بیمه رانندگان تاکسی اینترنتی؛ از مقاومت تا حمایت
به گزارش ایسنا، در حال حاضر اشتغال در فضای مجازی از ضرورت‌های انکارناپذیر کسب و کار است و باید به یکی از دغدغه‌های همگانی دستگاه‌های حاکمیتی و نهادهای مردمی تبدیل شود. کسب و کارهای اینترنتی و آنلاین از جمله فعالیت‌هایی هستند که در بستر اینترنت انجام می‌شوند و برای ورود به شغل‌های پردرآمد اینترنتی افراد نیازی به سرمایه زیاد ندارند.
بالا بودن سرعت در مقایسه با مشاغل سنتی و محدود نبودن به محدوده جغرافیایی و مکانی نیز از دیگر مزایای ایجاد کسب و کارهای اینترنتی است به همین دلیل با توسعه فناوری و افزایش استفاده از اینترنت، این کسب و کارها در سال‌های اخیر به‌سرعت در حال رشد بوده و فرصت‌های شغلی زیادی را فراهم کرده‌اند.
طبق ماده ۲۸ قانون برنامه هفتم توسعه ارائه دهندگان خدمات حمل و نقل بار و مسافر که از طریق سکوها و پلتفرم‌های مجازی به فعالیت مشغول بوده و بیمه بازنشستگی ندارند، مجاز به بیمه کردن خود نزد سازمان تامین اجتماعی هستند و آیین‌نامه اجرایی این موضوع به پیشنهاد وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی باید تهیه شود و به تصویب هیات وزیران برسد.
در همین راستا بهمن ماه سال گذشته احمد میدری – وزیر تعاون، کار و رفاه اجتماعی در گفت‌وگویی با صدا و سیما از تدوین آیین‌نامه‌ای در دولت خبر داد که بر اساس آن ورود شاغلان فضای مجازی به بیمه‌های اجتماعی تسهیل می‌شود و اعلام کرد: با توجه به آنکه مجوزهای لازم در این آیین‌نامه گرفته شده سال آینده رانندگان تاکسی‌های اینترنتی یا کسانی که در سایر سکوهای اینترنتی فعالیت می‌کنند بیمه می‌شوند که این به نفع افراد فعال در این مشاغل است.
طبق ماده ۲۸ برنامه هفتم توسعه دولت می‌تواند آیین‌نامه بیمه این مشاغل را تدوین کند بر همین اساس وزارت کار مکلف به نوشتن آیین‌نامه شد و آن را به دولت ارائه کرد تا شاغلان این حوزه از پوشش بیمه تامین اجتماعی بهره‌مند شوند.
هم اکنون بخش قابل توجهی از نیروی کار کشور در حوزه مشاغل غیررسمی فعالیت دارند که عمدتا خارج از نظارت دولت، بدون بیمه یا قرارداد کار رسمی است و از ثبات شغلی برخوردار نیستند و فقدان پوشش بیمه تامین اجتماعی برای فعالان این بخش آنها را در برابر مشکلات اقتصادی و پیامدهای اجتماعی آسیب‌پذیر کرده است. از سوی دیگر بسیاری از بازنشستگان نیز به جهت تامین معاش و هزینه‌های زندگی به کار در تاکسی‌های اینترنتی روی آورده‌اند.آنها با وجود دریافت مستمری بازنشستگی به دلیل عدم کفاف حقوق از این راه امرار معاش می‌کنند.
در عین حال برخی افراد شاغل نیز پس از اتمام کار روزانه نرم افزار خود را روشن کرده و وارد فعالیت در تاکسی اینترنتی می‌شوند. در واقع درکنار کاری که به آن اشتغال دارند از طریق کار در تاکسی اینترنتی نیز ارتزاق می‌کنند و همه اینها تنها به دلیل هزینه‌های سرسام‌آور زندگی، تورم و گرانی است. اما شغل‌اولی‌ها و جوانان جویای کار بسیاری هم به کار در تاکسی‌های اینترنتی روی آورده و چرخ زندگی را می‌چرخانند.
