سند ملی اقتصاد دیجیتال تدوین می‌شود
قائم مقام ستاد اقتصاد دیجیتال معاونت علمی فناوری و اقتصاد دانش بنیان ریاست جمهوری گفت: به دلیل ابهامی که در حوزه اقتصاد دیجیتال وجود دارد، در برنامه هفتم پیشنهاد شده یک سند ملی در حوزه اقتصاد دیجیتال به همراه نگاشت نهادی مرتبط با آن تدوین شود.
به گزارش خبرگزاری صدا و سیما توسعه اقتصاد دیجیتال و فناوری‌های مرتبط با حضور آقایان دکتر صادق خانی علی اکبری کارشناس ارشد مدر، و احمدلو قائم مقام ستاد اقتصاد دیجیتال و هوشمندسازی معاونت علمی فناوری و اقتصاد دانش بنیان ریاست جمهوری و خانم دل انگیز خبرنگار حوزه فناوری در میز اقتصاد شبکه خبر بررسی شد.
سوال: همان طوری که در خبرها مشاهده کردید بیش از ۳۰ درصد آمار شرکت‌های دانش بنیان آماده نقش آفرینی در توسعه اقتصاد دیجیتال هست اقتصادی که می‌تواند نقش آفرین باشد در توسعه اقتصاد کشور البته برنامه‌های دونی در این خصوص برنامه‌ریزی شده و و در برنامه میز اقتصاد امروز این موضوعات را بررسی خواهیم کرد.
آقای دکتر بر اساس سندهایی که تدوین شده و برنامه هفتم به اقتصاد دیجیتال توجه دوچندان شده ابتدا در خصوص اهمیت اقتصاد دیجیتال صحبت می‌فرمایید اینکه می‌تواند چه تاثیری در شکوفایی اقتصاد کشور ما داشته باشد؟
صادق خانی علی اکبری: امیدوارم در این ایام عزاداری‌ها ما را هم از دعای خیرشان فراموش نکنند قبل از ورود به بحث خیلی کوتاه دو تا نکته را خدمتتان عرض کنم چون موضوع اصلی گفتگوی ما بر اساس اقتصاد دیجیتال و اقتصاد مردمی است ببینید ما همه در مقابل این کشور مسئول هستیم در دهه ۱۹۷۰ که انقلاب فناوری رخ داد ما در اینجا مشغول انقلاب خودمان بودیم درگیر جنگ تحمیلی بودیم دنیا از پیچ انقلاب صنعتی گذشت و ما اصلاً نفهمیدیم در سال ۲۰۲۳ با وجود این همه شرکت فناور چند میلیون دانشگاهی دانش بنیان‌ها اساتید حق نداریم که نفهمیم دنیا به سمت فناوری خصوصاً حوزه اقتصاد دیجیتال به کجا می‌پیچد.
مخاطب من فقط حکمران نیست فرد ایرانی اقتصاد ایرانی حکمران ایرانی و تمدن ایرانی اسلامی باید با هم متحد باشند به صورت جمعی کاری و به تعبیر زیبای مقام معظم رهبری در قالب اقتصاد مردمی با هم متحد شویم و فکر کنیم ببینیم برای آینده بهتر ایران چگونه می‌توانیم فناوری اقتصاد فناوری را در حوزه اقتصاد به کار ببریم و با صنایع خودمان ترکیب کنیم.
سوال: توجه اقتصاد دیجیتال در برنامه هفتم را هم توضیح بفرمایید؟
علی اکبری: ببینید حقیقتاً در برنامه هفتم به اقتصاد دیجیتال پرداخته شده اما به نظر من نگاه عمیقی به موضوع نداشتند بیشتر جنبه رفع تکلیفی بوده من دو تا کامنت در این حوزه دارم ببینید در برنامه هفتم ۲۶ بار کلمه فناوری اطلاعات به کار برده شده ۲۰ بار آن برای اشاره به وزارت ارتباطات بوده حالا اصلاً برنامه توسعه یک برنامه مسئله محور است اولویت‌ها را برجسته می‌کند تازه یک برنامه در واقع اجرایی نیست ولی در قالب همین برنامه ببینید در بند ج ماده ۶۶ وزارت ارتباطات مکلف شده با رعایت قانون مدیریت داده‌ها و اطلاعات ملی به منظور فراهم کردن تسهیل نوآوری مبتنی بر خدمات داده الی آخر بیاید یک سری اقدامات انجام بدهد خوب این موضوع خیلی مهمی است ولی در واقع آنچه که در برنامه هفتم دیده شده برای توسعه بخش زیرساخت‌هاست.
