پایان سردرگمی میان سامانه‌های دولتی؟
رئیس سازمان فناوری اطلاعات از پیشرفت فراتر از برنامه در طرح «زیست‌بوم دیجیتال دولت» خبر داد و گفت: با اجرای کامل این طرح، مردم به‌جای مراجعه به سامانه‌های متعدد، از طریق پنجره‌های واحد خدمات مورد نیاز خود را دریافت خواهند کرد.
به گزارش خبرگزاری صداوسیما، "تشریح آخرین وضعیت ایجاد زیست بوم دیجیتال دولت" با حضور محمدمحسن صدر رئیس سازمان فناوری اطلاعات ایران در برنامه صف اول بررسی شد.
متن کامل این گفتگو به شرح زیر است.
سوال: مهمترین موضوع حوزه فعالیتتان کدام موضوع را انتخاب می‌کنید؟
صدر: قاعدتا تسهیل دسترسی مردم به خدمات هوشمندسازی خدمات.
سوال: الان در چه شرایطی قرار داریم؟
صدر: تکالیف ویژه‌ای برای وزارت ارتباطات و سازمان فناوری اطلاعات ایران دیده شده. عمده تکالیف هم به سمت زیرساخت بهینه برای دسترسی مردم به خدمات هوشمند دولت ایجاد شده و کارهای عمده‌ای توی سال‌های مختلف اجرا شده. نسل‌های مختلفی از حوزه‌های مختلف ارتباطات و زیرساخت‌هایی که این موضوع را برای مردم تسهیل کند، اما در ادامه همه آن اتفاقاتی که افتاد با برنامه ریزی دقیق و کار چند ماهه، نزدیک هفت هشت ماه با دستور ویژه‌ای که وزیر ارتباطات دادند و کار گروهی دانشگاهی و آکادمیکی، برنامه منسجمی برای تحول ویژه در حوزه خدمات دولت و یا بحث دولت هوشمند ایجاد شد. این برنامه به استحضار ریاست محترم جمهور هم در چند جلسه مختلف رسید. البته با بخش‌های مختلف دولت هم در این خصوص گفت‌و‌گو شد. نهایتا منجر شد به ابلاغیه رئیس جمهور به وزارت ارتباطات و در آن تکالیف ویژه‌ای برای وزارت ارتباطات و در ذیل سازمان فناوری اطلاعات ایران دیده شد. این تکالیف فصل جدیدی از دولت هوشمند بود، تحت عنوان زیست‌بوم‌های دولت هوشمند. به این معنی که بیاییم کل دولت را افراز بکنیم به تعدادی زیست‌بوم یا تحت عنوان اکوسیستم و کار مردم را به واسطه آن تسهیل کنیم. این یک روش است.
سوال: برنامه هم همین را می‌گوید؟
صدر: توی بند‌های مختلف برنامه احکامی هست و تکالیفی دیده شده با این طرح ویژه که رویش کار شده، بدنه دانشگاهی کشور خیلی درگیر این موضوع شده و مطالعات عمیقی شده. نمونه‌های مختلف در کشور‌های دنیا دیده شده. به عنوان بهترین روش‌هایی که در دنیا پیاده سازی شده و خدماتی که هر دولتی که قرار است به مردمش ارائه دهد، تسهیل و خدمات را تصحیح می‌کند. این اتفاق به این سمت و سو رفت. یعنی وقتی از سمت آقای رئیس‌جمهور به وزارت ارتباطات ابلاغ شد بلافاصله تیم‌های کاری تشکیل و شورای راهبری این طرح تشکیل شد و طبق آن زمان‌بندی، چون اون ابلاغیه در پنج بند یا پنج ماده است و اولویت‌ها مشخص شده مطابق آن اولویت باید برنامه منسجمی ارائه و حرکتی شروع می‌شد که امروز که خدمت شما هستیم؛ خیلی از اون برنامه پیش‌بینی شده جلوتر هم هست. روی آن اکو سیستم‌ها دارد کار متنوع و خوبی میشود.
سوال: و چه قدرش را الان می‌توانیم لمس کنیم. الان حدود یک سال است که تشریف دارید و برنامه هفتم که یکسال گذشته و چقدر متناسب با برنامه پیش رفتید؟ مثلاً اگر بگوییم دولت هوشمند و دولت الکترونیک از توی این یکسال گذشته می‌تونید آمار بدید چند درصد پیشرفت کرده؟
صدر: دو موضوع متفاوت هست. یکی تکالیف برنامه هفتم که مشخصاً بند‌های مختلف ماده صد و هفت توی بند الف، ج، خ تکالیف مختلفی داریم. مثلاً در بند الف در حوزه دولت باید اتفاقاتی بیفتد. توی بند خ بند‌های هوشمندسازی را داریم و بند‌های دیگه‌ای که با آن مواجه هستیم. توی اون احکام که متناسب با پیش رفتی که باید انجام می‌شده، اقدامات خیلی خوبی افتاده است، اما ان‌شاءالله اگر زیست‌بوم‌ها دولت دیجیتال اتفاق به سرانجام برسد، اتفاق مهمی است تو زندگی مردم. سابق بر این نفی نمی‌کنیم همه کارهای خوبی را که در کشور شده بالاخره همه دوستان زحمت کشیدند ولی افراد برای کار مشخص، چون به صورت حوزه‌ای یا یک حوزه خاص مثلاً حوزه سلامت، حوزه تجارت حوزه مالی و مالیاتی، حوزه آموزش و غیره. چون به صورت یک حوزه نگاه نمی‌شده. تعدد سامانه‌های مختلف را داریم. یعنی مردم بعد از اینکه کار‌هایی انجام شد بالاخره توی کشور مردم با جنگلی از سامانه‌ها طرف شدند. به‌عنوان مثال مردم قبلاً به صورت فیزیکی مراجعه می‌کردند با پرونده زیر بغلشان، تبدیلش کردیم به سامانه‌های متعدد. بروند از سامانه خروجی بگیرند. بروند سامانه دو یا سامانه سه. باز دردسر مردم یک بخشیش کم شد ولی جایگاهش زیاد شد.
