ایرانیان حاضر در پایتخت فناوری جهان
ایرنا- روزنامه اطلاعات در صفحه گزارش به نقش فناوری اطلاعات و جایگزینی آن با سایر صنایع در توسعه اقتصادی مورد بررسی قرار داده است.
این گزارش که بخش پایانی آن در روز چهارشنبه ششم آبان 1394 هجری خورشیدی به قلم محمد داود بیگی انتشار یافته، می افزاید: نقش صنعت فناوری اطلاعات در عرصه تولید کشورها، در حالی است که نه فقط این صنعت جایگاه مهمی در اقتصاد ایران ندارد، بلکه با وجود بحرانی بودن شرایط آب و خاک کشورمان، ایران در زمینه صنعت سیمان و کاشی رکورددار شده است، به گونه ای که سال گذشته به رتبه چهارمین تولیدکننده و پنجمین صادرکننده کاشی و سرامیک در جهان دست یافته است!
دکتر محمود واعظی، وزیر ارتباطات و فناوری اطلاعات با بیان اینکه در حال حاضر فناوری اطلاعات جایگزین سایر صنایع در توسعه اقتصادی شده است، می گوید: امروزه فناوری اطلاعات به عنوان توانمند ساز بخش های کشور و پیشران توسعه، در جهان مطرح است.
وی می افزاید: باید با تلاش و همکاری فارغ التحصیلان بخش فنآوری اطلاعات و کمک ها و سرمایه گذاری های دولت، توسعه اقتصادی از طریق حوزه فناوری اطلاعات و ارتباطات (ICT) امکان پذیر شود. همچنین با رشد حوزه آی سی تی، فارغ التحصیلان این حوزه باید درگیر برنامه های توسعه کشور شوند. زیرا در مقطعی از تاریخ بخش های کشاورزی و صنعت به عنوان محور توسعه اقتصادی در جهان عمل می کردند، اما هم اکنون فناوری اطلاعات جایگزین آن ها شده است.
دکتر سهیل ترکان مدیر ارشد گروه شرکت های فناوری اطلاعات فراسو نیز در پاسخ به این سوال که آیا دولت از این بخش حمایت می کند، می گوید: متأسفانه حمایت های لازم در این مورد از سوی دولت به عمل نمی آید و به همین دلیل فناوری اطلاعات در اقتصاد کشور جایگاه چشمگیری ندارد.
**اعتماد به نفس نداریم
به گفته دکتر ترکان، دلیل اهمیت ندادن به موضوع فناوری اطلاعات نه این که ظرفیت های مورد نیاز آن را نداشته باشیم، بلکه فاقد اعتماد به نفس تولید و حضور در بازارهای جهانی هستیم.
وی می افزاید: دلیل اینکه کشورهایی مانند هند و تایوان سطح بالایی از فناوری اطلاعات را دارند، وجود دولت های حمایت کننده و برنامه ریز برای تقویت این صنعت و ایجاد اعتماد به نفس در تولیدکنندگان بوده است که اصولا تاکنون شاهد چنین اقداماتی در ایران نبوده ایم. شرکت های خصوصی مانند کودکانی هستند که دولت نقش والدین آن ها را دارد و کودک را در مسیری درست تربیت می کنند و به او ملزومات زندگی را می آموزاند. اینها در حالی است که وقتی شرکت های ما به خارج می روند. با کوچکترین شرایط حضور در بازارهای جهانی و بازاریابی های بین الملل، آشنایی ندارند.