سوال: ولی باز هم تاثیرگذار خواهد بود چون برای اولین بار است که در برنامه این موضوع آورده شده و بهش توجه شده و برای حرکت‌هایی بود که در سال‌های گذشته انجام شده
علی اکبری: ببینید به دلیل اینکه ما خیلی با دنیا فاصله داریم اصلاً یک مزیت خیلی جدی محسوب نمی‌شود ما الان در حوزه اقتصاد دیجیتال به راحتی می‌توانم بگویم نهایتاً ما ۱۰ سال فرصت داریم که از مزایای بخش بازار و لایه سرویس و برخوردار شویم الان در برنامه هفتم آمدند گفتند که تا پایان این برنامه ما سهم اقتصاد دیجیتال از اقتصاد به ۱۵ درصد برسد من همین الان میگویم تا پایان همین دولت هم می‌توانند به ۱۵ درصد برسانند ولی ببینید برعکس دنیاست الان مثلاً کشور چین ۲۶ درصد تولید ناخالص داخلی اقتصاد دیجیتال بر عهده گرفته ولی این ۶ درصد آن در لایه کره ۲۰ درصد آن در حوزه کسب و کارها و مشاغلی است که دست مردم است اما ما الان در حال حاضر ۷.۴ که سهم اقتصاد دیجیتالمان است ۴ درصد آن در لایه کر است یعنی عملاً چیزی دست مردم نمی‌گیرد.
و خوب یک مشکل دیگری هم که در حوزه همین برنامه هفتم در بحث اقتصاد دیجیتال گرفته شده و فکر می‌کنم ما را به سمت بیراهه دارد می‌برد در حوزه تامین نیروی کار ماهر است اومدند دوباره تکلیف تعیین کردند برای وزارت علوم وزارت بهداشت آموزش و پرورش که این‌ها بیایند بروند نیروی انسانی ماهر تامین کنند دانشگاه‌های ما اگر هنر تربیت نیروی کار ماهر را داشتند ما بعد از فارغ التحصیلی دانشجوها نیازی به تربیت مجدد این‌ها نیازی به آموزش مجدد این‌ها نداشتیم.
سوال: پس باید یک بازنگری اساسی صورت بگیرد توجه به اینکه یک مقدار وقت ما محدود است اجازه بدهید به سوال‌های بعدی هم بپردازیم بعد بیشتر این موضوع را باز خواهیم کرد آقای احمدلو در خصوص کارهایی که در معاونت علمی صورت گرفته خوب به هر حال ما نیروی انسانی زیادی داریم که در سال‌های گذشته در این حوزه کار کردند ابتدا به تعداد شرکت‌های دانش بنیان فعال در این حوزه بپردازید چقدر ما الان شرکت دانش بنیان داریم در چه حوزه‌هایی دارند کار می‌کنند؟
محمد امین احمدلو قائم مقام ستاد اقتصاد دیجیتال و هوشمندسازی: موضوع اقتصاد دیجیتال با توجه به اینکه یک موضوع بین رشته‌ای و وسیع هست و به طور کلی در تمام صنایع به نوعی رد پایش را می‌شود دنبال کرد یکی از تکالیفی که الان در قانون برنامه هفتم هم در واقع تکلیف شده در واقع مرکز آمار شاخص‌ها و در واقع زیرساخت‌های لازم را برای اندازه‌گیری این سهم را تدوین بکنند که به صورت شفاف‌تری بتوانیم ما اعداد و ارقام را داشته باشیم اما در حوزه شرکت‌های دانش بنیان با توجه به این مقدمه‌ای که خدمتتان عرض کردم.
ما حول و حوش ۲۰۰۰ تا شرکت در واقع مرتبط با حوزه ارتباطات فناوری و اطلاعات داریم به همین میزان هم شرکت‌های فعال در حوزه برق و الکترونیک هستند که به نوعی می‌توانند در حوزه اقتصاد دیجیتال هم فعالیت کنند این به این خیلی ربط دارد که شما این گستره اقتصاد دیجیتال را در واقع چگونه تعریف کردید و در واقع به چه شکلی این اندازه‌گیری خواهد شد ولی از منظر این دیدگاهی که خدمتتان عرض کردم ما حول و حوش ۳۰ درصد از شرکت‌های در واقع دانش بنیان کشورمان آمادگی فعالیت در این حوزه را دارند در سطوح و اشکال مختلف.
