خروجی وام‌های وزارت ارتباطات اعلام شود
مهراد کریم‌نیایی - چندسالی می‌شود که وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات، وام‌هایی از محل وجوه اداره‌شده در اختیار شرکت‌های حوزه ارتباطات و فناوری اطلاعات می‌گذارد.
در تشریح چرایی و چگونگی اعطای این وام‌ها در سایت وزارت ارتباطات و در بخش وام وجوه اداره‌شده این وزارتخانه آمده است: «به منظور ارتقا و توسعه کاربرد فناوری اطلاعات و ارتباطات کشور و تولید برنامه‌های نرم‌افزاری و ایجاد زمینه صدور خدمات فنی و مهندسی در زمینه ICT؛ وجوهی از محل منابع داخلی شرکت‌های وابسته به وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات با عنوان وجوه اداره‌شده تخصیص داده شده است. وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات در چارچوب ضوابط و مقررات موجود و برای حمایت از پروژه‌ها و طرح‌های توسعه‌ای اشتغال‌آفرین یا صادرات کالا و خدمات بخش‌های خصوصی و تعاونی غیردولتی از محل این منابع تسهیلاتی را به شرکت‌های واجد شرایط اعطا می‌کند.»
هفته قبل اما خبر آمد که این وزارتخانه تغییراتی در نحوه اعطای وام وجوه اداره‌شده خود داده است و جداول و توضیحاتی نیز در این خبر درج شده بود. بدون هیچ‌گونه ورود به این تغییرات جدید، اما این خبر ما را بر آن داشت تا با مراجعه به آرشیو اخبار و گزارش‌های هفته‌نامه عصر ارتباط، علاوه بر بازگشایی مجدد تمامی ابهامات سابق و بی‌پاسخ در ارتباط با نحوه اعطای این وام‌ها، حالا و با توجه به گذشت زمان، ابهامات جدیدی نیز بر آنها افزوده و خواستار شفافیت و ارایه توضیحاتی از مسوولان قبلی و فعلی مرتبط با این وام‌ها شویم.
ابهامات نخستین در خصوص وام وجوه اداره‌شده
25 آذر 1394 بود که باوجود پیگیری‌های رسانه‌ای در خصوص وام وجوه اداره‌شده، در روالی برخلاف قانون انتشار و دسترسی آزاد به اطلاعات، وزارت ارتباطات نه‌تنها به پرسش‌هایی پیرامون نحوه اعطای این وام‌ها، اسامی اشخاص حاضر در کارگروه اعطای وام وجوه اداره‌شده و مسایلی از این دست پاسخ نداد، بلکه در اقدامی کم‌سابقه ستون مربوط به ارقام تخصیص‌یافته به شرکت‌های متقاضی نیز حذف شد تا این اطلاعات همچنان کمتر در دسترس قرار گیرد.
در مرحله نخست اعطای این وام‌ها آن‌طور که رییس وقت سازمان نظام صنفی رایانه‌ای کشور به‌عنوان تنها نماینده مورد قبول بخش خصوصی از سوی وزارت ارتباطات گفته بود، 40 شرکت عضو این سازمان توانسته بودند 12 میلیارد تومان از وجوه اداره‌شده وزارت ارتباطات را دریافت کنند. همچنین در این مقطع صحبت‌هایی در خصوص اختصاص 56 میلیارد تومان دیگر از طریق کارگروه وام وجوه اداره‌شده وزارت ارتباطات مطرح می‌شد.
در این مقطع انتقادات زیادی پیرامون نحوه اختصاص وام وجوه اداره‌شده مطرح شد و برخی بر این نظر بودند نحوه اعطای وام‌های حمایتی وزارت ارتباطات، هدفمند و روشن نبوده و دستاورد نهایی تزریق میلیاردها تومان به بخش ICT معلوم نیست. به‌عبارت دیگر برخی این‌گونه تعبیر می‌کردند که شاید بهتر بود روی دو یا سه محور یا طرح مشخص و مورد نیاز مبرم کشور سرمایه‌گذاری می‌شد تا خروجی آن نتایج مشخص‌تر و در عین حال سودمندتری ارایه کند.
