ویترین خالی شاد و کوچ به شبکه‌های اجتماعی
معلمان و دانش‌آموزان از وضعیت نابسامان کلاس‌های درس در سامانه شاد می‌گویند. ناکارآمدی این شبکه آموزش از راه‌دور موجب سردرگمی همه شده و ناگزیر، به استفاده از اپلیکیشن‌های دیگر روی آورده‌اند یا اینکه کلاس‌ها را آفلاین برگزار می‌کنند.
همشهری - حالا کمتر ایرانی‌ای پیدا می‌شود که نام اپلیکیشن شاد را نشنیده باشد؛ شبکه‌ای که در زمانه کرونا به‌عنوان نخستین فضای آموزش مجازی کشور برای دانش‌آموزان تعریف و راه‌اندازی شد و آن را جایگزین کلاس، درس و مدرسه کردند.
نامش با آموزش از راه دور گره خورد و قرار شد تمام دانش‌آموزان و معلمان سراسر کشور از طریق آن در کلاس‌های درس شرکت کرده و سال تحصیلی متفاوتی را تجربه کنند، اما این روزها خبر می‌رسد شاد برای برخی مدارس تبدیل شده به یک ویترین خالی، که از آن فقط استفاده صوری می‌کنند و معلم و دانش‌آموزان بساط درس و مشق‌شان را در اپلیکیشن‌ها و سایت‌های آموزشی دیگر برپا کرده‌اند.
از همان ابتدا «شاد» یا همان شبکه آموزش دانش‌آموزی آنقدر حواشی داشت که چندین‌بار مسئولان آموزش و پرورش مجبور شدند درباره آن توضیح بدهند و وعده کنند نواقص آن برای سال تحصیلی آینده برطرف می‌شود، اما این مشکلات نه‌تنها حل نشد، بلکه با پیوستن مدارس و دانش‌آموزان بیشتر به این اپلیکیشن چندین‌برابر شد؛ مشکلاتی که گروهی از دانش‌آموزان و معلمان را خسته کرده و حالا ترجیح می‌دهند به جای اعتراض کردن و معطل ماندن برای حل نواقص آن، جای دیگری را برای آموزش برگزینند.
فقط در شاد حضور و غیاب می‌شویم
کل مجتمع آموزشی الغدیر به اپلیکیشن شاد متصل هستند و تمام دانش‌آموزان نام کاربری برایشان تعریف شده، اما بعد از یک هفته تلاش برای برپایی کلاس درس، ترجیح داده‌اند که در سایت آموزشی که مدرسه طراحی کرده کلاس‌ها را دنبال کنند و فقط در شاد حضور و غیاب و نمرات‌شان را ثبت کنند.
فیروزه تاج‌بخش که امسال کلاس هشتم متوسطه اول است، درباره شاد می‌گوید: «خیلی باگ دارد. معلم ویدئو را ساعت ۸آپلود کرد، ساعت۱۱و نیم هنوز نیامده بود. آخر سر گفت که بچه‌ها بیایید در گروه واتس‌اپی ویدئو را ببینید یا مثلا قرار بود برای درس ریاضی آزمون آنلاین از ما بگیرند؛ موقع امتحان یک عده سؤالات را می‌دیدند و یک عده نه. همین اتفاق‌ها باعث شد که اول به واتس‌اپ و اسکای‌روم کوچ کنیم و بعد ۱۰روز سایت مدرسه که راه افتاد، همه کلاس‌ها در آنجا برگزار شد که مشکلاتش خیلی کمتر است. فقط معاون مدرسه گفت که صبح به صبح وارد شاد شوید تا حضور و غیاب کنیم که اگر نظارتی کردند، بگوییم ما هم در شاد هستیم.»
شاد؛ مناسب جهت آموزش آفلاین
این مسئله در اغلب مدارس به‌خصوص مدارس غیردولتی و دوره متوسطه دوم که حجم درس‌ها و کلاس‌ها بیشتر است، وجود دارد و حضور دانش‌آموز و معلم در شاد حداقلی است.
