سامانه‌ای که همه ایرانی‌ها باید چک کنند
نادر نینوایی - از زمانی که یکی از اپراتورهای موبایل با بی‌توجهی به ثبت مشخصات خریداران سیمکارتها اقدام به فروش سیم‌کارت کرد، سیمکارتهای بی‌هویت زیادی به دست سوداگران، مزاحمان تلفنی و سواستفاده‌کنندگان از این سیمکارتها افتاد که مشکلات اقتصادی، قضایی و امنیتی مضاعفی به کشور و مردم تحمیل شده و هنوز هم می‌شود.
اگرچه آمار دقیقی از تعداد سیمکارتهای بی‌هویت اعلام نمی‌شود، اما تا سال گذشته برخی بر آوردها حاکی از وجود 8 تا 11 میلیون سیم‌کارت بی‌هویت در کشور بود. به همین منظور سال گذشته رگولاتوری در چند مرحله ضرب‌الاجل‌هایی برای قطع سیمکارتهای فاقد کد ملی اعلام کرد. اگرچه در این مرحله ظاهرا سیمکارتهای فاقد کد ملی قطع شدند اما همچنان این دغدغه وجود داشت که سو استفاده‌کننده از سیمکارتهای بی‌هویت با در اختیار داشتن کد ملی فردی که بدون اطلاعش سیم‌کارت به نام او ثبت شده است، از سیم‌کارت او سو استفاده کند.
کما این که چند روز قبل و تنها در یک نمونه کشف شده، رییس پلیس فتا اعلام کرد، در حال حاضر فردی در کشور وجود دارد که بدون اطلاع خودش و با جعل و سوءاستفاده از عنوان وی، بیش از 11 هزار سیم کارت به نامش ثبت و فعال شده است.
به این ترتیب از آنجایی که احتمال می‌رفت برخی فروشندگان سیم‌کارت یا افراد، باسوء استفاده ار کپی کارت ملی که از خریداران سیمکارتها در اختیار داشته‌اند بدون اطلاع افراد اقدام به ثبت سیم‌کارت به نام آنها و فروش بکنند، انتظار می‌رفت تا امکانی اندیشیده شود تا از طریق آن هر فرد بتواند از سیم‌کارت‌هایی که به نامش ثبت شده آگاهی یابد. این موضوع جایی اهمیت دو چندان پیدا می‌کند که طبق قانون اگر هر تخلفی با سیمکارتهای بی‌هویت صورت گیرد مسوولیت حقوقی آن تماما بر عهده کسی است که سیم‌کارت به نام او ثبت شده است.
به همین منظور سازمان تنظیم مقررات و ارتباطات رادیویی وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات و برای رفع این مشکل از حدود دو سال قبل وعده راهاندازی سامانه استعلام تعداد خطوط مشترکان اپراتورهای تلفن همراه را داد، تا به این ترتیب به معضل مذکور سامان دهد. اما در طول این دو سال سازمان تنظیم مرتب وعده‌های خود برای راهاندازی این سامانه به تعویق انداخت.
اما طبق آخرین اخبار، رگولاتوری سرانجام در 12 فروردین ماه امسال وعده خود را عملی کرده و سامانه استعلام تعداد خطوط مشترکین اپراتورهای تلفن همراه را راه اندازی کرده است. سامانه‌ای که بدون شک سر زدن به آن (همین امروز!) برای هر ایرانی به سبب رفع خطر سواستفاده احتمالی از سیمکارتهای ثبت شده به نامش، ضروری است.
توجه داشته باشید که در بالای این سامانه نیز هشدارهای مهمی ارایه شده است، از جمله این که «آیا می‌دانید هر خط و یا سرویس ارتباطی دیگری که به نام شماست، مسوولیت و عواقب ناشی از سوءاستفاده از آن نیز با شماست؟!»
یا این هشدار که، «اغلب تخلفات حوزه مخابرات وتلفن همراه توسط سیم‌کارت‌هایی صورت می‌گیرد که مالک آن از وجود آن بی‌خبر است!»
