انتظار افزایش محدودیتهای اینترنتی
سعید میرشاهی – مفهوم اینترنت آزاد برای همه، مدتی است که در حالت معکوس قرار گرفته است. سال ۲۰۲۲، دوازدهمین سال متوالی بود که شاهد کاهش آزادی اینترنت در سراسر جهان بودیم.
در آخرین گزارش Freedom House آمده است: «بیش از هر زمان دیگری، دولتها، آنچه را که مردم میتوانند به آن دسترسی داشته باشند و به اشتراک بگذارند، از طریق مسدود کردن وبسایتهای خارجی، جمعآوری دادههای شخصی و متمرکز شدن بر زیرساختهای فنی کشور، کنترل میکنند.»
کیارا کاسترو در سایت تکرادار نوشت: این اقدام، چه به خاطر ساکت کردن دیدگاههای انتقادی باشد و چه بدتر از آن، به دلیل پنهان کردن شواهدی مبنی بر تخلفات، متاسفانه موجب شده کمپینهای سانسور و تعطیلی اینترنت، بخش بزرگی از پلیبوک بسیاری از دولتها شود. به همین دلیل شرکت سرفشارک (Surfshark)، با شرکت نتبلاکس (NetBlocks)، به عنوان ناظر اینترنت، برای ردیابی و ثبت کشورهای محدودکننده دسترسی به اینترنت و رسانههای اجتماعی، در سال گذشته به همپیوستهاند.
• سانسور اینترنتِ ۴.۲ میلیارد نفر در ۲۰۲۲
کشورهایی که به طور فعال دسترسی به اینترنت و رسانههای اجتماعی شهروندان خود را در سال ۲۰۲۲ محدود کردهاند، از طریق نتبلاکس ردیابی و ثبت شدهاند.
شواهد گردآوریشده، سناریوی بسیار تلخی را به تصویر میکشد. ابتدا ۱۹ کشور وجود داشتند که برخی اشکال اختلالات آنلاین را در طول دوره پوشش این گزارش اعمال کردند.
با احتساب دولتهایی که پیش از سال ۲۰۲۲، چنین فرایندی را آغاز کرده بودند، مجموع کشورها به ۳۲ مورد رسید. در بین تمام پلتفرمهای رسانههای اجتماعی مسدودشده، فیسبوک هدف شماره یک بود. اینها به این معناست که بیش از نیمی از جمعیت جهان، در سال ۲۰۲۲ از حقوق دیجیتال خود محروم شدند. اما در طول ۱۲ ماه آینده، دقیقا چه چیزی برای کاربران در خطر است؟
تظاهرات و آشفتگی سیاسی، پشتسر قطعی اینترنت در سال ۲۰۲۲ است. در این زمینه Gabriele Racaityte-Krasauske از موسسه سرفشارک در گفتوگو با TechRadar میگوید: «یکی از تکاندهندهترین یافتههای تحقیق این است که در مجموع ۴.۲ میلیارد نفر در سال ۲۰۲۲، به خاطر قطع شدن اینترنت آسیب دیدند. این رقم، بیش از نیمی از جمعیت جهان است.»
سال ۲۰۲۲ با هفت تعطیلی یا قطعی جدید اینترنت در چهار کشور مختلف آغاز شد و به ۳۴ محدودیت اضافه شد. تا پایان سال، مردمی که در ۳۲ کشور در سراسر جهان زندگی میکنند، از برخی محدودیت آنلاین رنج بردند که در مجموع ۱۱۲ محدودیت را شامل میشود.
از این میان، ۴۱ مورد در سال جدید نیز پابرجا ماندند. آسیا، منطقهای است که اینترنت در آن بیش از همه تاریک شد. مناطق مورد مناقشه جامو و کشمیر با ۳۱ درصد موارد، در سرتاسر جهان، موج نابسامانیها را رهبری میکنند. از سال ۲۰۱۹ در این منطقه، خاموشی اینترنت در دورههای بیثباتی سیاسی، تشدید شده است.
همچنین مقامات ایرانی، اینستاگرام و واتساپ را برای بیش از ۲۴۰۰ ساعت به عنوان ابزاری برای مقابله با اعتراضات ضددولتی محدود کردند.
این موارد، به طور کلی به بیش از ۳۰۰ ساعت منع رفتوآمد در کل اینترنت در ایران اضافه شد.
پس از جنگ در اوکراین، ابزار سانسور روسیه علیه پلتفرمهای اجتماعی، رسانههای خبری مستقل و همچنین رسانههای بزرگ بینالمللی گسترش یافت. در ماه جولای، نوبت مقامات کوبا بود که دسترسی به اینترنت را برای مقابله با معترضان قطع کنند. گابریله گفت: «این اعداد وقتی نگرانکنندهتر میشوند که بدانیم تمام تعطیلیهای جدید ثبتشده در سال ۲۰۲۲، در بحبوحه اعتراضات یا سایر ناآرامیهای سیاسی رخ داده است؛ یعنی زمانی که مردم، نیاز مبرم به دسترسی به اینترنت و برقراری ارتباط با عزیزان خود دارند.»
پلتفرمهای رسانههای اجتماعی، اغلب اولین سرویسهای آنلاین سانسورشده بودند. در بین آنها، فیسبوک همچنان دشمن اصلی است.
