هرچند مدیران وزارت ارتباطات تاکید دارند برای تولید گوشی هوشمند داخلی برنامه‌های مدون دارند اما این روزها شاهد قیمت‌های نجومی موبایل در بازار هستیم به طوری که یک دستگاه موبایل در بازار امروز ۴۰ تا ۵۰ درصد گران‌تر از قیمت واقعی به دست مصرف‌کننده می‌رسد.
این روزها چالش‌های وجود ویروس منحوس کرونا در زوایای مختلف خودش را نشان می‌دهد، از مباحث اجتماعی و فرهنگی گرفته تا اقتصادی. در این میان، بازار موبایل ایران نیز دستخوش چالش‌هایی شده و از رکودی که در جهان رقم خورده در امان نمانده است؛ به‌طوری‌که براساس اطلاعات منتشرشده از سوی انجمن واردکنندگان موبایل، بازار این محصول دیجیتالی با رکودی ۶۰ درصدی در اسفندماه ۱۳۹۸ نسبت به بهمن ماه مواجه شد. به گفته حسین غروی رام، رئیس هیات‌مدیره انجمن موبایل، درحال‌حاضر شرکت‌های واردکننده به‌دلیل عدم امکان ارسال کالا قادر به تامین کالای مورد نیاز کشور نیستند. رکود شدید در حوزه موبایل باعث شده بسیاری از فعالان این صنعت نتوانند به تعهدات مالی‌شان عمل کنند. از طرف دیگر عرضه موبایل توسط شرکت‌های واردکننده از ۲۰ اسفند ۱۳۹۸ تا به این لحظه به صفر رسیده است و عملا شرکت‌ها در این بازه زمانی هیچ کالایی عرضه نکرده‌اند. زمین‌گیر شدن صنعت موبایل در این روزهای کرونایی از همان ابتدا زمانی که بزرگ‌ترین تولیدکننده موبایل در جهان یعنی چین گرفتار این بیماری شد، کلید خورد؛ زیرا همزمان با اعلام رسمی خبر شیوع بیماری در این کشور آسیایی، بارگیری موبایل در بنادر چین متوقف شد و از طرفی شرکت‌های تولیدکننده موبایل که عمدتا در مجاورت شهر ووهان قرار داشتند، تعطیل شدند. البته توقف چرخ صنعت موبایل تنها به اینجا ختم نشد، چراکه بزرگ‌ترین رویداد بین‌المللی این صنعت که در بارسلونا برگزار می‌شد، تعطیل شد و از طرفی رونمایی گوشیهای شرکت‌های جدید آنلاین برگزار شده و رونق سابق را نداشت. برخی شرکت‌ها هم مراسم معرفی محصولات جدید خود را به تعویق انداختند.
برای بررسی وضعیت بازار گوشی همراه ابتدا به پاساژ علاء الدین رفتیم و ساعاتی را با فروشندگان موبایل که به عنوان نمایندگی رسمی برخی شرکت‌ها فعالیت می‌کردند به گفت‌وگو نشستیم و در ادامه با بعضی از مسوولان به واکاوی موضوع واردات گوشی همراه پرداختیم و اقدامات و گره مشکلات را از زبان آنها شنیدیم که در ادامه می خوانید:
سکانس اول؛ فروشندگان موبایل: تا زمانی که قیمت ارز و دلار سامان نیابد و گوشی وارد کشور نشود آشفته بازار گوشی ادامه دارد
برای شنیدن صحبت های فروشندگان موبایل به پاساژ علاء الدین رفتیم و با تعدادی از مغازه داران درباره بازار این روزهای گوشی همراه صحبت کردیم که متأسفانه همه آنها از وضعیت آشفته بازار گوشی ناراضی بودند و درآمدهایشان با کاهش قابل توجهی رو به رو بوده است.
