پشت پرده سرمایه‌گذاری 100 میلیون دلاری در دیجی‌کالا
علی اصلان شهلا -جذب سرمایه در استارت‌آپ‌های ایرانی، ابعاد پیچیده، عجیب، غیر اصولی و حتی در برخی موارد شبه‌فساد یافته است. در 100 روز ابتدای دولت دوازدهم بود که دولت گزارشی منتشر کرد که به موجب آن ادعا شده بود که دیجی‌کالا 100 میلیون دلار سرمایه‌گذاری خارجی دریافت کرده است.
اما زمانی که مشخص شد سرآوا به عنوان مالک دیجی‌کالا، مالک شرکت خارجی طرف سرمایه‌گذاری در دیجی‌کالا نیز هست، این سرمایه‌گذاری جنجالی شد و اصالت و واقعیت آن زیرسوال رفت.
حال در اظهارنظری تازه از سوی وزارت اقتصاد در پاسخ به فناوران، مشخص شده که این سرمایه‌گذاری صرفا «جلبی» و در حد توافق برای جلب سرمایه‌گذاری بوده نه جذبی و به عنوان ورود سرمایه، لذا ممکن است حتی یک ریال از آن به کشور وارد نشده باشد.
داستان یک سرمایه‌گذاری
ماجرا از این قرار بود که دولت در گزارش عملکرد 100 روزه خود اعلام کرد که شرکت اینترنشال اینترنت اینوستمنت کوپریتیف (IIIC) در دیجی‌کالا به مبلغ 100 میلیون دلار در ازای 21 درصد از سهام این شرکت سرمایه‌گذاری کرده است. این مبلغ، سومین سرمایه‌گذاری بزرگی بود که ظاهرا دولت دوازدهم توانسته بود در صد روز نخست فعالیتش جذب و به عنوان گزارش عملکرد ارایه کند.
اما پس از این گزارش اسنادی منتشر شد که نشان می‌داد شرکت اینترنشال اینترنت اینوستمنت به نوعی متعلق به مجموعه سرآوا است (سرمایه‌گذار ایرانی دیجی‌کالا) بود و اینطور به نظر می‌رسد که یک شرکت ایرانی در خودش و به عنوان سرمایه خارجی سرمایه‌گذاری کرده است.
در حالی که جنجال بر سر اصالت سرمایه‌گذاری خارجی در سرآوا و شرکت‌های زیرمجموعه‌اش ادامه داشت، وزیر ارتباطات به عنوان یکی از بزرگ‌ترین حامیان استارت‌آپ‌ها، حاضر به تایید این سرمایه‌گذاری نشد. محمد جواد آذری جهرمی در جمع خبرنگاران گفت: فضای شرکت‌های استارت‌آپی و سرمایه‌گذاران آن‌ها در کشور آنقدر رقابتی است که نمی‌توان به صورت ۱۰۰ درصد گفت گزارش‌های منتشر شده کاملا درست است یا غلط.
وی درباره صحت سرمایه‌گذاری خارجی انجام شده در این حوزه و انعکاس آن در گزارش عملکرد دولت گفت: ما مرجع صحت‌سنجی انتشار آمار این شرکت‌ها نیستیم. صحت‌سنجی در این خصوص نیاز به حسابرسی دقیقی دارد. ما از کنار هم گذاشتن چند گزارش مختلف در این زمینه و پیدا کردن یک نقطه مشترک به این آمار اتکا می‌کنیم.
اسناد محرمانه، بن‌بست حقیقت سنجی
خبرنگار فناوران برای پیگیری ماجرا در سامانه انتشار و دسترسی آزاد به اطلاعات از وزارت اقتصاد درخواست انتشار مدارک این سرمایه‌گذاری را با این توضیح انجام داد: «در یکی از بندهای گزارش صد روز نخست دولت دوازدهم مربوط به میزان جذب سرمایه‌گذاری خارجی اعلام شده است که شرکت نوآوران فن آوازه (دیجی‌کالا) 21 درصد از سهام خود را به مبلغ 100 میلیون دلار، به شرکت هلندی International investment Internet UA Cooperatief IIIC فروخته است. اسناد و مدارک مربوط به جذب این سرمایه خارجی قاعدتا باید در سازمان سرمایه‌گذاری و کمک‌های اقتصادی و فنی ایران ثبت شده باشد تا هم دولت اجازه این سرمایه‌گذاری را بدهد و هم در گزارش 100 روز نخست خود به عنوان یک دستاورد ذکر کند. لطفا براساس قانون انتشار و دسترسی آزاد اطلاعات اسناد مربوط به این سرمایه‌گذاری را در اختیار اینجانب قرار دهید».
