انواع کلاهبرداری‌های اینترنتی بی‌بازگشت در ایران
در مواجه با فضای مجازی می‌توان تهدیدها و فرصت‌هایی را برای آن برشمرد و برای این تقسیم‌بندی ملاک‌های مختلفی در نظر گرفت که هر کدام بر اساس ماهیت خود خروجی های متفاوتی خواهد داشت یکی از مبانی که می‌توان بر اساس آن این تهدیدات را مورد بررسی قرارداد، مالی و غیر مالی است که در بخش تهدیدهای مالی، مهمترین رکن، کلاهبرداری های اینترنتی و کلاهبرداری در بستر رایانه است.
در این گفت‌وگو برای اولین بار مطالب طبقه بندی شده و نکات کاربردی ارائه میشود که هم برای عموم مردم قابل فهم باشد و هم راهکارهای ارائه شده قابلیت عملیاتی شدن داشته باشد.
«بهروز زارع بیدکی» رئیس شعبه رسیدگی به جرایم سایبری دادسرای عمومی و انقلاب مرکز استان یزد در گفت‌وگو با ایسنا، با بیان اینکه به طور میانگین ماهیانه ۱۰۰ میلیارد ریال کلاهبرداری رایانه‌ای تنها در استان یزد صورت می‌گیرد که این یک آمار هشدار دهنده است و بیانگر مطلب مهمی است گفت: متاسفانه همپای گسترش فضای مجازی، نتوانستیم فرهنگ استفاده از آن و اصول حاکم بر آن را در جامعه تبیین و نهادینه کنیم.
وی افزود: در نگاهی متفاوت، فضای مجازی مانند یک ابزار جدید است که به صورت عام شمول از سوی افراد مختلف با سطح سواد علمی و میزان آگاهی متفاوتی مورد استفاده قرار می‌گیرد و لازمۀ استفاده از هر ابزاری آشنایی با قواعد و اصول بهره‌مندی از آن است و این قواعد و اصول همانند آن دفترچه راهنمایی است که همراه با وسایل الکترونیک یا سایر کالاها ارائه می شود.
این مقام قضایی خاطرنشان کرد: نکته حائز اهمیت این است که در نیمی از این کلاهبرداری های اینترنتی سرمایه مالباختگان قابل برگشت نیست و این موضوع خود نشان دهنده نقش مهم پیشگیری در کلاهبرداری های رایانه ای است و اهمیت آن را در مقایسه با درمان این موضوع که همان رسیدگی قضایی است نشان می دهد.
زارع بیدکی افزود: مفهوم پیشگیری در این حوزه در سه محور اصلی آموزش اصول استفادۀ صحیح از محیط سایبر، آگاهی بخشی نسبت به خطراتی که در کمین است و ارائه راهکارهای عملی برای ایمن ساختن اقدام های مالی در این فضا خلاصه میشود و با اجرایی شدن این سه محور، احتمال بزه دیدگی فرد بسیار پایین می آید و احتمال افتادن به دام کلاهبرداری نزدیک به صفر می شود، برای بیان روشن تر این مطلب، به صورت مصداقی و بر اساس انواع کلاهبرداری های اینترنتی رایج، راهکارها و هشدارها ارائه خواهد شد.
نرم افزار های واسطه گری و خطرات در کمین
رئیس شعبه رسیدگی به جرایم سایبری دادسرای عمومی و انقلاب مرکز استان یزد با اشاره به اینکه یکی از شایع ترین کلاهبرداری هایی که در بستر رایانه رخ می‌دهد در هنگام استفاده عموم مردم از نرم افزارهایی است که به عنوان واسطه ایفای نقش می‌کنند، گفت: پلتفرم های واسطه گری که در بستر رایانه، فضایی را ایجاد می‌کنند تا فروشندگان یک کالا یا خدمات در آن آگهی می‌گذارد و در مقابل خریدار ضمن امکان بررسی و تطبیق گزینه های موجود، اقدام به خرید یا ثبت سفارش می کند.
وی ادامه داد: بسیاری از افراد به جهت سهولت فعالیت نسبت به مراجعه حضوری به مغازه و بازار ترجیح می‌دهند از این نرم افزارها استفاده کنند؛ همین حضور گسترده و ماهیت مالی فعالیت افراد باعث شده تا کلاهبرداران رایانه‌ای از این فرصت استفاده کنند و با دام گستری در این فضا با حیله اقدام به کلاهبرداری نمایند.
