راه‌های کاهش استفاده کودکان از موبایل
فرزندتان اصرار می‌کند که تنها ده دقیقه دیگر به بازی خود ادامه دهد، زیرا به لحظه ورود به مرحله جدید نزدیک شده است و دوستانش هم‌اکنون در حال بازی هستند. شما با اینکه می‌دانید این درخواست ممکن است به زمانی طولانی منجر شود، موافقت می‌کنید تا یک ایمیل کاری مهم را به پایان برسانید.
یا کودکان تان دائماً از شما درخواست دارند که برایشان حساب کاربری در شبکه‌های اجتماعی ایجاد کنید، اما شما تمایل دارید این موضوع را به تعویق بیندازید. با این حال وقتی می‌فهمید همه دوستانشان در آن فضاها فعال هستند و این تنها کانال ارتباطی آنان است، دیگر نمی‌توانید موضوع را نادیده بگیرید.
همچنین، ممکن است شب‌ها زمانی که سرتان به یک پروژه کاری گرم است و یک مسابقه ورزشی از تلویزیون پخش می‌شود، ده‌ها بار کارتان را متوقف کنید تا پاسخ پیام‌های دریافتی در گوشی موبایلتان را بدهید. در همین لحظات ممکن است متوجه شوید که خودتان هم در مدیریت زمان استفاده از صفحه‌نمایش الگوی موفقی برای فرزندتان نیستید.
اگرچه هیچ‌کس کامل نیست، اما تحقیقات جدید در ژاپن دلیل دیگری را برجسته کرده است که تاثیرات مخرب استفاده بیش از حد کودکان از صفحه‌نمایش را برای ما آشکار می‌کند.
ارتباط مهم در مغز
بر اساس گزارش منتشر شده از «اینک»، محققان طی دو سال، نزدیک به ۱۲ هزار کودک را مورد بررسی قرار دادند. نتایج این پژوهش نشان داد که افزایش زمان استفاده از صفحه‌نمایش نه‌تنها با شدت‌یافتن علائم نقص توجه و بیش‌فعالی (ADHD) مرتبط است، بلکه به رشد مغزی کودکان نیز تأثیر قابل‌ملاحظه‌ای می‌گذارد.
دانشمندان دانشگاه فوکوی ژاپن داده‌های یکی از بزرگ‌ترین مطالعات رشد مغزی کودکان، یعنی تحقیق بزرگ «رشد شناختی و مغزی نوجوانان» در ایالات متحده را تحلیل کردند. در این پژوهش ۱۱ هزار و ۸۷۸ کودک در رده سنی ۹ تا ۱۰ ساله برای دو سال تحت نظر قرار گرفتند.
آنها با استفاده از اسکن‌های پیشرفته MRI، تغییرات واقعی در ساختار مغز را مشاهده و رفتار کودکان را از طریق گزارش والدین دنبال کردند. به‌دست‌آمده‌ها نشان دادند کودکانی که وقت بیشتری را با صفحه‌نمایش‌ها سپری می‌کنند، شاهد تغییراتی در حجم و ضخامت قسمت‌هایی از مغز هستند؛ تغییراتی که می‌تواند توضیحی برای علائم شدیدتر نقص توجه و بیش‌فعالی باشد.
ضرورت مدیریت زمان استفاده از صفحه‌نمایش
چند یافته کلیدی این پژوهش شامل موارد زیر است:
- استفاده طولانی‌مدت از صفحه‌نمایش در سنین ۹ تا ۱۰ سالگی، افزایش علائم بیش‌فعالی و نقص توجه را طی دو سال آینده پیش‌بینی می‌کند؛ حتی در شرایطی که علائم اولیه این اختلال پیش‌تر کنترل شده باشند.
- در ابتدای تحقیق، استفاده بیشتر از صفحه‌نمایش با کاهش حجم مغز و ناحیه‌ای مرتبط با پردازش‌های زبانی و رفتارهای اعتیادگونه مرتبط بود.
- پس از دو سال، کودکانی که زمان بیشتری صرف صفحه‌نمایش‌ها کردند، رشد کندتری در قشر مغزی بخش‌های مرتبط با حافظه کاری، زبان و توجه داشتند.
- این پژوهش نشان می‌دهد که تغییرات در رشد مغز می‌تواند دلیل اصلی رابطه میان استفاده از صفحه‌نمایش و افزایش علائم ADHD باشد.
ماسائوشی یاماشیتا، نویسنده اصلی این پژوهش، تصریح کرد: «این نتایج شواهدی عصب‌شناختی ارائه می‌دهد که نشان‌دهنده تأثیرات منفی رسانه‌های دیجیتال بر سلامت روانی و شناختی کودکان است. ازاین‌رو، مدیریت صحیح مدت‌زمان استفاده از صفحه‌نمایش به مسئله‌ای ضروری تبدیل شده است.»
نکات احتیاطی
البته محققان تأکید کردند که این تأثیرات، در مقیاس کلی کوچک بوده و نتایج باید با احتیاط تفسیر شوند. نکاتی مهم در این زمینه عبارتند از:
- این مطالعه رابطه علت و معلولی را به‌طور کامل اثبات نمی‌کند و ممکن است کودکانی که ذاتاً مستعد علائم ADHD هستند، بیشتر به استفاده از صفحه‌نمایش گرایش داشته باشند.
- عوامل مختلف دیگری ممکن است در تغییر علائم موثر باشند و نقش داشته باشند.
- این تحقیق تنها کودکان در سنین ۹ تا ۱۰ سالگی را طی دو سال بررسی کرده و درباره تأثیرات در دوران نوجوانی یا بزرگسالی اطلاعاتی ارائه نمی‌دهد.
مسئله‌ای چالش‌برانگیز برای والدین
با وجود اهمیت یافته‌های این تحقیق، شاید برای والدین این سؤال مطرح شود: چگونه باید زمان استفاده از ابزارهای دیجیتالی را مدیریت کرد؟ آیا باید استفاده از موبایل‌ها کاملاً متوقف شود یا کودکانمان را به مناطقی بدون اینترنت بفرستیم؟
در واقع، ما با فضایی پر از الگوریتم‌های اعتیادآور، فشارهای اجتماعی و شیوه زندگی دیجیتالی فعلی روبه‌رو هستیم که مدیریت استفاده از صفحه‌نمایش را دشوار می‌سازد. بنابراین، چه اقداماتی می‌توان در این مسیر انجام داد؟
هدف این نیست که استفاده از صفحه‌نمایش به‌طور کامل حذف شود. اما لازم است به‌ویژه در سنین ۹ تا ۱۲ سالگی، زمانی که مغز کودکان در حال رشد سریع است، محتاطانه‌تر عمل کنیم.
چند اقدام کاربردی که می‌تواند مفید باشد:
- استفاده از تایمر واقعی به‌جای وعدههای زمانی نامعلوم مانند «فقط پنج دقیقه دیگر» که به چهل‌وپنج دقیقه تبدیل می‌شود.
- تعیین ساعات مشخص بدون استفاده از صفحه‌نمایش: مانند زمان صرف شام، سفرهای کوتاه با خودرو و یک ساعت قبل از خواب.
- والدین الگوسازی مناسبی ارائه دهند و مدیریت زمان استفاده از صفحه‌نمایش را خود رعایت کنند، حتی اگر سخت باشد.
- فعالیت‌هایی پیدا کنید که جذابیتی برابر یا حتی بیشتر از زمان سپری‌شده در برابر نمایشگر داشته باشند؛ فعالیت‌هایی مانند انجام کارهای گروهی و خانوادگی یا ورزش.