سوال: الان بر اساس این آماری که اعلام کردید یعنی حدوداً بیش از ۴۰۰۰ شرکت درسته؟
احمدلو: بله بر اساس این آمار طبیعتاً میگویم باید تعریفمون رو از حوزه اقتصاد دیجیتال گسترش و نحوه اندازه‌گیریمان را مشخص کنیم تا مشخص شود این سهم دقیقاً به چه تعداد است ما ۲۰۰۰ تا شرکت تقریباً در حوزه ارتباطات و فناوری اطلاعات داریم و به همین ترتیب هم حدوداً در حوزه برق و الکترونیک می‌تواند به نوعی زیرساخت‌های این حوزه را تامین کند و میگویم برآورد ما همچنان حول وحوش ۲۵ درصد تا ۳۰ درصد هستند که در این حوزه بتوانند در واقع فعالیت کنند.
سوال: ظرفیت فناوران ما که تا الان فعالیت کردند در حوزه شرکت‌های دانش بنیان در حوزه اقتصاد دیجیتال تا الان توانستند در چه حوزه‌هایی وارد شوند بانکداری بوده در حوزه مثلاً واقعیت مجازی بوده؟
احمدلو: در حوزه‌های زیادی شرکت‌ها فعال هستند و فعالیت‌های جدی انجام داده‌اند ولی به صورت کلی همچنان ظرفیت خیلی بالایی در این بخش وجود دارد.
حالا آقای دکتر هم درست فرمودند مادر لایه‌های زیرساختی خیلی خوب توانستیم شاید در سالیان گذشته عمل کنیم و آنجا در فراهم کردن زیرساخت‌ها تا حد خوبی در واقع این پیشرفت‌ها حاصل شده ما شرکت‌های متعددی داریم در حوزه سلامت در حوزه حمل و نقل در بخش‌های مختلف پلتفرم‌ها سکوها این‌ها در لایه‌های خدماتی هستند در زیرساخت‌ها هم شرکت‌هایی که در واقع بتوانند زیرساخت‌های ارتباطی را فراهم کنند سرویس‌های پردازشی بدهند در واقع در این بخش‌ها شکل گرفته‌اند اما شاید یکی از نکاتی که در واقع لازم باشد بیشتر به آن پرداخته شود در کشور و در واقع در برنامه هفتم هم شاید جا داشته باشد که با دقت بیشتری دیده شود این است که ما بتوانیم سیاست‌های متمرکزی را در این حوزه در واقع تدوین کنیم و پیاده کنیم و نقشه راه مشخصی وجود داشته باشد تقسیم وظایف به خوبی صورت گرفته باشد.
چون ابهامی که در واقع وجود دارد به نوعی این حوزه اقتصاد دیجیتال با توجه به گستردگی‌اش که در همه صنایع وجود دارد اینکه در واقع پاسخگویی و در واقع نظارت و حمایت از این حوزه دقیقاً بر عهده کی باید باشد این نیاز به برنامه‌ریزی دقیق‌تری دارد داخل برنامه هفتم در واقع سند پیشنهادیمان آنجا این موضوع مطرح شده که یک سند ملی در حوزه اقتصاد دیجیتال به همراه نگاشت نهادی مرتبط با آن تدوین شود و در کنار این هر دستگاه اجرایی شروع بکند برنامه اجرایی خودش را در آن حوزه برای بحث تحول دیجیتال دنبال کند این باز یکی از سرفصل‌های در واقع امیدوار کننده است که لازمه‌اش این است که در واقع آن برنامه‌های ذیل سند در واقع سند توسعه به خوبی هم دنبال شود و هم اجرایش با دقت کافی پیگیری شود.
سوال: خانم دل انگیز در حوزه شرکت‌هایی که در حوزه اقتصاد دیجیتال دارند فعالیت می‌کنند شما گزارش‌های متعددی گرفتید یکی از گزارش‌ها را هم الان مشاهده کردیم الان شرکت‌ها بیشتر در چه زمینه‌هایی فعالیت می‌کنند و وارد شدند و چه دستاوردهایی کسب کردند؟
دل انگیز: من هم عرض سلام و ادب دارم خدمت شما و مهمانان برنامه و بینندگان بله همانطور که اشاره کردید هم من و هم سایر همکارانم در حوزه بحث اقتصاد دیجیتال گزارش‌های متعددی را داشتیم از گزارش‌هایی که فناوران در حوزه‌های مختلف سخت‌افزاری و نرم‌افزاری به هر حال دستاوردهایی را داشتند طرح‌هایی را داشتند و تولید کردند تا بحث اقتصاد سکویی و حتی بحث کسب و کارهای اینترنتی کسب و کارهای اینترنتی که شرکت‌های دانش بنیان در آن فعال هستند در حوزه‌های مختلف هست مثل مراکز صنعتی و حتی کشاورزی مورد استفاده قرار می‌گیرد و به طور کلی می‌توان گفت که فناوران کشورمان در حوزه‌های مختلف سخت‌افزاری و نرم‌افزاری در بحث اقتصاد دیجیتال دستاوردهای گسترده‌ای را داشته‌اند.