سوال: الان می‌دانید واحد تولیدی که می‌خواهد تجارت کند برای اینکه به‌خاطر این حوزه به صورت قانونی فعالیت کند با چند سامانه سروکار دارد؟
صدر: در این رویکرد جدید می‌گوییم که نه چرا باید اینجوری باشد؟ وقتی دولت را افراز می‌کنیم به تعدادی زیست‌بوم توی اون زیست‌بوم‌ها هماهنگ کننده پیش‌بینی میشود و ما آن فرآیند‌های عمومی را تعریف می‌کنیم. دستگاه‌های ذیل اون به مردم خدمت می‌دهند. یعنی مثلاً تاجری یا کسی که می‌خواهد در زمینه تجارت کار کند به پنجره واحد مراجعه می‌کند. دیگر قرار نیست به سامانه‌های متعدد برود.
سوال: اخیراً هم روز صادرات بود. رئیس‌جمهور تاکید کردند این اتفاق بیفتد که تجار و تولیدکنندگان با پنجره واحد روبه‌رو باشند که من حدوداً نگاه می‌کردم حدود بیست و هفت سامانه بود؟
صدر: بیست و هفت سامانه با زمان‌های مختلف و گیر گرفتاری دیگر. اول سامانه‌های تخصصی که هر کدوم چه جوری کار کنند. اما نکته این است که مردم به پنجره واحد مشخص مراجعه کنند. دستگاه‌ها ذیل اون کار کنند. دوم اگر دستگاه کارش را درست انجام نداد به هر علت تاخیر داشت، این هم باید مشروط باشد. یعنی حاکمیت باید بتواند این را رصد و کار مردم را تسهیل کند. با این روش ایجاد زیست دولت دیجیتال، حالا این مشکل هم حل میشود. چون بالاخره هماهنگ کننده‌ای دارد مشخص میشود. یعنی ان شاء الله اگر این اکوسیستم‌ها به سرانجام برسند، نتایج خیلی خوبی بدست می‌آوریم. اول اینکه مردم کارشان راحت میشود، چون به هرحال آقای رئیس جمهور جلسات مختلف را مطالبه می‌کنند. این جزء برنامه کلیدی آقای دکتر هاشمی وزیر ارتباطات و جزء برنامه‌های محوری دولت شده که اکوسیستم‌ها یا زیست‌بوم‌های دولت ایجاد شوند و تسهیل‌گری برای مردم ایجاد کنیم، چون معتقدم اگر خدمات را به مردم تسهیل کنیم مردم کار خودشان را بلدند. مردم بلدند تجارت کنند. مردم بلدند کسب‌وکار راه بیندازند، اما باید موانع را برداریم. به نظرمان با ایجاد این زیست بوم‌ها که اتفاق خیلی خوبی است و اختراع مجدد چرخ هم نیست. نمونه‌های بارزی است که در دنیا اتفاق افتاده. منتها با توجه به شرایط خودمان قرائتی درست بر مبنای علمی که داریم ایجاد می‌کنیم و ان‌شاءالله به سرانجام خوب برسیم.
سوال: گزارش‌های سازمان ملل و بانک جهانی را نگاه می‌کردم راجع به شاخص توسعه دولت الکترونیک، مثلاً کشورمان که رتبه‌های هفتاد و سه سطح جهانی است. بعد می‌رویم برخی کشور‌ها همین منطق مثل امارات و بحرین و عربستان و حتی قطر را می‌بینیم که وضع بهتری از ما دارند. ما هم نیروی انسانی متخصص و ظرفیت‌های خوبی داریم. پس چرا ما این قدر توی این موضوع عقب افتادیم از سایر کشور‌های منطقه؟
صدر: رتبه ما در ابتدای دولت چهاردهم که طرح تحول دولت ایجاد شد در همین شاخص‌های دولت دیجیتال صد و یک بود. بعد وقتی رتبه صد و یک است این جمع چهار تا امتیاز یا چهار شاخص است. ای جی دی آی در سه شاخصش خیلی مشکل نداریم. نیروی انسانی خیلی داریم. حالا از جنس آماری که باید ارائه کنیم رتبه مان بیاید بالاتر. ولی وقتی می‌رویم توی حوزه امتیاز، اون خیلی پایین نیست. در حوزه ایجاد زیرساخت‌های ارتباطی باز امتیازمان کم نیست. در یکجا امتیاز مان کم است و این اختلاف فاحش میشود. اونجایی که ارائه سرویس‌های آنلاین است، باید اونجا رو درست کنیم. دقیقاً نقطه زنی که در بحث زیست‌بوم‌های دولت دیجیتال میشود. اگر امتیاز کشور‌های منطقه را نگاه کنید یا کشور‌هایی که در این حوزه جز نامبر وان ها هستند، می‌بینید که اون ها شاخص شده اند، آنجا باید امتیاز مان را بالا بیاوریم.
سوال: الان آخرین رتبه چند است؟
صدر: آخرین رتبه‌ای که داریم صد و یک است ولی شاخص‌ها را بارگذاری کردیم. در طول برنامه هفتم اشاره شده که رتبه ما باید به هفتاد و پنج برسد، اما رئیس‌جمهور طبق دستوری که دادند گفتند هفتاد و پنج در شأن کشور ما نیست باید ما تمام تلاشمون را بکنیم جزو مثلاً بیست کشور برتر دنیا باشیم.