محمد ظهوری، دانش‌آموز پایه دوازدهم که خودش را برای کنکور آماده می‌کند، معتقد است که شاد برای آموزش آنلاین مناسب نیست و توان پشتیبانی ۱۵میلیون دانش‌آموز و معلم را ندارد: «نمی‌شود صفر و صدی درباره شاد نظر داد. به هر حال فضایی است که تعریف کرده‌اند و جای کار برای بهتر شدن دارد، اما اگر شاد را بخواهیم همین الان قضاوت کنیم، باید بگویم که این اپلیکیشن با امکانات کنونی بیشتر برای آموزش آفلاین مناسب است. در این حد که معلم یک ویدئو از خودش بگیرد و خارج از ساعت درسی بارگذاری کند و بچه‌ها هر ساعتی که شد، دانلود کنند و ببینند. اینکه از ۸صبح تا یک بعدازظهر بشود در آن کلاس برگزار کرد و همه آنلاین باشند و درس‌ها سر وقت و با محتوای چندرسانه‌ای آموزش داده شود، باید بگویم اصلا و ابدا چنین توقعی از شاد نداشته باشید.»
آموزش یک‌سویه و خاموش
والدین دانش‌آموزان هم انتقادهای زیادی به شاد دارند. می‌گویند در بسیاری از مواقع امکان آموزش زنده را ندارد و همین ارتباط یک‌سویه باعث شده فرزندان آنها نتوانند سؤالات و ایراداتی که حین تدریس برایشان به‌وجود می‌آید با معلمشان مطرح کنند.
داوود معمار که ۲فرزندش در مدرسه دخترانه ابتدایی امام سجاد تهران درس می‌خوانند، درباره چالش این روزهای دخترانش می‌گوید: «از ابتدای سال همه کلاس‌های ۲فرزندم در شاد برگزار شده، اما هیچ‌کدام آنلاین نبوده، معلمشان مطالب را در قالب ویدئو می‌فرستد و بچه‌ها هر زمانی که توانستند آن را می‌بینند. تکالیفشان را هم در یک پوشه جدا می‌فرستند تا معلم نظارت کند. کل فرایند آموزش، آفلاین است و اگر بچه‌ها سؤالی داشته باشند باید سؤال را برای معلم بفرستند تا بعدا جوابشان را بدهد. قطعا این روش به یادگیری بچه‌ها آسیب می‌زند و در ادامه آنها را دچار مشکل می‌کند.»
در کنار دانش‌آموزان و والدین شاکی از آموزش مجازی در شاد، معلمان زیادی هم از عملکرد این اپلیکیشن راضی نیستند و ترجیح می‌دهند همچنان در اپلیکیشن‌های دیگر مثل بله، واتس‌اپ، اسکای‌روم، تلگرام و... تدریس‌شان را دنبال کنند. معلمان بزرگ‌ترین مشکل شاد را قطع و وصل آن و خطاهای مکررش می‌دانند و می‌گویند کار با شاد برایشان فرسایشی و خسته‌کننده شده است.
مرجان قاسم‌زاده، معلم شیمی پایه یازدهم و دوازدهم در این‌باره می‌گوید: «آموزش زنده ویدئویی در شاد به‌سختی برای برخی معلمان و دانش‌آموزان فراهم می‌شود. سرعت آن پایین است؛ حتی یک صفحه پی‌دی‌اف شده هم نمی‌توان در شاد به‌راحتی بارگذاری کرد. مجبوریم کلاس‌ها را در اپلیکیشن‌های دیگر دنبال کنیم.»
حسین توکلی که در هنرستان فنی و حرفه‌ای تدریس می‌کند هم معتقد است که شاد روی کاغذ اپلیکیشن فعالی است، اما در عمل ناکارآمد است و ضعف‌های زیادی دارد: «عموما ویدئو و محتوا در شاد بارگذاری نمی‌شود و فقط لینک آن به اشتراک گذاشته می‌شود؛ به همین دلیل نه دانش‌آموز رغبتی دارد از آن استفاده کند و نه ایرادهای اساسی انگیزه‌ای برای باقی ماندن معلم در این پلتفرم می‌گذارد. غیراز مشکلات شاد در آموزش زنده، اینترنت هم وضع خوبی ندارد و سرعتش به‌قدری پایین است که در ۴۰درصد مواقع آموزش نصفه و نیمه رها می‌شود.»
سرعت پایین و هزینه‌های خرید بسته اینترنتی، مشکل اغلب معلمان در سال تحصیلی جاری است. آنها می‌گویند که برخلاف وعده وزیر آموزش و پرورش و وزیر ارتباطات مبنی بر رایگان بودن اینترنت شاد، این اپلیکیشن حجم اینترنت آنها را به‌شدت استفاده می‌کند.
