ایرانیها در دام ۲۰ برترین رسانههای اجتماعی جهان
عباس پورخصالیان – بیست برترین رسانههای اجتماعی جهان با ۱۳.۵ میلیارد کاربر، عرصه رقابت را در بازار جهانی این خدمات، تنگ کردهاند! بهطوری که یاهو مسنجر تنها تا روز ۱۷ جولای ۲۰۱۸ (۲۶/۰۴/۹۷) فعالیت خواهد کرد و پس از آن از بازار جهانی محو میشود!
مدیران و سرمایهگذاران ما، در ایران، اگر بخواهند از مزایای دیرآغازکنندگی خود در این بازار رو به رشد بهره ببرند و جایی برای خود در این بازار بازکنند، نخست باید در پی ایجاد رسانههای اجتماعی تخصصی درونسازمانی بوده و سپس به فکر راهاندازی رسانههای اجتماعی عمومی با رویکردی باز، بومیمحور و پوشش فراملی/فرامنطقهای باشند.
تکنوفوبیا (فنهراسی بیمورد)، فقدان چشمانداز روشن از بازار جهانی رسانههای اجتماعی، وجود قوانین و مقررات دست و پا گیر و رانتخواری، مقصران اصلی در توسعهنیافتگی بازار داخلی رسانههای اجتماعی و رویآوری کاربر ایرانی به اپراتورهای بیگانه بودهاند.
با بررسی و تحلیل گزارش موسسه آمارگیری «استاتیستا» (de.statista.com) واقع در هامبورگ (آلمان) که در آوریل سال جاری (۲۰۱۸) جدیدترین پژوهش خود را در زمینه بازار جهانی رسانههای اجتماعی منتشر کرد، معلوم میشود که ما باید نگرش خود را به بازار جهانی رسانههای اجتماعی اصلاح کنیم.
نمودار ۱- محبوبترین رسانههای اجتماعی جهان، رتبهبندی شده بر حسب بیشترین شمار کاربران فعال در اردیبهشت ۱۳۹۷ (به میلیون کاربر)
خلاصه تحلیل دو نمودار «استاتیستا» در مورد رسانههای اجتماعی
• ۹۳ درصد کاربران برترین رسانههای اجتماعی جهان توسط اپراتورهای چینی و آمریکایی کنترل میشوند!
• ۲۲درصد از کاربران جهانی برترین رسانههای اجتماعی، به پنج اپراتور رسانههای اجتماعی در چین متصلاند. به این ترتیب، پنج اپراتور رسانههای اجتماعی در چین، قدرت دوم این بازار جهانی هستند؛
• ۷۱درصد از کاربران جهانی این بازار به برترین اپراتورهای آمریکایی رسانههای اجتماعی متصلاند، و لذا ایالات متحده آمریکا، قدرت بلامنازع در این بازار به شمار میآید؛
• فقط ۷ درصد از کاربران جهانی رسانههای اجتماعی به شرکتهای غیر چینی و غیر آمریکایی متصلاند.
• از میان ۷ درصد مذکور، کمتر از ۱.۵ درصد کاربران (معادل ۲۰۰ میلیون کاربر) به تلگرام میرسد (اپراتوری که از لحاظ مرکزیت و محل مدیریت شرکت، “خانهبهدوش” به حساب میآید).