مدیر ارشد این شرکت فناوری اطلاعات با بیان اینکه تاکنون در ایران به هیچ وجه مزیت تولید در نظر گرفته نشده است، می گوید: چند سال پیش موضوع کامپیوتر ملی به زبان ها افتاد و بر روی آن سرمایه گذاری های هنگفت کردند و یک کامپیوتر ملی ساختند و نامش را هم «کلونایزر» گذاشتند. اما مانند سایر پروژه های ملی، موفق نشد. زیرا دولت به جای اینکه به یک تجارت جهت بدهد، یک مسیر اشتباه را معرفی می کند و در حالی که شمار بالای فارغ التحصیلان کشورمان در رشته های فناوری اطلاعات، یک مزیت بزرگ است و در واقع به جای اینکه روی این همه فارغ التحصیل سرمایه گذاری کنیم،می رویم و از صفر می خواهیم کامپیوترساز شویم که در نهایت به جایی نمی رسیم.
دکتر ترکان همچنین می گوید: وظیفه دولت جهت دهی به بخش خصوصی است، در حالی که در ایران اگر بخش خصوصی کاری کند، خودش انجام داده است. مثلا ما در نمایشگاه های خارجی با هزینه خودمان حضور پیدا می کنیم و ذره ای از سوی دولت برای راهیابی به بازارهای جهانی حمایت نمی شویم. از سویی ما معمولاً ضعیف ترین اتاق بازرگانی را در دنیا داریم، در حالی که وقتی بحث تجارت و نفوذ به بازار دیگر کشورها مطرح می شود، اتاق بازرگانی سایر کشورها آنقدر در ایران فعال هستند و هیأت می آورند که مثال زدنی است.
وی یادآور می شود: البته اخیراً اقداماتی مانند عرضه ایده ها به بورس مطرح شده، اما اینها دیر انجام شده است و کافی نیست. زیرا متأسفانه بسیاری از فارغ التحصیلان فنآوری اطلاعات از ایران مهاجرت کرده اند.
این را هم باید خاطرنشان کنم که اگر میزان سرمایه گذاری دولت نسبت به بخش خصوصی افزایش یابد و در جهت درست این کار انجام شود. مطمئنا خروجی بخش فناوری اطلاعات این گونه نخواهد بود.
**بزرگترین سرمایه کشور
دکتر ترکان در توضیح گفته های خود اظهار می دارد: از لحظه ای که ایده یک محصول به وجود می آید، تا زمانی که به فروش برسد و پس از آن تا مرحله ارائه خدمات پس از فروش، چند لایه دارد. لایه اول، خلاقیت و نوآوری یک محصول است که مرحله ای تئوری است. لایه بعدی، به عنوان مثال تبدیل سنگ معدن به «چیپست» است و قسمت بعدی، تبدیل آن به یک محصول فیزیکی و بسته بندی شده است. بخش دیگر، فروش و هنر توزیع اصولی محصول است و در نهایت نوبت خدمات پس از فروش فرا می رسد.
وی در پاسخ به اینکه مزیت کشورمان در کدامیک از این لایه ها بیشتر است تصریح می کند: اگر براساس نمونه های موفق خارجی نگاه کنیم، ایران کشوری است با سرمایه فراوان و نیروی انسانی با هوش و کارآمد. ما مردمی هستیم که بسته بندی و خدمات پس از فروش برایمان مهم است.
درست است که آمریکا زمینه های تولید مطلوبی را دارد، اما هیچ وقت به آن نمی نازد. آمریکا «اپل» را تأسیس می کند که قسمت طراحی تکنولوژی و برندینگ و بسته بندی و خدمات را دارد، اما قسمت تولید را به چین واگذار می کند، زیرا در این صورت سود بسیار بیشتری نصیب اش می شود. این موضوع گمشده ای در کشور ما است و نمی دانیم در کدامیک از این موارد ظرفیت داریم. ما همواره سعی کرده ایم در همه اینها حضور داشته باشیم که البته هیچ گاه هم موفق نبوده ایم.
