بیت‌کوین آیندۀ بشریت را هدف گرفته است
الیزابت کولبرت - اغلب می‌شنویم که پولْ داستانِ دروغینِ مشترک بین ما انسان‌هاست. من یک‌تکه کاغذ، یا این روزها به‌احتمال بیشتر یک‌تکه پلاستیک، به شما می‌دهم. شما هم درعوض آن، به من تخم مرغ، کره یا یک موکا فراپاچینو با شکلات سفید می‌دهید و هر دو با لبخند از هم جدا می‌شویم.
اما در دنیای رمزارزها، اوضاع بیشتر شبیه یک فراداستانِ مشترک است و بی‌ثباتی موجود در ژانرش هم احتمالاً نقش عنصر هیجان‌انگیز ماجرا را بازی می‌کند. دوج‌کوین رمزارزی است که در ابتدا برای مسخره‌بازی ساخته شده بود، اما به‌لطف کارهایی مثل پمپاژ۱ به‌سبک شرکت گیم‌‌استاپ۲و توییت‌های حمایتیِ ایلان ماسک، ارزشش از ماه ژانویه به این‌طرف رشد ۸ هزار درصدی را تجربه کرد. روز سه‌شنبه، که طرفداران دوج‌کوین آن را با‌عنوان «روزِ دوج» تبلیغ می‌کردند، مجموع ارزش این رمزارز به بیش از ۵۰ میلیارد دلار رسید، یعنی حتی از ارزش بازاری شرکت فورد هم بیشتر. یک صرافی رمزارز به نام کوین‌بِیس، که تازه چهارشنبۀ هفتۀ قبلش وارد بورس شده بود، تقریباً بلافاصله بعد از شروع به کار، ارزشش از جنرال موتورز هم بیشتر شد.
رواج رمزارزها، همان‌طور که قبلاً گفته شده است، اتفاق مهمی در دنیای مالی بود. این اتفاق همچنین اتفاق بزرگی در دنیایِ، درواقع ... کل دنیا بود. این موضوع به‌طور خاص درمورد پدربزرگ رمزارزها یعنی بیت‌کوین صادق است. بیت‌کوین هم مثل دوج‌کوین، اخیراً یک رشد قیمت جهشی را تجربه کرده است. در آوریل ۲۰۲۰، قیمت هر بیت‌کوین حدود ۷ هزار دلار بود؛ امروز قیمت هر بیت‌کوین به بیش از ۵۵ هزار دلار رسیده است (بیت‌کوین در روز ۱۴ آوریل رکورد قیمت ۶۴ هزار و ۸۹۵ ممیز ۲۲ دلار را ثبت کرد، اما بعد از آن روند نزولی در پیش گرفت). همان‌طور که هزینۀ سرمایه‌گذاری روی بیت‌کوین افزایش پیدا کرده است، سود بالقوۀ «استخراج» آن نیز بالا رفته است. هرچند عبارت استخراج بیت‌کوین یک اصطلاح کاملاً استعاره‌ای است، اما نتایج آن می‌تواند، دقیقاً به‌اندازۀ یک استخراج واقعی، مخرب باشد.
بر اساس «شاخص کمبریج برای مصرف برق بیت‌کوین»، مصرف انرژی عملیات استخراج بیت‌کوین در سراسر جهان، در حال حاضر حدوداً ۱۲۰ تِراوات‌ساعت در سال است. این میزان، حدوداً برابر کل مصرف سالانۀ برق کشور سوئد است. طبق اعلام وب‌سایت دیجی‌کونومیست، برق موردنیاز برای یک تراکنش بیت‌کوین، معادل یک‌ماه مصرف برق یک خانوار متوسط آمریکایی است و کربنِ منتشرشده از این کار تقریباً یک‌میلیون برابر بیشتر از کربنِ منتشرشده در یک تراکنش با کارت اعتباری ویزا است. در شرایطی که دنیا به‌شدت نیازمند کاهش انتشار کربن است، آیا منطقی است که برق یک سوئد را صرف یک ارز مجازی کنیم؟ به‌نظر واضح می‌آید که پاسخ باید منفی باشد، اما اوضاع همچنان همین است که می‌بینیم.