اگرچه این سامانه اشکالاتی نیز دارد که در ادامه به برخی از آنها پرداخته‌ایم.
خطرات سیمکارتهای بی‌هویت
تصور ابتدایی و اولیه بسیاری از مردم از سیمکارتهای بی‌نام و نشان، افراد دارای اختلال روانی یا مزاحمان تلفنی هستند که آرامش و آسایش خود و خانواده آنها را ربوده‌اند. موضوعی که تعداد زیادی از مردم کشور را روانه مسیر پیگیری، طرح شکایت و باز هم پیگیری میان اپراتور، پلیس و دادگاه‌ها کرده است. جریانی که علاوه بر سلب آسایش عمومی، هزینه‌های مالی زیادی را نیز روی دست پلیس، مردم و دادگاه‌های سراسر کشور گذاشته است.
حتی خود پلیس، اورژانس‌ها، آتش‌نشانی‌ها و سایر مراجع فوریتی نیز از دست مزاحمانی که عمدتا با سیمکارتهای بی‌نام و نشان مزاحم ایشان می‌شوند در امان نیستند. تنها در یکی از شهرهای کشور 90 درصد تماس‌ها در روز با اورژانس مزاحمت تلفنی است. حالا محاسبه کنید چه خسارتی بابت اعزام ماموران و پیگیری‌ها شده و چه جان‌هایی که بابت این مزاحمت‌ها به خطر افتاده‌اند.
اما دردسر سیمکارتهای بی‌هویت بسیار فراتر و گسترده‌تر از مزاحمان بیمار تلفنی است. بسیاری از خلافکاران نظیر فروشندگان مواد مخدر از مشتری‌های اصلی این سیمکارتها هستند. سیم‌کارت‌هایی که به نام خودشان ثبت نیست و بار حقوقی نه برای خودشان بلکه برای صاحب اصلی سیم‌کارت ایجاد می‌کند یکی دیگر از مشکلاتی است که سیمکارتهای بی‌هویت موجب شده‌اند.
سومین مشکل شناخته شده از ناحیه سیمکارتهای بی‌هویت به فروشندگان داروهای تقلبی و کالاهای بی‌کیفیت ماهواره‌ای مربوط می‌شود. در حال حاضر بیشتر شبکه‌های ماهواره‌ای فروش کالا نیز با استفاده از همین سیمکارتها اقدام به فروش انواع داروهای غیر مجاز می‌کنند که برای سلامت بسیار مضرند. فروش انواع کالاهای بی‌کیفیت و عمدتا تقلبی نیز در همین بخش می‌گنجد که صد البته به تولید و اقتصاد مملکت هم لطماتی جدی وارد می‌کنند.
از سوی دیگر تقریبا تمام کلاهبرداری‌ها و به ویژه کلاهبرداری‌های بانکی، پیامکی و اینترنتی به کمک سیمکارتهای بی‌هویت رخ می‌دهد. برای نمونه تقریبا همه ایرانی‌ها حداقل یک بار با پیامک "شما برنده قرعه‌کشی شده‌اید" مواجه شده‌اند که تقریبا تمام این موارد کلاهبرداری بوده و به هر حال قربانیان خاص خود را دارد. این یکی دیگر از کاربردهای سیمکارتهای بی‌هویت است که به جان مردم و کشور افتاده است.
اما مشکل دیگری که بیشتر مورد توجه مسوولان قرار گرفت، تشدید پدیده قاچاق مکالمه به کمک سیمکارتهای بی‌هویت است که با توجه به ضرر مالی که برای دولت ایجاد می‌کند باعث شده سازمان‌های مربوطه جدی‌تر به از میان بردن این معضل بپردازند. در حال حاضر صدها میلیارد تومان در سال به کمک سیمکارتهای بی‌هویت قاچاق مخابراتی انجام می‌شود.