سوال: چه قدر عملیاتی می‌بینید توی این تو چهار پنج سال؟
صدر: ان شاءالله این زیست‌بوم‌ها با آن برنامه‌ریزی که داریم انجام شود، توی ارائه هم که خدمت آقای رئیس جمهور داریم آقای دکتر هاشمی وزیر ارتباطات ارائه کردند اونجا گفتیم به چه شاخص‌هایی خواهیم رسید. یعنی اگر این زیست بوم‌ها شکل بگیرد مردم از طریق آنها به خدمات دستیابی پیدا کنند و تعدد سامانه‌ها را کم کنیم، امکان رصد خدمت را ایجاد کنیم، توی خیلی از شاخص‌ها رتبه مان خیلی بالا می‌رود. رتبه‌ها را که نگاه می‌کردم و اگر بخواهم تو ی جمله بگویم آن چیزی که رتبه ما را آورد پایین، ضعف در ارائه خدمات یکپارچه و محل عدم تعامل پذیری که بین دستگاه‌ها وجود دارد بود. فکر می‌کنم یکی از علت های اصلی این بود که ما با‌آن مشکل داریم و کاهش رتبه را داشتیم و اگر این رو اولویت بدانیم الان شما بر تعامل پذیری دستگاه‌ها که رتبه ما را ارتقا دهد چکار می‌خواهید کنید؟ البته ما این تجربه تلخ را هم داریم. وزارتخانه‌های موازی شاید اون همراهی لازم را ندارند ولی اگر می‌رفت سطح معاون اول، شاید بحث فرق می‌کرد، اما با این توصیف و این تجربه چکار می‌خواهد کند وزارت ارتباطات؟ یکی از نکات اصلی در بحث ایجاد زیست‌بوم‌ها تضاد ذینفعان است. خیلی از دستگاه‌های مختلف روی کار موازی دارند فعالیت می‌کنند و خودشان را ذینفع میدانند و خیلی جا‌ها هم حاضر نیستند کنار هم کاری انجام دهند. چون هر کسی خودش را مالک میداند، اما خوشبختانه بعد از ارائه این طرح، بعد از گفت‌و‌گو‌هایی که در دولت شد، رئیس‌جمهور توی جلسات متعدد، خیلی همراه شدند. یکی از نکاتی که این زیست بوم‌ها دارند، مشارکت بخش خصوصی است. ما می‌گوییم دولت ممکن است نه سرمایه کافی داشته باشه نه نیروی متخصص، باید چه کار کنیم؟ باید بخش خصوصی توانمند را بیاوریم پای کار، اما ذینفعان دولت هم کنار هم با آن همکاری کنند. اینجا مجموعه ذی‌نفعی شکل می‌گیرد که مثلاً در همان حوزه تجارت شما، بانک مرکزی دخیل است. سازمان توسعه، وزارت صمت، گمرک و همه بندرها دخیل هستند. مثلاً بالاترین شاخص را می‌توانیم کسب کنیم. الان این جلسات است. یکی از مهمترین وظایفی که سازمان دارد، ایجاد پایگاه داده‌های قابل اعتماد و قابل اتکا است که تکالیف برنامه هم هستش که اگر این اتفاق بیفتد، فعال چه حوزه فناوری اطلاعات و حوزه اقتصادی، قاعدتاً میتوانند بهتر تصمیم بگیرد و خلاصه تا ابعاد مختلفی تاثیر دارد. تفاوتی هم می‌خواهیم ایجاد کنیم. گردش اسناد الکترونیک ما تا الان سرویس‌ها را به صورت یک اتصال دستگاه‌ها انجام می‌دادیم ولی در زیست بوم، می‌گوییم اسناد الکترونیک باید به گردش در بیاید که چند مزیت دارد. اولاً حذف مدارک کاغذی را داریم که یک بار برای همیشه در گوشی تلفن تان نگه می‌دارید و به هر دستگاه ارائه می‌کنید. اون پایگاه کجا بکار می‌آید؟ مثلاً شما وقتی از ثبت احوال، شناسنامه دارید اون فیزیک شناسنامه دستتان است. اگر سند الکترونیکی شناسنامه در اختیار شما قرار گیرد هرجا خواستید بروید از سوی گوشیتان. حالا ما طرحی داریم تحت عنوان ایران پاس، که بعدا میتوانند نشان دهند. دوستان اگر زحمت بکشند مردم شریف ایران هم ببینند اسناد الکترونیکی اونجا میاید. هرجا که ارائه می‌کنند باید اصالت این پشتش از طریق سرویس تایید شود نه اینکه مردم درگیر کار جدیدی شوند. باید پایگاه هایمان قابلیت پاسخگویی به موقع را داشته باشند. باید به آن جی اس بی دولت که مرکز تبادل دولت است متصل باشند. الان این اتصال در حد خوبی برقرار است ولی اینکه پایگاه هایمان را باید به روز کنیم. نسخه‌ای از پایگاه‌ها را در جای مناسب نگه داری کنیم، با دستگاه داریم تعامل می‌کنیم. زیرساخت را در اختیارشان قرار می‌دهیم و امکانات دیگر.
سوال: زمان برایش دارید؟
صدر: اینها را مطابق زمان داریم پیش می‌بریم. تقریباً خوب این پایگاه‌ها الان وضع مناسبی دارند، اما در بهینه‌سازی شان با دستگاه‌ها در تعاملیم منتها با رویکرد جدید. این که هر دستگاهی مثلاً عرض می‌کنم شما چند تا مدرک اصلی دارید بحث شناسنامه و کارت ملی تان است پس گواهی‌نامه است پس گذرنامه‌اش، پس مدرک تحصیلی و حالا ممکنه چند تا مدرک دیگر اینها را با استانداردی تبدیل به اسناد الکترونیکی کنیم. به زودی یعنی طی ماه‌های آتی بتوانیم رونمایی کنیم مردم از طریق آن میتوانند به تمام خدمات دولت دسترسی داشته باشند. یک بار احراز هویت می‌شوند و اسناد را سمت خودشان نگه می‌دارند، اما نکته‌ای داریم وظیفه سازمان فناوری اطلاعات نگهداشت دیتا نیست. یعنی ما قرار نییست پایگاه داده موازی درست کنیم. قراره کمک کنیم دستگاه‌ها پایگاه داده درستی داشته باشند. قابل اتکا باشد و نسخه‌های پشتیبانش داشته باشیم و بحث یکپارچه سازی را که در این زمینه برقرار شد.