کاربران ایران در دام ۲۰ برترین رسانههای اجتماعی جهان
در نمودار ۱ (منتشر شده توسط موسسه “استاتیستا”) نمانام (یا «برندِ») ۲۰ اپراتور بزرگ خدمات رسانه اجتماعی در جهان و تعداد کاربران فعال آنها در مقطع اردیبهشت ۱۳۹۷ خورشیدی (به ترتیبِ بیشترین کاربر) نشان داده شدهاند، به این شرح:
۱. فیسبوک، شرکت سهامی عام، به ثبت رسیده در کالیفرنیای آمریکا (با ۲۲۳۴ میلیون کاربر فعال)؛
۲. یوتیوب، شرکت با مسوولیت محدود، وابسته به شرکت آمریکایی گوگل (با ۱۵۰۰ میلیون کاربر فعال در جهان)؛
۳. واتساپ، متعلق به شرکت سهامی عام فیسبوک، به ثبت رسیده در کالیفرنیای آمریکا (با ۱۵۰۰ میلیون کاربر فعال در جهان)
۴. فیسبوک مسنجر، وابسته به فیسبوک (با ۱۳۰۰ میلیون کاربر فعال در جهان)
۵. ویچت، متعلق به کشور چین و قبضهکننده بازار ملی پیامرسانی فوری (با ۹۸۰ میلیون کاربر فعال در جهان)
۶. اینستاگرام، آمریکایی (با ۸۱۳ میلیون کاربر فعال در جهان)
۷. تامبلر، آمریکایی (با ۷۹۴ میلیون کاربر فعال در جهان)
۸. تِنسِنت کیوکیو، چینی (با ۷۸۳ میلیون کاربر فعال در جهان)
۹. کیوزون، چینی (با ۵۶۳ میلیون کاربر فعال در جهان)
۱۰. سینا وایبو، چینی (با ۳۹۲ میلیون کاربر فعال در جهان)
۱۱. ردیت، به ثبت رسیده در مونیخ (آلمان) متعلق به موسسه انتشاراتی Conde Nast (با ۳۳۰ میلیون کاربر فعال در جهان)
۱۲. توییتر، به ثبت رسیده در کالیفرنیا- آمریکا (با ۳۳۰ میلیون کاربر فعال در جهان)
۱۳. بایدو تییهبا، چینی (با ۳۰۰ میلیون کاربر فعال در جهان)
۱۴. اسکایپ، متعلق به شرکت مایکروسافت – آمریکا (با ۳۰۰ میلیون کاربر فعال در جهان)
۱۵. لینکدین، متعلق به مایکروسافت (با ۲۹۰ میلیون کاربر فعال در جهان)
۱۶. وایبر، در اصل اپراتوری متشکل از چهار شرکت اسراییلی و از فوریه ۲۰۱۴ به بعد، متعلق به شرکت چندملیتی به ثبت رسیده در ژاپن (با ۲۶۰ میلیون کاربر فعال در جهان)
۱۷. اسنپچت، به ثبت رسیده در لسآنجلس- آمریکا (با ۲۵۵ میلیون کاربر فعال در جهان)
۱۸. لاین، وابسته به اپراتور کرهای-ژاپنی “لاین کورپوریشن” (با ۲۰۳ میلیون کاربر فعال در جهان که از جمعا ۵۲ میلیون کاربر ژاپنی شبکههای اجتماعی در ژاپن، حدود ۵۰ میلیون آنها کاربر “لاین” هستند)
۱۹. پینترست، به ثبت رسیده در سانفرانسیسکو – آمریکا (با ۲۰۰ میلیون کاربر فعال در جهان) و:
۲۰. تلگرام (با ۲۰۰ میلیون کاربر فعال).
همانطور که مشاهده میشود: در اردیبهشت ۱۳۹۷، بیست اپراتور برتر، محبوبترین فراهمآور رسانه اجتماعی در جهان هستند. از آن میان:
• یازده شرکت، آمریکاییاند؛
• پنج شرکت، چینی هستند؛
• دو شرکت، چندملیتی هستند؛
• یک شرکت، آلمانی ست؛ و
• تلگرام، به عنوان آخرین شرکت در فهرست ۲۰ شرکتی مذکور، نیز «خانهبهدوش» است.