آسیب سیمکارتهای بی‌هویت اما تنها محدود به حوزه‌های اقتصادی و اجتماعی نمی‌شود. از این سیمکارتها برای خرابکاری‌ها، جاسوسی‌ها و هماهنگی‌ها برای انجام حمله به شخصیت‌ها، مردم و اماکن خاص نیز استفاده شده است. به عبارت دیگر این سیمکارتها کاربردهای ضد امنیتی نیز دارند.
در واقع مجموع آنچه به کمک سیمکارتهای بی‌هویت در ایران رخ داده است، در یک کلام منافع ملی کشور را از حیث امنیتی، اقتصادی و اجتماعی مورد تهدید قرار داده و می‌دهد.
اگرچه هیچ مرجعی در کشور تاکنون برآوردی از اقتصاد ناشی از سیمکارتهای بی‌هویت ارایه نکرده، اما آنچه مسلم است هزاران میلیارد تومان در سال زیان‌های اداری، مالی، اقتصادی، قضایی، درمانی و امنیتی به کشور وارد شده است.
و البته که این حجم از کاربرد و گردش مالی ناشی از سیمکارتهای بی‌هویت، بی‌شک درآمدهای نجومی را نصیب اپراتوری کرده است که بیشترین سهم را از بازار سیمکارتهای بی‌هویت دارد. از این رو مقاومت و تلاش برای شناسایی راه‌های دور زدن قانون از سوی برخی اپراتورها چندان دور از ذهن نیست.
به نحوی که گفته می‌شود، حجم سیمکارتهای بی‌هویت واگذار شده از سوی یکی از اپراتورها به حدی است که برخی این گمانه را مطرح می‌کنند که در صورت شناسایی کامل و خشکاندن ریشه‌های این معضل، اپراتور مذکور تا مرز ورشکستگی نیز پیش رود.
آشنایی با نحوه کارکرد سامانه استعلام
اما همانطور که اعلام شد، اکنون سامانه "استعلام تعداد خطوط مشترکان اپراتورهای تلفن همراه"، توسط رگولاتوری و به منظور اطلاع مردم از سیمکارتهای ثبت شده به نام آنها در هر یک از اپراتورهای موبایل راهاندازی شده است.
در این سامانه کلیه مشترکان چهار اپراتور کشوری همراه که حداقل یک سیم کارت به نام خود در یک اپراتور داشته و کد ملی ایشان نیز در بانک اطلاعاتی اپراتور تامین کننده سیم‌کارت به صورت صحیح ثبت شده است می‌توانند با انجام مراحلی از تعداد خطوطی که به نام ایشان در هریک از اپراتورهای مذکور ثبت شده مطلع شوند.
لازم به ذکر است که کار با این سامانه ساده بوده و نیاز به مراجعه و پرداخت هیچ هزینه‌ای به دفاتر خدمات اینترنتی نیست. کافیست به منظور استفاده از این سامانه ابتدا به آدرس mobilecount.cra.ir مراجعه کنید و در مرحله اول کنار دو گزینه "مشترک حقیقی می‌باشم و حداقل یک سیم‌کارت در یکی از اپراتورهای تلفن سیّار به نام من ثبت شده است" و "از اینکه کد ملی من به صورت صحیح دراطلاعات اپراتورها ثبت شده اطمینان دارم" را تیک بزنید.
سپس در قسمت پایین و سمت چپ صفحه روی نوشته "مرحله دوم" کلیک کنید تا به صفحه بعد بروید. در این صفحه بدون نیاز به پرکردن سایر بخش‌ها، تنها کافی است "کد ملی"، "شماره موبایل" و "عبارت امنیتی" نوشته شده در کادر سمت چپ را در پنجره‌های مربوطه وارد کنید و سپس در قسمت پایین سمت چپ صفحه روی گزینه"دریافت پاسخ" کلیک کنید. (لازم به ذکر است که کد ملی و شماره موبایل باید متعلق به مالک اصلی سیم‌کارت باشد.)