سوال: همیشه در بحث داد‌ها بحث امنیت مطرح است. چون بحث جنگ تحمیلی دوازده روزه بود که حالا یک سری سرقت اطلاعات و ضربات و خلاصه هر چیزی که اتفاق افتاد که البته قبلاً هم اتفاق افتاده و این خوب قاعدتاً یکی از آسیب هاست که یک مقداری دغدغه ایجاد می‌کند. سازمان شما چه برنامه ویژه‌ای دارد که بتواند از این حوادث جلوگیری کند؟ یعنی بتوانیم مردم دیگر خیالشون بابت امنیت داده اش راحت باشد؟
صدر: در حوزه امنیت، ما تقسیم کار ملی داریم. چند دستگاه هستند هر کدام توی حوزه ای مسئولند و با دستگاه شنود در ارتباطند و الزامات و دستورالعمل‌ها را می‌گویند و پیگیری می‌کنند. در حوزه زیست بوم و دیجیتال، چون مطالبه آقای رئیس‌جمهور هم بود که به هر حال وقتی می‌خواهیم زیست‌بوم‌های دولتی را پیاده سازی کنیم، روی امنیتش چی‌کار باید کنیم. اسنادی که داریم تهیه می‌کنیم. پیوسته امنیتی جدید با حضور همه ذینفعان، افرادی که در حوزه امنیت باید نظر بدهند، اون پیوسته امنیتی را تکمیل می‌کنیم، اینکه هم یکپارچگی رعایت شود، هم بحث توزیع شدگی داشته باشیم و هم خیال راحتمان باشد که مردم سرویس کاملاً امن و سالم دارند می‌گیرند. این را پیوست همه اسناد که دارد می‌آید می کنیم.
سوال: اپراتور امنیتی هم داشتیم درسته؟
صدر: اپراتور امنیتی در ماده صد و سه بحث دیگه‌ای است. با این شرایط فکر می‌کنید حالا ما الان طبق برنامه‌ای که داریم توی برنامه هفتم پیشرفت الان عقب نیستیم در همین حوزه که شما می‌فرمایید که این بحث پیوست امنیتشان؟
این زیست بوم‌ها به عنوان طرح جدیدی که بخش‌های مختلفی از احکام برنامه را توی دل خودش دارد تعریف کردیم است. یعنی ما هیچکدام از آن احکام برنامه را که تعطیل نکردیم رصد میشود مطابق برنامه باید پیشرفت کند.
سوال: الان تا پایان سال اول برنامه اگر بخواهید درصدی بگویید چند درصد از تکالیف محقق شده؟
صدر: آنچه به عهده سازمان فناوری اطلاعات بوده یا به عهده وزارت ارتباطات، فکر کنم هیچکدام از احکام برنامه خیلی عقب نیستیم. تقریباً اگر صد درصد اون حکم را تقسیم کنیم به چهار سال، باید بیست و پنج درصد افزایش داشته باشیم فراتر از این هم الحمد الله بودیم.
سوال: خبر خوبیه. حالا یک جایی هم نکته دیر مطرح شده بود که روی بحث سکو‌ها که آنها را هم ملزم کرده بودید. روی بحث رعایت به سمت مسائل امنیتی و اینها خود حضرت عالی هم چندبار راجبش صحبت کرده بودیم با اون‌ها چه کردید با اون‌ها چه تعاملی دارید که به هر حال ملزم شوند در رعایت حداکثر استاندارد‌هایی که توی حوزه وجود دارد؟
صدر: به عنوان سازمان فناوری اطلاعات یکی از اون چهار دستگاه هماهنگ‌کننده هستیم. مسئولیت دستگاه‌های غیر زیر ساختی با ماست. مثلاً بخشی‌هایی از وزارت فرهنگ و ارشاد، وزارت میراث فرهنگی و جا‌های دیگر تقریباً سه هزار دستگاه می‌شوند. اونا الزامات بهشون ابلاغ میشود و کارهای مختلفی که می‌کنند. در حوزه سکو‌ها هم پلیس فتا، مسئولیت دارد و ما جلسات متعددی با اینها میگذاریم. مکانیسمی که در مراوده داده باید داشته باشیم، دائم از طریق همین دستگاه هماهنگ کننده الزامات باید رعایت شود. دیتا در جای مناسب نگهداری شود. همه اینها رو، چون همه دستگاه ها هماهنگ به‌اتفاق دارند انجام می‌دهند، مسیر خوبی را به نظرم دارد دنبال می‌کنند. منتها باید مراقبت‌ها را جدی کنیم. امنیت در دنیا موضوع بسیار مهمی است و با اهمیت. همین‌طور نمی‌شود ازش گذشت. یعنی دائم باید به‌روز شود. باید اون و ملاحظات امنیتی را با دقت بیشتری انجام داد تا دچار مشکل نشویم.
سوال: توی زیست‌بوم‌ها، بحثی بود که زیست‌بوم متناسب با نسل زد و مواردی از این حوزه که حالا مثل اینها توی بحث بازی‌های کامپیوتری و بازی‌های ویدئویی و اینجور چیز‌ها خیلی علاقه دارند و می‌تونند به هرحال دستاورد‌های که خوب جوان‌های کشور متخصصان در این حوزه خوب پیشرفت کردند. آیا برنامه‌ای در این حوزه هم دارید که بتوانید این زیست بوم را تقویت کنیم که بستر را فراهم کنید برای فعالیت‌های نصب؟
صدر: در قالب زیست‌بوم‌های دولت دیجیتال تعریف ندارد. چون زیست‌بوم‌های دولت دیجیتال مسیرش است. مشخص کار خدماتی که حاکمیت و یا دولت باید به مردم دهد در هر حوزه‌ای، سلامت و تجارت و مالی و مالیاتی و هر چیز دیگر. اما یکی از تکالیفی که وزارت ارتباطات دارد، دیدار با نخبگان این حوزه‌هاست. اعم از فعالین حوزه فناوری اطلاعات که یک بخشی هم میشود همین بازی‌ها و سرگرمی‌های دیجیتالی و برنامه مدونی هم بابت اینها داریم. یعنی ارتباط خوبی داریم. الان هم با دستگاه‌هایی که در این حوزه فعالیت می‌کنند، بسته‌های حمایتی هم برای آنها تعریف می‌کنیم در جشنواره‌هایشان کمک‌شان می‌کنیم. این اتفاق‌ها دارد می‌افتد، یا بعضاً به آنها زیرساخت می‌دهیم. زیرساختی که نیاز دارند برای این که کار جدیدی انجام دهند. این زیست بوم‌های دولت دیجیتال برای ارائه خدمات به مردم است. یعنی دستگاه‌ها خدماتی که دارند به عنوان حاکمیت می‌دهند، آن هم مد نظر است.
