ایران؛ موزه ماهواره‌های زمینی و فضایی
پریسا خسروداد – از چهارم تا دهم اکتبر هر سال که مقارن با دوازدهم تا هجدهم مهرماه است، در کشورهایی از جمله ایران که عضو اتحادیه جهانی مخابرات (ITU) هستند، هفته جهانی فضا نامیده می‌شود. فضا، عموما از جمله حوزه‌هایی است که نه تنها در ایران، بلکه در بسیاری از کشورهای جهان به نوعی از جنبه نظامی-دفاعی به آن نگریسته می‌شود و در این میان اغلب تصمیم گیران ارشد در کشور تمایل دارند، حوزه فضایی به عنوان مانوری اقتدارگرایانه که دارای جامه علمی نیز هست، به نمایش گذاشته شود. اما به دور از هیایوی موجود بر سر تحقق این خواسته، ایران تا چه توانسته در عرصه فضا حرفی برای گفتن داشته باشد؟
مرور کارنامه ایران در حوزه فضا حاکی از این است که ایران تا کنون 9 بار به طور جدی اقدام به ساخت و در برخی موارد پرتاب ماهواره با کمک کشورهایی چون روسیه، چین و ایتالیا به فضا کرده است که در کلیه این اقدامات، میلیون‌ها دلار در پای قرارداد با کشورهای شریک و راهبر در این زمینه صرف شده است که حاصلی جز زمین‌گیر شدن ماهواره‌ها به دلایلی همچون تحریم، گم شدن ماهواره‌ها در نقطه‌ای نامعلوم از فضا، عدم تحویل ماهواره به ایران و همچنین ردیف شدن فهرستی از نام‌های زیبا همچون ناهید، امید، مصباح، طلوع ،رصد، نوید و فجر را در پی نداشته است. شعار امسال ایران «اکتشاف جهان‌های جدید در فضا» بود و در این هفته رویدادهای بسیاری در این خصوص رخ داد.
از جمله این که رییس کارگروه هوافضای کمیسیون صنایع مجلس از اختصاص ۳۶ هزار میلیارد ریال در برنامه ششم به فناوری فضایی خبر داد و البته از نبود انسجام و هماهنگی در ساختار اداری فضایی کشور انتقاد کرد. رییس سازمان فضایی ایران اما بار دیگر و در ادامه ماموریت‌های این سازمان فهرستی بلند بالا از ماهواره‌های در دست پرتاب ارایه داد و در نهایت الهام امین زاده، دستیار حقوقی شهروندی رییس جمهور نیز پیش‌نویس قانون ملی فضا را ضمن یک سخنرانی به وزارت ICT اعطا کرد که با تردیدهایی از سوی خبرگان همراه بود. برای مثال وی در ابتدا اعلام کرد که حقوق فضا در مقایسه با حقوق هوا و دریا در ایران رشد نداشته است که این خود باعث طرح این پرسش شد که آیا واقعا منظور ایشان این است که حقوق دریا و هوا در کشور رشد داشته؟! وی همچنین در حالی ایران را جزو ۱۰ کشور اول فضایی دنیا اعلام کرد که عملکرد پرهزینه و نیز ناموفق ایران در این زمینه بارها موجبات انتقادات بسیاری از جمله نمایندگان مجلس در دوره‌های مختلف با هر نوع فراکسیون و حزبی را برانگیخته است. با این رویکرد به تحلیل اخبارICT ایرانی در هفته‌ای که گذشت، می‌پردازیم.
یک کشور و این همه ماهواره
هفته گذشته بهرامی، رئیس سازمان فضایی ایران در نشستی با حضور خبرنگاران منتخب، از لیست بلندبالایی از ماهواره‌های ایرانی خبر داد که در صف انتظار برای پرتاب ایستاده‌اند. وی در ابتدا از ساخت ماهواره دوستی متعلق به دانشگاه شریف خبر داد که به زودی با پرتاب گر داخلی به فضا فرستاده می‌شود. سپس از اتمام مراحل ساخت ماهواره پیام دانشگاه امیرکبیر گفت. بهرامی همچنین از رسیدن ماهواره ناهید به مرحله تحویل‌گیری توسط پژوهشگاه فضایی ایران خبر داد و اظهار داشت ماهواره سنجشی ظفر دانشگاه علم و صنعت نیز تا سال ۹۷ برای پرتاب آماده می‌شود. وی یادی نیز از ماهواره مصباح کرد و گفت تعیین تکلیف این پروژه نیازمند زمان و هزینه بیشتر است. که این بدان معناست که 11 سال ( از سال 85 تا کنون) زمان و هزینه کردن برای این ماهواره کافی نبوده است! نکته جالب این بود که وی در خصوص اعزام موجود زنده به فضا نیز گفت که نباید جنبه هیجانی و تبلیغاتی به این قضیه دهیم، چرا که توقع ایجاد کردن، صدمه‌زا است. بهرامی همچنین از ماهواره‌ای به نام پارس 1 نیز سخن گفت که در این خصوص جزییات بیشتری ارایه نداد و ظاهرا دانش بنیان و دانشگاهی بودن از ویژگی‌های آن است.