در صورتی که اطلاعات خود را صحیح وارد کرده باشید تا دقایقی بعد پیامکی حاوی تعداد سیمکارتهای ثبت شده به نام شما در هر اپراتور به شماره موبایلی که وارد کرده‌اید ارسال می‌شود.
در نهایت نیز چنانچه متوجه وجود سیم‌کارت یا سیم‌کارت‌هایی در هر اپراتور شدید که از وجود آنها اطلاع ندارید، باید برای پیگیری وضعیت سیمکارتهای ثبت شده به نام آنان به دفاتر امور مشترکان اپراتور مورد نظر مراجعه کرده و تقاضای رسیدگی را تسلیم کرده و در صورت ثبت نام سیم‌کارت بدون درخواست متقاضی نسبت به غیر فعال کردن آن اقدام خواهد شد.
نقاط ضعف سامانه استعلام تعداد سیم‌کارت
نکته جالب اما آنکه اگر یکبار اطلاعات خود را در سامانه استعلام سیم‌کارت چک کنید سامانه تا 10 روز بعد به شما اجازه استعلام دوباره را نخواهید داشت. به این ترتیب باید گفت از آنجایی که همواره این احتمال می‌رود که باز سیمکارتهای جدیدی به نام شما ثبت شود لذا به جای آن که هر فرد 10 روز یکبار مجبور به چک کردن این سامانه باشد، منطقی‌تر به نظر می‌رسید که این سامانه، ثبت سیم‌کارت جدید به نام فرد را از طریق پیامک و ایمیل به او اطلاع دهد.
نکته دیگر این که در صورتی که فرد هیچ سیم‌کارتی شخصا برای خود ثبت نکرده باشد چون اصولا شماره‌ای به اسم خود ندارد، عملا نمی‌تواند از سامانه استعلامی بگیرد، در حالی که می‌بایست این حق برای تمام افراد و نه صرفا مشترکان اپراتورها در نظر گرفته شود که از سیمکارتهای ثبت شده به نامشان آگاهی یابند.
موضوع دیگری که مطرح است آن است که آیا صرف داشتن کارت ملی یا کپی آن برای ثبت سیم‌کارت کافی است یا خیر. چرا که این احتمال می‌رود که کسی با دراختیار داشتن کارت ملی فرد دیگر یا کپی آن اقدام به ثبت سیم‌کارت کند.
برای رفع ریشه‌ای و همیشگی این مشکل، در حال حاضر برخی از کشورهای دنیا از جمله نیجریه، اپراتورها را موظف می‌کنند در هنگام ثبت سیم‌کارت به نام هر فرد اطلاعات بیومتریک او همچون اثر انگشت و اسکن عنبیه و شبکیه چشم را دریافت کرده و نزد خود نگه دارند. نیجریه همین سال گذشته به دلیل تعلل در ثبت اطلاعات بیومتریک 5 میلیون مشترک موبایل در این کشور، اپراتور MTN را 5.2 میلیارد دلار جریمه کرد.
به هر روی می‌بایست در حال حاضر همین راهاندازی سامانه استعلام سیمکارتها را به فال نیک گرفت و از این بابت خشنود بود. همچنین ضمن خسته نباشید به مسوولان رگولاتوری باید خاطرنشان کرد که این سازمان می‌بایست به شکل بسیار گسترده‌تری و از طریق تبلیغات در رسانه‌های جمعی و به ویژه صدا و سیما راهاندازی این سامانه را به مردم اطلاع‌رسانی کند تا مردم نقاط دور دست کشور و حتی کسانی که در کشور حضور ندارند نیز بتوانند از وجود این سامانه و سیمکارتهای ثبت شده به نامشان اطلاع حاصل کنند و در صورت ناآگاهی از وجود سیم‌کارتی به نامشان، بتوانند سریعا آن را بسوزانند.
ناگفته نماند سامانه مذکور با وجود عدم اطلاع‌رسانی گسترده، در ایام گذشته گاها دچار اختلال شده است.