سوال : به عنوان سوال آخر از شما اینکه سوال را دارم که پیگیر حمایت‌های صورت گرفته از شرکت‌های فعال در این حوزه هستید؟
دل انگیز: بله هم من و هم سایر همکارانم در این حوزه خوب به هر حال گزارش‌هایی را که تهیه می‌کنیم شرکت‌های دانش بنیان نیازمند حمایت‌هایی هستند برای توسعه محصولشان در سطح ملی و بین‌المللی این توسعه برای توسعه بازار محصولشان محسوب می‌شود که به نوعی نیازمند این حمایت هستند که به نوعی محصولشان سریع‌تر راحت‌تر بتواند وارد بازار شود و از آن محصول بتوانند دستاوردهای علمی را داشته باشند.
سوال: تشکر می‌کنم از شما آقای دکتر علی اکبری آیین نامه حمایت از تولید دانش بنیان‌ها و اشتغال آفرینان در هیئت وزیران در زمینه توسعه ارتباطات و اطلاعات در اقتصاد دیجیتال سال گذشته بود فکر می‌کنم اسفند ماه در هیئت وزیران تصویب شد این آیین نامه وظایف مختلفی را برای دستگاه‌های مختلف در نظر گرفت یک سری اقدامات هم انجام شد برای حمایت از سکوهای داخلی تاثیرگذار بوده در اقتصاد دیجیتال و این آیین نامه می‌تواند کمک کند کمک کرده برنامه‌ریزی‌هایی که انجام شده تا الان به کجا رسیده؟
علی اکبری: ببینید اولاً غیر از این آیین نامه هیئت وزیران مصوبه‌های دیگری هم باز داشتند انصافاً وزارت ارتباطات این کارگروه اقتصاد دیجیتال خیلی زحمت کشیدن در تدوین قوانین جای تشکر دارد ولی یک سری اشکالات اساسی داریم بله این مصوبه‌ها تکالیفی را برای دستگاه‌های اجرایی ایجاد کرده اما ما چند تا مشکل جدی داریم که نمی‌توانیم از این مصوبه‌ها خروجی بگیریم مثلاً چی آقای دکتر مثلاً یکی از مهم‌ترین موانعی که در واقع در این حوزه وجود دارد در بیانات رهبری هم هست در بحث موانع مشارکت مردم در حوزه اقتصاد مردمی دولت حاضر نیست که تصدیگری خودش را کمرنگ کند دولت باید مقررات دست و پاگیر را حذف کند وضع قوانین کند دولت نباید رقیب بخش خصوصی شود.
ما متاسفانه نمونه‌هایی هم داریم الان نمی‌خواهم اشاره کنم شاید یکی از اولین خروجی‌هایی که این مصوبه هیئت وزیران دارد می‌گیرد در یکی از استان‌ها هم دارد یک شکلی پیدا می‌کند اما دولت دارد همین الان با آن بخش خصوصی هایی که می‌خواهند بیایند کار کند در این حوزه.
سوال: در همین حوزه اقتصاد دیجیتال؟
علی اکبری: بله دارد ورود پیدا می‌کند دولت باید زیرساخت‌ها را فراهم کند این یک نکته .
سوال: اجازه بدهید قبل از اینکه سراغ نکته بعدی برویم به زیرساخت‌ها اشاره گردید این طرح ملی فیبر نوری هم تاثیرگذار هست؟
علی اکبری: خوب طبعاً طرح خیلی خوبی است در کشور در واقع دارد اجرا می‌شود.