سؤال: سازمان زیان انباشته دارد؟
صدر: در مجموع بخواهیم حساب کنیم، اگر طلب‌هایمان را بگیریم خیر، اما به هر حال به نیابت از دولت، جا‌هایی هم طلبی از بخش‌های دیگر دولتی داریم که ممکن است وصول نشود، ولی به هر حال به نیابت از دولت یک سری خدمات الکترونیک ارائه می‌کنیم. هزینه‌هایش را بعداً به سازمان بار میشود، ولی در مجموع اگر نگاه کنیم؛ خیر، چون درست است یک زیان انباشته‌ای سمت سازمان است، ولی طلب انباشته بزرگی هم از دو سه دستگاه داریم؛ در حال تهاتر کردن هستیم. با همان دو سه دستگاهی که بحث مالی داریم. ظرف چند ماه آتی ای را عملیاتی می کنیم.
سؤال: چقدر خوب؛ یعنی چیزی حدود ۲۵۰ میلیارد را میتوانید در دو تا سه ماه؟
صدر: طلب‌های ما خیلی فراتر از این است.
سؤال: برویم روی زیرساخت یکپارچه ابری هوشمند دولت، در آن حوزه هم تکلیف برنامه داشتیم، هم نکته مهمی است که می‌تواند، آن طور که دیدم تا پایان سال ۱۴۰۳ بود؛ درست است؟
صدر: یک اصلاحیه‌ای به آن خورد، چون تا پایان برنامه باید بحث ابر دولت تکمیل شود. الان شرایط نسبتاً خوبی داریم. هر دستگاهی نیازمندی‌هایی دارد، به ما اعلام می‌کند، سعی می‌کنیم نیازمندی‌اش را تأمین کنیم. مرکز داده‌ای در حال تکمیل شدن داریم؛ ۲۰۰ رَک که آن هم به زودی به مجموعه زیرساخت‌های ما اضافه میشود، ولی مطابق آن چه در وزارت ارتباطات مرسوم است و دنبال بخش خصوصی هستیم، آن جا هم بخش خصوصی را مشارکت می‌دهیم. یعنی ذیل یک پلتفرم حاکمیتی با عنوان پلتفرم ابر دولت، بخش‌های خصوصی توانمندی‌شان را می‌آورند با پروتکل و قواعد خاصی، چون بالأخره داده‌های دولت است، میتوانند به دستگاه‌ها ارائه کنند، آن هم مطابق آن زمان‌بندی که داریم. ممکن است ما یک ذره تنگنای مالی هم داشته باشیم؛ این بدیهی است. بالأخره در پروژه‌های بزرگ، اما پیش می‌رویم و به نظرم مسیر روشنی است، چون اتکای ما به بخش خصوصی است و وقتی خیلی شفاف با بخش خصوصی برخورد کنیم، بهتر از بخش‌های دولتی پای کار می‌آیند.
سؤال: در حوزه هوش مصنوعی، آماده هستیم، آن طور که گزارش پژوهشگاه‌های مختلف بود، ایران در شاخص جهانی آمادگی دولت‌ها برای هوش مصنوعی؛ امتیاز ۴۹ ممیز چهار از صد را کسب کرده، درست است؟ که در بخش سیاست‌گذاری زیرساخت؛ یک مقداری ضعیف هستیم، در میزان کاربردسازی هوش مصنوعی هم در رتبه‌های ۹۰ تا صد جهان قرار داریم، در حالی که حوزه دانشی ما؛ رتبه ۲۹ دارد. این اختلاف و شکاف بین دانش و کاربرد، الان علتش چیست و مهمترین راهکار سازمان به صورت خاص و وزارتخانه به صورت عام برای رفع این شکاف چیست؟ درست گفتم این اطلاعات را؟ این شکاف درست است؟
صدر: بله، در حوزه هوش مصنوعی، چون بخش‌های مختلف وزارتخانه درگیر آن هستند و بخشی از فعالیت هم سمت سازمان؛ فناوری اطلاعات است، بخشی از آنها را می‌توانم عرض کنم، ولی وقتی در مورد هوش مصنوعی صحبت می‌کنیم، چند اصل بیشتر نداریم؛ اول این که زیرساخت پردازشی مناسب داشته باشیم، بعد داده مناسب که متخصصین بتوانند روی آن کار کنند. شما به نکته درستی اشاره کردید. ما در حوزه متخصص اصلاً کم نداریم، یعنی نیروی انسانی متخصص کاربلدی که بتواند کار کند. اوضاع ما خوب است، اما داده مناسب؛ یعنی دیتاست‌های مناسب، ما تکلیفی هم داریم. سامانه‌ای داریم؛ دیتاست را از دستگاه‌های مختلف می‌گیریم، به‌روزرسانی می‌کنند، آن جا میگذاریم متخصصان استفاده کنند، اما باید یک قدری دستگاه‌های ما همراهی بیشتری کنند. یعنی داده مورد نیاز متخصصان هوش مصنوعی را تأمین کنیم، اگر می‌خواهیم درست کار کنیم. حوزه بعدی؛ حوزه زیرساختی است، به هر حال زیرساخت وظیفه‌ای است که به نظرم بهتر از هر جایی می‌تواند وزارت ارتباطات انجام دهد؛ در این حوزه هم تقسیم کار‌هایی دارد اتفاق می‌افتد، وزارت ارتباطات هم برنامه‌ریزی انجام داده، منتها این هم سرمایه‌گذاری بزرگی لازم داردت یعنی شما اگر همان رتبه‌هایی که فرمودید یک ملاحظه‌ای بفرمایید، می‌بینید که مثلاً کشور‌های توسعه یافته، عدد و رقمی که سرمایه‌گذاری می‌کنند، خیلی بزرگ است. در منطقه هم عدد و رقم سرمایه‌گذاری در هوش مصنوعی خیلی فاصله دارد. وقتی شما می‌روید نمودار‌ها را گاه می‌کنید، آن میزان سرمایه‌گذاری رابطه مستقیمی با رشد در حوزه هوش مصنوعی دارد.