من یک روس هستم
پس از این که دولت آبادی، دادستان تهران بر علیه پاول دوروف، مدیرعامل پیام رسان تلگرام جهت بسترسازی برای ارتکاب جرم‌هایی مانند هرزه نگاری کودکان، قاچاق مواد مخدر و عملیات تروریستی از جمله گروه داعش اعلام جرم کرد، واکنش‌های بسیاری برانگیخته شد. در این میان همان طور که انتظار می‌رفت، دوروف نیز بلافاصله پس از انتشار این خبر واکنش نشان داد. اما ظاهرا کنار آمدن با این قضیه برای وی آن قدر راحت نبود که به رسم گذشته به انتشار یک توییت قناعت کند. زیرا وی، در واکنش به این خبر، ابتدا دو توییت به فاصله کوتاهی از یکدیگر منتشر کرد و سپس یادداشت مفصلی را در کانال شخصی خود در تلگرام نوشت که متاسفانه رسانه‌های ایرانی، برداشت‌های آزاد و کلیک‌آور از بخشی از این یادداشت‌ها کردند. ما ترجمه کامل اظهارات وی را یافتیم که درICT ایرانی بخشی از آن را می‌آوریم. دوروف چنین اظهار داشته است که «برخی کاربران از من می‌پرسند که احکام قضایی در ایران و روسیه، چه تاثیری روی تلگرام و شخص من می‌گذارد. پاسخ ساده این است که: بی تاثیر است. برای من سفر نکردن به ایران ساده است. اگرچه این کشور تاریخی غنی دارد و به نظر جای جالبی می‌رسد، من ارتباطی با آن ندارم و می‌توانم ممنوعیت سفر به ایران را تاب بیاورم. در مورد روسیه اما، موضوع کمی مهم‌تراست؛ چون من یک روس هستم (اگرچه گذرنامه سن کیتس دارم) و والدینم در روسیه زندگی می‌کنند. ممنوعیت سفر به روسیه، هزینه‌ای کوچک است که باید برای موضوعاتی که در معرض تهدید است، بپردازم. وی همچنین نوشت:«برای ما اهمیتی ندارد که برخی کشورها علیه ما، به دلیل حفاظت از حریم کاربران، اعلام جرم کنند. ما همیشه آماده‌ایم که تمامی ارتباطات شخصی و تجاری را با چنین کشورهایی قطع کنیم که از این ارتباطات علیه ما استفاده نشود. آنها می‌توانند ما را در قلمرو خود مسدود کنند. اما، همان گونه که در نوشته‌های قبلی ام درباره چین نشان دادم، این کار به آنان کمکی نمی‌کند. در نهایت، آزادی و حریم خصوصی چیره خواهد شد و کسانی که می‌خواهند به دهه 1930 میلادی بازگردند، خود را در سمت نادرست تاریخ خواهند یافت.»
مسیریاب WAZE؛ دیگر صهیونیستی نیست!؟
اغلب رانندگانی که دارای گوشی هوشمند هستند و یا افرادی که از مسافران تاکسی‌های آنلاین در ایران اند، درباره مسیریاب WAZE چیزهایی شنیده اند. ویز در واقع یک برنامه جهت‌یابی جغرافیایی بر مبنای GPS است که برای گوشی‌های هوشمند طراحی شده و رانندگان برای مسریابی بهتر از آن استفاده می‌کنند. این نرم‌افزار توسط استارت‌آپ اسراییلی به نام ویز ایجاد شد که سرانجام در سال ۲۰۱۳، توسط گوگل به قیمت ۱٫۰۳ میلیارد دلار خریداری شد. ویز که در ایران به دلیل ارایه اطلاعات ترافیکی و هم چنین مسیریابی دقیق مورد استقبال شمار قابل توجهی از کاربران قرارگرفته بود در اسفند سال گذشته به شکل عجیبی فیلتر شد. فیلتر ویز از این جهت، تامل برانگیز بود که عامل صدور دستور آن مطابق قانون، کمیته تعیین مصادیق مجرمانه نبود! بلکه طبق آنچه که در آن زمان توسط خرم آبادی، معاون دادستان اعلام شد، این بود که فیلتر این نرم افزار بنا به دستور یکی از مقامات قضایی ایران صورت گرفته است. در این رابطه، قاضی‌ای که دستور فیلتر ویز را صادر کرد و بلافاصله حکم ایشان مورد اجرا قرار گرفت، هیچ گاه شناسایی نشد، اما علت فیلتر ویز، ابزار جاسوسی بودن و تعلق به رژیم صهیونیستی اعلام شد. به طوری که بنا به گفته معاون دادستان، این نرم افزار قادر بود به محض نصب روی گوشی به کلیه اطلاعات شخصی کاربر از جمله مسافرت‌ها و موقعیت جغرافیایی و سایر اطلاعات خصوصی وی دسترسی پیدا کند و این امر می‌توانست برای امنیت مردم و کشور مشکلاتی ایجاد کند.