نیروگاه گرینِج در منطقۀ درِزدِن نیویورک و در ساحل دریاچۀ سنِکا و در جنوب شرقی شهر روچستر واقع شده و یک‌ساعت با آنجا فاصله دارد. این نیروگاه در دهۀ ۱۹۳۰ ساخته شد و در ابتدا با زغال‌سنگ کار می‌کرد؛ طی چند دهه، رفته‌رفته واحدهای جدیدی به آن اضافه شد و کرکرۀ واحدهای قدیمی پایین آمد. فعالیت نیروگاه بالاخره در سال ۲۰۱۰ متوقف شد و بلااستفاده ماند تا اینکه یک شرکت سهامی خاص آن را خرید و تبدیلش کرد به نیروگاهی که با گاز طبیعی کار می‌کند. طبق گزارش‌ها، این نیروگاه در سال ۲۰۱۷، تحت مالکیت هولدینگ نیروگاه‌های گرینِج، فعالیت خودش را به‌عنوان یک «نیروگاه قله‌ای»۳ از سر گرفت تا در ساعت‌های اوج تقاضا، برق شبکه را تأمین کند (البته به‌گفتۀ سخنگوی شرکت، این نیروگاه مجوز «فعالیت به‌صورت ۲۴ در ۷» را هم دارد). سپس در سال ۲۰۱۹ اعلام شد که برق تولیدی این نیروگاه قرار است صرف استخراج بیت‌کوین شود.
استخراج فرایندی است که طی آن هم بیت‌کوین تولید می‌شود و هم حساب‌وکتاب مربوط به آن انجام می‌شود. تسویه‌حساب تراکنش‌های بیت‌کوینی، به‌جای اینکه توسط مثلاً بانک‌ها انجام شود، به‌وسیلۀ یک شبکۀ غیرمتمرکز به نام بلاک‌چین انجام می‌شود. استخراج‌کننده‌ها، با حل معماهای رمزنگاری، برای ثبت آخرین «بلاکِ» تراکنش‌ها با هم رقابت می‌کنند. اولین کسی که به جواب برسد، پاداشش را درقالب بیت‌کوین‌های تازه‌ضرب‌شده دریافت می‌کند. استخراج‌کننده‌ها در حال حاضر به‌اِزای هر بلاک، ۶.۲۵ بیت‌کوین دریافت می‌کنند که بر اساس قیمت امروز بیش از ۳۰۰ هزار دلار ارزش دارد.
دقیقاً مشخص نیست چه کسی بیت‌کوین را اختراع کرده است، بنابراین کسی نمی‌داند، وقتی برای اولین‌بار پروتکل‌های استخراج بیت‌کوین شروع به کار کردند، در ذهن این فرد (یا افراد) چه می‌گذشت. اما آن‌طور که آری جوئلز، دانشمند علوم رایانه از دانشگاه کُرنل تِک، اخیراً برایم توضیح داد، ظاهر امر این است که سازوکار بیت‌کوین بر اساس عدالت طراحی شده است. تمام کسانی که پردازنده‌هایشان را به استخراج بیت‌کوین اختصاص می‌دهند، روی کاغذ از شانس یکسانی برای موفقیت برخوردارند. اما همان‌طور که خیلی اوقات پیش می‌آید، این‌بار نیز خیلی زود، ایدئالی که در ذهن بود، در واقعیت اشتباه از آب درآمد.
به‌گفتۀ جوئلز «خیلی زود کاشف به عمل آمد که دستگاه‌های محاسباتی ویژه موسوم به تجهیزات استخراج۴، در حل معماهای بیت‌کوین بسیار بسیار کارآمدتر از رایانه‌های معمولی عمل می‌کنند و، علاوه‌برآن، استخراج گروهیِ بیت‌کوین بوسیلۀ این دستگاه‌ها از مزیت صرفه به مقیاس هم برخوردار است. به‌این‌ترتیب، فرایند استخراج بیت‌کوین، که در ابتدا به‌صورت بی‌قاعده و به‌وسیلۀ تعدادی مشارکت‌کنندۀ عمدتاً شخصی و با استفاده از رایانه‌های معمولی انجام می‌شد، امروزه قوام و انسجام بسیار بیشتری پیدا کرده است». از آنجایی که «مزارع» تجهیزات استخراج بیت‌کوین۵، که به‌طور کلی شبیه مزارع سِرور عمل می‌کنند، مصرف انرژی بالایی دارند و کسانی که عملیات استخراج بیت‌کوین انجام می‌دهند همیشه دنبال برق ارزان‌قیمت می‌گردند. امروزه تقریباً ۷۰ درصد استخراج بیت‌کوین در کشور چین انجام می‌شود (مطالعه‌ای که اخیراً انجام شده نشان می‌دهد برق مصرفی در این راه آن‌قدر زیاد است که احتمالاً می‌تواند تلاش‌های دولت چین برای کاهش انتشار کربن را «بی‌اثر» کند). روسیه هم یکی از مراکز استخراج بیت‌کوین است -استخراج‌های وسیعی در منطقۀ سیبری انجام می‌شود و دمای پایین هوا به پیش‌گیری از بالارفتن بیش‌ازحد دما در مزارع استخراج بیت‌کوین کمک می‌کند- و همین‌طور کشور ایران که در آن برق با قیمت یارانه‌ای عرضه می‌شود.