بر اساس ماده ۱۴۸ قانون کار، کارفرمایان کارگاه‌های مشمول این قانون مکلفند طبق قانون تأمین اجتماعی نسبت به بیمه کارگران واحد خود اقدام کنند. درواقع همه کارگاه‌های مشمول قانون کار، وظیفه بیمه کارگران خود را طبق این ماده برعهده دارند و نمی‌توانند به صورت سلیقه‌ای یا اختیاری عمل کنند. البته قانون تامین اجتماعی با تدارک انواع بیمه، زمینه پوشش بیمه کلیه اقشار را فراهم ساخته که شامل بیمه اجباری، بیمه‌های اختیاری، صاحبان حرف و مشاغل آزاد و بیمه‌های خاص اعم از رانندگان، هنرمندان، کارگران ساختمانی، زنان خانه‌دار و قالیبافان می‌شود بنابراین چنانچه فرد مشمول مقررات خاص بیمه‌ای مانند کارگران ساختمانی، قالیبافان و رانندگان مشاغل آزاد باشد اجرای ماده ۱۴۸ قانون کار منتفی می‌شود،مگر اینکه رابطه کارگری و کارفرمایی وجود داشته باشد.
در حال حاضر برخی مشاغل نظیر رانندگان به دلیل نداشتن کارفرما از بیمه اجباری محرومند و در مقابل از بیمه خویش فرمایی برای بهره‌مندی از حمایت اجتماعی استفاده می‌کنند. در بیمه مشاغل آزاد به دلیل نداشتن کارفرما، مقرری بیمه بیکاری در شرایط بحرانی نظیر دوران جنگ یا آنچه در زمان کرونا اتفاق افتاد، پرداخت نمی‌شود لذا صرفا افرادی که مشمول قانون کار و روابط بین کارگر و کارفرما هستند امکان دریافت بیمه بیکاری را دارند.
به دنبال تصویب اصلاحیه قانون بیمه رانندگان حمل‌ونقل بار و مسافری توسط مجلس،سهم پرداختی رانندگان از ۲۷ درصد به ۱۳.۵ درصد کاهش یافت. ۱۳.۵درصد باقی‌مانده از طریق افزایش هزینه در بارنامه برای کامیون‌ها و در صورت وضعیت یا رسید اینترنتی برای اتوبوس‌ها و رانندگان تاکسی‌های اینترنتی تأمین می‌شود. این قانون جدید کاهش سهم بیمه رانندگان شامل همه رانندگان فعال در حمل‌ونقل بار و مسافری و همچنین رانندگان اینترنتی است و پرداخت بیمه بر اساس میزان کارکرد واقعی هر راننده محاسبه می‌شود.
به گفته محمدمنان رئیسی ـ نایب رئیس کمیسیون عمران مجلس، سهم باقی‌مانده که پیش‌تر دولت پرداخت می‌کرد، از طریق جایگزینی مالی تأمین می‌شود و به همین منظور رانندگان اتوبوس و تاکسی اینترنتی ۴ درصد افزایش را به صورت‌وضعیت مسافری یا رسید اینترنتی خواهند داشت.
نسخه جدید قانون کاهش سهم بیمه رانندگان شامل رانندگان تاکسی‌های اینترنتی می‌شود و آیین‌نامه اجرایی این رانندگان مقرر شده ظرف ۳ ماه تدوین و اجرایی شود تا پرداخت بیمه آنها بر اساس فعالیت واقعی صورت گیرد.
با این حال طرح مذکور با انتقاداتی از سوی برخی فعالان کارگری و فعالان مجازی مواجه شده است چنانچه سمیه گلپور ـ رئیس کانون عالی انجمن‌های صنفی کارگران ایران در گفت‌وگو با یک رسانه خبری خواستار تعیین سهم بیمه ۷ درصدی برای رانندگان تاکسی اینترنتی شده و گفته است: اگر قرار است طرح مجلس برای بیمه شدن رانندگان تاکسی اینترنتی در کشور اجرایی شود این قشر باید مثل دیگر کارگران ۷ درصد حق بیمه پرداخت کنند و سهم ۱۳.۵ درصدی نداشته باشند.
به گفته وی تعریف روابط کار در مشاغل نوظهور بین کارگر و کارفرمای اینترنتی باید انجام شود و با توجه به سهم ۲۳درصدی که در بیمه برای کارفرما تعریف شده انتظار می رود این سهم بعد از بازتعریف از سوی مجلس برای کارفرمایان تاکسی‌های اینترنتی هم تعریف شود.
