بسیاری از مدیران و فعالان صنعت ارتباطات معتقدند که تعرفه‌های فعلی پاسخگوی نیاز‌های سرمایه‌گذاری و توسعه زیرساخت‌های ارتباطی نیست و این مسئله در بلندمدت پایداری شبکه را تحت تأثیر قرار خواهد داد. آن‌ها می‌گویند که ادامه این روند می‌تواند منجر به ایجاد ناترازی گسترده در بخش ارتباطات شده و کیفیت خدمات را به سطح نامطلوبی کاهش دهد.

همچنین تجربه سایر کشور‌ها نشان می‌دهد که تعیین تعرفه‌های متناسب با هزینه‌های واقعی، به توسعه متوازن بخش ارتباطات کمک می‌کند و رقابت سالم بین اپراتور‌ها را نیز تقویت خواهد کرد. در غیر این صورت، شاهد کاهش تدریجی کیفیت خدمات و ایجاد اختلال در ارائه سرویس‌های ارتباطی خواهیم بود. برهمین اساس گفت‌وگویی با صابر فیضی، مدیرعامل اسبق مخابرات ایران و از فعالان فعلی زیست‌بوم ارتباطات کشور انجام داده‌ایم که شرح آن را در ادامه می‌خوانید.

تعرفه‌های فعلی ناترازی در ارتباطات را به دنبال خواهند داشت

اپراتور‌ها همواره نسبت به تعرفه‌گذاری دیتا و خدمات ارتباطی و ثابت ماندن چندسالۀ آن اعتراض دارید، به نظر شما علت اینکه دولت‌ها نسبت به متعادل سازی قیمت خدمات ارتباطی مقاومت دارند، در چیست؟

همه دولت‌ها بلااستثنا یک ترسی دارند در رابطه با تعرفه. این باعث شده حوزه ارتباطات، مخصوصاً روی فیبر، تحت تأثیر قرار بگیرد. تعرفه ارتباطات سیارمان کاملاً غیرمعقول است. نمی‌دانم چرا مسئولین همیشه می‌ترسند آزادش کنند. همه جای دنیا ۷۰ درصد ترافیک روی ارتباطات ثابت است، ۳۰ درصد روی موبایل. در ایران برعکس است. چرا؟ چون موبایل ارزان است. چرا قیمت‌گذاری واقعی نیست؟ تاوانش را اپراتور‌ها می‌دهند.

ضرورت اصلاح تعرفه موبایل برای نجات اپراتور‌ها

این وضعیت چه پیامدی دارد؟

با جرات می‌گویم اپراتور‌های موبایل ما با این وضعیت، اگر تعرفه موبایل متناسب‌سازی نشود، با ناترازی به مراتب نگران‌کننده‌تر از حوزه انرژی مواجه می‌شوند. رقابت دارند، خوب هم رقابت می‌کنند. اگر تعرفه موبایل متناسب‌سازی و واقعی شود، ارتباطات ثابت تقویت می‌شود؛ چرا که این کار سبب افزایش اقبال به ارتباطات ثابت و بهبود وضعیت هردو گروه اپراتور‌های ثابت و سیار می‌شود، اصلاح تعرفه سبب انتفاع همزمان مردم و سرمایه‌گذاران در حوزۀ ارتباطات ثابت خواهد شد، ولی اگر تعرفه‌ها را همچنان فریز کنیم، به دلایل مختلف از جمله اینکه هزینه‌ها دلاری و درآمد‌ها ریالی صنعت با مشکل مواجه می‌شود.

شاید بعد از متعادل و آزادسازی قیمت اینترنت مدتی چالش‌هایی پیش بیاید، ولی بعد از مدت زمان کوناهی مسئله حل خواهد و در روال عادی خود پیش خواهد رفت.