اما هفته گذشته، فیلتر ویز وارد فاز ابهام آمیز دیگری شد. به طوری که رسانه‌ها خبر از رفع فیلتر بی سر و صدای ویز دادند. اما این بار ویز، دارای تغییرات جدیدی شده بود. از جمله این که امکانات فارسی از جمله راهنمای صوتی فارسی و نیز منوی فارسی برای بخش تنظیمات اپلیکیشن به این نرم افزار اضافه شده بود. اما در میان هیاهوی رفع فیلتر ویز بود که دسترسی برخی از کاربران به این مسیریاب دوباره قطع و دسترسی بقیه به آن همچنان ادامه داشته و دارد. وضعیت فعالیت مسیریاب ویز در ایران در حالی ابهام آمیز است که چنانچه فیلتر آن به دلیل صهیونیستی بودن اش باشد، تغییری در ماهیت آن ایجاد نشده است که حال بخواهد رفع فیلتر شود. البته شایعات دیگری نیز وجود دارد که علت فیلترینگ ویز را رایزنی فعالان حوزه حمل و نقل جهت مانع تراشی فعالیت تاکسی‌های آنلاین در کشور می‌داند.
گیم‌های خارجی و دردسر جدید وزیر ارتباطات
آذری جهرمی را می‌توان فعال‌ترین عضو کابینه در فضای مجازی و به ویژه توییتر دانست. اما به نظر می‌رسد دستیابی به چهره‌ای مردمی دردسرهایی نیز دارد. وی که چندی است، پیگیر وضعیت اتصال کاربران ایرانی به بازی‌های آنلاین خارجی است و علت این اقدام را مطالبات کاربران ایرانی از وی می‌داند، هفته گذشته نام 16 بازی آنلاین خارجی و نیز وضعیت سرعت دسترسی به سرعت آنها را در بازه زمانی 29 شهریور تا 3 مهر اعلام کرد. این در حالی بود که در میان نام بازی‌های اعلام شده توسط وزیر، بازی‌هایی وجود داشت که برخی از آنها بدون مجوز بنیاد بازی‌های رایانه ای بودند و یکی از آنها نیز دارای محتوای نامناسب مبتنی بر ترویج خشونت و عریان گری بود که به دلیل احتمال تبلیغ و سو استفاده برخی از کاربران از بازی مذکور، نام آن افشا نمی‌شود و محفوظ باقی می‌ماند. این اقدام وی در حالی صورت گرفت که وزیر جوان ارتباطات و فناوری اطلاعات در اینستاگرام نزدیک به 50 هزار فالوور دارد که البته بیشتر آنان را جوانان تشکیل می‌دهند. لذا پس از انتشار بازتاب گسترده این قضیه، وی پستی در اینستاگرام منتشر کرد و نوشت که محتوای این بازی‌ها ازسوی وزارت ارتباطات بررسی نشده و صرفا اسامی‌بازی‌ها بر اساس بیشترین میزان مصرف کاربران و اقبال آنها در بین کاربران ایرانی لحاظ شده است.
دستگیری نذری یاب تلگرامی
اما یکی از خبرهای جالب و در عین حال تامل برانگیز هفته گذشته، دستگیری فردی بود که اقدام به راه اندازی کانالی با عنوان نذری یاب کرده بود. گرداننده این کانال که فردی باهویت ع.ا مستقر در شهر زنجان بود، در حالی اقدام به ایجاد کانال نذری یاب در تلگرام کرده بود که ادعا داشت اعضای کانال می‌توانند با عضویت در آن از اماکن مختلف پخت و توزیع غذای نذری در سراسر کشور مطلع شوند. این در حالی بود که به گفته سرهنگ آدینه لو، رئیس پلیس فتا فرماندهی انتظامی‌استان زنجان، انگیزه اصلی این فرد ایجاد مزاحمت برای شهروندان بوده است. به طوری که وی با انتشار آخرین اطلاعیه‌ای در کانال اش که به موجب آن نیز دستگیر شد ادعا کرده بود قهوه خانه‌ای در شهر زنجان، نذر قلیان رایگان دارد! اما صرف نظر از اقدامات مذبوحانه ای که این فرد برای آزار و اذیت مردم انجام می‌داد، افرادی هستند که در این کانال عضو شده بودند. طبق اعلام پلیس فتا در این کانال 4 هزار نفر عضویت داشتند. این بدان معناست که اگر این کانال تعطیل نمی‌شد و عضوگیری آن تا مراسمی همچون اربعین که مردم طی آن اقدام به پخش نذری می‌کنند، ادامه می‌یافت می‌توانست به بیش از پنج هزار عضو دست یابد که این بدان معناست که کانال مربوطه جزو کانال‌های پربازدید به شمار می‌رفت و طبق آیین نامه شورای عالی فضای مجازی، مشمول دریافت مجوز از وزارت ارشاد می‌شد!؟
(منبع:عصرارتباط)