خوشبختانه ما این تجربه جهانی را پیاده کرده ایم و دیده ایم که در کیبورد و موس مزیت داریم، زیرا مواد اولیه آن در پتروشیمی های کشورمان، تولید می شود. به همین دلیل ایران در این بخش مزیت دارد، در حالی که چین باید از ما نفت یا مواد پتروشیمی بخرد و ببرد آن سر دنیا و به محصولات فناوری اطلاعات تبدیل و دوباره به ایران صادر کند که اصولاً ما از این کار بی نیازیم و از این رو سرمایه گذاری را بر روی این بخش متمرکز کرده ایم.
وی خاطرنشان می کند: در حالی که بزرگترین سرمایه ایران شمار فارغ التحصیلان دانشگاهی آن است، دولت باید زمینه متبلور شدن ایده های آنها و تبدیل شان به تولید را فراهم کند. حال آنکه متاسفانه در کشور ما فضای کافی برای عرضه ایده ها وجود ندارد. وقتی کسی به «سیلیکون ولی» به عنوان پایتخت فناوری دنیا می رود تا کار کند، در واقع وارد بهشت فناوری اطلاعات شده است. در «سیلیکون ولی» ایده ها به تولید می انجامد و گاهی ایده یک فرد به صدها میلیون دلار فروخته می شود، زیرا فضای این کار در آنجا برای متخصصان و دارندگان ایده مهیاست و به عبارت دیگر، زمینه عرضه کننده ایده و خریدار آن، هر دو در آنجا جمعند و این در حالی است که در ایران چنین فضایی برای عرضه و خرید ایده ها وجود ندارد.
**دوقلوهای ایرانی در «سیلیکون ولی»!
عقب ماندگی کشورمان در بخش فناوری اطلاعات، در حالی است که شهروندان ایرانی در دیگر نقاط جهان و از جمله در آمریکا، دراین بخش سرمایه هایی محسوب می شوند که در خدمت اقتصادهای غرب قرار گرفته اند.
ممکن است نام علی و هادی پرتوی، برایمان ناآشنا باشد. اما این برادران دوقلو در راه اندازی برخی از شرکت های بزرگ در سیلیکون ولی (پایتخت فناوری جهان و مرکز بزرگ تکنولوژی شرکت های IT و مقر شرکت هایی نظیر یاهو، فیسبوک، اپل و گوگل) در فاصله سان فرانسیسکو و سن خوزه آمریکا، نقش موثری داشته اند.
هادی از موسسان Tellme Network و علی از موسسان LinkExchange است، که هر دو به شرکت مایکروسافت به مبلغ 265 میلیون دلار فروخته شده اند.
علی همچنین یکی از اولین سرمایه گذاران در Zappos است که به مبلغ 850 میلیون دلار به آمازون فروخته شده است.
آنها از اولین خریداران سهام غول هایی چون فیسبوک و دارپ باکس بوده اند. این دو برادر که 5 سال پس از انقلاب به آمریکا مهاجرت کردند، مدارک کارشناسی ارشد خود را از دانشگاه هاروارد در رشته علوم کامپیوتر گرفته اند و مادرشان نیز فارغ التحصیل رشته علوم کامپیوتر از دانشگاه بوستن آمریکا است.
امید کردستانی، ایرانی مقیم آمریکا و نایب رئیس ارشد بخش فروش و عملکرد جهانی در شرکت اینترنتی گوگل است. وی پس از مرگ پدرش به کالیفرنیا مهاجرت کرد. او مدرک کارشناسی مهندسی برق خود را در سال 1984 میلادی از دانشگاه ایالتی سن خوزه و در سال 1991 مدرک کارشناسی ارشد خود را در رشته مدیریت بازرگانی از دانشگاه استنفورد گرفت. امید دارای سابقه ای بیش از 12 سال در زمینه فناوری های بزرگ (های تک) در شرکت های پیشروی اینترنتی مانند نت اسکیپ است. او همچنین نائب رئیس بخش توسعه کسب و کار و فروش در این شرکت بود و توانست بازده مالی وب گاه نت اسکیپ را در عرض 18 ماه از 88 میلیون دلار به بیش از 200 میلیون دلار در سال برساند.
