فرایندهای رشد و استوار سازی به تمرکز فزاینده منابع در بسیاری از بخشهای صنعت منجر شده و شماری اندک از سازمانها بر بیشتر سهم بازار فرمان می رانند . این فرایند امروز به گونه ای است که در بسیاری از بخشهای صنایع رسانه ای ، شاهد سلطه ی سازمانهای بزرگ صنفی با هیئت متنوعی از سازمانهای تولیدی و خدماتی کوچکتر ، که بسیاری از آنها از طریق ترتیب قرارداد فرعی و منابع بیرونی به یکدیگر پیوسته اند ، هستیم . این سازمانهای چندگونه ی ارتباطی ، سازمانهایی فراملیتی و چند رسانه ای هستند که منافعی در انواع صنایع مربوط به اطلاعات و ارتباطات دارند( تامپسون ، 1380/ صص 96 – 95 ) .

2 ) جهانی کردن ارتباطات فرآیندی است که مبدأ آنرا می توان در نیمه ی دوم قرن نوزدهم جستجو کرد . در قرون پیش ، مواد چاپی را به طور معمول طی مسافتهای طولانی و با گذشتن از مرز ولایات ، قلمروهای حکومتی و شاهزاده نشینها حمل و نقل می کردند ، اما در قرن نوزدهم جریان بین المللی اطلاعات و ارتباطات شکل بسیار گسترده تر و سازمان یافته تری اختیار کرد . ظهور نمایندگیهای خبری که پایگاههایی در شهرهای تجاری عمده ی اروپا داشتند ، همراه با توسعه ی شبکه ی ارتباطی ، که مناطق حاشیه ای امپراطوری ها را با مراکز اروپایی آن پیوند می داد آغاز نظام جهانی فن آوری اطلاعات و ارتباطات را که به صورت دائمی شاخه شاخه و پیچیده تر می شود ، قوام بخشید ( همان ، ص 97 ) .

3 ) استفاده از نیروی برق برای مصارف ارتباطی از جمله بزرگترین کشفیات قرن نوزدهم بود . نوآوریهای فنی مهم بخوبی شناخته شده است . نخستین تجربه ها با تلگراف از طریق الکتریسیته القایی در سالهای دهه ی 1830 در ایالات متحده ، انگلستان و آلمان عملی شد ، و نخستین سیستمهای عملی و ماندگار تلگراف در سالهای دهه ی 1840 تأسیس شد . انتقال و ارسال علائم الکتریسیته القایی به منظور رساندن پیام ، در سالهای دهه ی 1870 با موفقیت مورد بهره برداری قرار گرفت و راه را برای توسعه ی سیستمهای تلفنی در مقیاس تجاری هموار ساخت . در طول آخرین دهه ی قرن نوزدهم مارکنی و دیگران تجربه ی ارسال علایم از طریق امواج الکترومغناطیسی را آغاز کردند ، و بدین ترتیب ، نیاز به سیمهای هادی جریان را منتفی ساختند .

در سال 1898 مارکنی با موفقیت علایمی را در طول 23 کیلومتر روی دریا ارسال کرد . در سال 1899 نیز علایمی در طول کانال مانش فرستاد . فن آوری ارسال کلام از طریق امواج الکترومغناطیسی در طول نخستین دهه ی قرن بیستم توسط فسندن و دیگران به ظهور رسید . به دنبال نخستین جنگ جهانی ، وستینگهاس در ایلات متحده و مارکنی در انگلستان تجربه ی پخش گسترده را آغاز کردند که منظور ، فرستادن پیام از طریق امواج الکترومغناطیسی به مخاطبان بالقوه گسترده و نامعین بود . تحول بعدی سیستمهای پخش گسترده ی – رادیو از دهه ی 1920 به بعد ، و تلویزیون از اواخر دهه ی 1940 – بسیار فراگیر بود .

پیدایی و بهره برداری از این فن آوریهای مختلف به شیوه های پیچیده ای ، با قدرت اقتصادی ، سیاسی و قهری همبافت بود . منافع تجاری ، سیاسی و نظامی ، در توسعه ی شبکه های کابلی تلگراف در نیمه ی دوم قرن نوزدهم نقشی حیاتی ایفا کرد .

تجربیات نخستین مارکنی در تلگراف ، بی سیم مورد حمایت « اداره پست بریتانیا » ، « دادگاه رسیدگی به دعاوی دریایی » و « اداره ی جنگ » قرار گرفت ، و نخستین قراردادهای تجاری او با نیروی دریایی بریتانیا بود . دولت های بریتانیا ، آلمان و آمریکا و بنیادهای نظامی که استعداد تجاری و اهمیت راهبردی رادیو را تشخیص داده بودند ، نقش فعال در تحول آن ایفا کردند . تکامل متعاقب سیستمهای پخش گسترده در محدوده ی چارچوب هایی نهادی صورت گرفت که از یک زمینه ی ملی تا زمینه ی ملی دیگر تفاوت بسیار داشتند و به طور کلی نوعی از راه حل و توافق را – که با بازنگری مداوم و مذاکره ی مجدد مواجه بود – بین منافع تجاری صنایع رسانه از یک سو ، و دلمشغولی سیاسی برای قانونمند کردن ، مراقبت و کنترل رسانه های جدید از سوی دیگر عرضه کردند .

امروزه عوامل جدیدی را در کنار تحول اشکال جدید فراآوردن اطلاعات بر اساس سیستمهای دیجیتال رمزبندی ، همگرایی فن آوری اطلاعات و ارتباطات بر سر یک سیستم دیجیتال انتقال ، که فرآوری و انباشت در زمره ی آن است مشاهده می کنیم . این تحولات سناریوی تکنیکی جدیدی می آفریند که در آن اطلاعات و محتوای نمادین را می توان بسرعت و با سهولت نسبی به اشکال متفاوتی مبدل کرد . تحولات مورد بحث امکان انعطاف بس بیشتر را در هر دو زمینه ی برخورد اطلاعات و انتقال آن ، فراهم می آورد ( تامپسون ، 1380 : صص99 – 98 ) .
ارتباطات و تحول جوامع

نخستین بررسی های تاریخی در مورد سیر تحول ارتباطات اجتماعی،از مرحله گفتار شفاهی و نوشتار دستی و استفاده از کاغذ تا مرحله ی اختراع چاپ کتاب و مطبوعات و همچنین مرحله ی ایجاد تلگراف و تلفن و رادیو، به وسیله ی هارولد اینیس ( 1952 – 1894 )، تاریخ شناس و اقتصاد دان مشهور کانادایی، در اوایل دهه ی 1950، صورت گرفته اند. اینیس با تاکید بر تاکید بر تاثیرات زمانی و مکانی وسایل ارتباطی، تاریخ را به دو دوره قبل از چاپ و بعد از چاپ،تقسیم کرده است و به طور کلی،با نوعی بازنگری تاریخی،تاریخ انسان را تاریخ تکنولوژی های ارتباطی معرفی نموده است ( فرقانی ،1382: ص14). او معتقد بودکه هر گونه تغییر و تحولی در سیستم و تکنیک ارتباط جمعی،سه تغییر و دگرگونی را قهرأ موجب خواهد شد : ساختار علاقه ها و سلیقه ها (موضوع تفکر و اشیائی که مورد توجه قرار می گیرند) تغییر می یابد ، ویژگی نمادها و ارزش ها متحول می شوند ( اسباب و ابزار هائی که به کمک آن ها اندیشه شکل می گیرد و فکر ساخته می شود) و بالاخره دگرگونی در ذات و محتوای جمع و جماعات و مالا تغییر بنیادین فرهنگ و خصلت جمعی اجتماع (پستمن ، 1378: ص57) .

هربرت مارشال مک لوهان (1979-1911) ، متفکر دیگر کانادایی هم با الهام از نظریات اینیس در مورد نقش قاطع و تعیین کننده ی شیوه های ارتباطی در جوامع انسانی به بررسی چگونگی تحول تاریخی ارتباطات پرداخته است.

به دنبال این دو محقق و متفکر کانادایی ، که در واقع نخستین نظریه پردازان تأثیر تعیین کننده ی شیوه های ارتباطی در تحول جوامع بشری به شمار می روند و به بیان دیگر ، اولین پژوهشگران معتقد به برتری تاثیر اجتماعی وسیله ی ارتباطی بر محتوای ارتباط یا پیام ارتباطی شناخته می شوند ، پژوهشگران دیگری نیز به مطالعه درباره چگونگی و ابعاد تحول جوامع بشری ، از مرحله ی ارتباط شفاهی تا مرحله توسعه ی نوشته های خطی و الکترونیکی ، پرداخته اند و شیوه های ارتباطی مذکور را از عوامل مهم دگرگونی در شیوه های فکری ، ذهنی و فرهنگی انسانی و همچنین رشد علوم جدید ، اجتماع پذیری و ملی گرایی ، شناخته اند .

دیدگاه های مارشال مک لوهان و دیوید رایزمن از مهمترین نظریات ارائه شده در خصوص نقش وسایل ارتباطی در تحول جوامع است که ما در اینجا به صورت مفصل تر به آن می پردازیم :
رسانه ها و دیدگاه مارشال مک لوهان

مک لوهان معتقد است اگر چه تکنولوژی منبعث از ذهن و عمل انسان است، ولی انسان هر عصر و دوره ای، خود زاییده ی تکنولوژی زمان خویش است به عبارت دیگر، هر تکنولوژی بشر را بتدریج در فضای تازه ای قرار می دهد و هر فضای تازه، عاملی تعیین کننده در سرنوشت و زندگی بشر به شمار می رود. او بر این نظر است که جوامع بیشتر در اثر ماهیت وسایل ارتباطی شکل گرفته اند تا در نتیجه محتوای ارتباط . به عقیده او ، وسیله نه تنها از محتوای پیام خود جدا نیست، بلکه به مراتب مهمتر از خود پیام نیز هست و بر آن تاثیری چشمگیر دارد.

مک لوهان در مورد مقاومت در برابر تکنولوژی می گوید : اگر ما بخواهیم در برابر کارکردهای جدید تکنولوژی گرایشهای سنتی خود را حفظ کنیم، فرهنگ سنتی ما همانند فرهنگ اسکولاستیک قرن شانزدهم،در نهایت از میان خواهد رفت.اگر پیروان اسکولاستیک با فرهنگ شفاهی پیچیده شان، تکنولوژی گوتنبرگ را درک کرده و پذیرا شده بودند و آموزش شفاهی خود را با آموزش نوشتاری تلفیق می دادند،از نابود شدن کامل خود جلوگیری می کردند و میدان را صرفا برای آموزش از طریق متون دیداری خالی نمی گذاشتند.

مک لوهان بر این باور بود که اغلب تکنولوژی ها یک اثر تشدید کننده دارند و موجب می شوند تا حواس آدمی از یکدیگر کاملا تفکیک شوند.از این رو هر یک از وسایل ارتباطی در امتداد یکی از حواس انسان است ، چنانکه حکاکی روی سنگ در امتداد دست،دوچرخه در امتداد پا ،عکس در امتداد چشم، رادیو در امتداد گوش و شنوایی و تلویزیون در امتداد حس لامسه است که سر انجام موجب تعادل میان سایر حواس نیز می شود( دادگران ،1377،ص91و90) او با تکیه بر نقش خاص حواس انسانی در ایجاد، تکامل و تزلزل انواع ارتباطات و همچنین تأثیر قاطع وسایل ارتباطی در تحولات اجتماعی تاریخ بشر، سه دوره ی متمایز با سه نوع فرهنگ شفاهی،چاپی و الکترونیکی را از هم تفکیک کرده است. او بر این اساس،دوره ی اول را عصر ارتباطات شفاهی،دوره ی دوم را عصر ارتباطات چاپی ( کهکشان گوتنبرگ ) و دوره سوم را عصر ارتباطات الکترونیکی ( کهکشان مارکونی ) نام گذاشته است.
1) عصر ارتباطات شفاهی و زندگی قبیله ای

نخستین مرحله ی زندگی اجتماعی انسان،طبق نظریات مک لوهان،دوره ی تمدنهای ابتدایی فاقد کتابت است.در این دوران که مک لوهان آن را دوران دودمانی و قبیله ای می خواند،انسان در یک مجموعه هماهنگ و طبیعی می زیست و از این طریق، با گروه اجتماعی خویش یعنی قبیله پیوند بر قرار می کرد.در این محیط طبیعی ،ادراک او به طور مستقیم از جهان خارج به وسیله حواس طبیعی اش صورت می گرفت.زندگی انسان به صورت جمعی بود و امور دست جمعی مورد بحث و گفتگو قرار می گرفت و بدین ترتیب،انسان فاقد یک هویت شخصی و زندگی خصوصی بود و تفکر اودر پرتو تأثیر شگرف کلام،به تقدیس جهان می پرداخت.در چنین شرایطی چون شعاع و حوزه نفوذ کلام و صدای انسان محدود بود،افراد به صورت طایفه ها و قبیله های کوچک زندگی می کردند و تعدادشان فقط تا حدی بود که بتوانند در یک میدان عمومی جمع بشوند و به سخنان یک نفر گوش بدهند.

در این مرحله از زندگی اجتماعی،همچنانکه نشانه های آن هنوز در کشور های عقب مانده یافت می شود،افراد همه بیسواد هستند و اندیشه ی آنان، بدون هیچگونه نظمی رشد می کند و اطلاعات و مهارت ها سینه به سینه منتقل می شود(دادگران،1377،ص94).
2) عصر ارتباطات چاپی و جامعه ی فرد گرا

مک لوهان بر آن است که،تمام دستاورد های کشورهای غربی در زمینه تکنولوژی،از صنعت چاپ ناشی شده است.پیش از اختراع صنعت چاپ،افراد انسانی هرگز اندیشه ساختن اشیای کاملا مشابه را به کمک حرکت و تکرار یک دستگاه مکانیکی در ذهن خود نداشته اند، دستگاهی که با حرکت مکرر خود بتواند هزاران نسخه متن خواندنی همانند را تکثیر کند.این امر به حوزه های دیگر صنعت الهام بخشید و موجب توسعه ی آنها شد.به نظر مک لوهان چاپ کتاب،سرآغاز عصر مصرف و نخستین محصول جامعه ی مصرف به شمار می آید که مطالعه ی شخصی، تقویت استدلال، فردگرایی و در نهایت خردگرایی را به ارمغان می آورد.

البته نباید فراموش کرد که مک لوهان، به عصر گوتنبرگ و آثار چاپ در جامعه نگرشی بدبینانه دارد.به عقیده او اختراع چاپ یک «گناه اصلی»انسانی و سرچشمه ی تمام بدبختی های ناشی از تمدن صنعتی است،زیرا اختراع چاپ،انسان را از محیط صمیمانه ی زندگی قبیله ای راند و او را گرفتار قید و بند های نظام جابرانه ی زندگی مکانیکی و صنعتی کرد.مک لوهان سلطه ی دیرپای خواندن و نوشتن را چیزی سخت و رژیمی ریاضت کشانه می بیند که بمباران حسی رسانه ای جدید، با موفقیت به آن پایان داده است.تلویزیون به فاصله ی چند ثانیه قبیله ی قدیمی جامعه را گرد هم می آورد و با نشانه های رمز،دوباره به هم پیوند می دهد و سعادت می بخشد.

مک لوهان عقیده دارد که وسایل ارتباطی الکترونیکی که از اواخر قرن نوزدهم با اختراع رادیو به وسیله مارکونی، به زندگی انسان وارد شده اند ،سرانجام، وسیله ای برای نجات بشر از« بردگی ماشین»هستند.به نظر او،عصر الکترونیک،پایان رنجها، اضطرابها، دشمنیها، کشمکشها و تعارضها است( دادگران،1377،ص98-97).
3) عصر ارتباطات الکترونیک و دهکده جهانی

مک لوهان معتقد است در پرتو مسایل ارتباطی الکترونیک چهره ی کار و زندگی اجتماعی دگرگون می شوند،جوامع و ملتها به هم نزدیک می گردند و در نهایت،دهکده ای به پهنای کره ارض،پدید می آید که او آن را اصطلاحا « دهکده جهانی » می نامد.

مک لوهان در میان وسایل ارتباط الکترونیکی برای تلویزیون نقش بسیاری قائل است. او معتقد است که این وسیله ضمن آنکه همه ی مزایای وسایل دیگر را در بر دارد با افزودن بیان تصویر به آنها، قدرت نفوذ فوق العاده ای به دست آورده است .او بر این باور بود که تلویزیون قادر است نه تنها در یک کشور ، بلکه در سراسر یک منطقه و حتی یک قاره «جوی احساس بر انگیز » پدید آورد.

مک لوهان در تحولات آینده ی زندگی بشری، برای وسایل الکترونیکی در زمینه های مختلف صنعتی،آموزشی و فرهنگی نقش تعیین کننده ای قائل است و در آثار گوناگون خود، همه جا به آن اشاره دارد.

مک لوهان روش آموزشی را با واقعیت های دنیای امروز سازگار نمی داند. او بحران های دانشگاهی موجود جهان را ناشی از عدم انطباق نظام آموزشی با شرایط ارتباط الکترونیکی می داند و در این زمینه توصیه می کند که برای تامین نیازمندیهای جوامع کنونی،لازم است در روش ها و برنامه های آموزشی تجدید نظر گردد.او معتقد است که عصر ما دستخوش انقلاب شده است و علت بحران های دانشگاهی نیز مانند سایر موارد،نادیده انگاشتن تحولاتی است که از رسانه های الکترونیکی حاصل شده است(دادگران،1377،ص97و96).
وسایل سرد و گرم

مک لوهان وسایل ارتباطی را به سرد و گرم تقسیم می کند، در این تقسیم بندی (عکس،رادیو،سینما)را یک وسیله ارتباطی گرم می داند،زیرا مک لوهان معتقد است این دسته از وسایل ارتباطی،تنها در امتداد یکی از حواس آدمی هستند و توصیف و تشریح زیادی را در بر دارند، یعنی با حجم زیادی از داده ها همراه و از نظر بیان مقصود کامل هستند.حال آنکه وسیله ارتباطی سرد(خط تصویری، تلفن و تلویزیون ) که کمتر به تشریح و توصیف می پردازند، مشارکت زیادی را می طلبند. طبق نظر مک لوهان جوامع نیز به دو دسته سرد و گرم تقسیم می شوند. او (جوامع کم سواد) را جامعه ی سرد و (جامعه اروپایی ) را جامعه ی گرم می نامد. او در مورد تفاوت میان رادیو و تلویزیون چنین می گوید : گوش دادن به رادیو نیاز به جمع کردن تمام حواس نیست و رادیو می تواند به عنوان آوایی جنبی در کنار سایر فعالیت های انسان حضور داشته باشد. در حالی که در تلویزیون چنین وضعیتی وجود ندارد و تلویزیون تماشاگر را با تمام وجودش جذب برنامه ی خود می کند و او را وا می دارد تا از تمامی حواسش برای درک آن استفاده کند(همان منبع ص92).
دید گاههای دیوید رایزمن

دیوید رایزمن اندیشمند دیگری است که باز بر ارتباط به عنوان محور حرکت جوامع انسانی تاکید دارد به زعم این اندیشمند از روزنة ارتباطات می توان سه دوران در تاریخ اجتماعی باز شناخت:

دوران اول،دورانی است که در خلال آن سنتها حاکم بر رفتار و روابط انسانی به حساب می آیند، او این دوران را موجب پیدایی انسانی می داند که در اصطلاح خود ( انسان سنت راهبر ) می خواند.

دوران دوم،از دیدگاه رایزمن، دورانی است که در آن با کاهش اهمیت سنت ها در هستی اجتماعی مواجه می شویم، این کاهش موجب می شود که همگنی دررفتار و عمل انسانی کاستی یابد. چه همه از الگوهایی یکسان در حیات اجتماعی تبعیت نمی‌کنند. در این شرایط به زعم این دانشمند، تاریخ شاهد پیدایی و بعد تکثیر انسانهایی خاص است که وی (درون راهبر) می خواند.دورانی است مساعد برای تبلور فردگرایی، هر کسی باید راه خویشتن را بیابد در برابر انگیزه یا محرک خویش بیندیشد و راه عمل یا واکنش را بازیابد این دوران را باید دوران هراس و در نهایت سرزنشهای بی پایان دانست.

دوران سوم را رایزمن دوران پیدایی انسان (دگر راهبر) می داند دوران ظهور وسایل ارتباط جمعی است و پدیده هایی چون هدایت از راه دور، بت واره پرستی ، ،‌شئ سروری و همراه با آن از خود بیگانگی. در این دوران عده ای با استفاده از قدرت جادویی این ابزار موفق می شوند توده ها راتحت تأثیر قرار دهند ، از تنوع حیات انسانی بکاهند و الگوهای خاص فکری و مصرفی پدید آورند. عصر مصرف گرایی، پیدایی مصرف تظاهری و امحای حریم زندگی، تولد یافته است. با فنونی چون تبلیغات تجاری، فرا آگاهی یا برجسته سازی آگهیهای تجاری از طریق ارسال آنان در لابه لای پیامهای خبری بسیار با اهمیت، می توان موجبات مسخ انسانها و هم بلع مطالب را فراهم کرد( ساروخانی ،1379،ص53-51).
ارتباطات و نوسازی جوامع

دانیل لرنر در فصل دوم کتاب خود به نام « گذر از جامعه سنتی : نوسازی خاورمیانه » ابتدا مقدمه ای راجع به چگونگی گذر تاریخی کشورهای اروپایی از شیوه ی زندگی قرون وسطایی ،به تجدد کنونی و طی دوره ی رنسانس ، عصر اکتشافات جغرافیایی ، اصلاحات مذهبی و انقلاب صنعتی و برخورداری انسان غربی از یک سبک نوین زندگی ، عرضه کرده است .