در پاسخ به این درخواست اما وزارت امور اقتصادی و دارایی اعلام کرد این اسناد طبقه‌بندی شده است. متن کامل این پاسخ به این شرح بود: «اسناد مربوط به تبادل سرمایه‌گذاری خارجی بین دستگاه‌های متولی یعنی سرمایه‌پذیر و سرمایه‌گذار و مجری پروژه ثبت می‌شود و باقی می‌ماند و به دلیل طبقه‌بندی بودن اطلاعات فقط متولیان مربوط به سرمایه‌گذاری مذکور به اسناد و گزارشات مربوطه دسترسی دارند».
شکایت از پاسخ وزارت اقتصاد
اعلام محرمانه بودن اسنادی که براساس آن دولت گزارش عملکرد می‌دهد و برای خود اعتبار کسب می‌کند، طبیعتا برای ما قانع کننده نبود. به همین دلیل از پاسخ وزارت اقتصاد به کمیته رسیدگی به شکایات مربوط به سامانه اطلاع‌رسانی دولت شکایت کردیم.
در متن شکایت خبرنگار فناوران آمده است: «در گزارش 100 روزه دولت اعلام شده است که یکی از دستاوردهای دولت دوازدهم جذب 100 میلیون دلار سرمایه‌گذاری خارجی بابت فروش سهام دیجی‌کلا بوده است. از آنجا که این موضوع اولا به عنوان دستاورد مطرح شده است، دوما اسباب امتیازات مادی، معنوی و تبلیغاتی قابل توجهی برای شرکت سرمایه‌گذار و سرمایه‌پذیر می‌شود، حق طبیعی شهروندان است که بدانند این دستاوردها و امتیازات، با رعایت قانون و براساس سرمایه‌گذاری واقعی انجام شده صورت گرفته است یا نه. بنابراین از کمیته محترم رسیدگی به شکایات خواهشمندم دستور فرمایند اسناد مربوط به صحت سرمایه‌گذاری ادعایی منتشر گردد».
پز عالی، جیب خالی
سرانجام اما سازمان سرمایه‌گذاری و کمک‌های اقتصادی و قنی ایران در پاسخ به این شکایت اعلام کرد که سرمایه‌گذاری مذکور جلبی بوده و نه جذبی.
در پاسخ به شکایت ما سازمان امور اقتصادی و دارایی نوشت: «پیرو تماس تلفنی روز جاری با جناب‌عالی پاسخ سوال شما قبلا ارسال گردیده است لذا توضیح کامل‌تر این است که تفاوت هست بین جلب و جذب سرمایه‌گذاری بر اساس قانون جلب و جذب سرمایه‌گذاری، سازمان سرمایه‌گذاری و کمک‌های اقتصادی و فنی ایران مسوول جلب سرمایه‌گذاری خارجی است و ممکن است تعدادی سازمان، سرمایه‌گذاری جلب شده را جذب نمایند مثل مخابرات، پروژه‌های نفت و گاز و پتروشیمی و راه‌سازی و غیره و احتمالا در گزارش 100روزه دولت منظور همان جلب سرمایه‌گذاری بوده باشد و ممکن است همه سرمایه‌گذاری جلب شده جذب نشود.
سامانه انتشار و دسترسی آزاد به اطلاعات سازمان سرمایه‌گذاری و کمک‌های اقتصادی و فنی ایران فعال است اگر سوالی در این خصوص و سایر موارد سرمایه‌گذاری دارید میتوانید بصورت مستقیم از سازمان مذکور دریافت کنید».
در تماس تلفنی نماینده پاسخگو در وزارت اقتصاد با خبرنگار فناوران به عنوان سوال‌کننده نیز تاکید شد که این سرمایه‌گذاری جذبی نیست و صرفا جلبی است.
به گفته این فرد پاسخگو، «ممکن است حتی یک دلار از این سرمایه‌گذاری وارد کشور نشود و توافق به هم بخورد. یا فقط بخشی از این 100 میلیون دلار ادعایی جذب شود.»
آنطور که پیداست ظاهرا به این ترتیب یک بازی برد-برد برای دولت و بخش‌خصوصی شکل گرفته که هیچ فایده‌ای برای کشور ندارد.
از یک سو بخش‌خصوصی می‌تواند ادعا کند که در حد حرف و یا یک تفاهم‌نامه، برای ورود 100 میلیون دلار سرمایه‌گذاری به توافق رسیده است و به این ترتیب ارزش سهامش را در نظر سرمایه‌گذاران آینده بالاتر می‌برد و به قیمت بهتری سهم‌فروشی می‌کند. در مقابل دولت هم بدون آن که بگوید این سرمایه جلبی است و نه جذبی، گزارش‌هایش را پر و پیمان‌تر کرده و ادعا می‌کند که در 100 روز، توانسته کاری کند کارستان و میلیون‌ها دلار سرمایه‌گذاری به کشور بیاورد.
(منبع:فناوران)