او کارش را در نت اسکیپ در بخش فروش اُ ای ام (OEM) آغاز کرد و طی دوره 4 ساله ای که در آن شرکت حضور داشت، مسئولیت برقراری ارتباطات تجاری با شرکت هایی مانند ای بی، سیتی بانک، آمریکن آن لاین، آمازون، تراولاسیتی، اینتل و اکسایت را بر عهده گرفته بود. کردستانی در سال 2006 میلادی در مجله تایم به عنوان یکی از 100 نفری که دنیای ما را شکل داده اند نام گرفته است و یکی از ثروتمندترین ساکنین کالیفرنیای شمالی است. مجله سن خوزه ارزش دارایی های وی را 1.9 میلیارد دلار برآورد کرده است.
سرانجام اینکه، توییتر در اقدامی استراتژیک دو هفته پیش موفق شد امید کردستانی از مدیران ارشد ایرانی تبار گوگل را به عنوان رئیس اجرایی به استخدام درآورد. در آخرین بررسی، کردستانی حقوق پایه سالانه 237هزار و 500 دلار به اضافه 123 میلیون دلار سهام گوگل را داشته است.
آرش فردوسی، یکی از 2 بنیان گذار در «آپ باکس» است که هم اکنون ارزشی بیش از 10 میلیارد دلار دارد. سعید عمیدی بنیانگذار و مدیرعامل شتاب دهنده Plug and Play است و کمک شایانی را در رشد و توسعه استارتاپ های «سیلیکون ولی» انجام داده است.
**جایگزین صنایع ویرانگر محیط زیست
حال با توجه به آغاز لغو تحریم ها و تغییر نگرش جهان برای سرمایه گذاری در ایران، آیا بهتر نیست از ظرفیت ایرانیان مقیم خارج کشور در حوزه IT استفاده کنیم تا به جای توسعه صنایع ویرانگر محیط زیست مانند بهره برداری از معادن و توسعه صنایع سیمان، فولاد و کاشی، به سوی تکنولوژی های بزرگ (های تک) برویم!
گفتنی است، (GDP) یا همان درآمد ناخالص داخلی، یکی از شاخص های موثر و مهم در اقتصاد محسوب می شود، زیرا بهره برداری از این بخش می تواند راهگشای بسیاری از مشکلات اقتصادی باشد. این روزها با توجه به رشد تولیدات فناوری نمی توان سهم فناوری اطلاعات را در تولید ناخالص داخلی کشورها نادیده گرفت. از قرن بیستم تا امروز، GDP یکی از شاخص های موثر و مهم در اقتصاد محسوب می شود. تولید ناخالص عبارت است از کل ارزش تولیدات کالاها و خدمات عرضه شده در یک کشور به قیمت بازار در دوره زمانی مشخص که معمولاً یک سال در نظر گرفته می شود.
در اقتصاد یک کشور، تولید ناخالص داخلی از اهمیت ویژه ای برخوردار است، زیرا نمودار رشد، عملکرد و شاخص های اقتصادی می تواند تجزیه و تحلیل های درستی را پیش روی دولتمردان و کارشناسان اقتصادی قرار دهد.
در یک دهه گذشته، توجه به درآمدزایی حاصل از فناوری، برنامه های نرم افزاری و پزشکی و سیستم های الکترونیکی با رشد چشمگیری مواجه شده است، به طوری که بهره برداری از این بخش به یکی از کلیدهای مهم اقتصادی تبدیل شده است. در شرایطی که برخی کشورها با بحران های اقتصادی دست به گریبان هستند و صنعت نفت دیگر سرمایه گذاری مناسبی محسوب نمی شود. نگاه های اقتصادی به جهات دیگری معطوف شده است.