ولی متاسفانه آقای کیایی ما بلد نیستیم با مردم حرف بزنیم الان تمام دنیا رفتند پروژه شبکه ملی اطلاعاتشان را اجرا کردند پروژه‌های مبتنی بر فیبر نوری اجرا کردند ولی ما نمی‌آیم با مردم راحت صحبت کنیم مشکلات و مسائل را با مردم در میان بگذاریم پروژه‌هایمان را سیاسی می‌کنیم مثلاً پروژه بسیار ارزشمندی مثل شبکه ملی اطلاعات که واقعاً این دولت هم همت گذاشته پای این کار اما خوب در گذشته آمدند پول نداشتند نخواستند به هر دلیلی اجرا کنند به هر دلیلی آمدند سیاسی کردن مثلاً اسم طرح صیانت گذاشتند غیره و ... و خوب باعث می‌شود که خوراک برای دیگران و دشمنانمان تهیه می‌کنند و مردم هم خوب خیلی‌ها از روی ناآگاهی ممکن است همراهی کنند و این طور حاشیه ایجاد می‌شود.
سوال: البته طرح ملی فیبر نوری تاثیرگذار است زیرساخت برای اقتصاد دیجیتال ایجاد می‌کند به غیر از آن اینترنت پرسرعت را هم فراهم می‌کند برای کل کشور که الان دارد اجرا می‌شود نکات بعدی شما را هم می‌شنویم من از آقای احمدلو هم یک سوال دیگر دارم.
علی اکبری: بله در حوزه پراکنده کاری ببینید الان آقای دکتر احمدلو هم اشاره کردند ما یک نهاد متولی قانونگذار که بیاید در حوزه اقتصاد دیجیتال حرف اول تا آخر را بزند نداریم وقتی که این نهاد متولی نداریم مثلاً یکی میاد میگه دیجیتال اکونومی. می‌گوییم بله کاملاً درست است خوبه همین میاد دیگری می‌آید می‌گوید ای آی می‌گوییم همین بیاید همین خوبه اجرا شود و این باعث می‌شود.
سوال: اینترنت اشیا واقعیت افزوده لطفاً اگر می‌شود کلمات فارسی به کار ببرید؟
علی اکبری: بله هر ایده‌ای که بیاید ما استقبال می‌کنیم منابعش را به پایش هدر می‌دهیم می‌شویم همه کاره هیچ کاره و خوب مهم‌ترین کاری که به نظرم در کشور باید در این حوزه انجام بگیرد ما باید تکلیف این قانونگذاری‌ها را مشخص کنیم.
سوال: پس قانونگذار مشخص شود و یک نهاد بالادستی برای این موضوع مشخص شود کامل بیاید کارها را انجام بدهد آقای دکتر احمدلو نظر شما در این رابطه چی هست در سال گذشته شاهد این بودیم که از سکوها حمایت ویژه‌ای شد کمک کردند سکوها بتوانند در بازار نقش موثری داشته باشند پیش از آن هم شرکت‌های دانش بنیان فعالی بودند که توانسته بودند د ر حوزه‌های مختلفی که از ابتدای برنامه بهش اشاره شد کار بکنند الان چه اهدافی برای شرکت‌های دانش بنیان فعال در حوزه اقتصاد دیجیتال در نظر گرفته شده در ستاد معاونت علمی؟
احمدلو: ببینید من حالا با یک مقدمه پاسخ این سوال را اگر بخواهم خدمتتان عرض کنم اینکه اساساً شرکت‌های فعال در حوزه اقتصاد دیجیتال و کلاً خود مفهوم اقتصاد دیجیتال از چه جهتی می‌تواند به رشد اقتصادی در واقع به افزایش سهم در واقع شرکت‌های فناور در اقتصاد کمک بکند ببینید در ۵ و ۶ سرفصل این‌ها در واقع می‌توانند شرکت‌ها کمک کنند.
در این حوزه یکی بحث افزایش بهره‌وری است ما در همین برنامه هفتم توسعه یک چیزی حول و حوش یک سوم از رشد اقتصادی سالانه را ناشی از موضوع بهره‌وری در واقع تسهیل کردند که تحقق پیدا کند خوب اینجا حوزه در واقع ارتباطات فناوری اطلاعات و اقتصاد دیجیتال می‌تواند نقش خیلی پررنگی داشته باشد در خصوصاً بحث افزایش کارایی موضوع بعدی بحث دسترسی پذیری یعنی شما در واقع پایه و اساس اقتصاد دیجیتال که همان زیرساخت‌ها اینجا خیلی نقشه پررنگی را می‌توانند ایفا کنند هست که بتوانند بخش زیادی از مردم آن نیازمندی‌هایی را که دارند.