لرنر ابتدا با تکیه بر تجربه های تاریخی جوامع غربی ،از ایجاد سه نوع تحرک جغرافیایی ، اجتماعی و روانی در جهت ترک زندگی سنتی و مهاجرت به سوی شهرهای بزرگ ، برای زندگی در جامعه نوین سخن می گوید و در این زمینه بر اهمیت خاص تحرک روانی ، به سبب آماده سازی فرد برای تغییر رفتار اجتماعی قبلی و همدلی با شهرنشینان و هماهنگی شخصی با شرایط جدید فعالیت های تولیدی و خدماتی جامعه ی جدید تأکید می کند . در بخش دوم نظریه نوسازی ، لرنر به بررسی درباره اهمیت عوامل تکثیر کننده ی تحرک و نقش مهم رسانه های همگانی در این زمینه می پردازد .

او معتقد است که رسانه های همگانی ، سپهر بی انتهای تصورات ذهنی را به روی انبوه وسیع انسان ها گشوده اند . اکنون ، گروه های انبوه تر و گسترده تری از افراد انسانی ، نسبت به زمان آغاز عصر اکتشافات جغرافیایی و گسترش مهاجرت های اروپاییان از طریق امکانات حمل و نقل دریایی ، به طور غیر مستقیم و بااستفاده از ارتباطات جمعی ، در معرض تحرک روحی و همدلی قرار گرفته اند .

این رسانه ها انگیزش برای شناخت دنیای ناشناخته را ، که در گذشته فقط با تحرک جغرافیایی و مسافرت به سرزمین های دیگر ، امکان پذیر بود و مشکلات و مسائل گوناگونی نیز در بر داشت ، افزایش داده اند . از نظر لرنر ، بر اساس الگوی نوگرایی ، حرکت از مرحله ی سنتی به مرحله گذار و سپس به مرحله ی جامعه نوین ، همواره با تغییر نظام های سنتی به نظام های نوین و نه بالعکس همراه بوده است . او بر آن است که تفاوت این دو نظام در اینجاست که ارتباطات بین فردی سنتی ، به تقویت نگرشها و آداب سنتی می انجامد ، حال آنکه ارتباط جمعی ، مهارتها ، نگرشها و رفتار های تازه را می آموزد . بنابراین ، رسانه های جمعی ، تقویت کنندگان تحرکند و این امر به این معناست که رسانه های جمعی ، در برابر مخاطبان فزاینده خود ، هم از ظرفیت برقراری ارتباط با « نوع تغییر » و هم از ظرفیت برقراری با « امکان تغییر » برخوردارند . لرنر بر این باور است که میان شاخص رسانه ای نوگرایی و سیر نهادهای اجتماعی ، نوعی کنش متقابل وجود دارد (دادگران ،1377،ص132).
انواع ارتباط

ارتباط را می توان با توجه به چگونگی ایجاد آن به ارتباط مستقیم و ارتباط غیر مستقیم و از لحاظ انسانهایی که در آن شرکت دارند به ارتباط شخصی، غیر شخصی و جمعی طبقه بندی کرد:
1- ارتباط مستقیم و شخصی

ارتباط مستقیم و شخصی ارتباطی است که بدون واسطه بین شخص پیام دهنده و شخص پیام گیرنده ایجاد می شود . در این نوع ارتباط،پیام ها مستقیمأ بین دو طرف مبادله می گردند و به همین جهت پیام دهنده و پیام گیرنده می توانند به نوبت نقش خود را تغییر دهند و هر کدام به جای دیگری به صورت پیام گیرنده و پیام دهنده در آیند.

در ارتباط مستقیم ممکن است گوینده و بیان کننده و همچنین شنونده یا بیننده هر کدام شخص واحدی باشند. به عبارت دیگر گفت و گو و تماس فقط بین دو تن بر قرار می گردد. در بسیاری موارد هم ممکن است پیام دهنده یعنی گوینده و بیان کننده، شخص واحدی باشد، اما چندین نفر یا عده ای بیشتر بیان او را استماع کنند و بدین صورت پیام گیرندگان- شنوندگان و بینندگان- متعدد باشند. به هر حال این نوع ارتباط جنبه شخصی و مستقیم دارد و بین دو نفر یا افرادی معدودی که در زمان واحد ومکان معین در کنار یکدیگر هستند، بر قرار می شود و اگر افراد فراوان و دور از یکدیگر بخواهند با هم ارتباط بر قرار کنند، باید روش های دیگری به کار بندند ( معتمد نژاد ، 1379، ص49) .
2- ارتباط غیر مستقیم و غیر شخصی

در جوامع پیشرفته انسانی که هزاران و حتی میلیونها نفر در شهرها و کشورهای مختلف زندگی می کنند ، دیگر برای افراد امکان تماس و گفتگوی متقابل چهره به چهره موجود نیست و ناچارند از راه های دور و به طور غیر مستقیم و با واسطه با هم ارتباط داشته باشند. در چنین شرایطی بیان کتبی و چاپی جانشین بیان حضوری و شفاهی می شود و پیام ارتباطی که در تماس رودرو، جنبه لفظی یا اشاره ای دارد و از دو عنصر اصلی ارتباط - گوینده و شنونده یا بیننده - مجزا نیست، از این دو عنصر جدا می شود و به صورت نوشته دستی یا چاپی، واسطه ارتباط غیر مستقیم قرار می گیرد و از طریق نامه یا کتاب یا روزنامه انتقال می یابد.

ارتباط غیر مستقیم و با واسطه بر خلاف ارتباط مستقیم جنبه شخصی ندارد زیرا در چنین ارتباطی پیام دهندگان و پیام گیرندگان یکدیگر را نمی شناسند. نویسنده و موئلفی که کتابی تهیه می کند، تصورات یا مقاصد خود را برای افرادی معین و مشخص بیان نمی نماید، .خوانندگان کتاب،هزاران نفر افراد ناشناسی هستند که هرگز نویسنده را ندیده اند ( همان منبع،ص5).
3- ارتباط جمعی

ارتباط غیر مستقیمی که از طریق مطبوعات پر تیراژ و مخصوصأ وسایل ارتباطی نوین نظیر رادیو و تلوزیون بین گروه های انسانی ایجاد می گردد، «ارتباط توده ای» یا جمعی نامیده می شود. این نوع ارتباط بین هزاران و میلیون ها نفر افرا ناآشنایی که در شهر ها و کشورهای گوناگون به صورت گروه های انبوه زندگی می کنند، پدید می آید ( همان منبع،ص51) .

ویژه گی های این نوع ارتباط عبارتند از :

• بازگشت پیام یا بازخورد با تأخیر

• سرعت عمل زیاد

• تکثیر پیام

• ارتباط سطحی و ناپایدار
انواع تعامل

برای کاوش در انواع وضعیت تعاملی که به واسطه ی استفاده از رسانه های ارتباطی ایجاد شده ، تشخیص سه شکل یا سه نوع تعامل – شامل « تعامل رودررو » ، « تعامل رسانه ای » ، و « شبه تعامل رسانه ای » مفید خواهد بود . تعامل رودررو در یک بافت هم حضور به وقوع می پیوندد ، شرکت کنندگان در این تعامل نسبت به هم حضور بی واسطه دارند و در یک سیستم مرجع زمانی – مکانی مشترک سهیم هستند .

بنابراین شرکت کنندگان می توانند از اصطلاحات و اسمهای اشاره ( اینجا ، حالا ، این ، آن و غیره ) استفاده و فرض کنند که منظورشان را درک خواهند کرد . اگر مرجع یک ضمیر اشاره نامعلوم باشد ، گوینده می تواند با اشاره به شیئ مورد بحث ابهام را بر طرف کند . تعامل رودررو در سرشت خود ویژگی گفت و شنودی دارد ( دیالوژیک ) دارد ، بدین لحاظ که معمولأ با جریان دو طرفه اطلاعات و ارتباطات سرو کار دارد ، گیرندگان پیام می توانند – دست کم در اصول – به سازندگان آن پاسخ دهند ، و سازندگان نیز به نوبه ی خود گیرندگان پیامهایی هستند که از طریق مخاطبان اظهاراتشان به آنها خطاب شده است . ویژگی دیگر تعامل رودررو این است که شرکت کنندگان به طور معمول انبوهی از اشارات نمادین را به منظور انتقال پیامها و یا تعبیر پیامهایی که از سوی دیگران انتقال یافته به کار می گیرند . واژه ها را می توان با چشمک و ادا ، اخم و لبخند ، تغییرات آهنگ جمله و غیره ، همراه و تکمیل کرد . شرکت کنندگان در تعامل رودررو به طور دایمی و روزمره در مقایسه ی انواع اشارات نمادینی که گویندگان به کار می گیرند ، شرکت داشته و از آنها به منظور کاهش ابهام و بهینه سازی درکی که از پیام دارند ، استفاده می کنند . اگر شرکت کنندگان پی به ناهمسازی یا تناقضی ببرند ، یا اشاراتی را بیابند که با یکدیگر همخوانی ندارند ، خود این به صورت سرچشمه زحمت و مشکلی در می آید که می تواند ادامه ی تعامل را تهدید کند و صداقت گوینده را مورد تردید قرار دهد .

تعامل رودررو می تواند با تعامل با واسطه ( رسانه ای ) در تضاد قرار گیرد ، منظور از تعامل رسانه ای ، اشکال تعاملی همچون نامه نویسی ، گفت و گوی تلفنی و از این قبیل است . تعامل رسانه ای شامل استفاده از یک رسانه ی فنی ( کاغذ ، سیم برق ، امواج الکترومغناطیسی و غیره ) است که اطلاعات یا محتوای نمادین را قابل انتقال و ارسال به افرادی می کند که در دوردست از نظر مکان ، زمان یا هر دو ، قرار دارند .

تعامل رسانه ای در طول مکان و زمان گسترده است ، و به همین جهت دارای شماری از ویژگیهایی است که آن را از تعامل رودررو متمایز و متباین می کند . در جایی که تعامل رودررو در یک بافت هم حضوری صورت می گیرد ، شرکت کنندگان در تعامل رسانه ای در بافتهایی قرار دارند که از نظر مکانی و یا زمانی متمایز و مجزا هستند . اینان در یک سیستم مرجع مشترک زمانی – مکانی سهیم نیستند و نمی توانند فرض کنند که دیگران اسامی و ضمایر اشاره ی مورد استفاده ی آنها را درک می کنند . از این رو همیشه باید در نظر داشته باشند که چه مقدار اطلاعات فحوایی – مثل گذاشتن تاریخ و نشانی در بالای نامه ، یا شناساندن خود در آغاز مکالمه ی تلفنی – می باید در تبادل پیام چند جمله شود .

تعامل رسانه ای ، همچنین با نوعی باریک کردن گستره ی اشارات نمادین که در اختیار شرکت کنندگان است ، سروکار دارد . به عنوان مثال ، ارتباط به وسیله ی نامه ، شرکت کنندگان را از گستره ی اشاراتی که با هم حضوری فیزیکی ملازم است ( حرکات و اداها ، حالات صورت ، آهنگ ادای جمله و غیره ) محروم می سازد ، حال آنکه دیگر اشارات نمادین ( آنهایی که با نوشتن مربوط می شوند ) مورد تأکید قرار می گیرند . به همین ترتیب ، ارتباط به وسیله تلفن شرکت کنندگان را از اشارات دیداری ملازم با تعامل رودررو باز می دارد ، حال آنکه اشارات شفاهی ( گفتاری ) را حفظ و موکد می دارد .

تعامل رسانه ای با باریک کردن گستره ی اشارات نمادین، شرکت کنندگان را از ابزار نمادین کمتری برای کاهش ابهام برخوردار می سازد . به همین جهت ، تعامل رسانه ای منش بازتری نسبت به تعامل رودررو دارد . با باریک شدن گستره ی اشارات نمادین ، افراد ناگزیر می شوند بیش از پیش به سمت منابع شخصی خویش باز گردند تا بتوانند پیامهای انتقال یافته را تعبیر کنند .

حال بیاییم شکل سوم تعامل – که آن را شبه تعامل رسانه ای نامیده ایم – را در نظر بگیریم ما این اصطلاح را برای اشاره به انواع روابط اجتماعی احراز شده به واسطه ی رسانه های توده ای ( کتاب ، روزنامه ، رادیو ، تلویزیون و غیره ) به کار می بریم . همچون تعامل رودررو ، این شکل سوم تعامل با فراهمی گسترده ی اطلاعات و محتوای نمادین در مکان و یا زمان سروکار دارد. به عبارت دیگر ، شبه تعامل رسانه ای در طول مکان و زمان گسترده است . در بسیاری از موارد ، این گونه تعامل نیز شامل نوعی باریک کردن گستره ی اشارات نمادین در مقایسه با تعامل رودرروست .

به هر حال ، شبه تعامل رسانه ای از دو لحاظ عمده با تعامل رودررو و تعامل رسانه ای تفاوت دارد : نخست آنکه ، جهت گیری شرکت کنندگان در تعامل رودررو و تعامل رسانه ای به سمت دیگران است و شرکت کنندگان ، برای این دیگران کردار ، گفتار و چیزهایی از این قبیل می سازند ، اما در مورد شبه تعامل رسانه ای ، اشکال نمادین برای گستره ی نامعینی از گیرندگان بالقوه ساخته می شود . دیگر آنکه ، در جایی که تعامل رودررو و تعامل رسانه ای ماهیت گفت و شنودی دارند ، شبه تعامل رسانه ای در سرشت خود ویژگی تک گویی ( مونولوژیک ) دارد، بدین لحاظ که جریان ارتباط به طور عمده یک طرفه است . به عنوان مثال ، خواننده ی یک کتاب ، بیش از هر چیز گیرنده ی شکل نمادین است که سازنده ی آن طالب پاسخ مستقیم و آنی نیست ( و معمولأ هم چنین پاسخی دریافت نمی کند . )

از آنجا که شبه تعامل رسانه ای منش تک گویی داشته و با ساخت اشکال نمادین برای گستره ی نامعین یا نامحدود گیرندگان بالقوه سروکار دارد ، بهتر آن است که به عنوان نوعی شبه تعامل شناخته شود .

این تعامل فاقد آن میزان کنش و واکنش متقابل و جنبه ی خاص فی مابینی دیگر اشکال تعامل ، اعم از رودررو یا رسانه ای است ، اما شبه تعامل رسانه ای به هر حال ، شکلی از تعامل است و این نوع خاصی از موقعیت اجتماعی بوجود می آورد که طی آن افراد در یک فرایند ارتباط و تبادل نمادین با یکدیگر پیوسته اند . شبه تعامل رسانه ای موقعیتی منتظم و سازمان یافته است که در آن بعضی از افراد عمدتا در ساخت اشکال نمادین برای دیگرانی که حضور فیزیکی ندارند ، درگیرند ، در حالی که افراد دیگر عمدتا در دریافت اشکال نمادینی که به وسیله ی گروه نخست ساخته شده و در برابر آن پاسخ یا واکنشی نمی توانند داشته باشند ، ولی میتوانند علقه های دوستی ، محبت یا وفاداری با ایشان برقرار سازند ، شرکت دارند .

جدول ( 1 ) برخی از موارد تشابه و تفاوت بین سه نوع تعامل را خلاصه می کند

. این جدول نشان می دهد که هر دو نوع تعامل رسانه ای و شبه تعامل رسانه ای از لحاظ ساختار مکانی – زمانی و گستره ی اشارات نمادین موجود با تعامل رودررو تفاوت دارند ، اما شبه تعامل رسانه ای از لحاظ جهت گیری عمل و منش تک گویی آن متفاوت با تعامل رسانه ای است . البته بسیاری از تعاملهایی که در جریان زندگی روزمره به ظهور می رسد ممکن است با آمیزه ای اشکال مختلف تعامل سروکار داشته و به عبارت دیگر ، دارای خصلت مرکب باشد .

به عنوان مثال ، ممکن است افراد به هنگام تماشای تلویزیون با دیگران مشغول بحث باشند ، که در این صورت ، در یک موقعیت تعاملی واحد ، تعامل رودررو و شبه تعامل رسانه ای را با هم ترکیب می کنند . به همین ترتیب ، یک برنامه تلویزیونی می تواند شامل تعامل رودررو بین اعضای گروه شرکت کننده در بحث و اعضای تماشگر حاضر در استودیو باشد . اگر چه ، رابطه ی این افراد به اتفاق هم ، و گیرندگان مختلف آن برنامه ی تلویزیون به صورت شکلی از شبه تعامل رسانه ای باقی می ماند (تامپسون ، 1380 ، ص 105 ، 104 ، 103 ) .
انواع تعامل

ویژگیهای تعامل تعامل رودررو تعامل رسانه ای شبه تعامل رسانه ای

ساختار مکانی – زمانی
بافت هم حضوری ، سیستم مرجع مکانی – زمانی مشترک جدایی بافتها ( زمینه ها ) ،فراهمی گسترده در زمان و مکان جدایی بافتها ( زمینه ها ) ،فراهمی گسترده در زمان و مکان

گستره ی اشارات نمادین کثرت اشارات نمادین

باریکی گستره ی اشارات نمادین باریکی گستره ی اشارات نمادین

جهت گیری عمل

جهت گیری به سمت دیگران خاص

جهت گیری به سوی دیگران خاص

جهت گرفته به سوی گستره ی نامحدود ( نامعین ) گیرندگان بالقوه

دو گویی – تک گویی

(دیالوژیک– مونولوژیک) دوگویی ( دیالوژیک ) دوگویی ( دیالوژیک) تک گویی( مونولوژیک )
وسایل ارتباط جمعی

به طور کلی در تاریخ پیدایش و پیشرفت رسانه ها مقاطع مهمی وجود دارد . شرایط زمانی و مکانی این مقاطع برای رسانه های مختلف به تدریج تعاریف عمومی آنها را مشخص کرد و موارد استفاده و نقش هر یک از آنها را نیز معین نمود. بدین ترتیب هر چند رسانه ها از بدو پیدایش دارای تعاریف مشخص و عمومی شدند ولی به دلیل تغییراتی که به مرور در آنها به وجود آمد و از نظر کمی و کیفی پیچیده تر شدند ارائه یک تعریف عمومی و کلی که بتواند شامل انواع ارتباط گردد با مشکل مواجه شد زیرا هر یک از رسانه ها به مرور منشأ ظهور انواع رسانه های فرعی دیگری شدند که هم از نظر شکلی و هم از نظر کارکرد با یکدیگر متفاوت هستند.

اما در میان این وسایل تعدادی نظیر زبان ، عامل ارتباط مستقیم و یا شخصی بین اعضای گروه های کوچک انسانی می باشند و تعدادی دیگر چون کتاب و مطبوعات و رادیو و تلوزیون از عوامل ارتباط غیر مستقیم و جمعی بین گروه های بزرگ انسانی هستند .

شرایط اجتماعی و رسانه های همگانی

به طور کلی در بررسی چگونگی ایجاد و توسعه ارتباطات جمعی ، می توان چند دوره را که هر کدام تکنولوژی ارتباطی نوینی را به همراه داشتند از یکدیگر تفکیک کرد :

نخستین عصر ارتباطات جمعی در حدود 1450 میلادی با اختراع چاپ آغاز می شود . البته نباید فراموش کرد که از زمان اختراع گوتنبرگ تا استفاده از صنعت چاپ برای انتشار وسیع و مداوم اخبار و اندیشه ها و ایجاد ارتباطات جمعی واقعی ، چند قرن فاصله است . از اواخر قرن هجدهم به دنبال انقلاب فرانسه و گسترش اندیشه های آزادیخواهی ، زمینه مساعدی برای پیشرفت مطبوعات فراهم شد و به تدریج همراه با تحولات اقتصادی و اجتماعی جدید نظیر صنعتی شدن جوامع ، توسعه شهرنشینی ، بالا رفتن سطح زندگی ، پیشرفت آموزش و اشاعه فرهنگ ، همه شرایط لازم برای انتشار روزنامه های پرتیراز آماده گردیدند . بدین ترتیب خواندن مطبوعات که پیش از آن به علل مختلفی مانند گرانی قیمت روزنامه ها و بیسوادی اکثر مردم ، رواج لازم را نیافته بود و اغلب به طور جمعی صورت می گرفت ، عمومیت پیدا کرد . در این زمینه تکامل وسایل فنی چاپ که تولید روزنامه ها را به تعداد فراوان امکان پذیر می سازد از شرایط اساسی به شمار می رود ( معتمد نژاد ، 1379، ص111 – 110 ) .