سؤال: سال‌های قبل آن هک اطلاعات در تلگرام را داشتیم و مسائل مختلفی که در دولت‌های مختلف این اتفاق افتاده و همچنان هم این اتفاق‌ها را تجربه می‌کنیم. آن بحث اپراتور‌های امنیت سایبری که قرار بود و در برنامه هم بود تشکیل شود، الان به کجا رسیده و در چه شرایطی است؟
صدر: یکی از همان بند‌های احکام برنامه که تکالیف وزارت ارتباطات و الان در سازمان فناوری اطلاعات دنبال میشود، آیین‌نامه اجرای اپراتور‌های امنیت را نهایی کردیم، به زودی هم ابلاغ خواهد شد. فراخوان می‌دهیم و آنهایی که در حوزه اپراتوری یا کاربر امنیت میتوانند خدمت کنند، میتوانند در آن فراخوان ثبت‌نام کنند و در برنامه به این شکل است که دستگاه‌ها برنامه امنیتی یا دفاع سایبری خود را باید ارائه کنند، آن برنامه وقتی به تأیید رسید، میتوانند از کاربر متخصص خدمت بگیرند. مثلاً هر دستگاه و وزارتخانه‌ای برنامه‌ای در دفاع یا امنیت سایبری خود ارائه می‌کند، آن برنامه توسط گروهی بررسی میشود؛ باز هر دستگاه هماهنگ کننده‌ای در حوزه خود، اگر برنامه مورد تأیید قرار گرفت، آنها مکلف اند، چون مشکلی هم داریم؛ نیروی متخصص امنیت شاید در دستگاه دولتی خود خیلی زیاد نباشد، شاید بخش خصوصی اوضاعش بهتر باشد، آنها می‌آیند از این کاربران یا اپراتوران امنیت خدمت دریافت می‌کنند؛ به ازای آن هزینه‌ای که در بودجه آنها پیش‌بینی شده است. فکر می‌کنم حداکثر تا یک ماه آینده فراخوان آن صادر شود. می‌آیند مجوز می‌گیرند و می‌روند خدمت به بخش‌های مختلف می‌کنند.
سؤال: روی بحث ماده ۱۰۷ برنامه هفتم در بحث توسعه دولت، باز هم بحث تعامل‌پذیری و هزینه‌هایی که این عدم تبادل اطلاعات و تعامل‌پذیری بین دستگاه‌ها، الان با توجه به موازی‌کاری‌هایی که هست، چقدر آن قدر راغب نباشند و خودشان را به قول شما، صاحب آن اطلاعات و دیتا میدانند؟ برنامه چیست؟ برنامه مشخص، شفاف مورد تأکید رئیس جمهور و دولت که این تعامل و یکپارچگی و تعامل‌پذیری اتفاق بیفتد؟
صدر: این دقیقاً نقشه آن زیست بوم دولت دیجیتال؛ ایجاد یکپارچگی بین‌دستگاهی، انسجام بین‌دستگاهی و نظارت در سطوح بالاست. این الان به مثابه یک کشور است؛ اکوسیستم‌ها به صورت جداگانه، بین اینها اسناد الکترونیک به گردش در می‌آید و اینجا آن مقاومت ذینفعان دستگاهی را باید بشکنیم. این به عنوان برنامه محوری وزارت ارتباطات و به عنوان یکی از برنامه‌های محوری دولت است که خیلی رئیس جمهور روی آن تأکید دارند. رئیس جمهور در ابلاغی که به وزارت ارتباطات داشتند، البته با همکاری دستگاه‌های دیگر، مثلاً ما با سازمان برنامه، سازمان امور اداری و استخدامی و سایر وزارتخانه‌ها، چون این دو به صورت زیرساختی باید کمک کنند، تعامل خیلی خوبی الحمدلله داریم. در شش ماهه دوم سال، باید شش تا از آن اکوسیستم‌ها اسنادش آماده شود که برویم به سمت این که بخش خصوصی بیاید مشارکت کند، مدل مشارکت هم معلوم است که ما از آن هم جلوتر هستیم، الان هفت تا را شروع کردیم، اسناد دارد تهیه میشود، دو تا هم به زودی شروع می‌کنیم. الان خیلی از آن وزارتخانه‌هایی که در یک زیست‌بومی قرار دارند، متقاضی هستند که چرا مال ما را زودتر شروع نکردید؟ این یعنی دولت به این سمت دارد می‌رود، همراهی می‌کنند و خودشان تقاضا می‌کنند و به نظرم نقطه عطفی است که این اتفاق پیش‌تر در آنها بیفتد.
سؤال: رضایت مردم را چطور ارزیابی می‌کنید؟
صدر: این دو نکته است؛ این که فلسفه وجودی پنجره چه بوده؛ این است که مردم را به خدمات به صورت الکترونیکی متصل کنند، این است که چند درصد مردم از آن خدمت راضی هستند و تا آن نقطه انتهایی رصد می‌شوند؛ این جزو فلسفه اصلی نبوده، اما ما در این تعریف داریم؛ می‌گوییم مردم متصل شدند، اما آیا ما مطمئنیم به نقطه اتصال اصلی رسیدند و خدمت را دریافت کردند؟ در این زیست‌بوم‌ها دنبال می‌کنیم؛ می‌گوییم از طریق گردش اسناد و مرحله نهایی و آن هماهنگ کننده در زیست بوم دیجیتال رصد می‌کند کدام دستگاه خدمت خود را نداده، به همین روش درمی‌آوریم. اولاً نمای جدیدی از پنجره را احتمالاً تا یکی دو هفته آینده با شکل جدید رونمایی می‌کنیم؛ اصلاً آن ساختار و شکل پنجره هم قدری متفاوت میشود، بخشی از داده‌هایی که اینجا نیاز داریم یا آن گردش را پشت پنجره درست می‌کنیم، البته به عنوان درگاه، نه این که پایگاه‌های جدید درست کنیم. با پایگاه جدید مخالفیم، می‌گوییم به هر حال ثبت احوال؛ پایگاه هویت است، هر جایی کاری انجام می‌دهد، درگاه به آن متصل است، به عنوان یکپارچه‌ساز. مثلاً در حوزه انرژی؛ یکی از زیست‌بوم‌های ما؛ زیست‌بوم انرژی است. در حوزه انرژی برنامه فاخری وزارت ارتباطات ارائه کرد در جلسه سران قوا مورد تأکید قرار گرفت، الان چند طرح در آن حوزه انجام می‌دهیم. دیتا‌های مردم را به صورت یکپارچه به گونه‌ای دربیاوریم بتوانیم اطلاع درست بدهیم. این پشت پنجره امکان‌پذیر است، چون هر کدام از اینها به شکل جزیره عمل می‌کند، میشود آن را متمرکز کرد. بیش از ۷۰ میلیون کاربر، پشت پنجره.