در این میان اگر بخواهیم 20 کشور برتر در حوزه GDP در سال 2014 میلادی را نام ببریم، باید از آمریکا، چین، ژاپن، آلمان، برزیل، انگلیس، فرانسه، هند، روسیه، ایتالیا، کانادا، استرالیا، اسپانیا، کره جنوبی، مکزیک، اندونزی، ترکیه، هلند، عربستان سعودی و سوئیس یاد کنیم و این در حالی است که، سهم صنایع با فناوری بالا در اقتصاد ایران، هر روز کم تر می شود و بررسی های مرکز پژوهش های مجلس شورای اسلامی نیز حاکی از کاهش مستمر سهم صنایع با فناوری بالا (های تک) از صادرات کشور از سال 1384 تاکنون است.
بر اساس بررسی دفتر مطالعات انرژی، صنعت و معدن مرکز پژوهش های مجلس شورای اسلامی، سهم صادرات محصولات صنعتی با فناوری بالا از کل صادرات صنعتی کشور، در سال های اخیر بسیار اندک و در برخی از سال ها، کمتر از یک درصد بوده و این سهم از سال 1384 تاکنون روند نزولی داشته است. به گونه ای که از حدود 1.5درصد به 0.73 درصد در سال 1392 و به حدود 0.56 درصد در سال 1393 کاهش پیدا کرده است.
ارزش صادرات صنایع «های تک» در سال 1390 به بالاترین مقدار خود رسید که حدود 217.4میلیون دلار بود و در سال های 1390 و 1392 به ترتیب به 177 و 184.7 میلیون دلار کاهش پیدا کرد.
**جایگاه صنایع با فناوری های پیشرفته
بر اساس این بررسی، طی 14 سال اخیر همزمان با رشد صادرات صنعتی کشور، صادرات صنایع «های تک» به اندازه آن رشد پیدا نکرد، هر سال از سهم صنایع «های تک» در صنعت کاسته شد و تمرکز بر یک نوع محصول خاص مانند تولید دارو افزایش پیدا کرد. بنابراین، به رغم تاکید برنامه های چهارم و پنجم توسعه و رویکرد مبتنی بر افزایش نقش صنایع با فناوری های پیشرفته، نه فقط صنایع «های تک» در اولویت و جهت گیری های دولت طی این سال ها نبود، بلکه کاملاً بر عکس عمل شده و جایگاه صنایع «های تک» در سال 1384 نیز از دست رفته است.
در نتیجه گیری از این موضوع باید اذعان کرد که صادرات صنایع «های تک» کشور وضع مناسبی ندارد و با ادامه روند کنونی، چشم انداز خوبی برای این صنایع متصور نیست، به خصوص وقتی که صنایع «های تک» کشور از 2 مشکل اساسی، پایین بودن حجم صادرات و روند نزولی سهم آن از یک طرف و نبود تنوع و تمرکز بیش از 80 درصد ارزش آن، به یک نوع محصول خاص مانند تولید دارو از طرف دیگر، در معرض تهدید جدی قرار دارد و از این رو پیشنهاد می شود راهکارهای حل این مساله در سیاست های دولت و به خصوص احکام لایحه برنامه ششم توسعه، به دقت ملاحظه شود.
تکاپو برای توسعه صنعت فناوری اطلاعات کشورمان در شرایطی است که بیشترین بیکاران فارغ التحصیل ، در رشته های کامپیوتر، صنعت و فناوری، معماری و ساختمان، محیط زیست و کشاورزی هستند و در عین حال مرکز نوآوری و فناوری با هدف توسعه فعالیت های نوآورانه و حمایت از نخبگان حوزه فناوری اطلاعات، با حمایت پارک علمی فناوری پردیس راه اندازی شده است این مرکز با هدف شروع تجاری سازی ایده ها، حمایت از نخبگان فناوری اطلاعات و جلوگیری از خروج استعدادهای برتر راه اندازی شده است تا ایده ها و طرح های صنعت فناوری اطلاعات، شناسایی و در نهایت به استارتاپ کسب و کار تبدیل شود.
- ۹۴/۰۸/۰۶