• همچنین: از مجموع ۱۳ میلیارد و ۴۹۷ میلیون کاربر دارای اشتراک در ۲۰ رسانه اجتماعی بزرگ جهان،
• ۹ میلیارد و ۵۱۶ میلیون کاربر که ۷۱ درصد کل کاربران جهانی ۲۰ برترین شبکههای اجتماعی را تشکیل میدهند، به یازده شرکت آمریکایی متصلاند که در میان آنها، هلدینگ فیسبوک تقریبا نیمی از این ۹ میلیارد و ۵۱۶ میلیون کاربر، معادل ۳۷ درصد از کل کاربران جهان را کنترل میکند.
• ۲۲درصد کاربران، معادل ۳ میلیارد و ۱۸ میلیون کاربر دارای اشتراک از پنج اپراتور چینی فعال در بازار جهانی رسانههای اجتماعی هستند،
• پنج و ششدهم درصد، معادل ۷۶۳ میلیون کاربر، دارای اشتراک از سه شرکت غیر آمریکایی و غیر چینی (شاملِ ردیت، وایبر و لاین) هستند؛
• تلگرام که دارای بیستمین رتبه در میان محبوبترین پیامرسانهای فوری جهان است، کمتر از یک و پنجدهم درصد از بازار جهانی برترین رسانههای اجتماعی را کنترل میکند؛
• از میان ۳ میلیارد و ۱۸ میلیون کاربر جهانی وابسته به اپراتورهای چینی، حدود ۲۰ درصد آنها: معادل ۶۰۰ میلیون کاربر، مقیم چین هستند؛
• و از میان ۹ میلیارد و ۵۹۱ میلیون کاربران جهانی وابسته به برترین اپراتورهای آمریکایی، اما تنها دو و دودهم درصد، معادل ۲۱۰ میلیون کاربر، مقیم ایالات متحده آمریکا هستند.
• در نتیجه: هدف از توسعه رسانه اجتماعی در ایالات متحده، به وضوح: جهانگرایی است؛ در حالی که سیاست توسعه این رسانهها در چین، بومیمحور با پوششی فراملی است؛
لزوم تغییر نگرش به فضای سایبری در ایران
سیاستی شبیه به سیاست چین را ایران نیز میتوانست اجرا کند (با رویکردی زودآغازکننده، رقابتپذیر در بازار خدمات رسانه اجتماعی، بومیمحور با پوششی فراملی) ولی به دلایل مختلف چنین نکرد. برخی از دلایل عدم توسعه رسانههای اجتماعی مستقل در ایران عبارتند از موارد زیر:
حداقل هشت سال اذیت و آزار مدیران رسانههای اینترنتی، رانتخواری و حیف و میل کردن سرمایههای کشور به بهانههای مختلف ازجمله اجرای ماده ۴۶ قانون برنامه پنجم و توسعه شبکه ملی اطلاعات، برخورد با برخی از فعالان فضای سایبری (اعم از کاربران و مدیران پلتفرمها)، غفلت طولانی (از سال ۱۳۸۴ تا کنون) از توسعه زیرساختهای فاوا در کشور، به علاوه پیگیری سیاست ناکارآمد فیلترینگ فنی! به این دلایل، کاربران ایرانی تشنه ایجاد شبکههای اجتماعی به سوی رسانههای بیگانه سوق داده شدند، در حالی که رسانههای اجتماعی ایرانی/ بومی، یکی یکی پژمردند و محو شدند!