زارع بیدکی در خصوص تعداد پرونده های این حوزه نیز گفت: تقریبا خرید کالا یشترین پرونده های این حوزه را به خود اختصاص می‌دهد، عموم آگهی هایی که از کلاهبرداران در این بخش منتشر میشود دارای چند ویژگی مشترک است؛ از جمله اینکه اولا این آگهی ها مربوط به کالاهایی است که متقاضی زیاد دارد، دوما قیمت ارائه شده نسبت به قیمت بازار کمی پایین تر و مساعدتر است تا در افراد طمع ایجاد کند، سوما پس از انتخاب کالا زمانی که با آگهی دهنده وارد مذاکره می‌شوید عموما با یک تئوری مشخص روبرو می شوید، بدین نحو که فروشنده بیان میکند افراد مختلفی تقاضای خرید نموده‌اند و به جهت اینکه کالا را برای شما نگه دارم لازم است مبلغی هر چند کم به عنوان بیعانه واریز کنید!
وی ادامه داد: بیعانه، کلید واژه پرونده های کلاهبرداری است و باید دقت شود که در هنگام استفاده از نرم افزارهای واسطه گری، در قوانین و مقررات این برنامه ها به صراحت قید شده است که افراد نباید بیعانه ای واریز نمایند و این موضوع علاوه بر اینکه راهنمای استفاده کنندگان است، یک اتمام حجت با افرادی است که از این طریق فریب می خورند و مال خود را ازدست می‌دهند.
این مقام قضایی افزود: در این کلاهبرداری فرد کلاهبردار برای بیعانه مبلغ زیادی پیشنهاد نمی‌دهد بلکه متناسب با قیمت کل، مبلغی پایین تر اعلام میکند تا متقاضی خرید برای پرداخت آن بر خود کمتر سخت گیری کند و ریسک رفتار خود را پایین تر بداند، بدین نحو که نزد خود می‌گویید «پرداخت پانصد هزارتومان بیعانه برای خرید یک خودرو ۳۰۰ میلیون تومانی مبلغی نیست» که در این مورد باید دو نکته را در نظر داشت؛ اول اینکه خریدها باید به صورت حضوری باشد و این نرم افزارها محیطی برای معامله نیستند بلکه صرفا برای ملاحظه پیشنهادات است؛ دوم اینکه به هیچ وجه نباید بیعانه پرداخت نمایید.
رئیس شعبه رسیدگی به جرایم سایبری دادسرای عمومی و انقلاب مرکز استان یزد در ادامه گفت: بعضی از نرم افزارهای واسطه گری خود نقش واسط در معامله را ایفا می‌کنند، بدین نحو که شما پس از انتخاب کالای مورد نظر مبلغ آن را از طریق درگاه طراحی شده در آن سایت پرداخت می‌کنید و مبلغ به حساب شرکت پشتیبانی سایت واریز و پس از اینکه تحویل کالا را تایید کردید مبلغ را به حساب فروشنده واریز می‌کنید که بدیهی است در این نرم افزارها به مشکلاتی که در بالا آمد روبرو نمی‌شود و محیط امن تری برای خرید و دریافت خدمات هستند.
کلاه برداری با بهانه اجاره خانه باغ و ویلا
زارع بیدکی در تشریح سایر جرایم و کلاهبرداری های اینترنتی گفت: معمولا در فصل های بهار و تابستان که مناطق ییلاقی، دارای آب و هوای مطبوعی هستند و تقاضا برای اجارهی روزانه ویلاها و خانه باغ ها بیشتر است با این نوع از کلاهبرداری بیشتر مواجه می‌شویم، از نکات مهم و مشابه این نوع آگهی ها این هست که عموما قیمت ارائه شده وسوسه کننده و مناسب است، منازل واقع در مناطق خوش وآب وهوا پیشنهاد میگردد و درخواست پرداخت بیعانه میشود.
ترید ارز دیجیتال
وی با اشاره به اینکه غیرقابل ردیابی بودن ارزهای دیجیتال، خصوصیت‌ی است که برای کلاهبرداران یک فرصت طلایی محسوب میگردد گفت: در خصوص ارز های دیجیتال شگرد های مختلفی برای کلاهبرداری استفاده می شود، که مهمترین آن به دو نحو است، کار در منزل و یا مشارکت در سرمایه گذاری که گاها آگهی هایی با موضوع کار در منزل مشاهده می کنید.