سؤال: دیگر ما می‌توانیم بگوییم مثلاً تا یک سال دیگر مراجعه حضوری دیگر نداریم؟
صدر: ان‌شاءالله، البته با توجه به این که چند اکوسیستم به نتیجه برسد، چون به هر حال فصل جدیدی از عرضه خدمات است و کار بزرگی در کشور است، ولی خیلی از مشکلات مردم را حل می‌کند. قطعاً این طور خواهد بود.
سؤال: طرح ملی فیبر نوری و برخی گزارش‌ها می‌گویند تأخیر داریم، شما آخرین شرایط را بگویید و نقشی که الان سازمان دارد؟ قرار بوده ۲۰ میلیون پوشش دهید در برنامه هفتم؟ درست است؟
صدر: طرح فیبر نوری را دوستان ما در سازمان تنظیم دنبال می‌کنند، ولی به عنوان کاری که وزارت ارتباطات دارد انجام می‌دهد، در این دوره حداقل چیزی که وزیر ارتباطات دنبال آن است و همیشه نهی می‌کنند از این که آمار خلاف واقع به مردم ندهیم و ته داستان چیست؟ چرا داریم فیبر نوری اجرا می‌کنیم؟ برای این که اتصال ایجاد کنیم، فقط فیبر کشیدن که مسئله‌اش نیست، اتفاقاً می‌خواهم بگویم خیلی دقیق‌تر وزارت ارتباطات؛ همکاران ما در سازمان تنظیم، در بحث یو‌اس‌بی ورود خیلی خوبی کردند و این اتصال را پیگیری می‌کنیم. همین الان مثلاً اتفاقی که در حوزه مخابرات؛ بحث سوآپ کردن از سیم مسی به فیبر یا اپراتور‌های دیگری که در این حوزه فعالیت می‌کنند، گواه بر این است که در حال رشد در اتصال هستیم و همین الان عرض کردم در این سفر اخیر، اگر اشتباه نکنم بیش از ۷۰۰ طرح؛ ۷۱۰ طرح در حوزه ارتباطات فقط در استان آذربایجان شرقی داشتیم.
سؤال: قبلاً خدمت آقای چیت‌ساز بودیم و سایر معاونان وزارتخانه، شرایط تقریباً شرایط قابل قبولی است؛ یعنی گزارش عملکرد‌ها تا اینجا مخصوصاً در این حوزه، مثبت است. سازمان نوآوری، هوشمندسازی و امنیت؛ آن هم تا پایان سال اول باید در همه دستگاه‌ها ایجاد می‌شد، درست است؟
صدر: آن یک بازتعریف است.
سؤال: یعنی قرار نیست یک بخش مجزایی در همه دستگاه‌ها ایجاد شود؟
صدر: نه الان داریم، ولی مأموریت‌های آن؛ باید یک شرح مأموریت درستی برای آن نوشته شود. دستگاه اصلی در آن وظیفه؛ سازمان امور اداری و استخدامی است. ما به عنوان همکار هستیم. الان هم آیین‌نامه‌اش تقریباً نهایی شده.
سؤال: کی ان‌شاءالله؟ تا آخر امسال؟
صدر: بله، خیلی زودتر.
سؤال:، چون باید تا سال اول برنامه انجام می‌شد؟
صدر: حتماً می‌رود ان‌شاءالله در دولت مصوب و اجرا خواهد شد.
سؤال: نکته‌ای که دغدغه داشتیم و در برنامه‌های مختلف به آن پرداختیم و دوست داشتیم خدمت شما راجع به آن صحبت کنیم؛ بحث مجوز‌های اَفتا است، من این را بهینه دیدم؛ شما الان نمی‌دانم چند شرکت دارید که مجوز افتا دارند و میتوانند سرویس دهند به دستگاه‌های دولتی. الان می‌گوییم دستگاه‌های دولتی اگر می‌خواهند سایتی طراحی کنند، اپلیکیشن یا نرم‌افزاری را باید با شرکت‌هایی طرف قرارداد باشد که مجوز افتا را دارند، اما گزارش‌ها، حالا نمی‌خواهم در دوره شما که یک سال است آمدید، در گذشته یا بحث‌های امنیت داده بوده، یا بحث هر چیزی که بوده ما می‌پذیریم، اما نکته اینجاست که در حال حاضر ما شرکت‌های دارای مجوز افتا بسیار کم هستند، تقاضا‌ها خیلی زیاد است و این نوعی انحصار ایجاد کرده است. چند وقت پیش وبسایت سامانه یکی از دستگاه‌ها را می‌دیدم که شاید یک دهم مثلاً می‌شد با آن عدد یک میلیارد و خرده‌ای بابت آن سامانه و شرکت گرفته بود، مثلاً شاید با یک دهم آن عدد، بخش خصوصی معتبر داخلی می‌توانست انجام دهد، اما آن مجوز افتا را نداشت. الان دغدغه‌ای که پیش آمده؛ بسیاری از شرکت‌ها در صف هستند؛ صف طولانی و بلندمدتی و همه دغدغه دارند که این بحث افتا بالأخره یک بار حل شود و یک سری شرکتی که به هر حال از سوی شما مورد تأیید هستند، مجوز بگیرند، بتوانند خدمات دهند این انحصار جمع شود؟
صدر: حرف درستی است؛ ما گله مردم را گوش می‌کنیم، وظیفه داریم که در آن راستا اقدام عملیاتی کنیم. تغییراتی هم در این حوزه اتفاق افتاد. اولاً میزان؛ یعنی تعداد روز انتظار را به شدت کاهش دادیم؛ در همین یک سال، البته نه تنها ما، چون هم ما هستیم و هم سایر دوستانی که با هم روی این مجوز فعالیت‌هایی انجام می‌دادیم، در قالب پلتفرمی، بعد این را به صورت سامانه‌ای و اتفاقاتی که افتاد، واقعاً زمان آن کم شد؛ یعنی مدت انتظار، عدد آن را یادم نیست، ولی به زیر ۶۰ روز رساندیم؛ یعنی قبلاً ۲۰۰ تا ۳۰۰ روز هم بود، البته همان‌طور که اشاره کردید، بخشی برمی‌گشت به آن امکاناتی که برای راستی‌آزمایی و مجوز هم بود، منتها تغییری ایجاد شده الان، ما با آن دستگاه همکارمان که افتا و جا‌های دیگر.