تداوم اعطای وام وجوه اداره‌شده
18 خرداد‌ماه 1395 بود که فرهاد الیشایی که پیش از این به‌عنوان یکی از نمایندگان سازمان نظام صنفی رایانه‌ای عضو کمیته وجوه اداره‌شده وزارت ارتباطات بود، در گفت‌وگویی اختصاصی با عصر ارتباط با انتقاد از نحوه تخصیص وام وجوه اداره‌شده وزارت ارتباطات، این اقدام را به نوعی سرمایه‌گذاری روی طرح‌های موهوم قلمداد کرد.
وی در توضیح چندوچون تخصیص وام وجوه اداره‌شده اظهار کرد: فکر می‌کنم اوایل سال 94 یک کارگروه یا کمیته‌ای را تشکیل دادند که در مورد وام وجوه اداره‌شده اظهارنظر کند و گفتند که می‌خواهند به بخش خصوصی واگذار کنند و خودشان ارزیابی کنند، شاخص تعیین کنند و در واقع نتایج را اعلام کنند و به وزارتخانه بگویند که بر اساس آن عمل شود. لذا کمیته‌ای کلی متشکل از 7 یا 8 نفر از اعضای سازمان تشکیل شد و بر اساس این کمیته قرار شد با توجه به تنوع وام‌ها که تخصصی هستند کارگروه‌های مختلف تشکیل شوند و در آنجا وام‌ها در کارگروه‌ها بررسی شوند. خوشبختانه بسیج خوبی شد و بالای 25 تا 30 نماینده از شرکت‌ها جمع شدند و راجع‌به این موضوع بررسی‌های لازم را انجام دادند. هر یک از اعضای کمیته یک کارگروهی برای خود از اعضای صنف تشکیل دادند که موضوعی را بررسی می‌کردند.
این عضو سابق در کارگروه بررسی وام‌ها ادامه داد: این پروسه شاید مثلا دو هفته طول کشید ولی با بسیج اعضا و فعالیت مستمر ممکن شد؛ در نهایت هم نتیجه را اعلام کرده و به وزارتخانه دادیم. در جلسات مختلفی که با وزارتخانه داشتیم خود مسوولان گویا از نتایج اعلامی ما ناراضی بودند و از جاهای دیگر گفته بودند این طرح‌ها را بررسی نمی‌کنیم و این طرح‌ها را کنار گذاشته بودند و خود وزارتخانه راسا و به تشخیص خود، شاخص‌های دیگری انتخاب کرد.
الیشایی همچنین خاطرنشان کرد: فردی در وزارتخانه که مسوول ارتباط با ما بود به‌شدت شاکی بود، ایشان خودشان می‌رفتند وزارتخانه بحث می‌کردند و می‌گفتند اینها اصلا نتایج شما را کنار گذاشته‌اند و دارند خودشان یک کاری می‌کنند؛ یعنی خودشان از اول بررسی کردند و اساسا هم نتیجه‌شان با بررسی‌های ما زمین تا آسمان اختلاف داشت.
الیشایی معتقد بود شفافیت در نحوه اختصاص وام وجوه اداره‌شده وجود نداشته و مشخص نبوده که چه کسی بر چه اساسی و چقدر وام گرفته و این بودجه 90 میلیاردی چطور هزینه شده است.
جلسه وزارت ارتباطات برای رفع ابهام‌ها
با بالا گرفتن انتقادات به نحوه اختصاص وام وجوه اداره‌شده، هم از سوی بخش خصوصی و هم از سوی رسانه‌ها، عاقبت اواخر تیر‌ماه 95 وزارت ارتباطات تصمیم گرفت در نشستی مطبوعاتی پیرامون جزییات و حواشی نحوه اعطای تسهیلات وجوه اداره‌شده توضیحاتی ارایه کند.
اگرچه در این جلسه قرار بود در مورد تسهیلات وجوه اداره‌شده صحبت شود، اما دوایی معاون وقت واعظی وزیر ارتباطات و مسوول تزریق این وام‌ها، در صحبت‌های آغازین خود بیشتر به طرح وعده‌های مرسوم همچون ایده کریدور فناوری اطلاعات و ارتباطات پرداخت و تنها زمانی صحبت‌های او مشخصا به سمت تسهیلات وجوه اداره‌شده، نحوه اعطای آنها و ابهامات پیرامون آن معطوف شد که خبرنگاران با پرسش‌های صریح او را خطاب قرار دادند.