* در یک ماه گذشته بازار گوشی افت خیلی شدید را تجربه کرده است
یکی از فروشندگان موبایل در ساختمان علاءالدین درباره وضعیت بازار موبایل گفت: در دو هفته گذشته بازار فروش گوشی شرایط بدی داشت به طوری که روزانه یک تا ۲ گوشی بیشتر به فروش نمی رسد این در حالی است که اجاره مغازه ام ماهانه ۱۰۰ میلیون تومان است از طرفی باید بگویم در یک ماه گذشته بازار گوشی افت خیلی شدید را تجربه کرده است، در واقع نه ما می توانیم نیاز مردم را تامین کنیم و نه مردم می توانند نیاز خود را با توجه به افزایش قیمت گوشی بر طرف کنند.
* در لحظه قیمت های گوشی تغییر می کند
یکی دیگر از فروشندگان موبایل با چهره ای نگران درباره وضعیت بازار گوشی می گوید: کاسبی در بازار گوشی از ابتدای سال خراب شده است هر روز و هر هفته و حتی هر ماه وضعیت بدتر از گذشته می شود زیرا از زمانی که قیمت دلار و ارز نوسان پیدا کرده است به طور ناگهانی با افزایش قیمت گوشی موبایل همراه بوده ایم به طوری که در لحظه قیمت ها تغییر می کند از طرفی مردم هم توانایی خرید نیازشان را از دست داده اند به طوری که گوشی یک میلیون و ۵۰۰ هزار تومانی اکنون به ۳ میلیون تومان رسیده یا گوشی ۴ میلیونی به بیش از ۶ میلیون تومان افزایش قیمت داشته است.
* تلاطم بازار موبایل همه را از فروشندگان تا مردم عاصی کرده است
جوان دیگری که در مغازه اش در حال گفت‌وگو با مشتری است درباره وضعیت بازار گوشی معتقد است: تا زمانی که قیمت ارز و دلار سامان نیابد و گوشی وارد کشور نشود اوضاع آشفته بازار گوشی ادامه دارد چرا که مردم نمی‌توانند با قیمت واقعی گوشی اقدام به خرید کنند اما تلاطم بازار موبایل همه را از فروشندگان تا مردم عاصی کرده است. در حال حاضر تعداد جمعیت بازار موبایل به زیر ۵۰ درصد نسبت به قبل از افزایش قیمت دلار رسیده است و مغازه داران هم با این وضعیت تورم و تحریم نمی‌توانند درآمد مورد نیاز خود را تأمین کنند.
*سکانس دوم ، وزارت ارتباطات: ۲۰ درصد از سهم گوشی هوشمند را در داخل کشور تولید می‌کنیم
ستار هاشمی معاون فناوری و نوآوری وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات درباره آخرین اقدامات در حوزه گوشی همراه می‌گوید: بر اساس اسناد بالادستی و مصوبه شورای عالی فضای مجازی ما تا سال ۱۴۰۴، حدود ۲۰ درصد از سهم گوشی هوشمند را در داخل کشور تولید می‌کنیم. باید توضیح بدهم که در حوزه تولید گوشی کشور ما از ظرفیت خوبی برخوردار است، البته با توجه به تلاطم‌های ارزی که شاهد آن هستیم به صورت طبیعی مشکلی که اکنون وجود دارد خرید گوشی توسط مردم است که در این شرایط بازار گوشی دست دوم و کارکرده بیشتر از گذشته مورد اقبال قرار گرفته شده است در این راستا ما تا پایان امسال سهم گوشی تولید داخل را به ۴۰۰ هزار عدد می رسانیم که در حدود ۴ درصد می‌شود در واقع در این زمینه بخشی از ظرفیت‌های ما بالقوه بوده و بخشی دیگر بالفعل است مجموعه گوشی GLX ما یا شاهین ۲ عملا ظرفیت بالفعل ما است که ۵ مدل گوشی دارد اما شاهین ۲ گوشی با کیفیت بهتر است که بخشی از آنها صادر می‌شود از طرفی ظرفیت‌های دیگری هم در کشور داریم مانند ارگ جدید بم که به تولید مودم می‌پردازد و مورد اقبال اپراتورها قرار گرفته است، البته آنها برای راه‌اندازی خط تولید گوشی تلفن اعلام آمادگی کردند که البته نمونه گوشی تولید شده را در اختیار ما قرار داده‌اند که پس از ارزیابی و انجام آزمایشات لازم توسط اپراتورها به تولید می‌پردازند.
