اوبر (تاکسی تلفنی اینترنتی) خیلی زود توانست محبوبیت جهانی پیدا کند؛ به‌طوری که گفته می‌شود۱۱۰ میلیون کاربر در ۷۱ کشور و ۵۷۳ شهر دنیا دارد. در سال۹۳ تاکسی‌های اینترنتی با الگوبرداری از این سامانه حمل‌ونقل اینترنتی جهانی در ایران هم راه افتاد. محبوبیت این پلتفرم‌ها چه‌زمانی زیاد شد؟ در دوره بحران کرونا؛ دورانی که مردم از کانون‌های جمعیتی حمل‌ونقل عمومی دوری می‌کردند و سعی داشتند سفرهای درون‌شهری ایمن‌تری داشته باشند. اما وضعیت برای راننده‌ها اینطور نبود. در واقع در همین دوره هم بارها مردم شاهد فوت راننده‌های تاکسی اینترنتی به‌خاطر ابتلا به کرونا بودند. اکثر آنها هیچ‌گونه پشتوانه بیمه‌ای نداشتند و خانواده‌های آنها بعد از فوت سرپرستان خانواده بلاتکلیف می‌ماندند. در اسفند۱۴۰۳ هیأت وزیران آیین‌نامه‌ای را تصویب کرد که براساس آن رانندگان تاکسی‌های اینترنتی تحت پوشش بیمه تأمین اجتماعی قرار می‌گیرند. حالا که کار به مجلس رسیده و سازمان تامین اجتماعی هم بعد از ۹جلسه مشترک با مسئولان این پلتفرم‌ها نقشه راهی برای بیمه رانندگان درنظر گرفته، حرف و حدیث‌های جدید، تصویب این لایحه را با چالش‌های بسیاری همراه ساخته است.
ماجرا چیست؟
براساس مفاد طرح، رانندگان فعال در پلتفرم‌های تاکسی اینترنتی باید تحت پوشش سازمان تأمین اجتماعی قرار گیرند. ۲رقم کلیدی در این پیشنهاد مطرح شده است: ۱۳.۵درصد از درآمد هر راننده به‌عنوان سهم بیمه او کسر می‌شود و علاوه بر آن، ۴درصد قیمت هر سفر از مسافر دریافت و مستقیم به‌حساب سازمان واریز می‌شود. قصه واریز این ۴درصد از قیمت هر سفر چیست؟ مقاومت پلتفرم‌ها در برابر پرداخت سهم حق بیمه و تنها راه‌حلی که به فکر کارشناسان بیمه‌ای و نمایندگان مجلس برای اجرایی شدن طرح بیمه راننده‌ها رسید واریز ۴درصد از محل قیمت هر سفر توسط مسافران به صندوق بیمه رانندگان بود، برای تامین کسری حق بیمه پرداختی آنها. حالا خیلی‌ها معتقدند آیین‌نامه اجرایی بند «چ» ماده ۲۸قانون برنامه هفتم که قرار بود حامی رانندگان اینترنتی فاقد بیمه باشد با افزایش پرداخت ۴درصد قیمت هر سفر از مسافر و پرداخت به‌حساب سازمان تامین اجتماعی به جای حق کارفرما فقط به ضرر راننده‌ها خواهد بود چون هزینه سفر مسافران هم افزایش می‌یابد و درخواست استفاده کم می‌شود.
راننده‌ها چه می‌گویند؟
راننده‌هایی که سال‌های سال با توجه به فعالیت مستمر خود در پلتفرم‌ها، حتی در شرایط بحرانی مانند کرونا و جنگ ۱۲روزه، بر ساز ضرورت بیمه خود دمیدند، حالا در برابر پروپاگاندایی که مدیران سکوهای تاکسی‌های اینترنتی به راه انداخته‌اند، میان خواستن و نخواستن این حق بلاتکلیف مانده‌اند. یکی از این راننده‌ها به همشهری می‌گوید سال‌های سال است روزی ۸تا۱۲ساعت را سرکار هستم اما وقتی می‌خواهم یک وام ساده بگیرم در بخش ارائه مدارک شغلی به بانک با مشکل روبه‌رو می‌شوم چون سابقه بیمه‌ای نداریم به‌خاطر همین سال‌ها خواستار اجرایی شدن بیمه خود بودیم اما امروز با هجمه‌ای از اخبار موثق و غیرموثق درباره تحمیل حق بیمه پرداختی روبه‌رو هستیم. به اعتقاد او پرداخت حق بیمه پرداختی تنها بخشی از دلسردی آنها بابت بیمه شدن است: «ماخواستار بیمه‌ای مانند همه بیمه شده‌های تامین اجتماعی با رابطه کارفرما و کارگری هستیم اما اگر قرار باشد حق بیمه را کامل خودمان پرداخت کنیم دیگر چه بیمه و چه حمایتی؟» راننده دیگری که ساعت‌های آزاد خود را بعد از شغل اول در این پلتفرم‌ها مشغول است می‌گوید: «من وقتی در یک شغل خود حق بیمه پرداخت می‌کنم و استفاده چندانی هم از آن ندارم، در زمان بازنشستگی و ازکار افتادگی چرا باید اجبارا ۲حق بیمه را پرداخت کنم؟ ما مسافرکشی می‌کنیم تا خلأهای زندگی را تامین کنیم نه اینکه به این هزینه‌ها اضافه کنیم.»
