ITanalyze

«ایران هاب ارتباطی منطقه می‌شود» این تیتری است که نزدیک به شش سال به اشکال متفاوت در رسانه‌های مختلف و به نقل از مسوولان مختلف منتشر می‌شود.

اوایل سال 91 کنسرسیومی متشکل از چهار شرکت ارتباطاتی از چهار کشور، قرارداد ساخت و نگهداری از سامانه‌‌ کابلی جدیدی را امضا کرده و به این ‌ترتیب طرحی با نام «بزرگراه ارتباطی ایران و اروپا» (ب.ا.ا.ا) (Europe-Persia Express Gateway) (به اختصار EPEG) معرفی شد.

بر اساس این طرح قرار بود سامانه کابلی جدید به جای مسیر پرمخاطره باب‌المندب و کانال سوئز از دروازه جدید انتقال ارتباطات ایران و اروپا از مسیر آلمان، روسیه، آذربایجان و ایران دنبال شده و از جنوب ایران به عمان و دریای آزاد راه پیدا کند.

درواقع با اجرای کامل این پروژه راهی میان‌بر، ایمن و جایگزین برای کشورهای منطقه و اپراتورهای بزرگ بین‌المللی به وجود آمده و این پروژه ایران را به هاب ارتباطی منطقه تبدیل می‌کرد.

زمزمه‌های اجرایی شدن این پروژه از سوم شهریورماه 1395 جدی‌تر از هر زمان دیگر شد. محمدجواد آذری‌جهرمی که در آن مقطع مدیرعامل شرکت ارتباطات زیرساخت بود، از راه‌اندازی هاب ارتباطی بین‌المللی و مرکز «پیرینگ» در منطقه چابهار خبر داد و اعلام کرد که قرار است این اقدام با همکاری چهار اپراتور بزرگ بین‌المللی انجام شود.

در آن مقطع راه‌اندازی «هاب» ارتباطی بین‌المللی و مرکز پیرینگ در منطقه چابهار از جمله برنامه‌های شرکت ارتباطات زیرساخت در حوزه تبادل محتوای اینترنتی بود و با آغاز بهره‌برداری از آن که قرار بود ظرف دو ماه صورت گیرد، کاربران اینترنت می‌توانستند خدمات داخلی و بین‌المللی را با کیفیت بهتری استفاده کنند.

هدف اجرای این طرح هم‌راستایی با شبکه ملی اطلاعات، افزایش سرعت و کیفیت دسترسی به محتوای فضای مجازی برای کاربران عنوان شده بود.

با وجود آنکه از زمان مطرح شدن آخرین وعده حدود دو سال و از زمان شروع پروژه حدود هفت سال گذشته اما همچنان خبری از اجرای پروژه نشده است و البته برخی گمانه‌زنی‌ها حاکی از این است که یکی از کشورهای غربی به دلیل منافعی که دارد مانع اصلی برای اجرایی شدن این پروژه است و با پا پس کشیدن از آن مانع اجرا شده است. اما ظاهر در خصوص این موضوع کمی خلط مبحث نیز پیش آمده است.

تاریخچه طرح

پروژه EPEG در سـال 1391 بـین شـرکت ارتباطـات زیرساخت با اپراتورهایی از کشورهای عمان، روسیه و انگلستان منعقد شد. به موجب این پروژه قرار بود برقراری یک لینک سریع‌السیر بین‌المللی با ظرفیت انتقال ترانزیت به میزان Tbps  3/2 ‌ایجاد شود. در همین راستا تفاهم‌نامه چهـارجانبـه‌ای شکل گرفت و قرار شد مسیر این پروژه از فرانکفورت شروع و پس از گذر از روسیه و ایران به عمان متـصل شود.

در آن مقطع قرار بر آن بود که EPEG به برندی برای سامانه‌‌ فیبر نوری جدید تبدیل شود که اروپا را به خاورمیانه متصل کرده و به سایر نقاط «خلیج فارس» و نیز کشور «هند» گسترش یابد. این سامانه که از فرانکفورت آغاز می‌شد پس از گذر از شرق اروپا، روسیه، آذربایجان، ایران و خلیج فارس در برکاء عمان ختم می‌‌شد. اعضای تشکیل‌دهنده کنسرسیوم بزرگراه ارتباطی ایران-اروپا شامل «وودافون» از بریتانیا، «روس‌تلکام» از روسیه، «عمان‌تل» از عمان و «شرکت ارتباطات زیرساخت» (به نمایندگی از «وزارت ارتباطات») بوده و قرار بود از این خط به صورت کابلی و بی‌سیم بهره‌برداری کنند.

بنا بر اخبار منتشره بیشترین سهم در این کنسرسیوم متعلق به ایران بوده و بالاترین مسافت مسیر پروژه توسط ایران عملیاتی شده است. به موجب این طرح ارتباطی، امکانی فراهم شد که با تاخیر 98 میلی‌ثانیه بین دو سر این خط ارتباط را برقرار کند.

فازبندی طرح و اجرای نصفه و نیمه

خردادماه سال 92 ناگهان در خبرها اعلام شد که این پروژه افتتاح شده است، درحالی‌که منظور دقیق فازی از این پروژه بود که البته از اطلاعات فنی، آن‌هم به‌جز همان اطلاعات تکراری قبلی چیزی منتشر نشد.