در زمان نگارش این مطلب، مردم روسیه و بورکینافاسو، هنوز نمیتوانند به این خدمات دسترسی داشته باشند. بورکینافاسو از طولانیترین محدودیت اینترنت در سال گذشته رنج میبرد. اینستاگرام به عنوان مسدودترین رسانه اجتماعی در جایگاه دوم قرار دارد.
پس از آن، تیکتاک است که همچنان در هند، آذربایجان و اردن، محدودیت دسترسی به آن وجود دارد. از دیگر پلتفرمهای سانسورشده میتوان به واتساپ، یوتیوب، توییتر و تلگرام اشاره کرد.
اگرچه اختلالات جدید، تقریبا ۴۰ درصد کمتر از سال ۲۰۲۱ بوده اما بر زندگی بیش از ۲.۳ میلیارد نفر تأثیر منفی گذاشته است. حتی بدتر از آن، بسیاری از این موارد، قبل از دوره پوشش این گزارش شروع شده و هنوز ادامه دارد. چین و کرهشمالی خصوصا به دلیل سانسورِ تقریبا تمام پلتفرمهای اصلی رسانههای اجتماعی برای سالها بدنام هستند. همچنین در ایران، بسیاری از سرویسها هنوز محدود هستند و برخی از آنها، از سال ۲۰۰۹ از دسترس خارج شدند.
در اریتره، یوتیوب از سال ۲۰۱۱ مسدود شده است. پس از کودتای نظامی ۲۰۲۱، میانمار به طور فعال بسیاری از سرویسها را محدود کرده است. علیرغم دستور آتشبس، به نظر میرسد اتصالات اینترنتی همچنان در سراسر منطقه تیگری مختل است.
کشورهای دیگری که در سال ۲۰۲۳ به نوعی حقوق دیجیتالی مردم را محدود میکنند، عبارتند از: عمان، قطر، تایلند، ترکمنستان، ازبکستان، یمن و امارات.
همانطور که گابریله میگوید: «این وضعیت، بیانگر شروع یک سال نگرانکننده است. مردمی که در کشورهایی زندگی میکنند که به محدودیتهای اینترنت معروف هستند، به محض شروع اعتراضات یا سایر ناآرامیهای سیاسی، در خطر قطع ارتباط با عزیزان خود و دنیای خارج قرار دارند.»
• VPNها چگونه کمک میکنند؟
گابریله میگوید: «متاسفانه وقتی با خاموشی کامل اینترنت روبهرو هستیم، تا زمانی که محدودیت وجود دارد، افراد نمیتوانند برای اتصال مجدد به اینترنت کاری انجام دهند. با این حال، اگر فقط با محدودیتهای جزئی اینترنت در خصوص وبسایتها یا رسانههای اجتماعی خاص سروکار داشته باشیم، VPN میتواند راهحل موثری برای غلبه بر این محدودیتها باشد.»
دلیل آن این است که VPN نرمافزاری است که موقعیت آدرس IP واقعی کاربران را جعل میکند و به آنها اجازه میدهد در عرض چند ثانیه به عنوان یک مرورگر از یک مکان کاملا متفاوت در جهان ظاهر شوند. در عین حال، VPN تمام دادههای در حال انتقال را رمزگذاری میکند تا از حریم خصوصی افراد نیز بهتر محافظت کند. هرچند VPNها در چنین دورهای از ناآرامی و جنگ در سرتاسر جهان افزایش مییابند، دولتها نیز یاد گرفتهاند که با آن مقابله کنند.
بر اساس گزارش freedom house، دولتها به طور فزاینده در حال مسدودسازی، جرمانگاری یا تحمیل الزامات نظارتی برای ابزارهای دور زدن هستند.
در این زمینه، گابریله معتقد است «از آنجایی که کشورهای بیشتری، خدمات VPN را مسدود میکنند، برای ارائهدهندگان آن، مانند همیشه مهم است که روی محصولات خود سرمایهگذاری کنند تا آنها را در کشورهای بیشتری در دسترس قرار دهند.»
سرفشارک، یکی از شرکتهایی است که برخی از ویژگیهای خاص را برای دور زدن این نوع مسدودسازی توسعه داده است. به عنوان مثال، گزینه NoBorders آن، کاربران را به سرورهایی متصل میکند که به طور پیشفرض بهترین عملکرد را تحت اختلالات شبکه دارند. فناوری مبهمسازی VPN نیز یک مولفه مفید است، زیرا هدف آن برهم زدن ترافیک VPN است تا مانند یک اتصال عادی باشد.
با این حال، دور زدن سانسور و بلاکهای اینترنت، تنها راه برای کاهش علائم است.
گابریله میگوید: «به همین دلیل برای مردم خارج از منطقه آسیبدیده، بسیار مهم است که نسبت به آنچه در حال رخ دادن است، به دیگران آگاهی دهند و برای کسانی که نمیتوانند صحبت کنند، حرف بزنند.»
اکنون و با ردیابی وضعیت خاموشی اینترنت توسط موسسات و نهادهای مختلف، امیدواریم آگاهی درباره محدودیتهای تحمیلشده توسط دولتها را گسترش دهیم و فشار بینالمللی بر آنها ایجاد کنیم تا از قطع کردن مستمر اینترنت شهروندان جلوگیری کنند. (منبع:عصرارتباط)