دنیس مک کوایل معتقد است ، ظهور رسانه های همگانی را در طول تاریخ می توان در نتیجه چهار عامل اساسی دانست که عبارتند از :

1. تکنولوژی

2. شرایط سیاسی ، اقتصادی و فرهنگی جامعه

3. مجموعه ای از فعالیت ها ، کارکردها یا نیازها

4. مردم – به ویژه در قالب گروه ها ، طبقات ، یا منافع معین
این چهار عامل به طرق مختلف و با اولویت های متفاوت با یکدیگر و در رابطه با ظهور هر یک از رسانه ها در تعامل بوده اند. به عبارت دیگر ، در هر دوره و تحت شرایط متفاوت یکی از عوامل فوق الذکر به عنوان نیروی محرکه نقش اساسی را ایفا نمود و بانی ظهور و یا ایجاد تغییر در یک رسانه بخصوص شده و در شرایط متفاوت دیگری ، عامل دیگری نقش موثری ایفا نموده است.

اما هر چه بر اهمیت نهاد های ارتباط جمعی افزوده شد ؛ هم خود رسانه ها ( مطبوعات ، رادیو ، تلویزیون ، ... ) و هم فرایند ارتباط جمعی ( آنچه رسانه ها انجام می دهند ) بیشتر مورد توجه و مطالعه منظم قرار گرفته است . اهمیت خاص تحقیق در این زمینه مخصوصا از آن رو است که :
• رسانه های جمعی یک صنعت روبه رشد و در حال تحول اند که تامین کننده اشتغال ، تولید کننده کالا و خدمات و تغذیه کننده سایر صنایع مرتبط هستند. این رسانه ها در عین حال به نهادی با قواعد و هنجارهای خاص خود که این نهاد را به جامعه و سایر نهادهای اجتماعی پیوند می دهد.

• رسانه های جمعی یکی از منابع قدرت اند؛ یعنی ابزاری برای کنترل ، مدیریت و نوآوری در جامعه به حساب می آیند ، که می توانند جانشینی برای زور یا سایر منابع باشند

• رسانه ها موقعیت یا عرصه ای فراهم می آورند که به نحو فزاینده ای مسائل زندگی عموم در آن متجلی می شود ، چه در سطح ملی و چه در عرصه بین المللی .

• رسانه ها اغلب جایگاه بروز تحول در فرهنگ اند؛ چه به معنی هنر و اشکال نمادین و چه در معنای مدها ، خلق و خوها ، شیوه های زندگی و هنجارها .

• رسانه همچنین به منبع غالب تعاریف و تصاویر واقعیت اجتماعی در نزد افراد و همچنین گروه ها و جوامع به صورت دسته جمعی تبدیل شده اند. آنها داوری های ارزشی و هنجاری خود را به صورت غیر قابل تفکیک و مخلوط با اخبار و یرنامه های سرگرم کننده بیان می کنند.
مطالعه در ارتباطات جمعی در واقع بخشی از یک حوزه تحقیقاتی وسیع تر است که به ارتباط انسانی می پردازد و علم ارتباطات خوانده می شود. برای تجزیه کردن این کل بزرگتر راه های گوناگونی وجود دارد یکی از این راه ها تفکیک بر حسب سطح سازمان اجتماعی است که ارتباط در آن انجام می گیرد از این زاویه ارتباط جمعی را می توان راس یک توزیع هرمی شکل دانست .

شکل ( 1 ) فرایند های ارتباطی در جامعه
سطح فرایند ارتباط

• در سطح جامعه ( ارتباط جمعی ) موارد معدود

• در سطح نهاد / سازمان ( نظام سیاسی

یا شرکت تجاری )

• در سطح بین گروه ها

• در سطح درون گروه ها ( خانواده )

• در سطح بین افراد ( گروه دو نفره )

موارد بسیار

• در سطح درون فردی ( پردازش اطلاعات )

هر سطح از ارتباط مجموعه ای از مشکلات و اولویت ها و شواهد و نظریه های خاص خود را دارد. در سطح درون فردی ، تاکید عمدتا بر پردازش ( درک ، یادآوری ، تفسیر ) اطلاعات ( مثلا اخبار رسانه ) و مبادلات با محیط است . در این سطح نظریه با فرایند ها و اظهارات ذهنی سرو کار دارد. در سطح بین افراد و بین گروه ها موضوع های اصلی مورد توجه عبارتند از اشکال گفتمان ، الگوهای تعامل ، مسائل پیوستگی ( وابستگی ) کنترل و سلسله مراتب هنجارگذاری ، مرزبندی نفوذ و اشاعه . در سطح بالاتر هم مضمون هایی مشابه اما تحت شرایط پیچیده مورد بحث قرار می گیرند. در سازمان های رسمی توجه بیشتری به کنترل و کارایی انتقال اطلاعات نشان داده می شود. در گروه ها و انجمن ها، مسائل مربوط به عضویت داوطلبانه ، تعامل ، همکاری و شکل گیری هنجارها و استاندارد ها اولویت می یابد. اما در هر صورت، علم ارتباطات ( ارتباط شناسی ) به عنوان یک علم ، گرایش بر این دارد که در هر صورت مسائلی را تعریف کند که بین همه سطوح مشترک است و نظریه و پژوهش در تلاش پاسخ گویی به آن اند. این مسأله ها عبارتند از :

• چه کسی ارتباط برقرار می کند و با چه کسی؟ ( فرستنده ها و دریافت کننده ها )

• چرا ارتباط برقرار می کند ؟ ( کارکرد ها و اهداف )

• ارتباط چگونه انجام می شود ؟ ( مجرا ها ، زبان ها ، رمزها )

• درباره چه چیزی ؟( محتوا ، موضوع مورد اشاره ، انواع اطلاعات )

• پیامد های خواسته یا نا خواسته این ارتباط کدامند ؟
ارتباط جمعی فقط یکی از فرایند های ارتباطی است که در سطح جامعه عمل می کند و به سهولت از روی ویژگی نهادی بودنش شناخته می شود ( ترکیبی از هدف ، سازمان ،و فعالیت عملی ) در ارتباطات جمعی، منبع ، یک فرد نیست، بلکه سازمانی است رسمی و فرستنده ، ارتباط سازی است حرفه ای. پیام، منحصر به فرد ، متغیر و غیر قابل پیش بینی نیست ‌؛ بلکه معمولا ساخته و پرداخته، به معیار شده و تکثیر شده است . پیام همچنین ثمره کار و کالایی دارای ارزش مبادله است و گوشه چشمی نمادین به ارزش مصرف دارد. ارتباط جمعی اغلب دربرگیرنده تماس هم زمان بین یک فرستنده و گیرندگان بسیار است که تأثیری فوری و در سطحی بسیار گسترده را امکان پذیر می کند. ( همان صص 27 – 26 )

اهمیت خاص وسایل ارتباط جمعی در دنیایی که هر روز بیش از روز پیش به گسترش این وسایل می انجامد و در نهایت موجبات بسط نفوذ و تأثیر آنان را فراهم می آورد ، شناخت رسانه ها و پژوهش در آنها را ضروری می کند. لیکن کار پژوهش در این حوزه با دشواری های خاص خود نیز مواجه است که برخی از آنها به این قرارند :
• وسایل ارتباط جمعی با دنیاهای ذهنی انسان و به طور کلی دگرگونی در جهان بینی انسان سروکار دارند ورود به ذهنیت انسانی و کنکاش در آن امری دشوار است. زیرا از سویی پدیده های ذهنی ملموس نیستند و از سوی دیگر تجلیات عینی و ملموس آن نیز یگانه و یکسان نیست.

• وسایل ارتباط جمعی تأثیری جدا از یکدیگر ندارند، بنابراین شناخت تأثیر و سپس انتساب آن به رسانه ها کاری بس دشوار است‌؛ زیرا در اکثر موارد ، پیام وسایل ارتباط جمعی در محدوده وسیعی از پیام ها و دانسته ها قرارمی گیرد و اثرات متفابل آنان با یکدیگر می آمیزند و همچنین تمییز تأثیر رسانه از دیگر عوامل دشوار است.

• و بالاخره اینکه تأثیر بر حالات روانی همواره ثابت نمی ماند و با گذشت برهه ای هر چند ناچیز از زمان دستخوش دگرگونی می شود. (ساروخانی ،1379،ص113 - 112).
ارتباطات جمعی و تفاوت آن با ارتباطات سنتی

1. نخستین ویژگی ارتباطات جمعی در برابر ارتباطات سنتی ، غیر شخصی بودن پیام هایی است که از مجرای وسایل ارتباطی نوین در اختیار انسان ها گذاشته می شوند . به عبارت دیگر انتقال جمعی پیام ها از طریق وسایل فنی جدید ، با هرگونه ارتباط مستقیم و هرگونه انتقالی که مستلزم تماس چهره به چهره پیام دهنده و گیرنده باشد ،مغایر است . در صورتی که ارتباطات سنتی – ارتباطاتی هستند که به طور مستقیم بین انسان ها بر قرار می گردند و چون برای اشاعه آن ها از تکنیک های تکثیر کننده و توسعه دهنده نظیر رادیو ،سینما و تلویزیون و مطبوعات پرتیراژ استفاده نمی شود ، این نوع ارتباطات معمولا بین افراد یک گروه نسبتا کوچک ، محدود می ماند . بنابراین مهمترین ویژگی ارتباطات جمعی نسبت به ارتباطات سنتی آن است که به پیام دهندگان اجازه می دهند ، پیام ها و اطلاعات مختلف را بدون تماس مستقیم با پیام گیرندگان به آن ها منتقل سازند ، در حالی که تماس رودررو اساس تمام ارتباطات در جوامع بدون وسایل ارتباطی محسوب می شد . ( معتمد نژاد ، 1379، ص116 – 115 )

2. دومین ویژگی ارتباطات جمعی نسبت به ارتباطات سنتی ، نهادی بودن آنها است . ارتباطات سنتی که رودررو و مخصوص یک گروه نسبتا محدود هستند ، اصولا به طور خود به خود صورت می گیرند و اغلب از برخوردهای تصادفی افراد با یکدیگر ناشی می شوند . در چنین وضعی به علت نبودن تکنیک های ارتباطی ، افراد در موقعیت های مختلف نظیر مبادلات اقتصادی و تجمعات مذهبی ، اطلاعات خود را از طریق دهان و گوش به یکدیگر منتقل می کنند . بر خلاف ارتباطات سنتی ، تکنیک های ارتباطات جمعی به طور ارادی و عمدی در چارچوب نهادهای خاص اجتماعی کار خود را دنبال می کنند . مؤسسات مطبوعاتی ، فرستنده های رادیویی و تلویزیونی از این نهادها به شمار می روند ( همان ص117 – 116 ).

3. سومین ویژگی ارتباطات جمعی وابستگی آن ها به عناصر دیگر زندگی اجتماعی است . چنانکه توسعه مطبوعات با پیشرفت سواد آموزی و تحصیلات مدرسه ای رابطه نزدیک دارد . گسترش رادیو و تلوزیون نیز به سطح زندگی جامعه وابسته است . تا جایی که می توان گفت بین توسعه ارتباطات و سطح زندگی یک نوع تقارن خاص وجود دارد .
شناخت وسایل ارتباطی

الف ) زبان و بیان شفاهی

زبان یکی از بهترین و کامل ترین وسایل ارتباط افراد انسانی است . زبان عامل ارتباط مستقیم و رودررو بین دو یا چند نفر است و در گروه کوچک اجتماعی که همه اعضای آن ها یکدیگر را می شناسند و با هم تماس شخصی دارند ، تنها وسیله انتقال اطلاعات و افکار و خواستهای افراد می باشد . محدودیت قلمرو زبان در مکان و زمان، از مهمترین معایب آن به شمار می رود ( معتمد نژاد، 1379، ص60 – 59 ) .

ب ) خط و نوشته دستی

اختراع خط تحول عظیمی در وضع جوامع انسانی پدید آورد . زیرا با نوشتن پیام ها بر روی یک شیء ، خطر تغییر شکل یافتن پیام ها به وسیله افرادی که حامل آن ها بودند از میان رفت و این امکان فراهم شد که ارتباطات به طور ثابت و صحیح صورت گیرند و عوامل زمان و مکان در تغییر شکل آن ها بی تأثیر بمانند . اختراع خط نوع جدیدی از ارتباط را که ارتباط غیر مستقیم نامیده می شود ، بوجود آورد. به عبارت دیگر خط، بین منشاء و مخاطب ، واسطه انتقال پیام گردید .

نوشتن بر سنگ یا دیوار یا درخت در حقیقت گذشتن از مرحله ارتباط بین دو فرد به مرحله ارتباط بین افراد بود . ساختن کاغذ ، نقش خط را در زندگی انسان بالاتر برد و امکانات بیشتری برای انتقال پیام ها ایجاد کرد . با استفاده از پیام های مکتوب ، روابط اجتماعی وارد مرحله حقیقت بینی و در عین حال پیچیدگی شدند . ( همان ص 61 )

ج ) صنعت چاپ ، کتاب و مطبوعات

تکمیل صنعت چاپ در اروپا ، پس از ایجاد خط و تهیه کاغذ ، دومین تحول بزرگ در زمینه ارتباطات اجتماعی محسوب می شود . این تحول با تکمیل شیوه چاپ با حروف سربی ، در اواخر قرن پانزدهم و اوایل قرن شانزدهم میلادی ، باعث انتشار اندیشه های نو و پیشرفت علوم و فنون شد . از اواخر قرن شانزدهم و اوایل قرن هفدهم که صنعت چاپ توسعه واقعی یافت، مطبوعات نیز رفته رفته خصوصیات امروزی را به دست آوردند و انتشار کتاب ها را تحت شعاع قرار دادند .

بدین طریق با ایجاد شرایط فنی ، زمانی ، مکانی و مالی مساعد در زمینه تهیه و تکثیر نوشته ها و پیام های مکتوب ، تحول بزرگی در ارتباطات غیر مستقیم آغاز شد و برای اشاعه معلومات و اطلاعات و افکار انسانی و پیشرفت فرهنگ و تمدن بشری امکانات وسیعی پدید آمد ( همان ص 67 – 63 ) .
د ) وسایل ارتباطی نوین- سینما ، رادیو ، تلویزیون و ..

تحولات اجتماعی و اقتصادی قرن های هجدهم و نوزدهم ، سبب پیشرفت و تکامل مطبوعات گردیدند . با اختراع تلگراف در سال 1832 توسط ساموئل مورس و اختراع تلفن در سال 1876 به وسیله الکساندر گراهام بل و توماس واتسون ، دگرگونی بزرگی در فنون ارتباطی بوجود آمد . بدین صورت با این نوع ارتباط علاوه بر از میان رفتن محدودیت های مکانی و زمانی سابق ، انسان امکان پیدا کرد که به طور مستقیم نیز با دیگران ارتباط برقرار کند . اما ایجاد وسایل ارتباطی مثل تلگراف و تلفن را باید مقدمه ی انقلابی دانست که از سال 1895 با اختراع دستگاه ارتباط بی سیم و رادیویی توسط مارکونی ایتالیایی در زمینه ارتباطات پدید آمد . در آخرین سال های قرن نوزدهم و اوایل قرن بیستم ، با کوشش های دیگری که برای تکمیل فن عکاسی و فیلمبرداری ، ساختن صفحات ضبط صوت و دستگاه گرامافون و تهیه وسایل نمایش و انتقال عکس ها و تصویرهای متحرک از راههای دور صورت گرفت ، وسایل دیگری چون سینما ، رادیو و تلویزیون در اختیار انسان گذاشته شد .
تقسیم بندی رسانه های مدرن

مک کوایل در بررسی پیدایش رسانه ها، تقسیم بندی از تاریخ رسانه های مدرن ارائه می کند که به ترتیب زیر می باشد :

• رسانه های چاپی

• فیلم- سینما

• رادیو و تلویزیون

• رسانه های الکترونیکی نوین
رسانه های چاپی

کتاب. تاریخ رسانه های مدرن با کتاب چاپی آغاز می شود که در نوع خود انقلابی محسوب می شود. بدین ترتیب با ظهور چاپ،انقلابی در جامعه انسانی به وقوع پیوست که کتاب در آن تیر عمده ای را بر جای نهد.به طور خلاصه می توان گفت که رسانه کتاب:

• نوعی تکنولوژی قبل حمل است که به آسانی جابه جا می شد

• به آسانی از آن نسخه های متعدد تکثیر می شد

• دارای محتوایی متغیر و متعدد شد

• در استفاده شکل فردی پیدا کرد

• از آزادی بیشتر نسبت به گذشته در انتشار برخوردار شد

روزنامه

تقریبا پس از دویست سال که از اختراع چاپ می گذشت به تدریج امکان تشخیص روزنامه از پدیده هائی چون اعلامیه، جزوه و دفترچه های خبری که از مشخصات اواخر قرن شانزدهم و اوایل قرن هفدهم بود فراهم شد .

فیلم - سینما

نوآوری تکنولوژیکی فیلم در آخرین سال های قرن نوزدهم ظاهر شد،اما آنچه ارائه می کرد از لحاظ محتوا یا کارکرد به ندرت تازه بود،وبه زودی به ابزار جدیدی برای توزیع سرگرمی های سنتی مثل داستان گویی،نشان دادن منظره ، موسیقی، نمایش، طنز و حقه های فنی برای مصرف عموم تبدیل شد. این امر بخشی از واکنشی بود که به اختراع اوقات فراغت نشان داده می شد و همچنین پاسخ به تقاضاهایی بود که از سوی خانواده ها برای راه های ارزان و سالم گذران اوقات فراغت به وجود آمده بود .

رادیو و تلویزیون

این دو رسانه با استفاده از تکنولوژی های موجود قبل از خود مانند تلفن ، تلگراف ، عکس متحرک و ثابت و همچنین ضبط صوت به وجود آمده و توسعه یافتند. .علی رغم تفاوت آشکاری که بین این رسانه ها مشاهده می شود و اختلافی که از نظر محتوا و کاربرد بین آنها وجود دارد، این دو رسانه را می توان هم زمان بررسی کرد.

رادیو و تلوزیون بر خلاف تمام تکنولوژی های ارتباطی پیش از خود، نظام هایی بودند که در درجه ی اول برای ارسال و دریافت به عنوان مجرد طراحی شده بودند و از پیش تقریبا هیچ تعریفی از محتوای آنچه توسط آن ها منتشر می شد وجود نداشت. پخش رادیویی در آغاز صرفا یک تکنولوژی نو بود، اما بعدها به یک خدمت عمومی تبدیل شد. همین نکته در مورد تلوزیون صدق می کرد که در آغاز بیش تر بازیچه ای غریب می نمود تا پدیده ای جدی و رایج در زندگی اجتماعی. همچنین این دو رسانه، برنامه های محتوایی خود را از رسانه های موجود که مورد علاقه عمومی بودند،مانند محتوای خبری و ورزشی و جنبه های تصویری که از فیلم های سینمایی اخذ کردند(همان ص23).
رسانه های الکترونیکی نوین

رسانه های جدید الکترونیک که اصطلاحا به آنها رسانه های تله ماتیک نیز گفته می شود،ترکیبی از ارتباط راه دور و نظام اطلاع رسانی کامپیوتری می باشند. رسانه های تله ماتیک در انقلاب ارتباطات زمان ما عنصر کلیدی در نظر گرفته شده اند.به طور کلی،تله ماتیک به مجموعه ای از پیشرفت های اخیر در حوزه تکنولوژی ارتباطات گفته می شود که دارای یک صفحه بصری می باشند(مانند صفحه تلوزیون)و از جانب دیگر به یک شبکه کامپیوتری متصل اند.به عبارت دیگر،رسانه های جدیدمجموعه ای از تکنولوژی های الکترونیک هستند که دارای کاربردهای متفاوت می باشند .
عناصر متشکله در تکنولوژی رسانه های تله ماتیک

در رسانه های تله ماتیک معمولا از لوازم و عناصر تکنیکی متفاوتی استفاده می شود که عبارتند از :

1. وسایل انتقال دهنده-مانندکابل یا ماهواره

2. وسایل ضبط و ذخیره و بازیافت

3. وسایل نمایشی-استفاده از ترکیب های متفاوت،بطور انعطاف پذیر از متن ها و گرافیک ها

4. وسایل کنترل کننده-استفاده از کامپیوتر
مقایسه مشخصات اساسی رسانه های تله ماتیک و رسانه های همگانی: در مقایسه با رسانه های همگانی،رسانه های جدید تله ماتیک مشخصات زیر را دارا می باشند:

• عدم تمرکز.در رسانه های جدید عوامل عرضه وانتخاب، چون گذشته،کاملا در کنترل برقرار کننده ارتباط نیست.

• ظرفیت بالا.در رسانه های جدید،عرضه تولیدات توسط کابل یا ماهواره موانع و محدودیت را در زمینه های هزینه،فاصله و ظرفیت تقریبا به صفر می رساند.

• تعامل.در رسانه های تله ماتیک گیرنده پیام قادر به انتخاب،پاسخگوئی و مبادله پیام است و می تواند مستقیما خود را با سایر گیرنده ها متصل کند.

• انعطاف پذیری.در شکل محتوا و نحوه استفاده .
اینترنت

در توصیف اینترنت و بیان ویژگی ها و اهمیت آن از مفاهیمی ماند شبکه ی شبکه ها ، تار عنکبوت الکترونیک ، فضای مجازی ، فضای سایبرنتیک و ... نیز استفاده شده است . اما اگر نامگذاری ها متفاوت است همه در این نکته توافق دارند که اینترنت انقلابی با همان درجه از اهمیت چاپ ، تلفن و تلویزیون است ، وهیچکس نمی تواند در جهان معاصر موجودیت آن را نادیده بگیرد ( محسنی ،1380 ص72 ) .