زهرا ابوالحسنی، معلم پایه ششم ابتدایی مدرسه خدیجه کبری توضیح می‌دهد: «بعد از بارگذاری هر ویدئوی آموزشی حجم مصرفی اینترنتمان را که چک می‌کنم، می‌بینم استفاده شده، به پشتیبانی زنگ می‌زنم، می‌گویند که این مسائل مربوط به ما نیست و مشکل‌تان را با آموزش و پرورش حل کنید. این بی‌انصافی است که معلم از حقوق اندک خودش اینترنت برای آموزش بخرد؛ آن هم در گرانی و تورم امسال که هزینه‌ها دقیقه به دقیقه بالا می‌رود. حداقل در رسانه‌ها به دروغ نگویند که شاد رایگان است. حالا بماند که در ساعت هماهنگ کلاس‌های آنلاین، اصلا شاد کار نمی‌کند و امکان اینکه یک سلام در صفحه مجازی بنویسی را هم نداری.»
معلم ۲۰ گیگ و استاد دانشگاه ۱۲۰ گیگ
انتقاد از وضعیت آموزش مجازی زمانی شدت گرفت که وزارت ارتباطات سهمیه اینترنت برای معلمان و اساتید دانشگاه را اعلام کرد: «معلمان ۲۰گیگابایت و اساتید دانشگاه ۱۲۰گیگابایت.» معلمان از وزیر آموزش و پرورش پرسیدند که مبنای این سهمیه‌بندی چیست و چرا اساتید که هفته‌ای ۲روز در دانشگاه آموزش دارند، حجم اینترنت رایگان بیشتری از یک معلم که ۵روز در هفته با حداقل ۳۰دانش‌آموز کلاس دارد، می‌گیرند؟
حجم انتقادها به‌قدری بود که آذری‌جهرمی، وزیر ارتباطات مجبور به پاسخگویی شد و برای آنها نوشت: «بنابر اعلام وزارت آموزش و پرورش، «شاد» سامانه متمرکز آموزش است. معلمان و دانش‌آموزان هرقدر از شاد استفاده کنند، رایگان است، اما آموزش عالی و علوم‌پزشکی سیاست سامانه متمرکز را پیش نگرفته‌اند.»
شاد دانش‌آموزان استثنایی را ناشاد کرد
در اواسط جایگزین شدن آموزش مجازی در شاد به جای کلاس حضوری، مشخص شد که در این اپلیکیشن به نیازهای دانش‌آموزان استثنایی توجهی نشده و آنها جزو جاماندگان هستند.
وزیر آموزش و پرورش وعده کرد این مشکل را برای سال تحصیلی جدید حل می‌کند که این اتفاق هم افتاد، اما حالا مشخص شده که ۴۰درصد از این دانش‌آموزان به دلایل مختلف امکان آموزش در شاد را ندارند.
مجید هداوند، معاون برنامه‌ریزی آموزشی و توانبخشی سازمان آموزش و پرورش استثنایی کشور در این‌باره به ایلنا گفته است: «بیش از ۴۰ درصد دانش‌آموزان ما به فضای مجازی و شبکه شاد دسترسی ندارند. یک گروه از این دانش‌آموزان به اینترنت دسترسی نداشته، یک گروه موبایل ندارند، یک گروه هم دانش‌آموزان کم‌توان هستند که نمی‌توانند در فضای مجازی فعالیت کنند؛ از این‌رو ما به همه استان‌ها بخشنامه‌ای ارسال کردیم که هر مدرسه باید اطلس یادگیری دانش‌آموزان را تهیه کند. طبق بخشنامه هر مدرسه باید یک اطلس یادگیری از دانش‌آموزان با نیاز ویژه استان‌ها طراحی کند که این اطلس یادگیری دقیقا مشخص می‌کند دانش‌آموزان چه روزهایی در هفته مجازی و حضوری آموزش می‌بینند؛ به عنوان مثال، اگر دانش‌آموزی حضوری نمی‌رود، آیا از شبکه شاد استفاده می‌کند و اگر از شبکه شاد استفاده نمی‌کند، آیا مدرسه برای او بسته‌های آموزشی تهیه کرده است؟ اطلس یادگیری یعنی ببینیم که هر دانش‌آموز در ایام کرونا چه وضعیتی دارد.»
مشکلات آموزش مجازی یک یا ۲مورد نیست. سرعت پایین اینترنت، ناتوانی اپلیکیشن شاد در پوشش سراسری معلمان و دانش‌آموزان، نبود تولید محتوای آموزشی مناسب در بستر اینترنت و آماده نبودن معلمان برای آموزش به این شیوه از مسائلی است که این روزها مدارس با آن دست و پنجه نرم می‌کنند؛ روزهایی که کرونا همه نقشه کشور را سراسر قرمز کرده و کشته‌های این بیماری برخی روزها از مرز ۲۰۰نفر عبور می‌کند.