امنیت یا کره شمالی شدن، شمشیر دو لبه اینترنت پاک
زمزمه اجرای اینترنت پاک با ارسال دو نامه سازمان فناوری اطلاعات به دستگاه‌های دولتی و صاحبان کسب‌وکارها، قوی‌تر شد. البته این موضوع از سوی مسئولان سازمان فناوری اطلاعات تکذیب شد، اما عضو هیئت مدیره انجمن صنفی کسب‌وکارهای اینترنتی معتقد است که اصولاً برای ایجاد White List، وجود اطلاعاتی که در فرم‌های منتشر شده جمع‌آوری می‌شود، الزامی است تا بتوان با کمترین تبعات، هرچه سریع‌تر به اصطلاح «اینترنت پاک» را اجرایی کرد.
دو نامه سازمان فناوری اطلاعات که لرزه به جهان مجازی انداخته، همچنان یکی از بحث‌های اصلی این روزهاست. نامه اول ۲۹ آبان و در روزهای قطعی اینترنت از سوی سازمان فناوری اطلاعات به سازمان‌های دولتی ارسال شده و از آنها خواسته تا با معرفی یک نماینده، لیست سرویس‌های وابسته به خدمات خارجی خود را به این سازمان اعلام کنند. نامه دوم هم از همین نهاد دولتی این بار خطاب به کسب‌وکارها، برای حضور در جلسه‌ای ویژه جهت بررسی آثار قطع اینترنت بر فعالیتشان بوده است.
برخی از فعالان حوزه فناوری اطلاعات در توییتر مضمون این نامه‌ها را هشداری درباره قطع اینترنت جهانی می‌دانند. می‌گویند اصطلاح «وایت لیست» یا همان فهرست سفید، راز اصلی و معنای ضمنی این نامه‌ها است؛ مفهومی که به نوشته آنها دلالت بر اینترنت سفید دارد؛ یعنی حالتی که در آن تمام وب‌سایت‌ها به‌جز استثناهایی که برگزیده خواهد شد، بسته می‌شود. روشی کاملاً عکس سازوکار کنونی اینترنت که در آن تنها با لیست سیاه مواجهیم. یعنی همه وب‌سایت‌ها قابل دسترس بودند، به غیر از برخی از موارد.
دو شیوه فیلترینگ
عادل طالبی، عضو هیئت مدیره انجمن صنفی کسب‌وکارهای اینترنتی در گفت‌وگو با ایرناپلاس درباره اینترنت پاک توضیح داد: ما دو شیوه فیلترینگ داریم. در دنیا روش Black List معمول و مرسوم است. در این شیوه، لیستی از وب‌سایت‌هایی که به هر دلیل از جمله انتشار اطلاعات محرمانه دولتی و نظامی، ترویج خشونت، انتشار محتوای پورن زیر سن قانونی، قماربازی در برخی کشورها که ممنوع است و... ، به ارائه‌دهندگان خدمات اینترنتی ارائه می‌شود و این ارائه‌دهندگان موظف هستند دسترسی مشترکان به این وب‌سایت‌ها و سرویس‌ها را محدود کنند. در واقع همه وب‌سایت‌ها و سرویس‌ها قابل استفاده هستند، به‌جز مواردی که مشخص شده است.
در برخی کشورها مانند کره شمالی و چین با نوعی دیگر از فیلترینگ روبه‌رو هستیم که به آن White List یا «اینترنت پاک» یا «اینترنت ملی» گفته می‌شود. در این نوع فیلترینگ، اصولاً تمام وب‌سایت‌ها بسته هستند، مگر اینکه اثبات شود یک وب‌سایت بنا به دلایل خاصی می‌تواند باز باشد و مثلاً یک نهاد ناظر با اعلام موافقتش، یک وب‌سایت را باز کند. به نظر می‌رسد بخشی از تصمیم‌گیران و تصمیم‌سازان در کشور ما هم در پچ‌پچ‌های شبانه و در گوشی در حال پیگیری راه‌اندازی چنین وضعیتی در ایران هستند و رد آن را در بخشی اظهارنظرهای افراد ناآگاه از اینترنت، کسب‌وکار و اقتصاد، اما دارای تریبون می‌توانیم بشنویم و شناسایی کنیم.
موضوع اجرای اینترنت پاک از سوی رئیس سازمان فناوری اطلاعات به‌طور کامل رد شده است. امیر ناظمی، رئیس سازمان فناوری اطلاعات در گفت‌وگویی اظهار کرده است: «نامه به سازمان‌های دولتی برای معرفی یک نماینده و تهیه یک لیست از سرویس‌هایی که به خدمات خارجی وابسته‌اند، روز چهارشنبه ۲۹ آبان به آنها ارسال شده است؛ یعنی روزی که اینترنت کشور قطع بود. این نامه هم بعد از تماس کاربری با من که از قطع خدمات بیمارستانی به دلیل قطع اینترنت حکایت داشت، تنظیم و به آنها ارسال شد.» ناظمی می‌گوید که وقتی این پیام را از سمت کاربر یاد شده دریافت کرده، متوجه شده که قطعی اینترنت می‌تواند از سمت برخی سازمان‌ها به بهانه‌ای تبدیل شود که از ارائه سرویس به شهروندان سر باز بزنند.