معاون وقت فناوری و نوآوری وزیر ارتباطات نیز در پاسخ به پرسش‌ها درباره وام‌های حمایتی وزارت ارتباطات به شرکت‌های فناوری، به ارایه آمار کلی پرداخت و گفت: 216 شرکت از این وام به مبلغ 108 میلیارد تومان با کارمزد کم بهره‌مند شدند که البته از این تعداد 40 شرکت در دوره قبلی از این وام‌ها استفاده کردند و 176 شرکت در دومین فراخوان وزارت ارتباطات از این تسهیلات بهره‌مند شده‌اند.
در آن مقطع چرایی اعطای تسهیلات به یک سایت خبری از دیگر نکته‌های مطرح‌شده در این جلسه بود که خسرو سلجوقی، عضو سابق هیات عامل سازمان فناوری اطلاعات و از مسوولان اعطای وام‌های حمایتی وزارت ارتباطات، در پاسخ مدعی شد که این کار به منظور حمایت از تولید محتوا انجام گرفته است! پاسخی که با توجه به تعداد گسترده رسانه‌های فعال‌تر، پرمخاطب‌تر و قدیمی‌تر در حوزه آی‌تی، این پرسش را پیش می‌کشید که چرا این تسهیلات در سایر رسانه‌ها نیز توزیع نشده است.
ابهامات جدیدی که مطرح شده
همان‌طور که ذکر شد، با گذشت زمان برای آنکه متهم به قصاص قبل از جنایت نشویم، پاره‌ای از ابهامات و پرسش‌ها را به زمانی در آینده یعنی امروز موکول کردیم؛ یعنی زمان حسابرسی و پرسش از خروجی دقیق و شفاف از وام‌های قبلی.
پاسخ به این پرسش قطعا تصویر دقیق‌تری از درستی یا نادرستی روش پرداخت این وام‌ها از سوی وزارت ارتباطات ارایه خواهد داد.
اما وقتی می‌گوییم شفاف‌سازی از خروجی وام‌های قبلی، منظورمان دقیقا چیست؟ در سنوات گذشته و قاعدتا با استناد به انبوهی از قوانین و توجیهاتی که نوشتن آنها زمان کمی هم می‌گیرد، میلیاردها تومان وام در اختیار شرکت‌های مختلف و با نیازها و درخواست‌های متنوع قرار گرفته است.
پرسش دقیق از خروجی این است که آیا اصولا ادعاهایی که شرکت‌های متقاضی مطرح کرده و از سوی وزارت ارتباطات بررسی و تایید شدند، محقق شده‌اند یا نه؟
اما نکته ظریف ماجرا اینجاست. وقتی وزارت ارتباطات برای مثال در گذشته خبر از اعطای وام‌های کلان به سایت‌ها و اپ‌های مختلف می‌داد، امروز اگر خروجی آنها را بخواهیم احتمالا آدرس یک اپ یا سایتی را در اختیار پرسشگران بگذارند، لذا پرسش مهم اینجاست که آیا هدف از این وام‌های کم‌بهره ساخت یک‌سری پوسته با عنوان سایت یا اپ بوده و کسی کاری به کاربری، میزان موفقیت، تناسب هزینه و فایده و مخاطبان احتمالی آن ندارد؟
اینجا اما مساله لزوما وقوع فساد در پرداخت بخشی از وام‌ها نیست، مساله لزوم انتشار گزارش‌های دقیق، شفاف و قابل راستی‌آزمایی است تا به این ترتیب با شناخت دقیق مشکلات و آسیب‌شناسی مشکلات قبلی و با توجه به محدودیت منابع مالی و اقتصادی کشور، حداقل شرایطی فراهم شود که شاهد تداوم اتلاف پخش وام به‌شکلی نامعلوم و ناهنجار نبوده و این وام‌ها به شکل صحیح و درست به دست کسانی برسد که خروجی کار آنها مورد نیاز واقعی و امروز کشور است، نه صرفا طرح‌ها و ایده‌های هیجانی، تکراری، کم‌فایده، غیرقابل تجاری‌سازی و با سفسطه لزوم حمایت از جوانان و طرح‌های نوآورانه! (منبع:عصرارتباط)