نیما قاضی ـ رئیس انجمن تجارت الکترونیک تهران هم از تلاش برای تصویب شتاب‌زده طرح در کمیسیون اجتماعی مجلس انتقاد کرده و گفته کاهش سهم بیمه رانندگان دقیقا در کدام بخش اتفاق افتاده است؟
به گفته وی درحالی که اعلام شده این طرح با حضور نمایندگان صنوف رانندگان بررسی شده تاکنون هیچ جزئیات شفافی از متن نهایی، اصلاحات اعمال‌شده یا مبنای محاسباتی اضافه کردن ۴ درصد روی هر سفر منتشر نشده است. نمایندگان مجلس هم درخواست حضور نماینده‌ای از سکوهای اینترنتی در این جلسات را مطرح نکردند و هنوز مشخص نیست صنوف دقیقاً چه موضوعاتی را بررسی کرده‌اند و نظرات نمایندگان صنف در کدام بخش‌ها و به چه شکلی لحاظ شده است؟
آنطور که قاضی گفته هیچ فرمول شفافی برای تبدیل ۴ درصد مبلغ هر سفر به ۱۳.۵ درصد حق بیمه ماهانه ارائه نشده و مشخص نیست مبنای محاسبه درآمد رانندگان میانگین تعداد سفر بوده یا مدل شناور؟
در همین راستا رضا الفت‌نسب ـ رئیس اتحادیه کشوری کسب و کارهای مجازی هم اینطور استدلال کرده که نظر فعالان این حوزه صرفا بیمه اختیاری رانندگان است که در برنامه هفتم آمده است و طرح مجلس به رانندگان ضربه می‌زند و مسافران را با افزایش قیمت مواجه می‌کند.
او معتقد است که این اقدام سازمان تامین اجتماعی برای رفع ناترازی منابع و مصارف خود است و اگر بازنشستگانی که در تاکسی اینترنتی مشغول کارند بیمه اجباری پرداخت کنند و مستمری‌شان قطع شود دیگر وارد ناوگان نمی‌شوند که این مساله به ضرر تاکسی‌های اینترنتی و مسافران خواهد بود. به علاوه اجباری شدن بیمه در رانندگان تاکسی اینترنتی موجب می‌شود که نیروی کار به جای خطوط تولید ترجیح بدهد که در تاکسی اینترنتی مشغول کار شود.
آنطور که رئیس اتحادیه کسب و کارهای مجازی گفته پیشنهاد این بود که رانندگان حرفه‌ای یعنی کسانی که تنها شغلشان رانندگی است و حداقل ۸ ساعت کار می‌کنند، بیمه شوند و دولت سهمی پرداخت کند و راننده هم سهم خود را داشته باشد.
اما محمدابراهیم جواهری – معاون حقوقی، مجلس و امور بین‌الملل سازمان تامین اجتماعی صراحتا اعلام کرده که با تصویب اصلاح قانون بیمه رانندگان، مستمری بازنشسته‌ها قطع نمی‌شود و سازمان تامین اجتماعی این مساله را قید کرده که بازنشسته‌های تمام صندوق‌ها که پاره‌وقت یا تمام‌وقت در تاکسی‌های آنلاین کار می‌کنند، با معافیت پرداخت حق سهم بیمه خود بدون قطع مستمری می‌توانند اشتغال داشته باشند.
وی اینطور استدلال کرده که فرد بازنشسته‌ای که در تاکسی اینترنتی فعالیت دارد جای نیرویی که می‌توانسته ۱۳.۵ درصد سهم بیمه بپردازد را گرفته و این ضربه و خسارت به سازمان تامین اجتماعی است و ضریب پشتیبانی سازمان را کاهش می‌دهد؛ ضمن اینکه تامین اجتماعی هم دارد یک حقوق بازنشستگی می‌دهد و هزینه درمان یک شغل پرریسک را می‌پردازد لذا این رقم را باید دریافت کند و این عین مبلغی است که مجلس برای صنوف دیگر هم تصویب می‌کند.
در روزهای اخیر علی دهقان‌کیا ـ رئیس کانون بازنشستگان تأمین اجتماعی تهران در گفت‌وگو با یک رسانه خبری تصویب این طرح را به نفع بازنشستگان دانست و گفت: با تصویب طرح بیمه رانندگان توسط مجلس، نگرانی بازنشستگان برای فعالیت مجدد بدون بروز مشکل در دریافت مستمری رفع و فعالیت آنها قانونی می‌شود.
به گفته وی این طرح به منظور تسهیل پوشش بیمه‌ای رانندگان در سطح کشور تدوین شده و چنانچه در مجلس تصویب شود ضمن برخورداری جامعه بزرگ رانندگان از بیمه،بازنشستگان هم امکان اشتغال در این حوزه را خواهند داشت.