وی توضیح می‌دهد: «این نامه در زمان قطع اینترنت و به این علت به سازمان‌ها ارسال شد تا بدانیم ارائه کدام یک از خدمات داخلی به سرویس خارجی وابسته است که مشکل را حل و امکان ارائه سرویس را به شهروندان در آن زمان فراهم کنیم. در واقع می‌خواستیم با این کار مشکلات مردم را در زمان قطع اینترنت کمتر کنیم.» ناظمی همین‌طور نیت نامه ارسالی دوم به مدیران کسب‌وکارها را احصای میزان زیان وارد شده به آنها عنوان کرده است.
فرمی که پیش‌شرط اجرای اینترنت پاک است
با این حال، عضو هیئت مدیره انجمن صنفی کسب‌وکارهای اینترنتی درباره این نامه می‌گوید: جناب آقای ناظمی نامه‌ای نوشته و سپس اظهار کرده‌اند که این موضوع اصلاً ارتباطی با لیست سفید ندارد. اصلاً ادعا نمی‌کنم که آقای ناظمی هم در حال پیگیری این روش هستند، اما نگرانی‌ها در این رابطه جدی است. اصولاً برای ایجاد White List، وجود اطلاعاتی که در فرم‌های منتشر شده جمع‌آوری می‌شود، الزامی است تا بتوان با کمترین تبعات و هرچه سریع‌تر، آن به اصطلاح «اینترنت پاک» را اجرایی کرد.
طالبی همچنین می‌افزاید: طبیعی است که هر کارمند دولت، با توجه به اینکه نانِ سفره‌اش از بودجه دولت است، مجبور است در راستای دستورات دولت و سازمان‌ها و نهادهای موازی آن عمل کند و نمی‌توان به کارمندان دولت برای انجام این کارها ایرادی وارد کرد. ما کسب‌وکارهای اینترنتی باید نسبت به تبعات وحشتناک اجرای چنین تصمیماتی که ممکن است بعداً از داده‌های آنها خواسته یا ناخواسته برای مقاصدی که گفته شد استفاده شود، واکنش نشان دهیم. واقعاً باید این عزیزان از هزینه‌های تصمیمات ناآگاهانه مطلع شوند. نمی‌دانم چگونه، ولی به نظرم باید خسارت‌هایی را که با تصمیمات اشتباه وارد می‌شود با گوشت، پوست و استخوان لمس کنند. اینکه سر ماه حقوق این عزیزان از خزانه کشور واریز می‌شود، باعث شده فاصله‌ای با واقعیات دنیای کسب‌وکار داشته باشند و این همان چیزی است که برخی تصمیمات را خطرناک و ناصواب کرده است.
ایده خوب است، اما...
وی همچنین درباره اینترنت ملی اظهار کرد: بسیار خوب است که ترافیک داخلی ما از کشور خارج نشود، اما تجربه نشان داده شمشیر به دست زنگی مست دادن خطرناک است. ضمن اینکه شما ببینید، یک پروژه مشخص مثل ساخت یک بزرگراه از تهران به شمال را چند سال است که طول می‌دهند و آخرش هم معلوم نیست چه چیزی تحویل می‌گیریم. یا مثلاً پروژه بسیار معمولی و تکرار شده در سطح ملی و جهانی مثل سدسازی که آن ماجرای سد گتوند پیش می‌آید. پروژه‌های معمولی و تکرار شده را در اجرا، این‌طوری اجرا می‌کنند، حال یک ایده بکر و خام را چگونه می‌خواهند اجرا کنند؟ چیزی که من شخصاً نگران آن هستم، این است. وگرنه خود ایده ذاتاً بسیار خوب است. مسئله این است که آیا درست اجرا می‌شود؟ دوم اینکه فرض کنیم درست اجرا شد، شمشیر در دست زنگی مست نشود. ما که می‌دانیم تندروی در لایه‌هایی از سطوح تصمیم‌گیری در کشورمان سابقه‌دار است.
طالبی معتقد است که در صورت اجرای اینترنت پاک، تقریباً هیچ راهی برای دور زدن آن وجود نخواهد داشت، مگر از طریق افراد معدود و مجراهای مشخص؛ یعنی عملاً کل ارتباط قطع می‌شود. وی افزود: توجه کنید چین هم تا حدودی چنین سیستمی دارد. آن کشور درهای باز اقتصادی دارد، ارتباطات بسیار خوبی با جهان دارد که ما آن را هم نداریم. کره شمالی شدن محتمل‌ترین گزینه است.