ITanalyze

علی اصلان شهلا - «هزینه ایجاد شغل در ICT پایین است» این جمله، همواره یکی از استدلال‌های فعالان حوزه فناوری اطلاعات و ارتباطات برای اقناع دولت به سرمایه‌گذاری در این بخش بوده است. روی کاغذ هم به نظر می‌رسد که فناوری اطلاعات، راه حلی مناسبی برای مشکل اشتغال نه تنها در کشور ما که در همه جهان باشد.

اما در عمل، در دو سال گذشته اتفاق دیگری افتاده و به نظر می‌رسد که هزینه اشتغال‌زایی در حوزه فناوری اطلاعات و ارتباطات نه تنها پایین نیست که از میانگین کشور بالاتر است.

این درحالی است که تخمین‌های وزارت ارتباطات با عدد به دست آمده در عمل، زمین تا آسمان فرق دارد.

هر شغل ICT چقدر آب می‌‌خورد؟

در مراسم گشایش مرکز توانمندسازی و تسهیل‌گری کسب‌و‌کارهای نوپای فاوا، آماری مهم از وضعیت سرمایه‌گذاری و اشتغال‌زایی در صنعت فناوری اطلاعات و ارتباطات ایران اعلام شد. ابتدا نصرالله جهانگرد رییس سازمان فناوری اطلاعات اعلام کرد که در سال گذشته 30 هزار شغل در این صنعت ایجاد شده و امسال پیش‌بینی می‌شود این میزان به بیش از 60 هزار شغل برسد. بنابراین براساس تخمین وزارت ارتباطات، 90 هزار شغل در دو سال اخیر ایجاد شده است.

این آمار را وزیر ارتباطات با اعلام میزان سرمایه‌گذاری در این حوزه تمکیل کرد تا بتوان تحلیلی در این زمینه ارایه داد. محمود واعظی گفت در دو سال گذشته 10 هزار میلیارد تومان سرمایه‌گذاری در بخش ICT صورت گرفته است.

با فرض بر قطعیت آمار مذکور و با کنار هم قرار دادن این دو عدد، به این نتیجه می‌رسیم که به ازای هر شغل ایجاد شده در حوزه فناوری اطلاعات و ارتباطات کشورمان در دو سال گذشته، به طور میانگین، کمی بیش از 111 میلیون تومان سرمایه‌گذاری شده است.

میانگین هزینه اشتغال‌زایی در ایران

با مقایسه هزینه 111 میلیون تومانی برای ایجاد اشتغال یک نفر در حوزه فاوا با میانگین هزینه لازم برای اشتغال‌زایی در کشور، می‌توان دید که آیا واقعا اشتغال‌زایی در این حوزه ارزان قمیت بوده است یا نه.

چندی پیش بود که علی ربیعی وزیر تعاون، کار و رفاه اجتماعی گفت: «برای ایجاد یک شغل در پالایشگاه حدود 12میلیارد تومان هزینه نیاز است.  هزینه ایجاد شغل در بنگاه‌های میانی500 میلیون تومان و هزینه ایجاد شغل در بنگاه‌های کوچک 100 میلیون تومان و در مشاغل  خانگی با 20 میلیون تومان می‌توان شغل ایجاد کرد.»

با این تفاسیر اگر اپراتورها را کنار بگذاریم و اگر تعداد زیادی از استارتاپ‌ها را جزو مشاغل خانگی به حساب نیاوریم، اکثر بنگاه‌های فعال در حوزه فناوری اطلاعات و ارتباطات را می‌توان جزو بنگاه‌های کوچک طبقه‌بندی کرد.

بدین ترتیب هزینه اشتغال‌زایی در حوزه ICT نه تنها ارزان به حساب نمی‌آید که از میانگین مورد نظر وزارت کار نیز 11 میلیون تومان گران‌تر است.

به طور مشخص‌تر، می‌توان ادعا کرد تعداد زیادی مشاغل همین الان در کشور وجود دارند که دولت می‌تواند برای رسیدن به اهداف اشتغال خود با هزینه کم‌تر، به سراغ سرمایه‌گذاری روی آنها برود.