* وزارت ارتباطات برای تولید گوشی هوشمند داخلی برنامه مدون دارد
وی با بیان اینکه وزارت ارتباطات برای تولید گوشی هوشمند داخلی برنامه مدون دارد، می‌افزاید: به صورت طبیعی بحث‌های برندینگ بحث‌هایی است که در دنیا موضوعیت دارد زیرا خیلی هستند شرکت‌هایی که به لحاظ دانشی توانمندتر بودند اما چون نتوانستند برندسازی کنند و جایگاه خود را ارتقاء دهند عملاً موفق نبودند و برخی از آنها حذف شدند، واقعیت این است که در حوزه‌های فنی کار عمده را حوزه طراحی ، ساخت و تولید می‌بینیم و کمتر به بخش‌های مرتبط با بازاریابی و برندینگ توجه می‌کنیم این در حالی است که بازاریابی یک حوزه تخصصی و حائز اهمیت است و نباید به همه مسائل فنی نگاه کرد چون نتیجه آن این می‌شود که یک محصول تولید می‌شود اما بازاری برای آن وجود ندارد به طور مثال همین مجموعه‌هایی که ما با آنها همکاری می‌کنیم برای تولیدات و بازار خود تیم‌های مجزا تشکیل داده‌اند به این معنی که آنها در خارج از کشور تولید گوشی همراه را تجربه کردند و اکنون از تجربه خود در داخل کشور استفاده می‌کنند. اما باید بگویم مجموعه دیگری به نام ویرا داریم که قابلیت‌های خوبی در طراحی و تولید گوشی همراه را داشته و توان رقابت با محصول خارجی دارد که با این مجموعه همکاری خواهیم داشت البته باید به این نکته اشاره کنم که در این راستا ما در وزارت ارتباطات برنامه مدون داریم به طوری که یک زیست بوم طراحی کردیم تا در سطح کلان ظرفیت تولید را افزایش دهیم این کار را با چندین شرکت ادامه می‌دهیم که بخشی از آنها در حال تولید و بخش دیگر در حال نصب و استقرار خط تولید هستند.
معاون فناوری و نوآوری وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات در پاسخ به این سوال که برای ترغیب مردم در استفاده از گوشیهای هوشمند داخلی چه تدابیری اندیشیده اید، تصریح می‌کند: با هماهنگی و برنامه ریزی که انجام داده‌ایم اپراتورها گوشی موبایل داخلی را باندر می کنند که این اتفاق بزرگی در کشور است، به این معنی که در واقع وقتی از کشور خارج می شوید بخشی از هزینه گوشی را پرداخت می‌کنید و بخش دیگری از آن بر روی سرویس‌ها مستهلک می‌شود بنابر این هزینه افراد کمتر و امکان پرداخت آن ساده‌تر می‌شود. به طور مثال اگر گوشی همراه تولید داخل را خواستید تهیه کنید عملا این گوشی را ما با سرویس یکی از اپراتورها باندر می‌کنیم و در اختیار قرار می‌دهیم اتفاقی که می‌افتد این است که بخشی از سرویس‌هایی که از اپراتورها دریافت می‌کنید سرویس‌های مجانی است که این کار برای ترغیب مشتریان برای استفاده از گوشی هوشمند تولید داخل است اما نکته دیگر این است که تمامی مبلغ خرید گوشی یکجا پرداخت نمیشود بلکه به صورت اقساطی است و در حال تلاش هستیم امسال بتوانیم این کار را شروع کنیم البته برای تحقق تولید داخل باید زیست بوم شکل گیرد.