چرا این طرح اجرایی نشد؟
ابراهیم کشاورز، مدیرکل وصول حق بیمه سازمان تامین اجتماعی کشور در گفت‌وگو با همشهری دراین باره می‌گوید: «تاکسی‌های اینترنتی اجازه اجرایی‌شدن طرح بیمه رانندگان را نمی‌دهند.» او با بیان اینکه در حال حاضر حدود ۵میلیون راننده فاقد پوشش بیمه‌ای در کشور فعالیت دارند مجموع راننده‌های شاغل در این پلتفرم‌ها را حدود ۹میلیون نفر برشمرده و می‌گوید از این تعداد ۴میلیون نفر بازنشسته هستند یا رانندگی شغل دومشان است و ۵میلیون نفر فاقد هرگونه پوشش بیمه‌ای هستند که براساس اصل ۲۹قانون اساسی و سیاست‌های ابلاغی مقام‌معظم‌رهبری و همچنین تحقق عدالت اجتماعی باید هرچه سریع‌تر در فهرست بیمه‌شدگان قرار بگیرند.
ریشه مخالفت کجاست؟
ما ۵ میلیون راننده فاقد بیمه داریم. راننده‌هایی که حتی قراردادهای به ثبت رسیده‌شان با پلتفرم‌هایی که در آن مشغول به کارند، اینترنتی است و حتی نسخه‌ای از آن را هم در دست ندارند. به‌منظور اجرایی شدن طرح بیمه رانندگان، کمیسیون اجتماعی مجلس پیشنهاد کسر ۴درصد از هزینه هر سفر و واریز آن به صندوق راننده‌ها را ارائه داد تا در کنار پرداختی ۱۳.۵ درصدی راننده‌ها چالشی برای پرداخت حق بیمه آنها نباشد که متأسفانه با این پیشنهاد هم موافقتی صورت نگرفته است.
شرح مخالفت
هرچند تماس روزنامه همشهری با پلتفرم‌ها برای دریافت پاسخ رسمی در این‌باره بی‌نتیجه ماند اما بررسی‌ها حکایت از این دارد که پلتفرم‌ها راضی به این شیوه بیمه نیستند، چون اولا درخواست رانندگان برای اجرای طرح بیمه برای حمایت از این قشر ضعیف و ساخت پشتوانه‌ای برای دوران بازنشستگی‌شان بود که به‌نظر می‌آید نه در پرداخت ۱۳.۵درصد حق بیمه توسط راننده‌ها رفاه این قشر دیده شده و نه با توجه به پرداخت‌های پراکنده در ازای فعالیت در پلتفرم، چنان آتیه دهان‌پرکنی قرار است برای این افراد ساخته تا به‌عنوان حقوق بازنشستگی پرداخت شود. علت مخالفت دیگر، پرداخت ۴درصد از محل هر سفر به صندوق بیمه رانندگان توسط پلتفرم‌هاست. از سویی تامین اجتماعی و نمایندگان مجلس اعلام می‌کنند بازنشسته‌ها و ۲شغله‌ها لازم نیست حق بیمه اجباری فوق را پرداخت کنند و از سوی دیگر پلتفرم‌ها را مجبور می‌کنند ۴درصد از مجموع سود ماهانه خود از تمامی سفرها، توسط تمامی راننده‌ها، چه آنها که قرار است بیمه شوند و چه آنها که قرار نیست بیمه شوند، به‌حساب صندوق تامین اجتماعی واریز شود!