اینترنت عکس العمل های متعددی را در دنیای رسانه ها ایجاد کرده است و به این اعتبار در گروه بزرگراه های اطلاعاتی در مقام اول قرار گرفته است و غول « انفورماتیکی شدن جامعه » تلقی شده است و منشا تغییراتی در قلمرو فرهنگ در مفهوم عام آن بوده است . اینترنت گروهی متشکل از هزاران شبکه ای است که از پروتکل واحدی استفاده می کنند و در جهت عرضه ی مجموعه ی اطلاعات به کاربران یا مشتریان خود مشارکت دارند . اینترنت را از نظر جامعه شناسی می توان یک سیستم دانست ، و یا به تعبیری دیگر مدخلی بر « جامعه الکترونیک » ، جامعه ای که از عناصر اصلی سیستم اینترنت یعنی تولید کنندگان ( سایت ها یا شبکه های مرتبط ) واسطه ها ( توزیع کننده ها ) و مصرف کنندگان ( کاربران ) تشکیل شده است .

نکته مهم این است که تعداد شهروندان این جامعه ی بدون گذرنامه ی الکترونیک نیز همواره رو به افزایش است و جمعیت آن تقریبا هر دو سال دو برابر می شود ( همان ص 72 ) .

اینترنت یک بانک اطلاعاتی نیست ، بلکه گسترده ترین و با اهمیت ترین شبکه ی کامپیوتر جهان است ، و شاید نمونه ای اولیه از بزرگراه های اطلاعاتی ربع اول قرن بیست و یکم باشد . اینترنت در حکم مخزنی از اطلاعات خوب و بد ، زشت و زیبا ، اخلاقی و غیر اخلاقی می تواند تلقی شود .

با اتصال به شبکه ی اینترنت می توان با دیگران رابطه برقرار کرد ، از اطلاعات علمی ، فنی و یا، سیاسی ، ادبی ، تاریخی و ... بهرمند شد ، به درون اوراق غیر قابل دسترس ترین کتاب ها نفوذ کرد ، فیلم یا نوار ویدیوئی مورد علاقه خود را تماشا کرد ، برای عده زیادی در زمان بسیار کوتاه نامه ارسال کرد ، از برنامه های رادیوئی و تلویزیونی مورد علاقه استفاده کرد ، فعالیت های علمی پژوهشی انجام داد ، به آموزش خود در رشته های مختلف پرداخت ، از فروشگاه های بزرگ کالاهای مورد علاقه را خرید کرد ، عملیات گوناگون بانکی انجام داد و ... و خلاصه رویای قدیمی بشر را که در بسیاری از افسانه ها متجلی شده بود ، کم و بیش تحقق بخشید ( همان ص 72 ) .

اینترنت در واقع یک چهار ضلعی است که با پنج صورت پدیدار می شود. ضلع اول این چهار ضلعی را مشتریان ( client ) یا کاربران( users ) تشکیل می دهند.

ضلع دوم متعلق به میزبانان ( host )است یعنی کسانی که امکان ارتباط را فراهم می آورند و در عین حال اطلاعات را عرضه می کنند.

ضلع سوم به راهبان ( routers ) تعلق دارد،به آنان که مثل پلیس راهنمایی، ترافیک اینترنت را کنترل می کنند و بالاخره ضلع چهارم از آن تماس ها ( connections ) است، .ضلعی که متعلق به مهندسان کامپیوتر است، کسانی که بهترین شکل های ارتباط را تضمین می کنند.( شکر خواه ،‌1379،ص29)

اما در مورد پنج چهره اینترنت باید گفت:

1- اینترنت از جنبه ی ساختاری از پایین به بالا شکل گرفته است به این معنی که در این پدیده ارتباطی،کاربران حرف اول را می زنند و نبض زندگی اینترنت با آن ها می تپد.

2- تور جهان گستر اینترنت (world wide web) یا آنچه که به آن شبکه عنکبوتی جهانی می گویند به طرزی افقی کل زمین را فرا گرفته است به دیگر سخن،اینترنت زمین را سیم کشی کرده است.

3- فرامتن ( hypertext ) جذابترین چهره اینترنت است برخی از واژه ها در اینترنت نورانی تر از سایر واژه ها هستند و یا با رنگ دیگری به نمایش در آمده اند. اگر با موس mouse) ) بر روی هر یک از این واژه ها کلیک (Clik) کنیم،به ادبیات جهانی آن واژه دست می یابیم .به عبارت بهتر مفهوم فرامتن این است . متون در این جهان به یکدیگر گره خورده اند و زمان و مکان در این گره خوردگی نابود شده است.

4- چهره چهارم اینترنت در تغییر ساختار همه مهارت های فردی و سازمانی و اجتماعی قابل رویت است. هر که به اینترنت متصل است، مفهوم تغییرات ساختاری مورد بحث را درک می کند و با این چهره امروز و فردای اینترنت آشناست.

5- تجارت الکترونیک E-commerse)) چهره ی پنجم اینترنت است.روزانه 5/3 تریلیون دلار از طریق اینترنت معامله صورت می گیرد.(همان ص31و30)
بخش سوم : سیاستگذاری کشورها نسبت به اینترنت
1- چشم انداز نظری :
سیاست های اینترنتی، استراتژی ها و خط مشی هایی محسوب می شوند که دولت ها در قبال تکنولوژی شبکه ای و جهانی کامپیوتری اتخاذ می نمایند. اینترنت را به طور کل بخشی از فنآوری ارتباطی و رسانه ای و در امتداد آن باید بشمار آورد. از دهه 1970 که مک لوهان نیز با تشخیص و تعریف مفهوم تازه ای از رسانه به پیدایش فن آوری تعیین کننده ای در عرصه اختراعات و ابداعات فنی پرداخت، تکامل این فرایند تاکنون نقاط عطف فراوانی را ایجاد کرد که شبکه اینترنت یکی از نمودهای برجسته آن محسوب می شود.

در باره تکنولوژی ارتباطی و تاثیر آن بر شکل بندی اجتماعی مباحث متنوعی مطرح شده است. این پدیده با توجه به مدت زمان کوتاهی که از پیدایش اینترنت به عنوان یک وسیله ارتباطی- اطلاعاتی می گذرد به ویژه از دو جهت قابل بررسی است؛ 1) تحلیل تاثیرات اینترنت را به عنوان رسانه ای ارتباطی بر مناسبات اجتماعی، فرهنگی، اقتصادی و سیاسی... در این خصوص نقشی که ارتباطات در تحولات یک جامعه دارد در چارچوب این نوع مطالعات قرار می گیرد. 2) واکنش جوامع و دولتها در برخورد با این پدیده که با اصطلاح و یا تعبیر سیاست گذاری دولت ها در قبال اینترنت خوانده می شود می تواند خود به مثابه موضوعی علمی و جامعه شناختی مورد بررسی قرار گیرد.

در باره سیاست گذاری اینترنتی که موضوع بررسی ما نیز هست دستیابی به این واقعیت که به لحاظ نظری استراتژی دولتها در برخورد یا استفاده از اینترنت چگونه صورت بندی شده و یا اساسا کنش های آنها چگونه شکل می گیرد مد نظر قرار خواهد گرفت. در این رابطه، برخی از کشورها با اتخاذ خط مشی هایی محتاطانه محدودیت هایی را در استفاده از این پدیده ایجاد می نمایند و یا بالعکس در برخی از کشورها نیز با ایجاد محدودیت های یادشده مخالفت می ورزند. این نکته که دولت ها در این رابطه چگونه رفتار می کنند موضوع مورد بحث این نوشتار است.

به لحاظ نظری این طرح مبتنی بر نظریه شیوه توسعه اطلاعاتی است که از سوی کسلز عنوان شده است. کسلز استدلال می کند که تکنولوژی نوین همراه با ویژگی جهانی سازی اطلاعات که از طریق اختراع اینترنت و ایجاد شبکه اطلاعاتی ایجاد شده است باعث گردید تا نظام سرمایه داری دچار نوعی تجدید ساختار شود . در پارادایم نظری کسلز ، تکنیک یا نیروهای تولیدی برخلاف قبل از نوعی استقلال نسبی نسبت به روابط تولیدی یا طبقات اجتماعی برخوردار می باشد. این پدیده باعث شده است تا جامعه صنعتی به دوره فرا صنعتی گام نهاده و در نتیجه دسترسی به اطلاعات عنصر کلیدی و تعیین کننده توسعه اجتماعی باشد. آنگونه که دانیل بل استدلال می کند گذار از دوران صنعتی به فرا صنعتی باعث شده است تا در شرایط فعلی ، نداشتن اطلاعات و ناتوانی در دسترسی به آن اصلی ترین عامل توسعه نیافتگی محسوب شود.

ویژگی عمده جامعه فرا صنعتی نو آوری فوق العاده تکنولوژیک است. مفهوم کلیدی این است که پیشرفتهای خیره کننده در پردازش ، نگهداری و انتقال اطلاعات در واقع به کاربرد تکنولوژیها ی اطلاعاتی در تمامی زوایای حیات اجتماعی انجامیده است.

دلمشغولی اصلی در اینجا کاهش حیرت آور هزینه رایانه ها و افزایش باور نکردنی قدرت و کاربرد پیوسته آنها در هر جا و همه جا است . در چارچوب گسترش شبکه اطلاعاتی رایانه ای ، سازمان ها به گونه ای فزاینده قادر می شوند بر محدودیت های پیشین که از سوی مکانهای جغرافیایی تحمیل می شد غلبه کنند. بر این اساس سازمان هایی که موفق به تجدید ساختار خود در راستای کاربرد هر چه بیشتر از تکنولوژی اطلاعاتی شده باشند می توانند فرصت های بیشتری برای رقابت کسب نمایند. در واقع مفهوم تجدید ساختار نظام سرمایه داری این است که این نظام با درک موقعیتی که تکنولوژی جدید د ر شرایط فعلی فراهم کرده توانسته است دامنه نفوذ و سلطه خود را از طریق شبکه های اینترنتی یا اطلاعاتی به تمامی نقاط جهان گسترش دهد.

به بیان دقیق تر بین المللی سازی به بنا کردن شبکه های ارتباطات رایانه ای در سراسر جهان انجامیده و از طریق آن امکان پذیر شده است. این امر به نوبه خود موجب یکپارچگی بازار و امور مالی و داد ستدهای جهانی پیوسته و آنی کمک کرده است. وقوع این امر ، همزمان بهبود اقتصادی را از طریق ایجاد فرصت هایی برای کارفرمایان فراهم نموده و به درخواست تجدید ساختار به منظور مقابله با خطرهای شکست در چارچوب اقتصاد رقابتی انجامیده است. علاوه برا ین ، بین المللی سازی و تجدید ساختار ، اهمیت جریانهای اطلاعاتی را بالا برده است. اولویت سازمانهای سرمایه داری به گونه فزاینده ای مدیریت و پیشبرد جریان اطلاعات است که از طریق آن فرصت های بازار ، تصمیم های مربوط به سرمایه گذاری ، تدارک و تأمین کار مورد نیاز، قابلیت ادغام ، تعیین قیمت توزیع و فروش و استراتژی های تولید تحکیم می یابد. بنابراین ایجاد شبکه های اطلاعاتی باعث تمرکز زدایی از بسیاری از جنبه های سازماندهی اجتماعی و اقتصادی همراه با تمرکز در تصمیم گیری و مدیریت می شود.

این بدان معناست که نظام سرمایه داری جهانی که از تکنیک فوق العاده ای بویژه در ارتباط با جریان های اطلاعاتی برخوردار است تمرکز بیشتری بر مدیریت تبادل ارتباطات و اطلاعات داشته که خود این امر حاصل نوعی تمرکز زدایی در سازماندهی محلی و منطقه ای است. از نظر تحلیلی گسترش نظام جهان اطلاعاتی را به دوایری متحدالمرکز می توان تشبیه کرد که از بیشترین حد تمرکز در مدیریت و سازماندهی اطلاعات تا کمترین میزان آن در نواحی پیرامونی امتداد می یابد. این نوع تقسیم بندی دایره ای شکل از نظر جغرافیایی تنها بدان جهت معنادار است که توزیع تکنولوژی اطلاعاتی را توجیه نماید. به همین سبب مناطقی که اهمیت تکنولوژی اطلاعاتی را در نظام جهانی سرمایه داری بیشتر درک کرده اند از توسعه بیشتری برخوردارند.

تبلور چنین سیستم اطلاعاتی گسترده و قدرتمندی دربرگیرنده پیامدهای متعددی است که یکی از مهمترین آنها را باید بر محور هژمونی و از نقطه نظر سیاست تحلیل کرد. در واقع شکل گیری نظام جدید سرمایه داری و جامعه اطلاعاتی باعث شده است که اشکال منطقه ای و محلی سلطه که تاکنون به شکل "دولت ـ ملتها" (nation states) مطرح بوده اند عمیقا دچار چالش گردند.

از نظر جامعه شناختی واکنش کشورها و مناطق مختلف جهان را باید بسته به میزان تقرب یا دوری از شهر اطلاعاتی اصلی و یا حدود بهره مندی از تکنولوژی اطلاعات تحلیل کرد. تمایز تکنیکی و علاوه بر آن تفاوتهای فرهنگی میان کشورها نیز بر نحوه برخورد با تکنولوژی اطلاعاتی و یا اینترنتی تأثیر دارد. به همین دلیل در کنار چالش عمده سیاسی ناشی از گسترش سلطه سرمایه داری جهانی که از طریق جریان های جهانی اطلاعات اعمال می شود ، دولتهای مختلف از دغدغه های فرهنگی ، اجتماعی و مآلا اقتصادی مختلفی برای سیاستگذاری در قبال اینترنت سود می برند . به عنوان مثال در حالی که در الگوی امریکایی ، استفاده از اینترنت به عنوان بزرگترین فرصت ملی تلقی می شود در الگوی اروپایی به ویژه پس از اعلام سیاست بزرگراههای اطلاعاتی و تدارک زیر ساخت های ملی و جهانی مربوط به آنها و حمایت دولت امریکا از کمپانی های بزرگ آن کشور در عرصه یک رقابت عظیم اقتصادی ، اتحادیه های اروپایی نیز برای توسعه و تقویت توانایی های خاص خود در این باره به تکاپو نشسته و به سیاستها و برنامه های جدید اطلاعاتی و ارتباطی دست یازیدند تا در برابر الگوی امریکایی رقابت نمایند.

بدنبال این امر در ژوئیه 1994 ، کمیسیون اروپایی برنامه ای عملی در مورد اروپا و جامعه اطلاعاتی منتشر کرد و ضمن آن ، راه و شیوه اروپایی نیل به چنین جامعه ای را مشخص ساخت. در میان اقدام های بعدی اتحادیه اروپا در زمینه تدارک بزرگراههای اطلاعاتی می توان به انتشار کتاب سبز درباره آزادسازی زیر ساختهای ارتباطات دور و شبکه های تلویزیون کابلی از سوی کمیسیون اروپایی در سال 1995 و برگزاری کنفرانس راجع به مباحثه در مورد جامعه اطلاعاتی که در ژوئیه همان سال در بروکسل تشکیل شد اشاره کرد. در واقع به دنبال رقابت جهانی امریکا در زمینه بزرگراه های اطلاعاتی علاوه بر اتحادیه اروپا سایر کشورها نیز به اتخاذ استراتژیهای متعددی دست زدند.

آنچه در بطن تحولات فوق الذکر قابل توجه است درک جوامع مختلف نسبت به تأثیر اطلاعات در شکل بندی جدید نظام بین الملل است که سبب گردید تا کشورهای مختلف به اقتضای شرایط خاص خود توانایی خود را در تجدید ساختار جامعه خویش بیازمایند. در واقع بدنبال پدیدار شدن الگوی جدید نظام اطلاعاتی واکنشهای متفاوتی از سوی کشورهای مختلف ایجاد شد. کشورهایی که این ضرورت را تشخیص داده اند توانستند خود به عنوان قطب هایی از نظام جهانی اطلاعات وارد عمل شوند. نویسندگان مختلفی نظیر "پیتر تیلور"(19)، "ساسکیا ساسن" (1991) و بسیاری دیگر از نظریه پردازان ژئوپولتیک کوشیدند تا شکل گیری شهرهای جدید اطلاعاتی را در خلال دهه1990 تاکنون نشان دهند. به اعتقاد این نویسندگان سیاستهای جدید اطلاعاتی این جوامع سبب شد تا برخی از مناطق فوق در شبکه جهانی اطلاعات به مثابه مناطق عمده جریان های اطلاعاتی پدیدار شوند .

به لحاظ نظری، چارچوب تحلیلی این تحقیق در ارتباط با مفهومی که "کسلز" با عنوان پارادایم توسعه اطلاعاتی مطرح می سازد ارزیابی می شود. در این پارادایم، شکلگیری مفهوم اخیر ناشی از اهمیتی است که تکنیک در حال حاظر بدست آورده است. به طور کلی کسلز استدلال می کند که در شرایط کنونی بدلیل اهمیتی که تکنیک پیدا کرده ، شیوه توسعه اطلاعاتی از شیوه تولید سرمایه داری متمایز شده است.

در شیوه تولید سرمایه داری، سود جویی، مالکیت خصوصی ابزار کار، رقابت میان دست اندرکاران، بازار پسندی به عنوان عامل تعیین کننده چیزی که ساخته شده و مورد دسترس قرار می گیرد و رشد یا انباشت سرمایه به عنوان هدف عمده موسسه اقتصادی سرمایه داری قرار گرفته است. این در حالیست که در شیوه توسعه اطلاعاتی با عمده شدن پارادایم اجتماعی-تکنیکی نوین، فرآیند اطلاعات به هسته مرکزی تبدیل شده و در نتیجه دسترسی به آن به عاملی تعیین کننده تبدیل شده است.

کسلز تاکید می کند که بدون رفع موانع موجود بر سر راه شکوفایی استعداد سازمانی و تکنولوژیک اطلاعات گرایی، تجدید ساختار نظام سرمایه داری هرگز کامل نمی شده است(کسلز،29: 1989). در واقع پارادایم اجتماعی-تکنیکی نوین به همه چیز سرایت می کند و هر کجا که وارد می شود فرصت هایی را برای تغییر فراهم می سازد که می تواند سرمایه داری را جانی دوباره ببخشد. به عبارتی دیگر، در بازار کار بهره وری فزاینده، فرآورده های نو و پیشرفته می تواند از کاربرد تکنولوژی های نوین برای فرآیندهای کار و مدیریت بدست آید. در سطحی وسیعتر، اطلاعات گرایی باعث انعطاف در تولید و عرضه سیستم هایی می شود که هزینه ها را کاهش و خالصی های سود را افزایش می دهد.

به نظر کسلز در شرایط حاضر مهمترین جنبه های جهانی سازی امور اقتصادی بدون توجه به تکنولوژی های اطلاعاتی پیشرفته قابل تصور نیست. بحث اصلی در شبکه های اطلاعاتی و پیآمد آن(جریان اطلاعات) این است که سازمانها به گونه ای فزاینده قادر می شوند بر محدودیت های پیشین که از سوی مکانهای جغرافیایی تحمیل می شد، غلبه کنند.

بین المللی سازی به بنا کردن شبکه های ارتباطات رایانه ای در سراسر جهان انجامیده و از طریق آن امکان پذیر شده است. وقوع این امر همزمان موجب بهبود اقتصادی از طریق ایجاد فرصت هایی برای کارفرمایان شده و به درخواست تجدید ساختار به منظور مقابله با خطرهای شکست در چارچوب اقتصاد رقابتی انجامیده در حالی که بازارها را به گونه ای فزاینده به روی همه نورسیدگان باز کرده است.

از لحاظ تئوریک، جریان اطلاعات که از طریق شبکه اینترنت امکان پذیر شده می تواند به عنوان ویژه گی محوری جامعه اطلاعاتی محسوب شود. در حقیقت در جامعه اطلاعاتی که به اقتضای خصوصیت بنیادین تکنولوژی کنونی به عنوان مهمترین شکل از جامعه مطرح می شود اینترنت و شبکه اطلاعاتی همچون مراکز عصبی عمل کرده و با گسترش هرچه بیشتر خود،شکل اجتماعی و سیاسی مکانهای جغرافیایی را تحت الشعاع خود قرار داده است.

بنابر این با تکیه بر این اهمیت، مراکز رهبر یا به تعبیر خود کسلز نقاط رهبر، تنها در کلان شهرهای معین یافت می شوند که ضمن توسعه در سالهای اخیر، تغییراتی را در شکلگیری طبقات اجتماعی محقق ساخته و پیامدهای مهمی برای هدایت زندگی شهری به همراه آورده اند. علاوه بر کسلز، متفکرین دیگری نظیر "ساسن"(1991)، "تیلر" و برخی دیگر ضمن تایید نظریات کسلز با تلفیق دیدگاههای ژئوپلتیک و جامعه شناسی، چشم اندازهای جدیدی را ارائه کرده اند که تمامی آنها نقش و اهمیت سیاست های اطلاعاتی را با توجه به ارتباط تنگاتنگ جریان های اطلاعاتی و موقعیت ژئوپلتیک حاصل از آن مورد تاکید قرار می دهند.
2- تاریخچه اینترنت در جهان

زمانی که واژه‌ی «دهکده جهانی» به مطبوعات راه یافت،‌بسیاری- به ویژه در جوامع سنتی و محافظه کار- آن را به سان توطئه‌ای جدید و راهبردی امپریالیستی پنداشتند. ولی این نظریه، بی پایه بیان نشده بود.