* بسیاری از خدمات شرکت‌های نوپا قابل استفاده برای سایر کشورهای منطقه است
هاشمی با اشاره به اینکه توسعه صادرات برای محصولات شرکت‌های موفق در کشور را دنبال می‌کنیم، می‌افزاید: بسیاری از خدماتی که شرکت‌های نوپا ارائه می‌دهند خدمات ارزشمند، خوب و قابل استفاده برای سایر کشورهای منطقه است، به همین دلیل برنامه‌ریزی کردیم در طول یکسال باقی مانده که در وزارتخانه خدمت می‌کنم دومین نمایشگاه it افغانستان را برگزار کنیم زیرا در نخستین نمایشگاه در سال گذشته ۵۰ شرکت حضور داشتند که نیمی از آنها از حوزه IT کشور بودند که تعامل و قراردادهای خوبی را منعقد کردند البته این نمایشگاه را امسال نیز در شهریور ماه برگزار خواهیم کرد چراکه از ۲۴ شرکت حضور یافته در نمایشگاه سال گذشته همه آنها قرارداد کاری بستند.به طور مثال در حال حاضر تعدادی از شرکت‌های کسب و کار ایرانی در عراق هستند و تعامل خوبی با این کشور داریم که در صورت وجود شرایط امنیتی با آنها امسال برنامه نمایشگاهی خواهیم داشت البته ارتباط با عمان هم در دستور کار بوده و در حال برنامه‌ریزی هستیم از طرفی باید بگویم با کشورهای دیگر مانند ترکیه، آذربایجان، ارمنستان، پاکستان و چین ارتباط خوبی داریم. زیرا این رفت و آمدها با سایر کشورها ایده می آفریند.
سکانس سوم ، انجمن واردکنندگان موبایل: واردکنندگان رسمی موبایل موظف به اعلام قیمت‌های تمام شده خود به سامانه ۱۲۴ هستند
محمدرضا عالیان مدیر روابط عمومی انجمن واردکنندگان موبایل، تبلت و لوازم جانبی با بیان اینکه شیوع کرونا طی ماه های اخیر بسیاری از حوزه های اقتصاد از جمله حوزه موبایل را تحت تاثیر قرارداده است، می‌گوید: پس از شیوع و اپیدمی این بیماری تحولات تاثیرگذاری در صنعت ارتباطات ایجاد شد. تمایل مردم به استفاده بیشتر از موبایل در دوران قرنطینه، کاهش تولید در کمپانی های تولید کننده موبایل، ممنوعیت های ارسال کالا از مبدا شرکت های تولید کننده موبایل به دیگر کشورها، تعطیلی مراکز خرید در دوران قرنطینه، تعطیلی بانک ها و بسیاری از عوامل دیگر منجر به رکود بزرگی در حوزه موبایل شد.
وی می‌افزاید: در ایران با توجه به کاربردی شدن این ابزار ارتباطی و افزایش تقاضا همزمان با معرفی اپلیکیشن شاد و عدم تخصیص ارز برای تامین موبایل در کشور، بازار موبایل با چالشی روبرو شد که با پیگیری های انجمن به صورت مقطعی بخشی از نیاز بازار با تخصیص هایی که از بانک مرکزی ارائه شد، تامین شد اما حالا پس از سپری کردن دوران قرنطینه و بازگشایی مرزهای تجاری بین کشورها بازهم واردکنندگان موبایل در تامین موبایل مورد نیاز کشور با مشکل مواجه هستند.
* مصرف موبایل در کشور ماهانه چیزی حدود یک میلیون و ۲۰۰ هزار دستگاه است
عالیان می‌گوید: بر اساس داده‌های رسمی اعلام شده توسط سامانه همتا، مصرف موبایل در کشور ماهانه چیزی حدود یک میلیون و ۲۰۰ هزار دستگاه است که در مجموع ۳ ماه نزدیک به ۳ و نیم میلیون موبایل می شود. طبق اعلام گمرک طی ۳ ماه نخست امسال تعداد ۲ میلیون و ۴۴۰ هزار دستگاه ترخیص شده است که این تعداد تنها پاسخگوی مصرف ۲ ماه کشور است! البته در صورتی که کالاهای رسوب شده در گمرک که چیزی حدود ۵۰۰ هزار دستگاه موبایل است موفق به تخصیص ارز شود شاید بتوان امیدوار بود که بخشی از این کسری کالا در بازار برطرف شود. این را مد نظر داشته باشید که یکی از عوامل افزایش قیمت در هر حوزه اقتصادی بهم خوردن تعادل بین عرضه و تقاضا است.