حدود هفت‌درصد استخراج بیت‌کوین دنیا نیز در ایالات متحده انجام می‌شود اما یافتن برق ارزان‌قیمت در این کشور به این سادگی‌ها امکان‌پذیر نیست. چند سال پیش، استخراج‌کننده‌ها «هجوم بردند» به شهر پلاتس‌بورگ نیویورک که حدوداً با فاصلۀ ۱۵۰ کیلومتری در شمال شهر آلبانی واقع شده است. عمدۀ برق پلاتس‌بورگ از سدهای برق‌آبی رودخانۀ سنت‌لورنس تأمین می‌شود. برق در این شهر نسبتاً ارزان است اما از وقتی که این شهر سهم خودش را از مصرف برق بالا برده است، اگر کسی برقِ بیشتر بخواهد باید قیمت بالاتری هم بابت آن بپردازد. استخراج بیت‌کوین، هزینۀ برق را در این شهر به‌طور چشمگیری بالا برد و از همین رو مقامات شهر در سال ۲۰۱۸ هرگونه فعالیت جدید برای استخراج بیت‌کوین را به‌حالت تعلیق درآوردند.
یکی از راه‌حل‌هایی که استخراج‌کننده‌ها برای این مشکل پیدا کرده‌اند، همان کاری است که هولدینگ نیروگاه‌های گرینِج انجام داد، یعنی خریدن یک نیروگاه برق. دیگران مجبورند برقشان را به‌قیمت مصرف‌کنندۀ نهایی بخرند؛ اما گرینِج با این کار، برق موردنیازش را از جایی «قبل از کنتورها» تأمین می‌کند. این شرکت اخیراً اعلام کرده که می‌خواهد وارد بورس شود و برای این کار قرار است با یکی از شرکت‌های حاضر در فهرست نزدک به نام ساپورت‌دات‌کام ادغام شود و همچنین با افتخار گفته است که «انتظار می‌رود این مجموعه تبدیل شود به نخستین شرکت سهامی عام استخراج بیت‌کوین که نیروگاه اختصاصی خودش را دارد». گرینِج در اطلاعیه‌اش اعلام کرده است که طبق برنامه‌ریزی‌ها قرار است تا پاییز ۲۰۲۱ حجم عملیات استخراج بیت‌کوین خود در شهر درِزدِن را دوبرابر کند و تا پایان سال ۲۰۲۲ یک‌بار دیگر آن را دوبرابر نماید. همچنین گفته است که قصد دارد «مدل یکپارچگی عمودی۶ استخراج بیت‌کوینش را در نیروگاه‌های دیگری هم تکرار کند».
گرینِج، برای توسعۀ فعالیت‌هایش در شهر درِزدِن، ناچاراً باید مقدار بیشتر و بیشتری گاز طبیعی بسوزاند و درنتیجه گازهای گلخانه‌ای بیشتری هم تولید خواهد شد. برنامه‌های این شرکت جرقه‌ای بود برای شروع تظاهرات در منطقۀ فینگر لِیکز. روز شنبه، یک‌صد نفر از معترضین به‌سمت درهای کارخانه راه‌پیمایی کردند.
جوزف کمبل، رئیس گروهی به نام سنِکا لِیک گاردین که هماهنگی این راه‌پیمایی را برعهده داشت، در مصاحبه با یکی از شبکه‌های رادیویی شهر ایتاکا به نام دابلیو‌آر‌اِف‌آی اعلام کرد: «این یک مورد آزمایشی است». دو روز بعد، هیئت برنامه‌ریزی محلی تأیید کرد که گرینِج درخواست احداث چهار سازۀ جدید در آن محل را ارسال کرده و قرار است تجهیزات استخراج بیت‌کوین بیشتری را در آنجا راه‌اندازی کند. اعضای هیئت برنامه‌ریزی اعلام کردند که، به دلایل قانونی، آن‌ها از توجه به پیامدهای گسترده‌تر این تصمیم معذورند. به‌گفتۀ دیوید گرانزین، رئیس هیئت برنامه‌ریزی محلی: «ما هم می‌دانیم که استخراج بیت‌کوین باعث هدررفتن مقدار معتنابهی انرژی خواهد شد، اما قانون در این زمینه دستمان را بسته است».