اینترنت و نسل های نوین فن آوری اطلاعاتی – مخابراتی، آفرینش این دهکده را به عهده گرفته بودند، هر چند روزنامه، تلفن، سینما، رادیو، تلویزیون، ویدئو، شبکه‌های ماهواره ای و کابلی، VCD و دیگر رسانه‌های گروهی، بسیار پیش از آن، کوچک کردن جهان و نزدیک نمودن جوامع و ملت‌های گوناگون را انجام داده بودند.

همزمان با پرتاب نخستین ماهواره‌ای فضایی توسط اتحاد جماهیر شوروی سابق در 1957، ایالات متحده آمریکا، آژانس پروژه‌های تحقیقاتی پیشرفته [Advanced Research Projects Agency ARPA] را در وزارت دفاع بنیان نهاد. این نهاد، نخستین ایده‌های ارتباط بین شبکه‌ای را ارائه نمود. در 1962، پل باران [Paul Baran] از مؤسسه‌ی دولتی RAND مأموریت یافت تا برای نیروی هوایی ایالات متحده [U.S.Air force]، پژوهش‌های همه جانبه‌ای بر چگونگی نگاهداری فرمان‌های کنترل موشک‌ها و بمب افکن‌ها در یک حمله‌ی اتمی، انجام دهد. برآمد این پژوهش‌ها به بیان لزوم آفرینش یک شبکه‌ی پژوهشی غیر متمرکز نظامی منجر شد که توان بقای آن پس از یک حمله‌ی گسترده‌ی اتمی وجود داشته باشد تا با نابودی موقعیت‌های استراتژیک ارتش ایالات متحده، ارتش بتواند قدرت مانور خود برای حمله‌ی متقابل اتمی را حفظ کند. باران در گزارش خود، شیوه‌های بسیاری را بررسی نموده بود. پیشنهاد نهایی او، «شبکه‌ی سوئیچ بسته‌ای» [Pocket switch Network]بود. در این شبکه، دیتا به بسته‌های کوچک تقسیم می‌شد که هر بسته، نشانی مکان تولید و مقصد ارسال را با خود داشت. هر یک از بسته‌ها به هر دلیلی که در هر یک از گروه‌ها از بین می‌رفت، دوباره از مبدأ فرستاده می‌شد.

نخستین ساختارهای این شبکه با نام ARPANET توسط مؤسسه‌ی ARPA در 1968، به شرکت‌ هانی ول [Honeywell minicomputer] واگذار شد. آرپانت در 1969 بین کامپیوترهای مرکزی [Host] چهار پژوهشکده شامل دانشگاه کالیفرنیا در لوس آنجلس (UCLA)، مؤسسه‌ی پژوهشی استانفورد (SRI)، دانشگاه کالیفرنیا در سانتاباربارا (UCSB) و دانشگاه یوتا (Yota) با خطوط ارتباطی [Link] 50 کیلوبایت بر ثانیه برقرار شد.

3 سال بعد، در 1972، نخستین برنامه‌ی پست الکترونیکی (e-mail) برای آرپانت پدید آورده شد. مؤسسه‌ی پژوهشی پیشرفته (ARPA) به آژانس پروژه‌های پژوهشی پیشرفته‌ی دفاعی (DARPA) تبدیل شد. آرپانت در این زمان، دارای 23 گره ارتباطی مرکزی (Host) بود.

در 1976، نخستین شبکه‌ی محلی (LAN) با پروتکل Ethernet برای ارتباط کامپیوترهای با سرعت‌بالا از ســوی دکتر رابرت مـت کالف [Robert M. Metcalf] ارائه شد. پروژه‌ی ارتباط سوئیچ بسته‌ای توسط ماهواره‌ به راه افتاد و شبکه‌ی ماهواره‌‌ای سوئیچ بسته‌ای آتلانتیک (SaTNET)برای ارتباط بین آمریکا و اروپا پدید آمد که از ماهواره‌های اینتلست بهره می‌جست که از انحصار دولت ایالات متحده خارج بود.

در 1979، شبکه‌ی گروه‌های خبری غیر متمرکز (Usenet)توسط استیوبلووین [Steve Bellovin]، تام تراسکات[Tom Truscott] و جیم الیس[Jim Ellis] دانش آموختگان دانشگاه کارولینای شمالی، بر اساس استاندارد ارتباط بین سیستم‌های Unix آفریده شد. در همین سال کمپانی IBM، شبکه‌ی BITNET را برای ذخیره و هدایت داده‌ها در سرویس‌های پست الکترونیک ارائه نمود.

در 1981 ، بنیاد‌ملی‌علوم ایالات‌متحده[NSF] (U.S. National Science Foundation] نخستین ساختارهای شبکه‌ی CSNET را برای مؤسساتی که به آرپانت دسترسی نداشتند، بنیانا نهاد و ایده‌هایی برای ارتباط بین شبکه‌ای برای ارتباط بین ARPANET و CSNET بیان نمود. سالروز تولد اینترنت کنونی را اول ژانویه‌ی 1983 می‌دانند که قراردادارتباطی اینترنت از پروتکل‌ شبکه (Network control Protocol) به شکل کنترل انتقال و پروتکل اینترنت (Transmission Control Protocol and Internet Protocol –TCP/IP) تغییر پیدا کرد. بدین ترتیب و در کمتر از یک دهه، اینترنت از انحصار نظامی امنیتی، خارج و نخست به حوزه‌های پژوهشی دانشگاهی و سپس عرصه‌های عمومی وارد شد. فراگیری جهانی این ابررسانه در دهة 1990 صورت گرفت. اکنون به یاری کامپیوترهای کیفی قابل حمل (همراه) [Laptop] و تلفن های همراه ماهواره‌ای از بلندای کوه‌های هیمالیا و معابد تبت تا دل جنگل‌های آمازون، از کناره‌های نیل و اهرام ثلاثه تا دیوار چین و از معابد اینکاها تا پرسپولیس و پاسارگاد، اینترنت سایه و سیطره‌ی خود را گسترده است. ( والاس 1380: 23 )
موج چهارم یا عصر مجازی چیست؟

موج چهارم یا عصر مجازی در حقیقت، شکل توسعه و تکامل یافته عصر اطلاعات و دانش است که در آینده‌ای نزدیک ظهور خواهد کرد و فضای سه بعدی را در اختیار بشر قرار خواهد داد. عصر کشاورزی با هدف تهیه و تامین غذا بوقوع پیوست و تقریباً سی هزار سال دوام داشت. عصر صنعت پس از آن شکل گرفت و مشکل ابزار و مواد را که نیاز آن زمان بشر بود برطرف نمود و حدوداً 500 سال دوام داشته و در بعضی از کشورها همچنان حاکمیت دارد. موج سوم مربوط به عصر اطلاعات است که با حضور رایانه معرفی شده به سرعت در حال گسترش و توسعه بوده و به پیش می‌رود و حوزه‌ فناوری اطلاعات و ارتباطات را شدیداً تحت تاثیر خود قرار داده است، اینترنت مشخص‌ترین نماد این عصر است. هدف از بوجود آمدن این عصر رفع نیاز اطلاعاتی بشر بوده است که به کمک رایانه و اینترنت همراه با بانکهای اطلاعاتی و شبکه‌های تار عنکبوتی WWW جهانی این نیاز تا حدودی مرتفع شده و در آینده تاثیر خود را با انتقال فضای یک بعدی (متن، پست الکترونیکی و اتاقهای گفتگو) به دو بعدی (فیلم، تصویر و آدمکهای شبیه‌سازی شده) که مشخصه این عصر است بیشتر نمایان خواهد نمود.

برای کشورهای در حال توسعه مانند ایران که هنوز در اواسط موج دوم یا عصر صنعت قرار دارند و موج سوم را درک نکرده و بکار نگرفته‌اند، اطلاع از تغییر جهان به سوی عصر مجازی، از جنبه‌های مختلف دارای اهمیت است. شاید مسئولین اداره این دسته از کشورها با اطلاع از پیدایش عصر مجازی به بحرانی بودن و عقب افتادگی وضعیت کشورهایشان در این زمینه پی ببرند و با حرکتی پرشتاب، حداقل توسعه فناوری اطلاعات و ارتباطات راجدی بگیرند و با وارد شدن به موج سوم، عصر مجازی را چشم‌انداز برنامه‌های ICT درازمدت خود قرار دهند. از طرف دیگر با مشخص شدن عصر مجازی به عنوان چشم‌انداز، شانس اقدامات پرشی و برنامه‌های متحورانه در کشورهای در حال توسعه بیشتر خواهد شد و تلاش برای کاهش فاصله دیجیتالی نیز افزایش می‌یابد، برای گذر از موج سوم، عصر صنعت به موج چهارم باید مسیر را خوب شناخت و برنامه‌های زیادی را یکی پس از دیگری اجرا کرد. کره جنوبی از جمله کشورهای موفق است که در این زمینه برنامه نسبتاً‌ مناسبی را دنبال می‌کند. در صورت موفقیت کشورهای در حال توسعه در تهیه برنامه‌ای که چشم‌انداز آن عصر مجازی باشد، می‌توان بخشی از عقب‌ماندگی دیجیتالی را جبران و حتی از بسیاری از کشورهایی که هنوز با این مفاهیم آشنایی ندارند، جلو هم افتاد. (جلالی/1383)
3- موج چهارم یا عصر مجازی

موج چهارم یا عصر مجازی در حقیقت، شکل توسعه و تکامل یافته عصر اطلاعات و دانش است که در آینده‌ای نزدیک ظهور خواهد کرد و فضای سه بعدی را در اختیار بشر قرار خواهد داد. عصر کشاورزی با هدف تهیه و تامین غذا بوقوع پیوست و تقریباً سی هزار سال دوام داشت. عصر صنعت پس از آن شکل گرفت و مشکل ابزار و مواد را که نیاز آن زمان بشر بود برطرف نمود و حدوداً 500 سال دوام داشته و در بعضی از کشورها همچنان حاکمیت دارد. موج سوم مربوط به عصر اطلاعات است که با حضور رایانه معرفی شده به سرعت در حال گسترش و توسعه بوده و به پیش می‌رود و حوزه‌ فناوری اطلاعات و ارتباطات را شدیداً تحت تاثیر خود قرار داده است، اینترنت مشخص‌ترین نماد این عصر است. هدف از بوجود آمدن این عصر رفع نیاز اطلاعاتی بشر بوده است که به کمک رایانه و اینترنت همراه با بانکهای اطلاعاتی و شبکه‌های تار عنکبوتی WWW جهانی این نیاز تا حدودی مرتفع شده و در آینده تاثیر خود را با انتقال فضای یک بعدی (متن، پست الکترونیکی و اتاقهای گفتگو) به دو بعدی (فیلم، تصویر و آدمکهای شبیه‌سازی شده) که مشخصه این عصر است بیشتر نمایان خواهد نمود.

برای کشورهای در حال توسعه مانند ایران که هنوز در اواسط موج دوم یا عصر صنعت قرار دارند و موج سوم را درک نکرده و بکار نگرفته‌اند، اطلاع از تغییر جهان به سوی عصر مجازی، از جنبه‌های مختلف دارای اهمیت است. شاید مسئولین اداره این دسته از کشورها با اطلاع از پیدایش عصر مجازی به بحرانی بودن و عقب افتادگی وضعیت کشورهایشان در این زمینه پی ببرند و با حرکتی پرشتاب، حداقل توسعه فناوری اطلاعات و ارتباطات راجدی بگیرند و با وارد شدن به موج سوم، عصر مجازی را چشم‌انداز برنامه‌های ICT درازمدت خود قرار دهند. از طرف دیگر با مشخص شدن عصر مجازی به عنوان چشم‌انداز، شانس اقدامات پرشی و برنامه‌های متحورانه در کشورهای در حال توسعه بیشتر خواهد شد و تلاش برای کاهش فاصله دیجیتالی نیز افزایش می‌یابد، برای گذر از موج سوم، عصر صنعت به موج چهارم باید مسیر را خوب شناخت و برنامه‌های زیادی را یکی پس از دیگری اجرا کرد. کره جنوبی از جمله کشورهای موفق است که در این زمینه برنامه نسبتاً‌ مناسبی را دنبال می‌کند. در صورت موفقیت کشورهای در حال توسعه در تهیه برنامه‌ای که چشم‌انداز آن عصر مجازی باشد، می‌توان بخشی از عقب‌ماندگی دیجیتالی را جبران و حتی از بسیاری از کشورهایی که هنوز با این مفاهیم آشنایی ندارند، جلو هم افتاد. (جلالی/1383)
4- سیاستگذاری برخی کشورها نسبت به اینترنت
امروزه فناوری اطلاعات در اغلب کشورهای توسعه یافته و در حال توسعه یکی از ابزارهای مهم توسعه و پیشرفت محسوب می‌شود و در برنامه‌های توسعه اقتصادی، اجتماعی، و فرهنگی جایگاه ویژه‌ای دارد.

در باب فناوری اطلاعات و تکنولوژیها گرچه ایالات متحده آمریکا گوی سبقت را از تمام کشورهای جهان ربوده است، ژاپن نیز در رقابت با امریکا می‌کوشد که گامهای بلندتری دراین راستا بردارد. به جز این دو کشور قدرتمند، به بررسی وضعیت سیاستهای کلان در سطح اروپا و همچنین کشور سنگاپور به لحاظ اتخاذ سیاستهای پیشگامی پرداخته می‌شود:

1ـ طرح جامع و سیاستهای کلان ایالات متحده در فناوری اطلاعات

نحوه ارائه طرح جامع ایالات متحده در زمینه فناوری اطلاعات، بیانگر نقش و جایگاه کنونی این کشور در این عرصه است. این طرح از نظر جامعیت، آینده‌نگری، تقسیم وظایف بین سازمانهای دولتی و خصوصی، ترسیم پروژه‌های مطالعاتی و دست آوردهای هریک در آینده و بسیاری ابعاد دیگر، جالب توجه و خواندنی است. عنوان رسمی این طرح زیربنای ملی اطلاعات نام دارد که اولین بار در سپتامبر 1993 تدوین شده است.

در این برنامه توجه خاصی به حضور بخش خصوصی در سرمایه‌گذاری IT شده و نقش دولت به عنوان یک هدایت‌کننده، عبارتست از ایجاد رقابت بین سرمایه‌گذاران، هدایت فعالیتها به گونه‌ای است که کاربرد صنایع IT طبق برنامه ملی باشد و بهره‌گیری بخش خصوصی از امکانات تحقیق و توسعه کشور صورت پذیرد. طرح زیربنای ملی اطلاعات متشکل از نه فصل اصلی است. در این نه فصل، جهت‌گیری سیاستگذاری به گونه‌‌ای است که سرمایه‌گذاران آمریکایی بتوانند گوی تجارت جهانی را بریابند و در مجموع، سطح زندگی و اقتصاد شهروندان آمریکایی متحول گردد. از جمله عنوانهای این نه فصل می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

1ـ اطمینان از دستیابی سرمایه‌گذاران بخش خصوصی به هدف اصلی خود

2ـ اطمینان از اینکه همه شهروندان با هزینه‌های مناسب به اطلاعات جهانی دسترسی داشته باشند.

3ـ اطمینان از امنیت و کیفیت شبکه

4ـ حمایت از حقوق مالکیت معنوی و…

در اوایل سال 1999 پروژه مذکور بازنگری شده و تحت عنوان (فناری اطلاعات برای قرن 21) به کنگره ارائه گردید. ساختار اجرائی این طرح و روش توزیع وظایف بین سازمانهای دولتی و غیر دولتی قابل تأمل است. در ابتدای طرح چنین آمده است:

«ملت آمریکا به سرمایه‌گذاری قابل توجهی در زمینه تحقیقات فناوری اطلاعات نیاز دارد تا آینده اقتصادی خود را تضمین نموده و مشکلات فرا روی دفاع، آموزش، محیط زیست، بهداشت و حمل و نقل را از میان بردارد.»

گزارش فناوری اطلاعات برای قرن 21 نهایتاً موفق می‌شود تا اعتبارات تحقیقاتی آمریکا را در زمینه فناوری اطلاعات با 28% افزایش در سال 2000، به رقم 000/000/462/1 دلار برساند. در برنامه جدید سال 2000 اولویتهای تحقیقاتی مصوب عبارتند از:

1ـ برنامه تحقیقات بلند مدت در صنایع IT به گونه‌ایکه منجر به پیشرفتهای بنیادی در زمینه نرم‌افزار و مخابرات گردد.

2ـ ایجاد زیربنای طراحی نرم‌افزارهای پیشرفته که ابداعات علمی و مهندسی را در جهت منافع ملی تسهیل نماید.

3ـ انجام تحقیقات در زمینه آثار اجتماعی و اقتصادی انقلاب اطلاعات و آموزش کارشناسان بیشتر فناوری اطلاعات برای دانشگاهها

به منظور اطمینان از دستیابی به اهداف فوق شش سازمان معتبر آمریکا که شدیداً متکی به مصنوعات و پیشرفتهای فناوری اطلاعات هستند، انتخاب شده و مأموریت هزینه بودجه تحقیقاتی جدید به آنها واگذار شده است این سازمانها عبارتند از:

1ـ وزارت دفاع

2ـ وزارت انرژی

3ـ‌ آژانس ملی هوافضا

4ـ سازمان ملی بهداشت

5ـ سازمان ملی هواشناسی

6ـ بنیاد ملی علوم

توزیع پروژه‌های طرح بین سازمانهای پیش گفته، بر اساس توانمندیها وتجارب علمی هر سازمان انجام شده تا اهداف تحقیقاتی به نحو احسن به نتیجه برسد. رهبری طرح به بنیاد ملی علوم واگذار شده و کمیته مشاوران ریاست جمهور در امور فن‌آوری اطلاعات، وظیفه بازنگری و نظارت عالیه برنامه را بعهده دارند.
جالب است بدانید که بودجه 366 میلیون دلاری چگونه بین 6 سازمان مجری طرح تقسیم شده است:

1-وزارت دفاع : 100 میلیون دلار

2-وزارت انرژی: 70 میلیون دلار

3-آژانس ملی هوا- فضا: 38 میلیون دلار

4-سازمان ملی بهداشت: 6 میلیون دلار

5-سازمان ملی هواشناسی: 6 میلیون دلار

6-بنیاد ملی علوم: 146 میلیون دلار

کل 6 سازمان فوق در مجموع باید 228 میلیون دلار برای تحقیقات بنیادی فناوری اطلاعات و 123 میلیون دلار برای طراحی نرم‌افزار‌های پیشرفته جهت تسهیل ابداعات علمی و مهندسی و 15 میلیون دلار برای تحقیق در زمینه آثار اجتماعی – اقتصادی انقلاب اطلاعاتی هزینه کنند.

برنامه‌ریزی فوق به گونه‌ای است که ضمن بهره‌گیری از ظرفیت تجربی ـ تحقیقاتی سازمانهای قید شده از فعالیتهای موازی در پیشبرد طرح، جلوگیری خواهند نمود.

طرح جامع و سیاستهای کلان فناوری اطلاعات در ژاپن

دولت ژاپن به عنوان رقیب سر سخت ایالات متحده برنامه فناوری اطلاعات خود را تحت عنوان اصلاحات در جهت ایجاد جامعه خلاق قرن 21 دنبال می‌کند. این برنامه که در سال 1994 میلادی تدوین شده است با چشم‌اندازی به وضعیت فناوری اطلاعات در ژاپن سال 2010، سیاست دولت را در این زمینه ترسیم کرده است. برنامه فوق در هفت فصل مستقل تهیه شده و در مقدمه به مشکلات ژاپن در آینده نزدیک، مانند رشد جمعیت سالمندان، تراکم جمعیت در شهرها، ساختار اقتصادی، نیازهای معنوی جامعه، تمایلات جامعه به سمت فضای آزادتر در زمینه‌های اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی می‌پردازد.