* یک دستگاه موبایل در بازار امروز ۴۰تا۵۰ درصد گران‌تر از قیمت واقعی است
وی می‌گوید: افزایش قیمت ها و کاهش توان خرید مردم در واقع مولفه ای است که ارتباط مستقیم با نرخ ارز دارد. البته این افزایش قیمت‌ها تناسبی با قیمت‌هایی که در بازار می بینیم ندارد. اینکه چرا یک دستگاه موبایل در بازار امروز ۴۰ تا ۵۰ درصد گران‌تر از آنچه که قیمت اصلی آن است در بازار به فروش می‌رسد سوالی است که باید از متولیان امر پرسیده شود. در جایی که واردکنندگان رسمی موبایل موظف به اعلام قیمت‌های تمام شده خود به سامانه ۱۲۴ هستند دیگر جایی برای گرانفروشی از سوی شرکت‌ها نمی‌ماند. به نظر می‌رسد سرنخ این گرانفروشی و تضییع حقوق مصرف کننده را جای دیگری باید دنبال کرد.
* مردم گرانفروشی را به تعزیرات و سامانه ۱۲۴ اطلاع دهند
مدیر روابط عمومی انجمن واردکنندگان موبایل، تبلت و لوازم جانبی می‌افزاید: همواره از مردم خواسته ایم که در مواجهه با گرانفروشی نسبت به اعلام به دستگاه‌های ذیربط همچون تعزیرات و سامانه ۱۲۴ کوتاهی نکنند. گرانفروشی در زمانی رخ می‌دهد که خریدار از حق خود بگذرد و این پرداخت اضافی را بپذیرد. در حالی که اولین قدم در راه مقابله با گرانفروشی باید توسط مصرف کننده برداشته شود.
سکانس چهارم ، رئیس هیأت مدیره انجمن واردکنندگان موبایل: بیش از ۳ ماه از انبار شدن ۵۰۰ هزار تلفن همراه در گمرک می‌گذرد
حسین غروی‌رام رئیس هیأت مدیره انجمن واردکنندگان موبایل با بیان اینکه بیش از ۳ ماه از انبار شدن ۵۰۰ هزار تلفن همراه در گمرک می‌گذرد، می‌گوید: در حال حاضر منابع ارزی کشور محدود است اما برای بازگشت وضعیت بازار موبایل و همچنین تأمین نیاز مردم باید برای آزادسازی تلفنهای همراه معطل مانده در گمرک ارز اختصاص داده شود.
* ۸۶ درصد تلفنهای همراه موجود در گمرک با قیمت زیر ۳۰۰ یورو هستند
وی می‌افزاید: ۸۶ درصد تلفنهای همراه موجود در گمرک با قیمت زیر ۳۰۰ یورو و ۱۴ درصد دیگر این تلفنهای همراه بالای ۳۰۰ یورو هستند که باید برای تأمین نیاز مردم بانک مرکزی نسبت به اختصاص ارز مورد نیاز اقدام کند. واردات گوشی هوشمند با قیمت بیش از ۳۰۰ یورو درحالی ممنوع شده است که جدیدترین آمار منتشر شده از سوی وزارت صنعت، معدن و تجارت (صمت) در سال گذشته نشان می‌دهد مجموعا ۱۵ میلیون و ۲۷۱ هزار و ۵۵۸ عدد تلفن‌همراه مسافری، وارداتی و تولیدی در سامانه همتا ثبت شده است.
* تلفن همراه، حساس‌ترین کالا نسبت به قیمت ارز
حسین یوسفیان مدیر سامانه همتا نیز درباره وضعیت بازار موبایل در گفت‌وگو با خبرنگار فارس می‌گوید: در بین کالاهای مورد استفاده عموم مردم، تلفن همراه به ویژه تلفنهای همراه هوشمند سریع‌ترین واکنش را نسبت به تغییر نرخ ارز دارد. زیرا فاصله واردات این کالا تا رسیدن به دست مصرف‌کننده نهایی، در مقایسه با سایر کالاها بسیار اندک یعنی حدود ۱۵ الی ۳۰ روز است.