سؤال: الان در این یک سال چه تعداد شرکت اضافه شده است؟
صدر: الان آمار دقیق آن را ندارم؛ چون مختلف است؛ در حوزه محصولات و خدمات و در دستگاه‌های مختلف است، ولی گزارش تکمیلی آن را می‌توانیم بدهیم.
سؤال: راضی هستید؟
صدر: نه، میشود خیلی بهتر باشد. بحث ما تقسیم کار هم هست، تقسیم کار جدیدی هم رخ داده، ما بیشتر دنبال این هستیم که دردسر برای مردم درست نکنیم. کمیت و کیفیت باید باه باشند. یعنی هم بتوانند خدمات خوب بگیرند، هم از آن سمت مسائل امنیتی را نمی‌شود رها کرد، اما اتفاقات خوبی افتاد؛ این میزان مدت زمان انتظار؛ خیلی کاهش پیدا کرد، همه باهم کمک کردند، الان هم در روند آن تغییر جدیدی ایجاد شده که امیدواریم آن هم به نفع مردم باشد.
سؤال: میتوانید تاریخ و عددی به ما بگویید؛ مثلاً بگویید تا سال دیگر تعداد شرکت‌هایی که مجوز افتا دارند، مثلاً پنج برابر میشود، دو برابر میشود؟ چنین برنامه‌ای دارید؟
صدر: ان‌شاءالله به اندازه‌ای باشد که کسی در صف نماند. تمام تلاش ما این است.
سؤال: یعنی هر کس و شرکتی، مثلاً بگوییم تا یک سال دیگر هر کسی مراجعه کرد برای گرفتن مجوز افتا، ظرف یک هفته تعیین تکلیف میشود؟
صدر: حالا یک هفته که؛ چون یک بخشی استعلامات هم دارد، تغییری در روند هم ایجاد شده، بخش‌های دیگری مسئول شدند.
سؤال: شما می‌گویید تا ۶۰ روز کاهش دادید، ما می‌گوییم یک ماه؟ خوب است؟
صدر: بله، بیشتر هم میشود داد، ان‌شاءالله.
سؤال: یعنی تا سال دیگر می‌توانیم یک ماهه روی آن حساب کنیم؟
صدر: این مرکز ملی که ناظر بر این فرایند است، هم همه دوستانی که درگیر هستند، تمام تلاش ما این است که زیر یک ماه ان‌شاءالله تعیین تکلیف شود.
سؤال: سامانه پایش نظارت مردم از کارکنان دولت؛ قرار بود یک سامانه‌ای باشد، فکر می‌کنم الان دارد فعالیت می‌کند؟
صدر: ما دو موضوع داریم؛ یکی بحث نظرسنجی یا مشارکت مردم است؛ این که دستگاهی می‌آید خدمات خود را....
سؤال: کار مشترک شما و سازمان اداری و استخدامی بود، درست است؟
صدر: یکی آن است که از قبل بوده، همین الان هم انجام میشود. کاری هم بحث سامانه فواد؛ ۱۲۸ که کار خیلی خوبی بود، سازمان اداری و استخدامی انجام داد، ما هم با دوستان در آن حوزه همکاری کردیم، این که هر کسی به جایی مراجعه می‌کند، اگر خدمت بدی می‌گیرد، می‌تواند بازخورد آن را برگرداند، این الان به نظرم جزو طرح های خیلی خوب است، منتها باید مدام جلوتر برویم و تکمیل‌تر شود و ان‌شاءالله مردم را بتوانیم راضی نگه داریم.
سؤال: برخی از مراکز داده دستگاه‌های دولتی، استاندارد لازم را ندارد، این هم یک دغدغه است؛ آیا شما برنامه‌ای دارید که یک استانداردی برای اینها بگذارید؟
صدر: بخش اول بند الف ماده ۱۰۷؛ ارزیابی است، الان حدود ۳۰۰ دستگاه ...
سؤال: الان در چه شرایطی است؟ آیین‌نامه‌ها و برنامه‌های آن؟
صدر: برنامه‌های آن نوشته شده و الان آن را ارزیابی می‌کنیم. آن استاندارد کاملاً مشخص است. در دستگاه‌ها فکر می‌کنم حدود ۳۰۰ دستگاه در حال انجام است، ارزیابی می‌کنیم، طبق همان آیین‌نامه، سه دسته می‌شوند؛ آنهایی که اصلاً نمی‌توانند نگهداری کنند؛ طبق آن استاندارد نیستند، آنهایی که میتوانند و باید تغییراتی دهند و آنهایی که وضعیت‌شان خوب است و باید متصل شوند.
سؤال: و آنهایی که نمی‌توانند نگه دارند، تکلیف داده‌هایشان چه میشود؟
صدر: می‌آیند روی ابر دولت؛ آن فضایی که در اختیار آنها قرار می‌دهیم.
سؤال: مهمترین برنامه‌هایی که تا پایان سال پیش‌رو دارید؟
صدر: ما همه آن احکام برنامه را اگر بخواهیم جمع کنیم، نهایتاً دنبال چه هستیم؟ دنبال تسهیل خدمات به مردم. فکر می‌کنیم در قالب این طرح زیست بوم دیجیتال دولت؛ واقعاً به آن اعتقاد داریم. چون چیزی است که دنیا هم به سمت آن رفته و به عنوان مدلی قابل قبول است. تمام همت‌مان را گذاشتیم، همین الان هشت تا ۹ دانشگاه درگیر هستند، دانشگاه‌های دیگر درگیر خواهند شد. ان‌شاءالله بتوانیم این اکوسیستم‌ها را به سرانجام برسانیم. شر مدارک فیزیکی را از سر مردم کم کنیم و اسناد الکترونیک به راحت به گردش در بیاید و رتبه ما هم در دنیا در این شاخص‌ها بهبود پیدا کند.