این مقام قضایی ادامه داد: زمانی که با فرد آگهی دهنده (بزهکار) وارد مکالمه می‌شوید بیان میکند به لحاظ وجود سقف معامله برای اکانت های ارز دیجیتال نیاز به این دارد که شما ضمن ایجاد اکانت کاربری و احراز هویت جهت فعال نمودن کیف پول دیجیتال، با مبالغی که به حساب بانکی شما واریز می شود، ارز دیجیتال خریداری کنید و آن را به کیف پولی که وی مشخص می کند منتقل نمایید که در این نوع از کلاهبرداری بدون اینکه اطلاع داشته باشید فرد کلاهبردار از حساب بانکی شما سوء استفاده می کند.
وی افزود: در مقوله کلاهبرداری ها با عنوان مشارکت در سرمایه گذاری، شما جهت سرمایه گذاری اقدام به مشارکت با فردی می‌نمایید که خودش را متخصص در امر ارز دیجیتال معرفی می کند و به جهت اینکه خود شما به معامله با این نوع ارز اشراف ندارید، وی اقدام به ساخت اکانت می نماید یا پول شما را دریافت می کند تا با اکانت خود اقدام به مبادله ارز نماید و پس از مدتی با وعده سودهای کلان تمام سرمایه شما از دسترستان خارج می شود.
به گفته این مقام قضایی به طور کلی هر زمان که در معاملات و پیشنهادهای کاری با ارز دیجیتال روبرو می‌شوید باید احساس خطر کرده و احتیاط را سرلوحه عمل قرار داد و لازم است قبل از فعالیت در این عرصه با مراجعه به منابع معتبر آموزش لازم را دید.
آگهی استخدام!
وی یکی دیگر از این وقوع جرایم و کلاهبرداری های اینترنتی را از طریق درج آگهی های استخدامی عنوان کرد و گفت: با توجه به شرایط اقتصادی موجود و هزینه های زندگی، بسیاری از افراد متقاضی شغل دوم هستند، بدین جهت بسیاری از کلاهبرداران برای فریب و کلاهبرداری از آگهی هایی با این موضوع استفاده می کنند، که در این آگهی ها معمولا پیشنهاد کار در منزل ارائه می شود چرا که تمایل افراد را نسبت به این شغل ها افزایش می دهد؛ و این موضوع باعث میشود تا بیشتر مالباخته ها دراین حوزه بانوان باشند.
زارع بیدکی ادامه داد: نکتۀ دیگر این هست که در این نوع آگهی ها مراحل استخدام و ارائه مدارک به صورت مجازی انجام میشود و فرد کلاهبردار در واقع دارای دفترکار یا شرکتی با وجود خارجی نیست لذا اعلام می شود که تمامی مراحل ثبتنام بصورت آنلاین انجام میشود. برای تطمیع بیشتر افراد معمولا کارهای سبک چون فاکتور نویسی پیشنهاد میگردد و حقوق و مزایای مناسبی را در نظر میگیرند. ممکن است تحت عنوان بیمه یا هزینه پیش ثبتنام مبلغ خردی از شما دریافت کنند و یا اینکه از مدارک هویتی شما و حساب های بانکی شما برای جرایم دیگری سوء استفاده نمایند که این موضوع اخیر حتی از بردن مال افراد، میتوانند عواقب ناخوشایندتری داشته باشد و آنها را بیشتر در دردسر بیندازد.
فروش امتیاز تسهیلاتی که وجود ندارد
وی در این خصوص خاطر نشان کرد: با توجه به محدودیت بانک ها درپرداخت تسهیلات، معمولا افرادی برای دریافت تسهیلات به خرید امتیاز آن روی می آورند، بدین لحاظ یکی از موضوعاتی که در پلتفرم های واسطه گری، آگهی های قابل توجهی را به خود اختصاص می‌دهد همین موضوع فروش امتیاز وام یا تسهیلات است، آگهی هایی که از سوی کلاهبردار ها ارائه میشود دارای ویژگی هایی است؛ از جمله اینکه تسهیلات با سود یا بازپرداخت کم پیشنهاد میشود تا نظر افراد را جلب کند با این عنوان که امتیاز وام را مربوط به تسهیلات قرض الحسنه یا تسهیلات ارگان های خاص معرفی می‌کنند.