کارهایی که می‌خواهند انجام بدهند در زیرساخت‌ها سرویس بگیرند این خودش منجر به افزایش رشد اقتصادی می‌شود موضوع بعدی که اینجا می‌تواند خیلی کمک بکند بحث توسعه بازارهای جدید است ما آمارهایی که اخیرا هم منتشر شده بود اینکه به عنوان مثال همین الان حدود ۴ درصد از سهم خرده فروشی‌های کشور مبتنی بر سرویس‌های آنلاین هست این یک ظرفیت خیلی بزرگی است نسبت به کشورهای در واقع منطقه و اطراف می‌تواند یک رشد خیلی چشمگیری داشته باشد خوب در این موضوع را شما در کنار این مسئله قرار بدهید که ما تا انتهای سال در واقع اگر بتوانیم آن هدف گذاری که وزارت ارتباطات انجام داده که تمام روستاهای بالای ۲۰ خانوار کشور بتوانند دسترسی داشته باشند به ارتباطات فناوری اطلاعات خوب این یک بازار خیلی بزرگی را می‌تواند ایجاد کند برای حتی مناطق محروم کشور که بتوانند بازارهای جدیدی را برای خودشان ایجاد کنند.
فعالان کسب و کار آنجا یکی از موضوعات مهم که حالا این بخشی از پاسخ سوال شما خواهد بود بحث سرفصل‌ها بحث توسعه فرصت‌های جدید در فناوری و نوآوری است معاونت علمی به طور خاص در این بخش زیرساخت‌های مختلفی را فراهم کرده از جنس اینکه در واقع خصوصاً در قانونی که سال گذشته قانون جهش دانش بنیان فراهم شد بحث تامین مالی که در آنجا هم وجود دارد بحث‌های اعتبار مالیاتی که می‌تواند استفاده کنند و حتی شرکت‌های بزرگ بیرونی ما می‌توانند سرمایه‌گذاری کنند در این حوزه‌ها و آن سرمایه‌گذاری که انجام دادند را در قالب اعتبار مالیاتی استفاده کنند و عملاً هم از منافع این سرمایه‌گذاری استفاده کنند و هم از هزینه‌های شرکت بتوانند این کار را انجام دهند.
سوال: آقای دکتر خانی علی اکبری در خصوص سوال آخر خدمتتان عرض کنم که جمع‌بندی داشته باشیم چقدر می‌توانند این فناوری‌ها و شرکت‌های دانش بنیان کلاً بازیگرهای حوزه اقتصاد دیجیتال کمک کنند به توسعه اقتصاد کلان کشور؟
خانی علی اکبری: ببینید ما اگر این سوال را بخواهم پاسخ بدهم باید بگویم که ارزش اقتصاد دیجیتال چقدر است مثلاً اگر این را بخواهم به یک مثال خدمتتان توضیح بدهم الان بیایند اینترنت را از ما بگیرند و بگویند شما اصلاً اینترنت استفاده نکن ما در ماه آن ریال به شما می‌دهیم اصلاً نمی‌شود قیمت گذاری کرد اقتصاد دیجیتال می‌تواند زیرساخت باشد می‌تواند موتور پیشران باشد می‌تواند کمک کند به توسعه اقتصاد کشور ولی یک سری موارد دیگر هم هست.
ما مشکل اساسی ما در حوزه منابع انسانی الان منابع انسانی نیروی کار ماهر شده گلوگاه ما باید به بخش خصوصی اعتماد کنیم من کارخانه نوآوری کرمانشاه رفته بودم بازدید یک کار خیلی قشنگی که دیدم آنجا انجام گرفته خودشان در کنار صنعتی که دارند نیروی انسانی ماهر هم تربیت می‌کنند ما بیاییم تربیت نیروی انسانی برای اینکه به دانشگاه‌ها بدهیم و اتلاف منابع بکنیم بیاییم به همین بخش خصوصی بدهیم در خصوص آمار هم خیلی مهم است عرض کنم که ما الان در مقوله آمار هم داریم راه اشتباه می‌رویم بهترین ارزش افزوده برای ما فروش دیتا است الان در دنیا در سال ۲۰۱۸ ۳۲ میلیارد دلار ارزش این بازار بوده در سال ۲۰۲۵ می‌رسد به ۱۵۷ میلیارد سهم ما در این حوزه صفر است ما در بحث دیتا هم باید حکمران همکاری کند این بازار ایجاد شود.
انشاالله بتوانیم با برنامه‌ریزی مناسب سهم مناسبی از اقتصاد دیجیتال در کشور و اقتصاد کلان که می‌تواند تاثیرگذار باشد در اقتصاد کشور داشته باشیم.