وی می‌افزاید: با توجه به افزایش نرخ ارز در هفته‌های اخیر، افزایش قیمت تلفن همراه کاملاً قابل پیش‌بینی بود. مضاف بر اینکه با توجه به وجود بیش از ۳۰۰ واردکننده قانونی دارای مجوز و ۷۰ هزار واحد صنفی، به دلیل فضای رقابتی سنگین ایجاد شده، اغلب اعضای زنجیره توزیع در شرایط عادی از سقف سود قانونی خود صرف نظر کرده و فرمول ۲۵ درصد سود کل زنجیره (۱۵ درصد سود واردکننده، ۳درصد سود عمده‌فروش و ۷درصد سود خرده‌فروش) توسط آنها رعایت نشده و تلفن همراه با سود کمتری نسبت به سقف سود قانونی به فروش می‌رسد.
یوسفیان می‌گوید: پس از افزایش قیمت ارز و حتی قبل از ورود تلفن همراه با ارز جدید، اعضای زنجیره که تا قبل از آن حدود ۱۰ درصد از سود عرفی خود را دریافت نمی‌کرد، به سرعت نسبت به افزایش نرخ ارز واکنش نشان داده و به منظور تامین نقدینگی خرید جدید خود، از سقف سود قانونی خود استفاده کند و افزایش قیمت سریع در چارچوب قانون مشاهده می‌شود. البته سودجویی عده‌ای خاص در بازه‌های زمانی کوتاه مثل افزایش و کاهش قیمت یک روزه گوشی‌هایی مانند نشان تجاری اپل در ۱۶ تیر ۹۹ تحلیل جداگانه‌ای دارد.
* رشد ارزش واردات گوشی همراه
براساس این گزارش ، حدود سه میلیون و ۸۴۱ هزار گوشی همراه مسافری در سامانه همتا ثبت شده که نسبت به ثبت سه میلیون و ۴۰۲ هزار گوشی همراه مسافری در سال ۱۳۹۷ تقریبا ۱۲٫۹ درصد افزایش داشته است. همچنین واردات گوشی همراه در سال گذشته بیش از چهار برابر شده، به‌طوری‌که در سال ۱۳۹۷ و ۱۳۹۸ به ترتیب حدود دو میلیون و ۵۹۴ هزار و ۱۱ میلیون و ۱۲۸ هزار گوشی همراه وارداتی در سامانه همتا ثبت شده که حاکی از افزایش ۳۲۹ درصدی ثبت گوشی همراه وارداتی است.
وزارت صمت در حالی از رشد ۳۲۹ درصدی ثبت گوشی همراه وارداتی در سیستم همتا خبر می‌دهد که به گفته روح الله لطیفی، سخنگوی گمرک از ابتدای سال ۹۹ تا ۱۵ تیرماه، ۲ میلیون و ۴۰۴ هزار و ۹۳۳ دستگاه تلفن‌همراه با ۹۱۸ اظهارنامه از گمرکات کشور ترخیص و وارد بازار شده است.
واردات تلفن‌همراه در مدت مشابه پارسال ۸۶۴ هزار و ۲۰۸ دستگاه، به ارزش ۷۳ میلیون و ۶۳۵ هزار و ۸۶۰ دلار را شامل می‌شد، در صورتی که ارزش تلفن‌همراه در مدت سه ماه و نیم ابتدای سال ۹۹، ۳۷۳ میلیون و ۳۳۶ هزار و ۵۹۰ دلار است که از لحاظ ارزش نسبت به مدت مشابه سال گذشته، ۴۰۷ درصد رشد و از لحاظ تعداد نیز رشد ۱۷۸ درصدی را شاهد بودیم.
آمار گمرک در حالی است که براساس آمار سازمان توسعه تجارت، ارزش واردات گوشی تلفن همراه در دو ماه نخست امسال نسبت به مدت مشابه سال گذشته ۶۰۶ درصد رشد داشته است.