این مقام در خصوص تشریح جزئیات چگونگی انجام این اقدام گفت: کلاهبردار گاهی برای ایجاد اعتماد بیشتر در فرد، کارت های شناسایی جعلی نیز ارسال میکند و تقاضای پرداخت بیعانه می کند و پس از آن ممکن است اسناد جعلی با عنوان سند انتقال امتیاز وام، سند تایید انتقال امتیاز وام یا کارت شناسایی جعلی برای متقاضی ارسال کنند.
وی افزود: در این نوع از کلاهبرداری نیز فرد بزهکار اعلام میکند تمامی مراحل ثبت درخواست و انتقال امتیاز به صورت اینترنتی انجام می شود، چرا که متهم ریسک ثبت نام حضوری را معمولا نمی‌پذیرد تا بتواند هویت واقعی خود را مخفی نگه دارد، که جهت مقابله با فریب هایی که در این شیوه به کار می‌رودف همچون موارد قبلی، مراجعه حضوری و عدم پرداخت بیعانه بسیار موئثر است.
مشارکت در سرمایه گذاری که سرمایه را به باد می‌دهد
زارع بیدکی در تشریح این نوع از کلاهبرداری گفت: بسیاری از افراد که سرمایه نقدی دارند و به دنبال راهکاری هستند تا ضمن حفظ ارزش سرمایه خود بتوانند این سرمایه را به مرحله سودآوری نیز برسانند و در همین راستا جهت از جمله آگهی هایی که به عنوان تله و دامی از سوی کلاهبرداران در فضای مجازی منتشر میشود مرتبط با موضوع سرمایه گذاری است.
وی افزود: با بررسی تطبیقی مواردی که منتهی به طرح شکایت و تشکیل پرونده میشود می‌توان نکات و شگردهای مشترکی بین این آگهی ها ملاحظه کرد که پرداخت سودهای قابل توجه برای تطمیع بیشتر، انجام سرمایه گذاری با مبالغ اندک به جهت امکان سرمایه گذاری از سوی اکثریت افراد با هر میزان سرمایه، ارائه یک چشم انداز مطلوب نسبت به آینده، طرح مشارکت و سود دهی بالا، جلب اعتماد، اینترنتی بودن فرایند ثبت نام و مشارکت به جهت پوشیده ماندن اطلاعات کلاهبردار، مهارت کلامی بزهکار و عدم وجود دفتر یا شرکتی جهت مراجعه حضوری، مهمترین نکات مشترکی است که می‌توان در این نوع از آگهی ها مشاهده کرد.
رئیس شعبه رسیدگی به جرایم سایبری دادسرای عمومی و انقلاب مرکز استان یزد به صورت خلاصه تمام راهکارهای کلیدی و عملی که می‌توان برای مقابله با این نوع کلاهبرداری ها استفاده کرد را اینگونه تشریح کرد: توجه به هشدارهای امنیتی نرم افزارها و سایت های واسطه گری (نکات هنگام ورود و ثبت نام، لزوم آشنایی با قوانین نرم افزار)، خرید با علم و آگاهی (اطلاع از قیمت کالا، ویژگی ها و مشخصات آن و مشورت با متخصصین)، طمع نداشتن و خرید با تامل و بررسی (هشیاری در مواجهه با قیمت مناسب و پیشنهادهای وسوسه انگیز)، مراجعه حضوری (نرم افزارهای واسطه گری صرفا نقش معرفی و وساطت دارند و بستر معامله نیستند) و عدم پرداخت بیعانه که مطابق قوانین تمامی این برنامه پرداخت بیعانه ممنوع می باشد و بیعانه همیشه یک تله و هشدار است.
«بهروز زارع بیدکی» در پایان این گفت‌وگو گفت: آنچه که تا به الان بیان شد صرفا مروری بر کلاهبرداری هایی است که در بستر رایانه و عموما از طریق نرم افزارهای واسطه گری صورت می گیرد اما شیوه های کلاهبرداری چه در بستر رایانه یا به وسیله رایانه، بسیار متنوع و گسترده تر است.