در این برنامه بخشی از پروژه در ایجاد زیربنای مطلوب اطلاعاتی ـ مخابراتی دیده شده است. زیربنایی که در بر گیرنده ساختار شبکه‌ها، پایانه‌ها، کاربردهای نرم‌افزاری، منابع انسانی در بخش فناوری اطلاعات، سیستمهای اطلاعاتی ـ مخابراتی در بخش دولتی و خصوصی، ارزشهای اجتماعی و روش زندگی مرتبط با یک جامعه اطلاعاتی باشد. الگوی برنامه ملی فناوری اطلاعات در ژاپن، دارای چهار بخش متمایز است. این بخشها عبارتند از:
- تقویت زیربنای فرستنده‌ها و گیرنده‌ها

- تقویت تجهیزات پردازش، دریافت وارسال اطلاعات

- ارتقا کاربردهای IT و پایگاههای اطلاعاتی

- ارتقاء الگوهای زندگی و اشتغال بویژه سیستم ارزشهای اقتصادی ـ اجتماعی

فصل‌های سوم و چهارم این طرح زیربناهای چهارگانه فوق را تشریح می‌کند. دراین بخش، دولت مدعی است که تا سال 2010 میلادی همه شهروندان ژاپنی به یک شبکه کامپیوتری مجهز به فیبر نوری دسترسی خواهند داشت. طرح فوق فراتر رفته و به فلسفه وجودی این شبکه، لزوم ایجاد آن، نقش آن در توسعه ژاپن 2010، فضای ارتباطی کشور در این شاهراه جدید و نیز هزینه‌های اجرائی این پروژه می‌پردازد. شایان ذکر است که این برنامه، تأکید بسیاری بر ایجاد یک شبکه ملی یا ویژگی‌های نیاز محوری، توسعه‌ای، یکپارچگی، کاربری آسان، استاندارد، انطباق پذیری با شبکه‌های بین‌المللی و قابلیت ارتقاء سریع دارد. طرح ملی «اصلاحات در جهت ایجاد جامعه خلاق قرن بیست و یکم»، در فصل پنجم و ششم به کاربردها و دستاوردهای اقتصادی در اثر اجرای طرح می‌پردازد. در این دو فصل همچنین در خلال برشمردن زمینه‌های اقتصادی ایجاد شده جدید، به عواملی مانند سرعت، نوآوری در جهان، خلاقیت، استانداردسازی و همکاری بین‌المللی در توسعه کاربردهای پیش‌بینی شده، توجه فوق‌العاده‌ای شده است.

در اجرای برنامه، دولت ژاپن نقش خود را هدایت و پشتیبانی بخش خصوصی در بکارگیری هرچه بهتر کاربردهای پیش‌بینی شده طرح می‌داند. بدین منظور دولت وظیفه خود می‌داند تا ارتباط و تعامل لازم بین صنایع و اقشار مختلف جامعه را برقرار نماید. دولت همچنین، دستیابی به اهداف فوق را در گرو ایجاد رقابت بین سرمایه‌گذاران بخش خصوصی می‌بیند، روشی که در ایالات متحده نیز با موفقیت در دست اجرا است.

در بخش هفتم و پایانی طرح ملی ژاپن، به سیاستها و روشهای اجرایی لازم جهت دستیابی به طرح پانزده ساله فوق پرداخته می‌شود. این سیاستها طیف وسیعی از تمهیدات دولتی و قانونی را در بر می‌گیرد.

طرح جامع و سیاستهای کلان فناوری اطلاعات در اروپا

جامعه اروپا یک نگاه انتقادی به وضعیت کشورهای اروپایی در زمینه فناوری اطلاعات و سهم آنها از بازار نوآوری و تجارت این صنعت، برنامه جامع خود را تحت عنوان «توسعه، رقابت، اشتغال: چالشهای فراوری قرن بیست و یکم» به اجرا درآورده است. این برنامه در سال 1994 در پارلمان اروپا به تصویب رسید. جامعه اقتصادی اروپا معتقد است که کشورهای اروپایی در فناوریهای پیشرفته فناوری اطلاعات به مراتب عقب‌تر از ایالات متحده و ژاپن هستند. در بخش صنایع IT، اروپا در زمینه‌های سخت‌افزار و نرم‌افزار ضعیف بوده و در ارائه خدمات کامپیوتری، بازار راکدی داشته است. علیرغم رشد قابل توجه صنایع اروپایی در زمینه تولید و صادرات محصولات وخدمات فناوری اطلاعات ،‌قابلیت رقابتی اروپا بسیار ضعیف شده است بطوریکه کسری‌تر از پرداخت تجاری این کشورها به یک سوم رسیده است.

نگاه اقتصادی دیگر برنامه IT در اروپا، متوجه حجم تحقیقات جامعه در زمینه این فناوری جدید است، بعنوان نمونه، بودجه تحقیقاتی اروپا 2% اعتبارات ناخالص ملی بوده است که در مقایسه با 6/2% در ایالات متحده و 8/2% در ژاپن قابل توجیه نیست. درصد منابع انسانی در بخش تحقیقات مشکل دیگری است که در گزارش جامعه اروپا مشاهده می‌گردد. بطوریکه جامعه در ازای هر 000/10 نفر نیروی کار، تنها 35 محقق دارد که در مقایسه با آمریکا و ژاپن (70 نفر) از 50% منابع تحقیقاتی کمتری برخوردار است.

از منظره تهیه‌کنندگان طرح IT، مشکل بعدی اروپا، اولویتهای تحقیقاتی تعیین شده این قاره است. برای نمونه در سال 1993، 21/63% از اختراعات ثبت شده اروپا، در زمینه صنعت حمل و نقل بوده است در صورتیکه در همین سال تنها 26% ابداعات ثبت شده در زمینه فناوری اطلاعات گزارش شده است.

طرح جامع جامعه اروپا پس از پرداختن به نقاط ضعف کشورهای جامعه در زمینه فناوری اطلاعات،‌ به تشریح این برنامه می‌پردازد.

نگرانی کمیسیون تهیه‌کننده طرح جامع فناوری اطلاعات در اروپا، به وضوح در طرح مشخص شده است که بدلیل اختصار، تنها به گوشه‌هایی از این نگرانی اشاره می‌گردد:

«مسابقه آغاز شده است و در سطح جهانی رقیب داریم. رقبای مشخص ما آمریکا و ژاپن هستند. کشورهایی که سریعتر خود را با موج جدید فناوری اطلاعات تطبیق دهند، صاحبان و مولفین استانداردهای جهانی خواهند بود، در غیر این صورت باید مقلد باشند. اولویتهای برنامه جامع اروپا عبارتند از: اشتغال ابعاد اجتماعی ـ فرهنگی و حل موانع زبانشناسی بین کشورهای اروپایی. حضور فعال بخش خصوصی در سرمایه‌گذاری و هدایت سرمایه‌گذاری توسط دولتها باید به گونه‌ای باشد که پروژه‌ها به کاربردهای موردنظر و پیش‌بینی شده منجر شوند.

اهم سرفصلهای طرح فناوری اطلاعات در جامعه اروپا عبارتست از:

- ایجاد آزادی بیشتر در محیط رقابتی مخابرات

- استاندارد سازی

- تعدیل تعرفه‌های بازرگانی و مال در سطح بین‌المللی

- ایجاد یکنواختی بین‌المللی در زمینه‌های خاص مانند حقوق مالکیت معنوی

- حمایت از حقوق مالکیت معنوی

- تهیه خدمات لازم به منظور طبقه‌بندی مورد نیاز کاربران

- مراقبت الکترونیکی، مراقبت قانونی و امنیت

- کثرت ‌گرائی و مالکیت رسانه‌ای

- رقابت

- تولید نرم‌افزارهای صوتی ـ تصویری و اثر فرهنگی و جامعه‌شناختی آن.

طرح جامع و سیاستهای کلان فناوری اطلاعات در کانادا

وزارت صنایع کانادا در آوریل 1994 طی یک مقاله جنجالی، پانزده سوال کلیدی را فراروی مدیران و سیاستگذاران قرار داده و تقاضای ارائه پاسخ به سوالات مطروحه داشت.

این مقاله «شاهراه اطلاعاتی کانادا» نام داشت و در نهایت جریانی بوجود آورد تا «شورای شاهراه اطلاعاتی کانادا» (شاک) شکل بگیرد. شورای فوق عملاً متشکل از سرمایه‌گذاران و متخصصین بخش خصوصی بود ولی وظیفه مشاورت دولت کانادا را بعهده داشت. شورای شاک به سرعت کمیته‌های تخصصی لازم را سازماندهی کرده و برنامه‌ریزی برای دستیابی به طرح جامع فناوری اطلاعات در کانادا در دستور کار آن قرار گرفت. از طرفی دولت تأکید داشت که شورا باید در برنامه‌ریزی خود توجه لازم به ابعاد اقتصادی، فرهنگی و اجتماعی شاهراه اطلاعاتی جدید را داشته باشد. به همین منظور دولت کانادا تأکید داشت تا طرح در دست تهیه سه رویکرد اساسی را دنبال کند:

- ایجاد اشتغال از طریق نوآوری و سرمایه‌گذاری

- تقویت اقتدار ملیت کانادایی و هویت فرهنگی

- اطمینان از دسترسی بین‌المللی شهروندان به اطلاعات با هزینه مناسب

شورای شاک بررسیهای لازم را بعمل آورده و طرحی تحت عنوان «شاهراه اطلاعاتی کانادا» به دولت ارائه داد. از نکات قابل توجه در مقدمه این طرح، یکی شعار اصلی تهیه‌کنندگان طرح تحت عنوان کانادا باید در تدارک و بهره‌برداری از شاهراه اطلاعاتی جهان پیشرو باشد، و دیگری اخطار به دولت کاناداست که اگر زمان را از دست بدهیم ودر توسعه زیرساختها به رقبا نرسیم، موقعیتهای طلائی در زمینه‌های مختلف صنایع IT که منجر به رشد اقتصادی و ایجاد مشاغل جدید خواهد شد توسط دیگران تصرف می‌گردد.

طرح جامع شاک از بسیاری جهات بویژه ساختار اجرائی، نظارتی و ارتباط آن با دولت، مشابه طرح جامع اطلاعاتی آمریکا است. آنچه برنامه شاک را از دیگر رقبا متمایز می‌سازد. تأکید قابل توجه کانادا بر مراقبت فرهنگی و پیشگیری از آسیب‌پذیری فرهنگی است. برنامه شاک در نهایت به پانزده سر فصل اصلی بعنوان سیاستهای شاهراه اطلاعاتی کانادا اشاره می‌کند. این سرفصلها عبارتند از:

1ـ زمانبندی و هزینه زیرساختها

2ـ ایجاد تعادل مناسب بین رقابت جویی و قانون

3ـ نظارت بر مالکیت شهروندان کانادایی و بررسی ملزومات این نظارت

4ـ استاندارد سازی

5ـ ایجاد هماهنگی بین سازمانهای دولتی در هدایت سرمایه‌گذاریها

شورای ساک تأکید بسیار بر حضور فعال سرمایه‌گذاران بخش خصوصی دارد، مگر در مواردی که جاذبه لازم وجود نداشته و دولت مجبور به دخالت مستقیم شود.

6ـ حمایت از حقوق مالکیت معنوی

7ـ تدابیر لازم جهت مراقبت از محتوای فرهنگی و فرهنگ کانادا

8ـ اعمال کنترل بر روی جابجایی اطلاعات

9ـ ارتقای کیفیت خدمات اطلاعاتی دولت با بهره‌گیری از شاهراه اطلاعاتی جدید

10ـ حمایت از طبقه‌بندی اطلاعات دولتی با بهره‌گیری از شاهراه اطلاعاتی جدید

11ـ ایجاد اطمینان از اینکه صنایع IT از موقعیتهای تحقیقاتی و توسعه تکنولوژی بهره‌برداری لازم را می‌‌نمایند.

12ـ ارتقای رشد و رقابت جویی در همه عرصه‌‌های تجاری کانادا

13ـ اطمینان از دسترسی جهانی به خدمات با هزینه مناسب

14ـ تشویق مصرف‌کنندگان به آگاهی قبل از انتخاب

15ـ شناسایی موقعیتهایی که موجب رشد عملکرد دولت شود.

طرح شاهراه اطلاعاتی کانادا از بسیاری جهات شبیه به برنامه‌های ملی ایالات متحده است. از نگاه صاحبنظران،‌ این پیروی بیانگر بلند پروازی دولت کانادا جهت نیل به پیشگامی جهانی است.

وضعیت فناوری اطلاعات در کشور سنگاپور

از زمان استقلال کامل سنگاپور در سال 1965 زمان زیادی نمی‌گذرد، اما در این زمان کوتاه، این کشور توانسته است گامهای بلندی برای رشد و توسعه بردارد بطوریکه امروزه خود را در ردیف کشورهای توسعه یافته قرار داده است. به نظر می‌رسد سنگاپور الگوی خوبی برای طی اکران پله‌های ترقی فراروی کشورها قرار می‌دهد به همین لحاظ کمی مفصل‌تر به شرح وضعیت فناوری اطلاعات سنگاپور می‌پردازیم. موقعیت راهبردی سنگاپور و دارا بودن زیر ساختهای مناسب، این کشور را تبدیل به یک فرودگاه و بندر بین‌المللی و همچنین مرکز تبادل اطلاعات کرده است و این مهم حاصل برنامه‌ریزی دقیق و کار سخت بوده است. فناوری اطلاعات نزد دولتمردان سنگاپور از اهمیت و اعتبار بسیار بالایی برخوردار است، به گونه‌ای که محور توسعه این کشور قرار گرفته است.

برنامه خدمات کامپیوتری شهری CSCP با صرف هزینه سالانه 2 میلیارد دلار کار کامپیوتری کردن بخش دولتی را به پایان برده و آن را به شبکه سراسری کشور متصل کرده است. سنگاپور در امر مخابرات جزو پیشروان جهان است و بخاطر ساختار قابل اعتماد و متنوع خود به خوبی شناخته شده است و از امکانات زیر برخوردار است:

- شبکه کاملاً رقومی

- اولین شبکه صد در صد ISDN (شبکه دیجیتال همزمان یکپارچه) قابل دسترسی جهان

- اتصال کابل فیبر نوری به منازل تا سال 2005

- دسترسی عمومی به اینترنت

- یکی از کم هزینه‌ترین شبکه‌های مخابرات جهان برای مصرف‌کنندگان

در حال حاضر متولی اصلی فناوری اطلاعات در سنگاپور هیات ملی کامپیوتر (NCB) است که البته ارتباط بسیار تنگاتنگی با هیات ارتباطات (مخابرات) سنگاپور (TAS) ‌ دارد. به علت همگرایی و نزدیکی بسیار زیاد امور تجاری، مخابراتی و فناوری اطلاعات، دولتمردان سنگاپور به منظور تقویت، توسعه و قانون‌مندی این سه عنصر با ادغام آنها در پایان سال 1999، هیات جدیدی تحت نظارت وزارت فناوری اطلاعات و ارتباطات سنگاپور بوجود آورند. هیات جدید مسئول رشد و توسعه فناوری اطلاعات و صنایع مخابراتی در سنگاپور گردید. وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات بر توسعه و رشد مبادله اطلاعات و پست و هچنین تثبیت جایگاه سنگاپور به عنوان مرکز بزرگ ارتباطات هوایی، دریایی و زمینی نظارت می‌کمند. سیاستهای این وزارتخانه توسعه سازمانهای مستقل و 5 هیات وابسته به دولت است، که عبارتند از: هواپیمایی کشور سنگاپور، اداره حمل و نقل زمینی، اداره بنادر سنگاپور، هیأت ملی کامپیوتر و اداره مخابرات سنگاپور.

هیات ملی کامپیوتر (NCB) یکی از ارکان توسعه اقتصادی ـ اجتماعی سنگاپور است و مسئولیت راهبرد و توسعه فناوری اطلاعات را دراین کشور به همراه دارد. این هیات در سال 1981 به منظور استیلای سنگاپور بر عصر اطلاعات با بهره‌برداری گسترده از فناوری اطلاعات و همچنین کسب توان رقابت اقتصادی و ارتقای سطح زندگی تشکیل شد. در حقیقت هدف اصلی هیات ملی کامپیوتر پیشبرد کشور به جایی است که یکه تاز میدان رقابت در عصر اطلاعات باشد.

وظایف NCB عبارتند از:

- توسعه زیرساختار اطلاعات ملی و اجرای کاربردهای پروژه 2000 فناوری اطلاعات

- کمک به خدمات شهری سنگاپور در بهره‌برداری از فناوری اطلاعات

- تشویق سرمایه‌گذاریهای محلی در بهره‌برداری از فناوری اطلاعات

- تبدیل سنگاپور به پایگاهی برای فعالیت شرکت‌های فناویر اطلاعات

- کمک به شرکت‌های فناوری اطلاعات در محلی و جهانی کردن فعالیتهای خود

- هماهنگ کردن طرح‌های ملی در جهت آموزش نیروی انسانی فناوری اطلاعات

- تقویت درک عمومی مردم سنگاپور از فناوری اطلاعات

- هدایت و شتاب دادن به تحقیق و توسعه در زمینه‌های پیشرفته فناوری اطلاعات

NCB در راستای جذب و تشویق سرمایه‌‌‌گذاران و کمک به شرکتهای محلی در جهت استفاده بهینه از امکانات بازار بین‌المللی فناوری اطلاعات برنامه‌هایی دارد که عبارتند از:

- توسعه نوآوریها و فعالیتها

- برنامه ارتقای توان صنعت داخلی

- فعالیت در زمینه فناوریهای جدید

- برنامه کامپیوتری کردن شرکت‌های محلی

- برنامه بهبود کیفیت نرم‌افزار

- برنامه بهره‌برداری از منابع حساس فناوری اطلاعات

- نیروی کار

هیات ملی کامپیوتر در سالهای آینده بیشترین توجه خود را به موارد زیر معطوف می‌کند:

الف) بهره‌برداری از فناوری اطلاعات در دولت

ب) تجهیز پروژه نمادین 2000 فناوری اطلاعات

NCB در جهت زمینه‌سازی کاربردهای راهبردی در بخش‌های بزرگی مانند: آموزش، بهداشت، توریسم و تولید با فناوری اطلاعات و کاربران در ارتباط خواهد بود. این کاربردها نحوه تجارت و فعالیت را تغییر اساسی داده و باعث افزایش بهره‌وری خواهد شد.

پ) ارتقای فرهنگ فناوری اطلاعات

برای موفقیت در پروژه 2000 فناوری اطلاعات باید آنرا به بطن جامعه کشاند تا افرادی عامی را نیز در بر گیرد.

ت) پرورش صنعت جدید فناوری اطلاعات

NCB صنعت بزرگ فناوری اطلاعات را تغییر خواهد داد. صنعتی که امروزه طیف وسیعی از چند رسانه‌‌ای‌ها، ارائه‌دهندگان سخت‌افزار، نرم‌افزار و امور شبکه‌ای را در بر می‌گیرد.

ث) نظارت بر توسعه نیروی انسانی

نظر به اینکه فناوری اطلاعات به سرعت در حال پیشرفت و تغییر است. متخصصان این فناوری باید همواره دانش خود را به روز نگه دارند تا از غافله علوم و فنون عقب نمانند.

ج) ایجاد زیر ساخت اطلاعاتی

NCB در پی آخرین پیشرفتها در زمینه فناوریهای زیرساختی در جهان خواهد بود و با موسسات تراز اول پخش و مخابرات سنگاپور کار خواهد کرد.

سنگاپور برای گسترش و کاربرد فناوری اطلاعات در کشور، دو طرح عظیم فناوری اطلاعات 2000 و طرح (سنگاپور یک) را در حال اجرا دارد. این طرح‌ها در راستای برنامه‌های پنج ساله این کشور در زمینه فناوری اطلاعات است.

فناوری اطلاعات 2000

طرح عظیم فناوری اطلاعات به رهبری NCB، پس از مطالعات بسیار و با مشارکت 200 مدیر ارشد از 11 بخش اقتصادی سنگاپور تعریف شد. این طرح یک برنامه مهمی است که از سال 1992 آغاز شده است و مسئولیت هدایت روند توسعه سنگاپور و ورود به قرن 21 را داراست. این طرح قصد دارد سنگاپور را به یک جزیره هوشمند تبدیل کند، به شکلی که فناوری اطلاعات در تمام جنبه‌های اجتماعی، کاری، تفریحی و حتی در منزل داشته باشد.

اهداف فناوری اطلاعات 2000 عبارتند از:

- توسعه سنگاپور به یک شبکه جهانی

- کمک به رشد اقتصادی

- افزایش توان بالقوه افراد

- ایجاد ارتباط‌های محلی و جهانی

- ارتقای سطح زندگی

مردم سنگاپور می‌توانند برای ارتقای سطح زندگی و تسهیل امور و همچنین تنوع اختیارات شخصی، اجتماعی و تفریحی خود، از منابع وسیع اطلاعات الکترونیکی استفاده کنند. بدین طریق انواع مختلف رسانه‌ها از قبیل متن، صوت، تصویر، ویدئو، سند و از طریق زیرساختار مخابراتی پر ظرفیت و سرعت بالای ملی بوسیله کابلهای فیبر نوری که به تمامی منازل و دفاتر متصل است قابل انتقال و اشتراک هستند.

سنگاپور یک

سنگاپور یک اولین شبکه باند عریض ملی جهان است که سطح جدیدی از خدمات و کاربردهای چند رسانه‌ تعاملی را برای عموم ارائه می‌دهد. سرعت و ظرفیت بالای آن هر کاربری را قادر می‌سازد تا در خانه، مدرسه و محل کار از تجربیات نو و امکانات محاوره‌ای هیجان‌انگیزی برخوردار شود. این امکانات به شکل بسیار سریعتر و قابل اعتماد‌تری بوسیله سنگاپور یک و از طریق اینترنت و دیگر رسانه‌ها در دسترس دیگر کاربران قرار خواهد گرفت. کاربران با بهره‌گیری از خدمات سنگاپور یک به سرگرمی‌ها، اخبار مورد تقاضا، آموزش از راه دور، خرید روی خط و خدمات تجارت الکترونیکی، ویدئو کنفرانس، خدمات دولتی و همچنین اینترنت سریع دسترسی خواهند داشت.