اگر این‌طور باشد، جا دارد دربارۀ این موضوع بیشتر بحث شود. اما آنچه اصلاً جای بحث ندارد، یا قاعدتاً نباید داشته باشد این است که چرا باید تصمیم‌گیری دربارۀ چنین موضوع مهمی به یک هیئت برنامه‌ریزی محلی واگذار شود؟ اگر قرار باشد نیروگاه‌های قدیمی، به‌جای اینکه از رده خارج شوند، با تغییر کاربری به مکانی برای استخراج بیت‌کوین تبدیل شوند، نیویورک و به‌طور کلی ایالات متحده باید قید رسیدن به اهدافی که برای کاهش انتشار کربن و گازهای گلخانه‌ای تعیین کرده است را بزند. احتماش هست که گرینِج، روزی تبدیل شود به اولین مزرعۀ استخراج بیت‌کوین با «نیروگاه اختصاصی خودش»، اما اگر دولت مرکزی یا دولت فدرال به موضوع ورود نکنند، قطعاً آخرین مورد نخواهد بود: همین الان، یک مزرعۀ رمزارز دیگر به نام دیجی‌هوست اینترنشنال، درخواست خود مبنی بر خرید یک نیروگاه گاز طبیعی در نزدیکی شهر بوفالو را به کمیسیون خدمات عمومی ایالت نیویورک تقدیم کرده است. همان‌طورکه اخیراً نمایندگان مؤسسه‌های ارث‌جاستیس و سییِرا کلاب، طی نامه‌ای به مقامات ادارۀ حفاظت از محیطِ‌زیست نیویورک اعلام کرده‌اند: «این موضوع نیازمند بررسی‌های بیشتری است ... تا دیگر شاهد بازشدن دریچه‌های سدها به‌روی سایر نیروگاه‌های ازرده‌خارج نباشیم».
اندرو یَنگ، نامزد سابق ریاست جمهوری که حالا دارد برای رسیدن به کرسی شهرداری نیویورک تلاش می‌کند، گفته که می‌خواهد این شهر را به قطب استخراج رمزامرزها تبدیل کند. به‌سختی می‌توان ایده‌ای بدتر از این را تصور کرد. شهری که همین الان هم به‌دنبال این است که میلیاردها دلار خرج محافظت از شهر دربرابر بالاآمدن آب دریا کند؛ افزایش انتشار گازهای گلخانه‌ای، قطعاً آخرین چیزی است که به آن نیاز دارد. به‌راستی جا دارد سیاستمداران آینده‌نگر، به‌جای استخراج بیت‌کوین، به‌دنبال راهی برای دفن‌کردن آن باشند.
پی‌نوشت‌ها:
• این مطلب را الیزابت کولبرت نوشته و در تاریخ ۲۲ آوریل ۲۰۲۱ با عنوان «Why Bitcoin Is Bad for the Environment» در وب‌سایت نیویورکر منتشر شده است. و وب‌سایت ترجمان آن را در تاریخ ۲۲ خرداد ۱۴۰۰ با عنوان «استخراج بیت‌کوین استعاره است، اما می‌تواند به‌اندازۀ یک استخراج واقعی مخرب باشد» با ترجمۀ بابک حافظی منتشر کرده است.
•• الیزابت کولبرت (Elizabeth Kolbert) روزنامه‌نگار مشهور آمریکایی است که یک بار جایزۀ پولیتزر را در بخش کتاب غیرداستانی (۲۰۱۵) دریافت کرده است. کولبرت تحصیلات خود را در دانشگاه ییل به پایان رسانده است و مقالات فراوانی از او در نیویورک تایمز و نیویورکر به چاپ رسیده است. آخرین کتاب او انقراض ششم، تاریخی غیرطبیعی (The Sixth Extinction: An Unnatural History) یکی از پرفروش‌ترین کتاب‌های سال ۲۰۱۵ در آمریکا بود. مسائل محیط زیستی و تغییرات آب‌و‌هوایی در رأس علایق پژوهشی اوست. آخرین کتاب او زیر آسمان سفید: طبیعت آینده (Under a White Sky: The Nature of the Future) نام دارد.
[۱] Pumping: اقداماتی که باعث ایجاد تقاضای کاذب و درنتیجه افزایش غیرمنطقی قیمت یک رمزارز می‌شود [مترجم].
[۲] GameStop: یک شرکت خرده‌فروشی بازی‌های رایانه‌ای که جهش ناگهانی قیمت سهامش خبرساز شد [مترجم].
[۳] Peaker plant: نیروگاهی که فقط در ساعات اوج مصرف وارد مدار می‌شود [مترجم].
[۴] mining rig
[۵] rig farms
[۶] Vertical integration: یکپارچگی عمودی یکی از استراتژی‌های توسعه کسب‌وکار است که در آن شرکت اقدام به انجام مراحل قبلی یا بعدی زنجیرۀ تأمین می‌کند. مثلاً اگر تولیدکننده‌ای تصمیم بگیرد که مواد اولیۀ کارش را هم خودش تولید کند یا فروش محصولاتش را هم خودش انجام دهد به‌ترتیب از استراتژی یکپارچگی عمودی روبه‌بالا و روبه‌پایین استفاده کرده است [مترجم].