نمودار ۲- تعداد کاربران شبکههای اجتماعی در سال ۲۰۱۷ و مقایسه آن با تعداد پیشبینی شده برای سال ۲۰۲۲، در ۱۴ کشور برگزیده (تعداد به میلیون کاربر)
کاربران ایران در دام ۲۰ برترین رسانههای اجتماعی جهان
در نمودار ۲ میتوان مشاهده کرد که:
• ۱۴ کشور جهان، در مجموع حدود ۱.۶ میلیارد کاربر شبکههای اجتماعی دارند. این کشورها به ترتیبِ داشتنِ بیشترین رشد تعداد کاربران پیامرسانهای فوری در سال ۲۰۲۲، عبارتند از:
• چین (با ۵۹۸ میلیون کاربر در سال ۲۰۱۷ و پیشبینی ۷۲۵ میلیون کاربر در سال ۲۰۲۲)،
• هندوستان (با ۱۹۸.۰۲ میلیون کاربر در سال ۲۰۱۷ و پیشبینی ۳۷۰.۷ میلیون کاربر در سال ۲۰۲۲)،
• ایالات متحده (با ۲۰۸.۹۱ میلیون کاربر در سال ۲۰۱۷ و پیشبینی ۲۲۰.۸۲ میلیون کاربر در سال ۲۰۲۲)،
• اندونزی (با ۹۸.۰۹ میلیون کاربر در سال ۲۰۱۷ و پیشبینی ۱۲۵.۳۸ میلیون کاربر در سال ۲۰۲۲)،
• برزیل (با ۹۰.۵۵ میلیون کاربر در سال ۲۰۱۷ و پیشبینی ۱۱۱.۰۸ میلیون کاربر در سال ۲۰۲۲)،
• روسیه (با ۷۰.۵۱ میلیون کاربر در سال ۲۰۱۷ و پیشبینی ۷۵.۹ میلیون کاربر در سال ۲۰۲۲)،
• مکزیک (با ۵۸.۲۸ میلیون کاربر در سال ۲۰۱۷ و پیشبینی ۶۸.۰۱ میلیون کاربر در سال ۲۰۲۲)،
• ژاپن (با ۵۲.۵۸ میلیون کاربر در سال ۲۰۱۷ و پیشبینی ۶۳.۶۳ میلیون کاربر در سال ۲۰۲۲)،
• آلمان (با ۴۵.۹ میلیون کاربر در سال ۲۰۱۷ و پیشبینی ۴۸.۱۳ میلیون کاربر در سال ۲۰۲۲)،
• فیلیپین (با ۳۹.۸۷ میلیون کاربر در سال ۲۰۱۷ و پیشبینی ۴۷.۳۳ میلیون کاربر در سال ۲۰۲۲)،
• ویتنام (با ۳۸.۷۵ میلیون کاربر در سال ۲۰۱۷ و پیشبینی ۴۴.۰۸ میلیون کاربر در سال ۲۰۲۲)،
• بریتانیا (با ۳۹.۳۵ میلیون کاربر در سال ۲۰۱۷ و پیشبینی ۴۲.۲۸ میلیون کاربر در سال ۲۰۲۲)،
• ترکیه (با ۳۲.۰۸ میلیون کاربر در سال ۲۰۱۷ و پیشبینی ۳۸.۷۴ میلیون کاربر در سال ۲۰۲۲)، و
• تایلند (با ۳۴.۶۴ میلیون کاربر در سال ۲۰۱۷ و پیشبینی ۳۸.۴۴ میلیون کاربر در سال ۲۰۲۲).
• کشور ایران با داشتن بیش از ۴۰ میلیون کاربر شبکههای اجتماعی، معلوم نیست چرا در نمودار مذکور منظور نشده است! آیا ایران به این دلیل از فهرست مزبور حذف شده که با وجود تحریمهای فزاینده داخلی (!) و خارجی (!)، روند رشد و جهت توسعهاش در سالهای آتی غیر قابل پیشبینی است؟
• کمیتهای مربوط به وضعیت رسانههای اجتماعی ایران اگر در نمودار ۲ منظور میشدند، باید پس از بریتانیا و برتر از ترکیه، در رتبه سیزدهم این نمودار میآمدند (به گمان من، با تعداد ۴۳ میلیون کاربر در سال ۲۰۱۷ و به پیشبینی من، با ۴۹ میلیون کاربر در سال ۲۰۲۲ یا سال ۱۴۰۱ خورشیدی)
(منبع:عصرارتباط)