سنگاپور یک دارای دو سطح جدید ولی یکپارچه است:

الف) زیرساختارها

هسته مرکزی آن یک شبکه فیبر نوری تسریع بر پایه فناوری ATM است. مسئولیت ساخت و بکارگیری شبکه بر عهده کنسرسیوم 1.net است. هسته اصلی شبکه، شبکه‌های پیشرفته محلی را که دارای فناوری HFC هستند به همدیگر و به کامپیوترهای شخصی و کیوسکهای عمومی اتصال خواهد داد.

ب) کاربردها و خدمات

از زیر ساختها برای ارائه خدمات و کاربردها استفاده خواهد شد. قابلیتهای باند عریض شبکه، استفاده از توان چند رسانه‌ای (تصویر، صوت، گرافیک سه بعدی) را ممکن می‌سازد.

کاربردها و خدمات (سنگاپور یک) عبارتند از:

1ـ انواع بازیها

2ـ پیش پرده فیلمها و تهیه بلیط، موسیقی، تورهای مجازی، اطلاعات مسافرت،‌ راهنمای خیابانها

3ـ اطلاعات (اخبار مورد تقاضا)، خدمات مالی، راهنمایی، مجله‌ها، سیستمهای اطلاعات جغرافیایی، خدمات کتابخانه‌ای

4ـ تجارت الکترونیکی و خرید روی خط با حفظ اسرار پرداختها و معاملات

5ـ تعلیم و تربیت شامل: آموزش از راه دور و دانشکده مجازی

6ـ خدمات بهداشتی شامل: اطلاعات بهداشتی، بیمارستان مجازی، پرونده الکترونیک بیماران

7ـ خدمات دولتی شامل: اطلاعات، معاملات، ویدئو کنفرانس

ج ) تعهدات دولت در قبال طرح سنگاپور یک عبارتند از:

1ـ برنامه‌های تشویقی مالی و مالیاتی برای شرکای تجاری (سنگاپور یک)

2ـ پشتیبانی فنی از شرکا

3ـ افزایش شمار کاربران و تقاضا از طریق تعلیم و تربیت و آموزش همگانی و عمومی

4ـ ارائه محیطی پویا و شفاف و تعهد طولانی مدت دولت برای پایداری شرایط مالیاتی

5ـ تعهد از بالا به پایین دولت در تمام سطوح و مشارکت و همکاری میان آژانسهای دولتی

(علی احمدی/ 1382 / ص166 تا 179)

آری همانطور که دروگ (1997) اشاره می‌کند، گرچه از عمر به کارگیری سیستم‌ها و فناوری اطلاعات در سنگاپور چندان نمی‌گذرد، این کشور با اتکا به یک برنامة جامع به سرعت به شبه جزیره‌ای هوشمند تبدیل می‌شود و از این رهگذر سطح بالایی از کارایی، اثربخشی و کسب مزیت رقابتی را تجربه می‌کند. (رهنورد/1381/ص 2)

سیاست‌های استراتژیک و برنامه‌های عملیاتی فناوری اطلاعات عنوان مکتوبی است که توسط دبیرخانه شورای عالی انفورماتیک کشور منتشر شده و قرار است به شورای فرابخشی توسعه علوم و فناوری عرضه و پس از تصویب آن شورا به ستاد اجرایی ارسال شود. این مکتوب در چهارچوب دو رهنمود توسط انجمن انفورماتیک ایران تدوین شده است که این دو رهنمود عبارتند از:

استفاده همگانی از فناوری اطلاعات به منظور افزایش حفظ منابع ملی و عرضه مواریث فرهنگی، ملی و اسلامی از طریق افزایش تسهیلات، بهبود خدمات، فراهم کردن امکانات، آموزش عمومی، استانداردها، مقررات، توسعه شبکه‌های اطلاعاتی و فرهنگ تبادل اطلاعات تسهیل می‌گردد.

فناوری اطلاعات در سازمان‌های دولتی و غیر دولتی به‌منظور استقرار نظام ملی اطلاع‌رسانی و ایجاد و افزایش ظرفیت‌های علمی و توسعه اقتصادی و اجتماعی کشور از طریق پایه‌گذاری تحقیقات بنیادی و کاربردی در این زمینه و تقویت صنعت نرم‌افزار و سخت‌افزار برای حضور موثر و همه‌جانبه در صحنه‌های جهانی ضروری است.
5- سیاستگذاریهای ایران نسبت به اینترنت

در بررسی پیشینیه وجود برنامه‌های مستقلی برای بخش انفورماتیک در برنامه‌های عمرانی کشور، باید به اولین برنامه انفورماتیک در برنامه پنجم عمرانی کشور با اعتباری حدود 471 میلیون ریال که در سال 1351 توسط سازمان برنامه و بودجه تدوین و به مورد اجرا گذاشته شد، اشاره کرد. بدین ترتیب نخستین برنامه انفورماتیک به 10 سال پس از آغاز به‌کار‌گیری کامپیوتر در ایران باز می‌گردد. از دوران پیش از انقلاب، علاوه براین برنامه، برنامه دیگری نیز برای بخش انفورماتیک در قالب برنامه ششم عمرانی کشور برای سال‌های 1361-1357 پیش‌بینی شده بود که با وقوع انقلاب اسلامی فرصت اجرانیافت.

در سال‌های پس از انقلاب در برنامه اول توسعه اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی جمهوری اسلامی ایران انفورماتیک جایگاه معینی نداشت و در لایحه برنامه دوم نیز برای انفورماتیک، اهداف، سیاست‌ها و برنامه‌های اجرایی مختصری تدوین و لحاظ گردید.

خوشبختانه در تنظیم برنامه سوم توسعه اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی کشور که سال‌های 1379 الی 1383 را در بر خواهد گرفت، بخش مستقل و جداگانه‌ای برای سیاست‌های انفورماتیکی کشور در نظر گرفته شده است.

مطاله اجمالی پیشینه فعالیت‌های انفورماتیکی کشور طی 37 سال گذشته، وضعیت فعلی را دارای دشواری‌های مزمن به‌عنوان میراثی از گذشته از یک سو و نقاط روشن و امیدوار‌کننده از سوی دیگر نشان می‌دهد که بی‌مناسبت نیست تا نگاهی گذرا بر آن‌ها بیافکنیم.

الف-قوت‌ها و فرصت‌ها:

در جامعه جوان ایران بخش انفورماتیک از سرمایه‌های انسانی توانمندی بهره می‌گیرد که هم‌اکنون تعداد قابل توجهی از آنان در داخل و خارج کشور با کیفیت بسیار بالا، مشغول فعالیت هستند. بهره‌گیری هوشیارانه و هدفمند از این توانمندی‌ها می‌تواند آینده روشنی را برای این بخش نوید دهد. ارتقای کیفیت علمی دانشجویان ورودی رشته کامپیوتر، توفیق چشم‌گیر جوانان ایران در المپیادهای کامپیوتر، سطح رو به گسترش کیفیت فعالیت‌های کامپیوتری در حوزه‌های ارتباطات بین شبکه‌ای، شکل‌گیری شرکت‌های کوچک و توانمند در حزه‌های جدید فناوری اطلاعات، ملاحظاتی است که نباید نادیده گرفته شود.

ب-ضعف‌ها و تهدیدات:

از سوی دیگر به دشواری‌هایی باید اشاره نمود که برخی کهنه و بعضی تازه‌اند. توان جذب ناچیز فناوری اطلاعات در ساختارهای سازمانی، معضلی جدی است که باید بر آن چاره‌ای اندیشیده شود و فن ابزارها، سازمان ابزارها و زنده ابزارها برای ارتقای این توان باید رشد کمی و کیفی یابند. در این‌جا به نکته مهمی که باید اشاره شود این است که باید عدم استقلال بخش فعالیت‌های انفورماتیکی کشور نباید چندان مهم و کلیدی انگاشته شود. واقعیت این است که با ابعاد اقتصادی و انسانی موجود، هنوز استعداد بخشی شدن برای این فعالیت‌ها وجود ندارد و هر تلاشی برای بخشیدن هویت غیر واقعی به آن می‌تواند موجب دشواری‌های جدیدی شود. ضمن اینکه تمرکز بر ارزش‌های روزافزون هویت فرابخشی و میان بخشی این فعالیت‌ها می‌تواند شرایط مناسب‌تری برای تحقق هویت بخشی آن در آینده فراهم آورد. همچنین با تأکید بر قابلیت‌های این فناوری در کارآفرینی می‌توان با توجه به معضلات کنونی کشور، حصول این هویت بخشی را تسهیل نمود.

از دیگر معضلات اساسی فناوری اطلاعات درایران می‌توان از ماهیت کاملاً دولتی آن، غلبه فعالیت‌های غیر‌قانونی بر فعالیت‌های قانونی، مهاجرت‌ روزافزون نیروی انسانی متخصص به خارج از کشور، نامناسب بودن جایگاه مراکز کامپیوتری در سازمان‌ها و مؤسسات و بالاخره شکل‌گیری نظام آموزشی دانشگاهی بر‌اساس الگوهای آئین نامه‌ای طرح درس‌ها- که کیفیت آموزش رابه حداقل کاهش داده‌است- نام برد. در این میان نکته قابل تأمل این است که عموماً در برنامه‌های انفورماتیک قبلی نیز مشکلات و دشواری‌ها به طور نسبتاً دقیق ذکر گردیده‌اند ولی متأسفانه عمل مجریان در جهت عکس راه‌کارهای پیشنهادی بوده و عملاً به هرج و مرج‌ها و دشواری‌ها دامن زده است.

به‌عنوان نیاز اساسی در برنامه سوم توسعه اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی کشور لازم است به برپایی شالوده اطلاعاتی روزآمد و توزیع‌شده برای فعالیت‌های بخش انفورماتیک اقدام گردد و با تدوین شاخص‌های انفورماتیکی، ارزیابی کمی و عینی فعالیت‌های مذکور عملی شود. این اقدام فعالیتی است که تأخیر در آن به معنی عدم امکان کنترل فعالیت‌های بخشی و استمرار شرایط موجود خواهد بود.

بدین ترتیب سیاست‌های استراتژیک فناوری اطلاعات در برنامه سوم توسعه اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی کشور عبارتند از:

1- تعیین جایگاه مناسب و تشکیل نهاد متولی هدایت فناوری اطلاعات در کشور

-بازنگری و اصلاح ساختار نهاد متولی هدایت فعالیت‌های مربوط به فناوری اطلاعات در کشور با رعایت حذف و ادغام تشکیلات موازی و افزایش بهره‌وری از طریق ایجاد هماهنگی

- حمایت جدی از روش اجرای سه عاملی – کارفرما، ناظر و پیمانکار – برای انجام پروژه‌های کلان انفورماتیکی و برنامه‌ریزی و نظارت مبتنی بر شاخص‌های فناوری اطلاعات در ابعاد ملی، بخشی و سازمانی

- حضور مؤثر و فعال در مجامع بین‌المللی برای آشنایی با دستاوردهای فناوری اطلاعات، انعکاس نظرات کشور و حفظ منافع ملی

2- جهت‌گیری به سمت عدم تمرکز و غیر دولتی شدن فعالیت‌های اجرایی فناوری اطلاعات

- کاهش غلبه تصدی بخش دولتی بر فعالیت‌های اجرایی انفورماتیک کشور

- فراهم‌سازی زمینه‌های برپایی نظام فنی – اجرایی انفورماتیک کشور

- حمایت مؤثر از انجمن‌های ملی و صنفی مرتبط با فناوری اطلاعات و استفاده ازتوان تخصصی و ظرفیت‌های بالقوه و امکانات آنها

3-حمایت از گسترش خدمات اطلاعاتی و تسهیل دسترسی عموم به اطلاعات مجاز

- تأمین خدمات اطلاعاتی مورد نیاز سطوح مختلف مدیریت بویژه مدیریت کلان کشور، به منظور پشتیبانی ازسیاست‌گذاری‌ها، برنامه‌ریزی‌ها و تصمیم‌گیری‌های ذیربط

- تسهیل فرآیند و حمایت از ایجاد وگسترش فعالیت‌های تولید نرم‌افزار، اطلاعات جدید یا ارائه خدمات اطلاعاتی و کاربردی مبتنی بر ارزش افزوده

- فراهم سازی زمینه‌های شکل‌گیری جریان مطلوب اطلاعات و تأمین حقوق اطلاعاتی برای آحاد جامعه

4- پیگیری تحقق عاجل بستر کارآمد، امن و ارزان انتقال داده‌ها در سطح کشور با اتصال به شبکه‌های جهانی

- برپایی بستر اطلاعاتی چند رسانه‌ای برای فراهم کردن زمینه تولید، تبادل و انتقال انواع اطلاعات متنی، گرافیکی، صوتی و تصویری، در محدوده فعالیت‌های بخشی، منطقه‌ای و ملی

- ترویج فناوری ارتباطات بین شبکه‌ای به منظور شکل‌گیری شبکه‌های اطلاع رسانی و دسترسی به اطلاعات در سطوح درون سازمانی، برون سازمانی و فراسازمانی و فراهم شدن زمینه حداکثر استفاده مشترک از منابع اطلاعاتی، فنی و انسانی

- تدوین مقررات واعمال برنامه‌های حمایتی، هدایتی و تشویقی و فراهم کردن بسترهای لازم برای حضور در شبکه‌های جهانی به منظور ترسیم چهره واقعی کشور و انقلاب و نیز معرفی، خرید و فروش کالا و خدمات مختلف قابل عرضه و تهیه

5- توجه مستمر به حفظ و ارتقای کیفی منابع انسانی موجود و کارآفرینی

- فراهم کردن زمینه جذب، حفظ و ارتقای کیفی منابع انسانی از طریق گسترش کمی آموزش‌ها از جمله در حوزه‌های سواد‌آموزی و بازآموزی در سطوح پیش‌دانشگاهی ودانشگاهی برای مدیران، کارشناسان، کاربران و عموم

- تدوین سیاست‌های آموزشی پویا در جهت ارتقای کیفی آموزش‌ها به منظور تناسب سطح اشتغال و آموزش و کاهش هزینه‌های پروژه فناوری اطلاعات از طریق تعدیل هزینه منابع انسانی به کمک رشد کمی سطوح کاردانی

- فرهنگ سازی وفراهم کردن شرایط گسترش حوزه‌های بکارگیری کامپیوتر بویژه ارائه خدمات کار از راه دور در سطوح ملی و جهانی با هدف ایجاد اشتغال و کارآفرینی و درج پیش نیاز سواد کامپیوتری در شرایط تصدی مشاغل

6-تسریع در فراهم کردن زمینه بهره‌گیری مطلوب و مؤثر از فناوری اطلاعات و بهبود ارائه خدمات به مردم

- تلاش به منظور بازنگری و ارتقای روش‌های انجام کار و گذر از مرحله خودکار سازی روش‌های موجود و قدیمی انجام کار، به مرحله انجام کار مبتنی بر استفاده حداکثر از قابلیت‌ها و انعطاف‌پذیری فناوری اطلاعات

- اولویت بخشی به خودکارسازی عملیات مرتبط با وظایف و مأموریت‌های اصلی دستگاه‌های اجرایی از طریق سیستم‌های کاربردی یکپارچه، توزیعی و مبتنی بر مدیریت گردش کار و سوق دادن دستگاه‌ها به سمت فراهم کردن زمینه عدم نیاز به مراجعه حضوری ارباب رجوع و همچنین ارائه خدمات خودکار به مشتریان

- تأکید بر شکل‌گیری و گسترش تبادل الکترونیکی داده‌ها و تجارت الکترونیکی و فراهم کردن زمینه‌های لازم برای کاهش تدریجی استفاده از کاغذ تا حد ممکن و پذیرش و استنادپذیری اسناد و محیط‌های ثبت و نگهداری الکترونیکی اطلاعات در مراجع ذیربط و انجام کار از راه دور

- پیگیری و تعیین تکلیف، تکمیل و راه‌اندازی و حصول به نتیجه پروژه‌های انفورماتیکی ناتمام از قبیل: یکپارچه سازی و خودکارسازی نظام بانکی، پایگاه اطلاعات جمعیتی کشور ، نظام جامع مالیاتی ، سامانه ملی اطلاعات جغرافیایی( GIS ) ، سامانه ثبت زمین( کاداستر )

7- فراهم کردن زمینه ارتقای کیفیت خدمات و محصولات فناوری اطلاعات

- جهت‌گیری به سوی حداکثر بهره‌برداری ازاستانداردهای سازگار و معتبر جهانی در زمینه فناوری اطلاعات و تشکیلات سازمانی مناسب، بومی کردن آنها و تدوین حداقل استانداردهای پایه‌ای داخلی لازم، به ویژه برای فارسی‌سازی محیط‌های مختلف شامل خدمات و کاربردهای مبتنی بر فناوری اینترنت و ترویج به‌کارگیری و رعایت این استانداردها

- استفاده از متدولوژی‌های شناخته شده و مناسب و ترویج و به‌کار‌گیری رویه‌های مهندسی مرتبط با فناوری اطلاعات در وجوه مختلف مدیریت تولید، فرآیند تولید، مشخصات محصول، فرآیند پشتیبانی و آموزش در پروژه‌های فناوری اطلاعات با هدف ایجاد پیشنیازهای لازم جهت شکل‌گیری صنعت انفورماتیک کشور

- جهت‌گیری به سمت ایجاد شرایط بازار رقابتی در زمینه فناوری اطلاعات و یکسان‌سازی شیوه برخورد و نگرش کارفرمایان دولتی در واگذاری کار به شرکت‌های بخش خصوصی

8- تدوین برنامه‌های حمایتی از افزایش عرضه، تولید و صادرات و کاهش قیمت محصولات فناوری اطلاعات

- برنامه‌ریزی برای دست‌یابی به صادرات محصولات و خدمات نرم‌افزاری از طریق فراهم‌سازی پیش نیازهای اولیه و مشارکت فعال نهادهای دولتی ذیربط در امر بسترسازی و حمایت‌های مشخص از تولیدکنندگان نرم‌افزار و تشکل‌های صنفی و حرفه‌ای فعال در زمینه صدور نرم‌افزار

- حمایت از تولید محصولات سخت‌افزاری دارای چرخه تغییرات فناوری بلند‌مدت‌تر، از طریق اعمال سیاست‌های مدون و یکپارچه متناسب با نیاز، ظرفیت تولید و قیمت تمام‌شده اقتصادی

- رفع موانع غیر تعرفه‌ای و تبدیل آن‌ها به عوامل تعرفه‌ای و اعمال ضرائب کاهشی و یا افزایشی ممناسب در حقوق و عوارض گمرکی مربوط به محصولات فناوری اطلاعات برحسب مورد و متناسب با نیاز کشور به منظور از بین بردن زمینه و غیر اقتصادی کردن واردات غیرمجاز، جلوگیری موثر از فعالیت‌های غیرقانونی و فراهم کردن زمینه کاهش قیمت و سازمان‌دهی بازار

9-حمایت از تحقیقات در زمینه فناوری اطلاعات و فراهم ساختن امکان دستیابی به آخرین دستاوردهای علمی و فنی

- فراهم نمودن زمینه، ایجاد تسهیلات و پشتیبانی از نوآوری تحقیقات بنیادی و کاربردی مرتبط با فناوری اطلاعات با تأکید بر اولویت‌ها و نیازهای کشور در جهت بهره‌گیری بیشینه از امکانات موجود

- ترویج فرهنگ مبادله دوسویه اطلاعات به‌ویژه از طریق شبکه جهانی اینترنت برای مقاصد آموزشی، تحقیقاتی، صنعتی، خدماتی و بازرگانی با رعایت ملاحظات فرهنگی-اجتماعی لازم

(علی احمدی/1382/ صفحه 181 تا 187 )

در مطالعه‌ای دیگر رویدادی چون پویایی رقابتی جهانی شدن و تغییرات سریع فناوری در عصر اطلاعات را باعث به‌وجود آمدن چالش‌هایی برای دولت‌ها و سازمان‌ها شمرده است که کشور ما نیز از آن مستثنی نیست. مهمترین این چالش‌ها عبارتند از:

• ارتقای آگاهی‌های سیستم‌های اطلاعاتی در تمام سطوح سازمانی و ملی؛

• اقدام برای استفاده از فرصت‌های IS/IT و استفاده استراتژیک از آن‌ها؛

• نهادینه ساختن فرآیندهای مدیریت و برنامه‌ریزی استراتژیک IS/IT ؛

• چگونگی تأثیر فناوری اطلاعاتی بر ساختار صنعت یا توازن سیاسی بین ملت‌ها؛

• عوامل بازدارنده استفاده از IS/IT به‌عنوان ابزار رقابتی توسط سازمان‌ها و کشورها؛

• ارزیابی ارزش استراتژیک سیستم‌ها و فناوری‌های اطلاعاتی؛
نقش سیستم‌ها و فناوری اطلاعاتی در کسب مزیت رقابتی

بدون تردید فقدان برنامه‌ریزی استراتژیک IS/IT در ایران، توانایی سازمان‌های بخش دولتی و خصوصی برای بهره‌برداری از مزایای فناوریها و سیستم‌های اطلاعاتی را به طور جدی کاهش می‌دهد. در ایران برای استفاده از فناوری‌ها و سیستم‌های اطلاعاتی تلاش‌هایی صورت گرفته است، که در مقایسه با دیگر کشورها، از کمیت و کیفیت کافی برخوردار نیست. همگام نبودن با روند توسعه جهانی یکی از عوامل بازدارندة توسعه سیستم‌ها و فناوری‌های اطلاعاتی در ایران محسوب می‌شود. کم توجهی و گاه عدم آگاهی از تحولات اقتصادی مبنی بر فناوری‌های اطلاعاتی سبب شده است که نه تنها سیاست‌های اصولی لازم در این زمینه وضع نشود، بلکه موضع‌گیری‌های منفی (با استناد به مسائل اخلاقی) در مقابل فناوری‌های نوین اطلاعاتی و ارتباطی نیز لزوم پرداختن به این مهم را نادیده گرفته است. به نظر نگارنده، مهمترین چالش‌های پیش‌روی سازمان‌های بخش دولتی در برنامه‌ریزی استراتژیک سیستم‌ها و فناوری‌های اطلاعاتی عبارتند از:

1ـ یکپارچه‌سازی استراتژی‌ها در سطوح مختلف

چالش اصلی سازمان‌های دولتی ایران، چگونگی ارتباط‌دهی استراتژی‌های IS/IT ‌با استراتژی‌های سازمانی است. تدوین استراتژی سازمانی و کاری در بسیاری از موارد پیش شرط تعیین نیازهای سیستم‌ها وفناوری اطلاعاتی محسوب می‌شود. به عبارت دیگر، استراتژی‌های IS/IT باید براساس تحلیل کار، محیط و استراتژی‌های سازمانی صورت گیرد. هدف، ایجاد تقاضا برای به کارگیری IS/IT در حل مسائل سازمانی و بهبود کارهاست. بنابراین، تدوین استراتژی‌های سیستم‌ها و فناوری‌های اطلاعاتی نباید در خلاء و مجزا از استراتژی‌های فراگیر سازمانی صورت گیرد، و استراتژی‌های سازمانی نیز باید در چارچوب خط‌مشی‌های توسعه‌ای ناظر بر IS/IT تهیه و تدوین شوند.