سوم خرداد‌ماه 92 محمود خسروی، مدیرعامل وقت شرکت ارتباطات زیرساخت از افتتاح بزرگراه ارتباطی ایران و اروپا در روز پنجم خردادماه با حضور مقام‌های ارشد نظام خبر داد. در این مقطع مدیرعامل وقت شرکت زیرساخت به صراحت اعلام کرده بود که اجرای پروژه EPEG که از سال 91 و با سرمایه‌گذاری مشترک ایران، روسیه، عمان و CABLE&WIRLESS (متعلق به بریتانیا) آغاز شد و بر اساس زمان‌بندی پیش‌بینی‌شده به بهره‌برداری می‌رسد که بیشترین سهم در این کنسرسیوم متعلق به ایران بوده و بالاترین مسافت مسیر پروژه توسط ایران عملیاتی شده است.

در شهریور‌ماه سال 92 باز هم خبری سربسته و کوتاه منتشر شد مبنی بر اینکه سری سوم جلسات کمیته فنی پروژه بین‌المللی EPEG با حضور نمایندگان طرف قرارداد از شرکت‌های عمان‌تل، وودافون، روس تلکام و شرکت ارتباطات زیرساخت به اضافه نمایندگان شرکت دلتا تلکام به نمایندگی از جمهوری آذربایجان، طی روزهای شانزدهم تا نوزدهم شهریورماه در کشور سنگاپور برگزار شده است.

در آن مقطع گفته می‌شد در این سری جلسات  که با حضور محمود خسروی، عضو هیات‌مدیره و مدیرعامل و همچنین مهدی کریمی نیسیانی معاون طرح و توسعه فناوری‌های نوین شرکت ارتباطات زیرساخت برگزار شده، موضوعاتی  از جمله وضعیت کنونی شبکه EPEG، بررسی شرایط توانمندی فنی شرکت‌های دلتا تلکام، شرکت ارتباطات زیرساخت و عمان‌تل در فعال کردن کابل‌های کشوری پروژه، بررسی شده است.

چوب یک کشور اروپایی لای چرخ هاب شدن ایران

اگرچه در آخرین خبر منتشره در خصوص این پروژه در سال 95 اعلام شده که دو فاز از این پروژه با حضور روسای جمهوری دولت‌های دهم و یازدهم افتتاح شده اما تا این لحظه خبری از اجرای کامل پروژه نیست و برخی زمزمه‌ها حاکی از این است که پروژه به دلیل مخالفت یکی از کشورهای غربی (احتمالا انگلیس) که از قرارداد خارج شده متوقف شده و به نظر می‌رسد شرکت انگلیسی چوب لای چرخ اجرای این پروژه گذاشته است.

اصل پروژه روی سایت شرکت زیرساخت فریز و هیچ اطلاعاتی به آن اضافه یا کم نشده است و در بخش همکاران پروژه EPEG نیز همچنان همان اطلاعات مختصر و سربسته باقی مانده است.

جست‌وجو در خصوص سرنوشت این پروژه بزرگ و در عین حال بسیار کم‌خبر، ما را به مطلبی جدید رساند. آبان‌ماه سال 96 بود که خبرگزاری میزان، با انتشار مطلبی با عنوان «تلاش ایران برای رسیدن به هاب ترانزیت دیتا در منطقه» بدون اشاره به منبع خاصی، خبر از توقف پروژه‌ای داد که مشخصات آن با پروژه EPEG مطابقت دارد.

خبرگزاری قوه قضاییه در این باره نوشته: «در ایران نیز طی سال‌های گذشته طرح‌هایی برای ترانزیت اینترنت اروپا از خاک ایران مطرح شد که بنا بر(تصمیم) مسوولان وقت با سرمایه‌گذاری 300 میلیون یورویی، پس از بهره‌برداری سالانه می‌توان 200 میلیون یورو از محل ترانزیت ارزآوری داشته باشیم که این طرح عملیاتی نشد.»

دیوان محاسبات کشور نیز در گزارش تفریغ بودجه سال 94 خود اشاره‌ای به پروژه EPEG و الزامات تحقق آن داشته است. در بخشی از گزارش مذکور آمده است: ظرفیت ترانزیت ارتباطات بین‌المللی در پایان 94 و طبق ماده 217 قانون برنامه پنجم 40 هزار STM1 پیش‌بینی‌شده اما با عملکرد زیرساخت در پایان 94 ظرفیت ترانزیت بین‌الملل به تنها 9 درصد میزان پیش‌بینی‌شده رسیده که موید تحقق نیافتن کامل هدف است. در ادامه بخش دیگری از این گزارش نیز آمده: انجام پروژه EPEG به بستر فیبر نوری و تجهیزات انتقال نیاز دارد.

نقدهایی به اجرا نشدن پروژه

توسعه فعالیت‌ها و گسترش ترانزیت، زمینه‌ای مهم برای تبدیل شدن به هاب ارتباطات و نکته‌ای پراهمیت در عرصه بین‌الملل برای بسط فضای ارتباطات جهانی است.

با این حال مروری بر شاخص‌های احصاشده در سال‌های گذشته حاکی از آن است که در زمان شروع فعالیت دولت یازدهم ظرفیت این بخش 116 گیگابیت بر ثانیه بوده که در پایان سال 93 به 364 گیگابیت بر ثانیه و در نهایت در پایان سال 95 به 558 گیگابیت بر ثانیه رسیده که این عدد تا پایان شهریور 96 تغییری نداشته است. به عقیده برخی از صاحب‌نظران روند ثابت و افزایش نیافتن ظرفیت این بخش در سال‌های اخیر ممکن است در آینده مشکلاتی را برای کشور به وجود آورد.

به این ترتیب اگرچه منتظر پاسخ‌های احتمالی از سوی شرکت متولی این امر یعنی ارتباطات زیرساخت هستیم، اما آن‌طور که از کم‌وکیف ماجرا و شنیده‌ها بر می‌آید، ماجرای «تبدیل ایران به هاب ارتباطی منطقه» که در دولت نخست حسن روحانی کلید خورد، متوقف شده است. (منبع:عصرارتباط)