محاسبات متفاوت وزارت ارتباطات

در حالی با استفاده از آمار و ارقام وزارت ارتباطات به عدد 111 میلیون تومانی برای ایجاد یک شغل در فناوری اطلاعات می‌رسیم که پیش‌بینی‌ها و تخمین‌های مدیران وزارت ارتباطات در این خصوص کاملا متفاوت است.

خسرو سلجوقی، عضو هیات عامل سازمان فناوری اطلاعات شهریورماه امسال اعلام کرد: «در حالی که هزینه ایجاد شغل در بخش صنعت حدود 300 میلیون تومان برآورد می‌شود، در حوزه فناوری اطلاعات با 48 میلیون تومان می‌توان شغل ایجاد کرد».

وزیر ارتباطات نیز کمی بعد یعنی در مهرماه گفت: «از مزیت‌های فناوری اطلاعات و ارتباطات کاهش ۸ تا ۱۰ برابری هزینه ایجاد شغل است».

البته واعظی در آن مصاحبه عدد و رقمی ارایه نکرد؛ اما نسبت اعلامی، با هزینه‌هایی که سلجوقی اعلام کرده بود می‌خواند. بنابراین می‌توان نتیجه گرفت که هر شغل در حوزه ICT از نظر وزارت ارتباطات فقط 48 میلیون تومان سرمایه‌‌گذاری می‌طلبد.

اما با آمار و ارقام ارایه شده در ابتدای این متن یعنی سرمایه‌گذاری 10 هزار میلیاردتومانی و ایجاد 90 هزار شغل، عددی که در واقعیت به دست آمده بیش از دو برابر پیش‌بینی وزارت ارتباطات است و راهی طولانی برای رسیدن به عدد آرمانی 48 میلیون تومانی در پیش است. البته نمی‌دانیم وزارت ارتباطات در اعلام عدد 300 میلیون تومان برای ایجاد شغل در کشور به چه آماری استناد کرده است.

چرا اشتغال‌زایی در ICT گران است؟

نیت این گزارش، تغییر نگاه دولت و سرمایه‌گذاری در رشته دیگر نیست. فناوری اطلاعات و ارتباطات به عنوان کلید توسعه هر کشوری مطرح است و این صنعت در تئوری، نه تنها به طور مستقیم اشتغال فراوانی را ایجاد می‌کند، بلکه زمینه ایجاد اشتغال و البته بهره‌وری در دیگر مشاغل نیز می‌شود.

اما باید دید چرا هزینه اشتغال در صنعت فناوری اطلاعات و ارتباطات بالاست؟

به نظر می‌رسد یکی از دلایل، مقررات دست و پاگیر تولید و اشتغال در کشور باشد که به طور عمومی هزینه ایجاد شغل را افزایش می‌دهد. با تصویب آیین‌نامه کاربری فناوری اطلاعات در هیات دولت، به نظر می‌رسد این موضوع در سال آینده قدری قابل حل باشد.

اما نکته مهم‌تر که به طور خاص روی صنعت فناوری اطلاعات و ارتباطات تاثیر می‌گذارد، علاوه بر نیاز به روزآمد‌سازی زیرساخت‌هایی که سال‌ها به دلیل بی توجهی توسعه نیافته،  سرمایه‌گذاری‌های  دستوری، روی طرح‌ها و ایده‌هایی بدون توجیه کافی اقتصادی است.

در سال‌های گذشته تعداد زیادی طرح با پسوند ملی و بومی در فناوری اطلاعات و ارتباطات کشور تعریف شده که به نظر می‌رسد بدون استثنا، همه آنها شکست خورده و یا در آستانه شکست هستند.

این امید وجود داشت که با تغییر مدیران وزارت ارتباطات، از حجم این طرح‌های ملی و بومی کاسته شود، اما به نظر می‌رسد که اجبار روی سرمایه‌گذاری در برخی حوزه‌ها، فراتر از خواست یک مدیر باشد.

برای نمونه می‌توان به میلیاردها تومان سرمایه‌گذاری روی پروژه‌هایی چون جویشگر ملی و ارایه وام به طرح‌‌های فناورانه بدون برنامه کسب و کار مشخص پرداخت. این گونه پروژه‌ها نه تنها سبب اتلاف منابع شده، که مانع تخصیص درست فرصت‌ها به کسب و کارهایی می‌شود که نیاز به سرمایه اولیه دارند. (منبع:فناوران)