2ـ تغییر نگرش مدیران ارشد

نتایج تحقیق (ویلسون، 1989) نشان می‌دهد که گرایش منفی مدیران ارشد نسبت به IS/IT یکی از موانع برنامه‌ریزی استراتژیک در این زمینه محسوب می‌شود. لدرو مندلو (1988) ضمن تأکید بر برنامه‌ریزی استراتژیک IS/IT به عنوان مهمترین چالش مدیران ارشد، زمینه‌های شکل‌گیری چنین نگرشی را، که با اندکی اغماض در مورد مدیران ارشد در سازمان‌های بخش دولتی و خصوصی ایران نیز صادق است به شرح زیر شناسایی کرده‌اند:

1) ناآگاهی مدیران ارشد از اثرهای سیستم‌ها و فناوری‌های اطلاعاتی و مزایای استراتژیک حاصل از کاربرد آنها؛

2) وجود شکافی بنیادی بین مزایای منسوب به IS/IT و تحقیق عملی مزایای ادعا شده در ذهن مدیران ارشد؛

3) مدیران ارشد اطلاعات را به عنوان منبعی که باید برای کسب مزایای بلند مدت اداره شود، مورد توجه قرار نمی‌دهند؛

4) به رغم مشکلاتی که در تبیین تمام مزایای IS/IT برحسب معیارهای اقتصادی وجود دارد مدیران ارشد اصرار دارند برای سرمایه‌گذاری توجیه مالی داشته باشند؛

5) مدیران ارشد بیشتر عملگرا هستند و نگرش کوتاه مدت دارند، که مانع برنامه‌ریزی بلند مدت در زمینه سیستم‌ها و فناوری‌های اطلاعاتی می‌شود.

بنابراین، ضروری است آموزش‌های ویژه‌ای در این زمینه و دیگر زمینه‌هایی که تحرک استراتژیک را در سازمان‌ها به بار می‌آورند، برای مدیران ارشد طراحی و به اجرا گذاشته شود.

3ـ رفع یا تقلیل موانع اجرایی

دیگر چالش‌ پیش روی سازمان‌ها، اجرای موفقیت‌آمیز برنامه‌های استراتژیک IS/IT است. بررسی پیشینة پژوهش نشان می‌‌دهد موانع عمده‌ای بر سر راه اجرای برنامه‌های استراتژیک IS/IT به شرح زیر وجود دارد: 1) عدم پایبندی مدیریت (تئو، 1994)؛ 2) مشکل استخدام متخصصان IS/IT (گالبیرز، 1994)؛ 3) جامع نبودن روش شناسی برنامه‌ریزی (سالملا، 1996)؛ 4) طولانی شدن زمان توسعة سیستم‌ها (لدرر و مندلو، 1993)؛ 5) مناسب نبودن برنامه‌ برای سازمان (لدرر و سیتی،‌1996)؛ 6) ویژگی‌های سازمانی که مانع اجرا می‌شوند (پرمکومار و کینگ. 1994)؛ و 7) ناکافی بودن قابلیت‌های مدیریت (راگوناتان و راگوناتان، 1994). اگر به این فهرست، موانع اجرایی دیگری نظیر مشکل کمبود نیروی انسانی متخصص، کمبود منابع برای آموزش کاربران، تضادهای سیاسی در سازمان، و مشکلات زیرساخت‌های ارتباطی را نیز اضافه کنیم، تصویر واقعی از موانع اجرایی IS/IT در ایران به دست می‌آید.

4ـ تغییر نقش بازدارندگی دولت

چالش بعدی در تحقیق یرنامه‌ریزی استراتژیک IS/IT در ایران، تغییر نقش بازدارندگی دولت است تا در نقش حمایت‌کنندة برنامه‌های توسعه IS/IT در سطح کشور ظاهر شود. نگاه سنتی به تغییرات تکنولوژیکی و عمده کردن پیامدهای منفی آن و کم جلوه دادن پیامدهای مثبت آن می‌تواند شکاف تکنولوژیکی جبران ناپذیری در عرصه‌های نوین جهانی بین کشور ما و کشورهای دیگر به بار آورد. اینکه دولت با ابزار قانون گذاری درصدد مقابله با تکنولوژی‌هایی چون ماهواره برآمده است، حکایت از حاکمیت نگرش بدبینانه نسبت به فناوری‌های اطلاعاتی و ارتباطی دارد. چنین نگرشی سبب شده است کشور ما عملاً در گروه آخرین پذیرندگان فناوری‌های نوین قرار گیرد. نیازی به گفتن نیست که چنین وضعیتی نه تنها سبب می‌شود فرصت‌های محیطی زیادی را از دست بدهیم، بلکه در فرآیند توسعة مبتنی بر فناوری نیز غقب بمانیم و قدرت رقابت در عرصه‌های نوین جهانی را به مرور از دست بدهیم. بنابراین، ضروری است دولت بیشتر در نقش تسهیل‌کننده ظاهر شود و با اتخاذ خط‌مشی‌های مناسب بر ایجاد صنایع رقابتی در عرصة فناوری اطلاعات، استقرار سیستم‌های مناسب آموزش فناوری اطلاعات،‌ گسترش تجارت الکترونیکی، بازآفرینی دولت الکترونیکی، تأمین زیرساخت‌های ارتباط از راه دور و مانند اینها بر برنامه‌های توسعه‌ای کشور تأکید ورزد.

5ـ چگونگی مدیریت در محیط‌های پیچیده

هر چه سازمان‌های بخش دولتی و خصوصی در ایران برای بهره‌برداری از مزایای IS/IT و اجتناب از تهدیدهای محیطی، بیشتر به سیستم‌ها و فناوری‌های اطلاعاتی وابسته می‌شوند، نیاز به مدیریت منابع IS/IT نیز بیشتر احساس می‌شود. اطلاعات و فناوری‌های اطلاعاتی امروزه یکی از منابع مهم سازمان‌ها به حساب می‌آیند.

همان‌طور که منابع انسانی و منابع مالی نیاز به مدیریت دارند، کاربرد موثر و کارآمد منابع اطلاعاتی نیز در گروه مدیریت درست است.

سولیوان (1985) استدلال می‌کند که به موازات وابستگی‌ سازمان‌ها به سیستم‌ها و فناوری‌های اطلاعاتی، سازمان‌ها از محیط‌های سنتی دور می‌شوند و خود را در وضعیتی خواهند یافت که سولیوان آن را در محیط پیچیده می‌نامد. در چنین محیط‌هایی شیوه‌های مدیریت سنتی اثر بخش نخواهند بود. بنابراین به موازات وابستگی به IS/IT در سازمان‌های بخش دولتی و خصوصی ایران، باید نگرش‌ها و مدل‌های جدید مدیریتی برای اداره سازمان‌ها به کار گرفته شوند. یعنی از یک سو، مدیران ایرانی باید نحوة مدیریت منابع جدید اطلاعاتی و فناوری‌های مربوط را یاد بگیرند، و از سوی دیگر، در محیط‌های پیچیده جدید، گلچینی از شیوه‌های نوین مدیریت سازمانی را بگنجاند.

در عرصه سیاست‌گذاری، به رغم کم توجهی به توسعة فناوری اطلاعات در برنامه‌های اول و دوم، برنامة سوم توسعه در حوزه‌های فرابخشی سند برنامه‌، سرفصلی به فناوری اطلاعات اختصاص یافته است و فناوری اطلاعات یکی از محورهای توسعة ملی دانسته شده، و خطوط اصلی توسعه در این حوزه در بخش‌های مختلف نرم‌افزار، سخت‌افزار،‌ نیروی انسانی، مخابرات، اطلاعات و مدیریت مورد توجه قرار گرفته است (سند برنامه سوم، 1378). طبق ماده 103 قانون برنامة سوم توسعه، دولت مکلف است امکانات لازم برای دستیابی آسان به اطلاعات داخلی و خارجی، زمینه‌سازی برای اتصال کشور به شبکة جهانی، بهبود خدمات و ترویج فناوری‌های جدید را از طریق زیر فراهم کند.

1. ایجاد زیرساخت‌های ارتباطی و شاهراه‌های اطلاعاتی لازم، پهنا و گستردگی کافی باند از طریق وزارت پست و تلگراف و تلفن، و ایجاد تسهیلات لازم برای استفادة دانشجویان و اعضای هیات علمی.

2. تفکیک وظایف مجموعه‌های «تأمین کننده اطلاعات»، «تأمین کننده خدمات» و «تأمین کننده ارتباطات».

همچنین، در بندهای (الف) و (ب) مادة 16 قانون برنامة سوم توسعه، پیاده‌سازی و توسعة شبکه جامع اطلاع‌رسانی بازرگانی مورد تأکید قرار گرفته است. نیازی به توضیح نیست که جهت‌گیری دولت در برنامه سوم توسعه برای گسترش فناوری اطلاعات باید در قوانین بودجه کل کشور (برنامه‌های یک ساله) نیز انعکاس داشته باشد. برای مثال،‌ در تبصرة 13 لایحة بودجة 1382 کشور، به هیأت وزیران اجازه داده شده است در راستای گسترش کاربرد فناوری اطلاعات و ارتباطات کشور، اعتبار تخصیص یافته را توزیع کند. در این تبصره همچنین گسترش زیر ساخت‌های لازم برای دسترسی به شبکة اطلاع‌رسانی و شبکة جهانی اینترنت و گسترش تجارت الکترونیکی در نظر گرفته شده است. همچنین، شورایعالی اداری در تاریخ 15/4/81 استقرار سیستم‌های مکانیزه در زمینة فعالیت‌های اختصاصی دستگاه‌های اجرایی را در راستای تحقق اهداف قانون برنامة سوم توسعه الزام‌آور کرده، و وظیفة هدایت این طرح ملی را به کمیسیون اتوماسیون نظام اداری شورایعالی اطلاع‌رسانی محول کرده است. بررسی مفاد این مصوبه نشان می‌دهد که توسعه و کاربرد فناوری اطلاعات و ارتباطات، برگزاری دوره‌های آموزشی فناوری اطلاعات، توسعة تسهیلات زیربنایی دسترسی به شبکة جهانی اطلاع‌رسانی (اینترنت)، و فراهم کردن زیربنای حقوقی لازم در زمینة تسهیل تبادل اطلاعات مورد تأکید قرار گرفته است.

به رغم چنین تأکیدهایی، مجموعه اقدام‌های عملی دستگاه‌های اجرایی کشور، در مقایسه با دیگر کشورها، چندان رضایت‌بخش نیست، اما نباید از نظر دور داشت که همان‌طور که اول (1989) اشاره می‌کند، بلوغ سازمانی در به کارگیری IS/IT از مراحل خاصی تبعیت می‌کند و نمی‌توان انتظار داشت سازمان‌ها در کاربرد سیستم‌ها و فناوری‌های اطلاعاتی جهش عمل می‌کنند. اکنون تجربة انباشتة سازمان‌ها این امکان را فراهم ساخته است که با پرداختن به برنامه‌ریزی استراتژیک سیستم‌ها و فناوری‌های اطلاعاتی قدم اساسی در فرآیند یادگیری سازمانی برداشته شود. در هر صورت برنامه‌ریزی استراتژیک سیستم‌ها و فناوری‌های اطلاعاتی مطابق مدل اول (1986) ضرورتی بنیادین محسوب می‌شود تا از این طریق بتوان به اهداف سه گانة کارآیی، اثربخشی، و کسب مزیت رقابتی نائل شد. هرچند برنامه‌ریزی استراتژیک IS/IT چالش‌های زیادی را پیش روی مدیران سازمان‌ها قرار می‌دهد، نقش هدایتی و تسهیل‌کنندگی دولت با اتخاد خط‌مشی‌های مناسب بسیار تعیین کننده است.

(رهنورد/ 1381/ ص 9 تا 11)

در تحقیق دیگری برخی از شایع ترین مشکلات و پیش فرضهای واحتمالاتی که صنایع کشور با آن روبرو هستند را به شرح زیر شمرده :

• بیشتر شرکت‌های سازمانهای کشور در زمینه سیستم های اطلاعاتی دارای نقایص و کاستی های فراوانند لذا برای ترمیم یا ایجاد آنها سرمایه گذاری های وسیع مورد نیاز است،

• استفاده و به کارگیری فناوری اطلاعات در سازمانها برای باقی ماندن در عرصه رقابت ( سطح جهان ) یا کاهش هزینه ها و رضایت مشتری الزامی است،

• صنایع کشور ما برای رقابت در عرصه جهانی نیازمند همکاری با یکدیگر برای ورود به این بازارها و رقابت در این بازارها هستند.

• قدرت رقابت صنایع کشور در بازارهای جهانی با معیارها و استانداردهای سازمان کنونی بسیار ضعیف خواهد بود،

• هزینه ها در زنجیره عرضه صنایع داخلی به نسبت استانداردهای جهانی بسیار بالاست.

• رضایت مشتریان عامل بالقوه ای در سود آوری سازمانی است و صنایع ما در کسب رضایت مشتریان با مشکل مواجه اند ( قیمت و کیفیت و ...) .

• در سالهای اخیر صنعت قطعه سازی و تامین از داخل صنایع کشور رونق یافته و بالطبع تعداد تامین کنندگان افزایش یافته . مدیریت مناسب و ارتباطات سریع با این تامین کنندگان می تواند تاثیر بسزایی در کاهش هزینه وافزایش کیفیت ایفا کند.

• اغلب سازمانهای ما با بازار انبوه و مازاد تقاضا روبرو هستند.

• صنایع کشور باید به سمت شیوه‌های نوین مدیریت و تولید گام بردارند تا در زمینه افزایش کیفیت و کاهش قیمت وافزایش تیراژ دست یابند .

توصیفاتی که از کاربردهای فناوری اطلاعات در زنجیره ارزش سازمانها بیان شد هرکدام به طور بالقوه پاسخی برای پیش فرضها ی ذکر شده در پی دارد. حال باید دید که کدام کاربردها و برای رفع چه مشکل یا ترفیع کدام مزیت مناسب و معتبر است. به دلیل محدودیت منابع، صنایع داخل کشور باید اولویت و اثر بخشی هر یک از این کاربردها را شناخته و برنامه ای جامع در راستای استفاده از فناوری اطلاعات در رفع ضعفها و ایجاد توانمدیهای خویش تدوین کنند. در حقیقت صنایع کشور با محدودیتها و مشکلات عدیده ای دست به گریبانند. این صنایع برای حل این معضلات و قابلیت رقابت در عرصه جهانی نیازمند تحولات وسیع و سریع هستند . فناوری اطلاعات به عنوان ابزاری تحول آفرین دارای کاربردهای مختلفی در هریک از مراحل زنجیره ارزش وعرضه سازمانهاست. این کاربردها در صورت استفاده برنامه ریزی شده و مناسب می توانند به سوالهای فراروی صنایع کشور پاسخ دهند. حرکت به سوی توسعه این کاربردها باید برنامه ریزی شده و بر پایه استراتژی های آگاهانه در حوزه فناوری اطلاعات باشد. حرکت به سوی این فناوری جبریست که بهتر است به اختیار به سوی آن گام نهاد.

- سازمانها و صنایع کشور باید هر چه زودتر به سمت استفاده وسیع و برنامه ریزی شده از فناوری اطلاعات در فعالیتهای خویش اقدام ورزند.

- این حرکت باید برنامه ریزی شده سریع و با تدوین استراتژی فناوری اطلاعات شرکت آغاز گردد.

- رویکرد و سلسه مراتب حرکتی توسعه کاربری های فناوری اطلاعات در این سازمان ها باید از سلسله مراتب ذیل پیروی کند:

• توسعه و تدارک زیر ساختهای مورد نیاز

• منابع انسانی و مهارتهای مورد نیاز؛

• مهندسی مجدد فرآیندها؛

• سخت افزار و سیستم مدیریت پایگاهاه داده ؛

• شبکه های ارتباطات الکترونیکی درون و برون سازمان؛

• مقدمات سازمان ( برنامه ریزی ساختار سازمانی ، افزایش قابلیتها و مهارت های مدیریتی و انسانی و ..)

• ایجاد سیستم های اطلاعاتی یکپارچه درون سازمانی ( سیستم های تولید و خدمات، تدارکات ، بازاریابی و فروش ،مالی و ....)

• استقرار سیستم های کار بردی پیشرفته (CRM.SCM.ISO ....)

• حرکت به سوی کسب و کار الکترونیک .

( محترمی و تفرشی / 1382 / ص 28 تا 35)

منابع

فارسی

1. تامپسون ، جان ب . (1380 ) رسانه ها و مدرنیته. اوحدی ، مسعود ، تهران : سروش

2. دادگران ، سید محمد ( 1377 ) مبانی ارتباطات جمعی ، تهران : فیروزه

3. ساروخانی ، باقر ) 1379( جامعه شناسی ارتباطات ، چاپ نهم ، تهران : اطلاعات

4. شکر خواه ، یونس ( 1379 ) تکنولوژی های ارتباطی و جامعه اطلاعاتی ،تهران : انوشه

5. فرقانی ، محمد مهدی ( 1382 ) در آمدی بر ارتباطات سنتی در ایران ، تهران : مرکز مطالعات و تحقیقات رسانه ها

6. فرهنگی ، علی اکبر و آذری ، غلامرضا ) 1381( مبانی ارتباطات ، چاپ اول ، تهران : سنجش

7. محسنی ، منوچهر ) 1380 ( جامعه شناسی جامعه اطلاعاتی ، تهران : دیدار

8. معتمد نژاد ، کاظم ( 1379 ) وسائل ارتباط جمعی ، تهران : دانشگاه علامه طباطبا یی

9. مک کوایل ، دنیس ، ( 1382 ) در آمدی بر نظریه ی ارتباطات جمعی ، اجلالی ، پرویز ، تهران : مرکز مطالعات و تحقیقات رسانه ها

10. اقتدارى، على‏محمد(1386 ) سازمان و مدیریت سیستم رفتار سازمانى، چاپ 14، تهران

11. هرسى، پل بلانچارد کینت(1371 )مدیریت رفتار سازمانى کاربرد منابع انسانى، ترجمه على علاقه‏بند، ج‏5، تهران، امیرکبیر

12. رابینز، استفن پى (1374) مدیریت رفتار سازمانى، ترجمه على پارسانیان و سید محمد اعرابى، مؤسسه مطالعات و پژوهش‏هاى بازرگانى، چاپ اول

13. کازمایرلئونارد ، 1368اصول مدیریت ، ترجمه اصغر زمردیان و آرمن مهروزان ، ج‏ 3، تهران ، مرکز آموزش مدیریت دولتى

14. والاس ، پاتریکا، روانشناسی اینترنت ، ترجمه بهنام اوحدی و همکاران ( 1382 ) ، اصفهان : نقش خورشید ،
منابع انگلیسی :
1- Lussier , R (2000), Management fundamentals: concepts, applications, skill development, Australia: South-western college

2- Dubrin, Andrew J. (1990) Management and organization, South-west

3- Dubrin, A., Ireland, R D., Williams, J C(1989) Management and organization, South-west

4- MCQuail.Denis . ( 2001 ). Mass communication theory. 4th ed . Sage Press .

5- Rogers, Everett M . ( 1986 ). Communication technology . The new media society . New York . Free Press .