رئیس کانون بازنشستگان تامین اجتماعی شهر تهران این را هم گفت که در طرح بیمه رانندگان، بازنشستگانی که به دلیل شرایط معیشتی در تاکسی‌های اینترنتی به صورت پاره وقت مشغول به فعالیت هستند با توجه به جامعیت طرح بیمه رانندگان بدون دغدغه و نگرانی از قطع مستمری می‌توانند به کسب درآمد از این طریق ادامه دهند.
دهقان‌کیا البته از طرح ۲ پیشنهاد در این زمینه خبر داده و گفته است: یکی از پیشنهادها این است که بازنشستگان بتوانند با دریافت حقوق ۳۵ روزه مانند سایر کارگران تحت پوشش بیمه قرار گیرند. پیشنهاد دیگر این است که کارفرما سهم ۲۰ درصدی بیمه را پرداخت کند و بازنشسته بدون دریافت بیمه بیکاری به کار خود ادامه دهد.این طرح گامی مهم در جهت حمایت از حقوق بازنشستگان است که در شرایط فعلی اقتصاد با مشکلات بسیار مواجهند.
برخی از انجمن صنفی رانندگان تاکسی‌های اینترنتی نیز خواستار همراهی در تصویب طرح بیمه شده و اعلام کرده‌اند که با توجه به احتمال تصویب طرح در صحن علنی مجلس طی هفته آینده برخی از سکوهای تاکسی‌های اینترنتی درصدد سنگ‌اندازی و مخالفت برآمده‌اند در حالی که تصویب این قانون به سود بازنشستگانی است که در تاکسی‌های اینترنتی فعالیت می‌کنند.
درحال حاضر موضوع بیمه رانندگان اینترنتی از یکسو با دغدغه سکوهای تاکسی‌های اینترنتی و فعالان حوزه تجارت الکترونیک روبه رو شده و از سوی دیگر حمایت و موافقت انجمن‌های صنفی رانندگان اینترنتی و پیشکسوتان کارگری را به دنبال داشته است. هر چند که عنوان شده این طرح با حضور نمایندگان صنوف رانندگان بررسی شده ولی به نظر می‌رسد که همچنان ابهاماتی وجود دارد یا دستکم مطالب به درستی منتقل نشده که شایسته است تا قبل از تصویب طرح شفاف‌سازی لازم صورت گیرد.
طبق اعلام وزارت کار حدود ۶ میلیون نیروی فعال فاقد پوشش بیمه در کشور وجود دارد که ۲ میلیون نفر از آنها در مشاغل اینترنتی فعالیت دارند. طبعا شناسایی افرادی که به طور ثابت در تاکسی‌های اینترنتی مشغول کارند کار سخت و دشواری نیست. اتحادیه این شرکت‌ها و ناوگان خودروهای اینترنتی به سادگی می‌توانند با پیمایش و رصد رانندگان و تعداد سفرهای رفته به فعال بودن یا نبودن آنها پی ببرند. از این طریق رانندگان دو شغله و رانندگانی که وقت زیادی را صرف نمی‌کنند و همچنین رانندگانی که به طور مداوم فعالند و صرفا برای گذران معیشت به کار در تاکسی اینترنتی روی آورده‌اند مشخص می‌شود.
به گزارش ایسنا، هم اکنون به دلیل شرایط اقتصادی و مشکلات معیشتی بسیاری از بازنشستگان به منظور جبران هزینه‌های زندگی و کسر درآمد خود به مشاغل غیررسمی از قبیل کار در تاکسی‌های اینترنتی روی آورده‌اند. به اعتقاد کارشناسان قانونی شدن بیمه این دسته رانندگان علاوه بر اینکه امنیت شغلی آنها را افزایش می‌دهد امکان فعالیت قانونی آنها را فراهم می‌کند. همچنین بخشی از هزینه‌های زندگی بازنشستگان از این طریق جبران می‌شود. با قانونی شدن طرح بیمه رانندگان تاکسی‌های اینترنتی افراد می‌توانند با پرداخت حق بیمه به شکل رسمی و قانونی به کار خود ادامه دهند. این طرح نه تنها به سود بازنشستگان است بلکه کارفرمایان نیز می‌توانند با پرداخت سهم خود از خدمات نیروهای کار و بازنشستگان بهره‌مند شوند.