هزینه تمام‌شده اینترنت؛ چند برابر تعرفه‌های فعلی

هزینه تمام‌شده چقدر است؟ پیامد فریز شدن تعرفه‌ها در وضعیت فعلی چیست؟

حداقل ۴ تا ۵ برابر وضعیت فعلی است. برای اینکه آیندۀ استمرار وضعیت فعلی را مشخص کنم، اجازه دهید تا یک مثال ملموس بزنم؛ فرض کنید که یک رانندۀ تاکسی، خودروی پیکانی خریده است و با آن زندگی خود را می‌چرخاند. ولی هرچه تلاش می‌کند، توان پس‌انداز کردن و ارتقاء وسیلۀ کار خود (خرید یک تاکسی پژو جای تاکسی پیکان) را ندارد. این راننده تا جایی از این ماشین کار می‌کشد که بالاخره از پا می‌افتد و غیرقابل استفاده می‌شود، آن زمان هم پولی برای جایگزینی وسیلۀ کار خود با یک خودروی پژو را ندارد، اپراتور‌ها در حال حاضر در ایران همچین وضعیتی دارند، داشته‌ها و توان آن‌‎ها برای ارتقا زیرساخت‌های ارتباطی کافی نیست.

تعرفه‌های فعلی؛ سبب ایجاد ناترازی جدی‌تر از خاموشی‌های برق در کشور می‌شود

با توجه به شرایط فعلی بازار ارتباطات، آیا تعرفه‌های موجود برای اینترنت پاسخ‌گوی هزینه‌های اپراتور‌ها هست؟

اکنون که مدتهاست تعرفه‌ها از نرخ واقعی خود فاصله گرفته‌اند و متناسب نشده‌اند، صنعت ارتباطات به ناترازی سنگینی مشابه حوزه انرژی رسیده است و متأسفانه هنوز هیچ‌کس به‌درستی متوجه عمق این بحران نشده است. اگر حوزه ارتباطات سیار و ثابت به این ناترازی ادامه دهد، با اختلالات گسترده در ارتباطات مردم مواجه خواهیم شد، موضوعی که مطلوب اپراتور‌ها نیست، ولی در صورت استمرار وضعیت کنونی یک پیامد تبعی و غیرقابل اجتناب است.

این اختلالات به‌گونه‌ای خواهد بود که دولت نیز عملاً قادر به مداخله مؤثر نخواهد بود. اختلال‌های زیادی در شبکه پیش می‌آید، اما مسئولان نمی‌پذیرند که منشأ آن در زیرساخت‌های ارتباطی است و منشاء آن را فیلترینگ اعلام می‌کنند تا بهانه‌ای برای توجیه وضعیت موجود باشد.

اکنون ترافیک شبکه به نسبت سیار پایین است، اما زمانی که به شبکه‌های اپراتور‌های همراه مراجعه می‌کنید، با ترافیک سنگین مواجه می‌شوید که تأثیر مستقیم بر کیفیت خدمات دارد. حتی اگر فیلترینگ وجود نداشته باشد، حجم بالای ترافیک موجب اختلالاتی خواهد شد که وضعیت را از شرایط فعلی نیز بدتر می‌کند.

هزینه‌های پنهان اپراتورها؛ تعرفه پایین، توسعه ناممکن

با این توضیحات، آیا می‌توان گفت تعرفه‌های فعلی مانع پایداری و توسعه شبکه توسط اپراتور‌ها شده‌اند؟

دقیقاً همین‌طور است. تعرفه‌ها به‌گونه‌ای تعیین شده‌اند که اپراتور‌ها عملاً توان سرمایه‌گذاری و توسعه زیرساخت‌های خود را از دست داده‌اند. هزینه‌های تمام‌شده بسیار بالا است، اما تعرفه‌ها به‌صورت غیرمنطقی پایین نگه داشته شده است. این وضعیت موجب شده اپراتور‌ها نتوانند تجهیزات مورد نیاز را تأمین کنند، شبکه را توسعه دهند یا حتی در برابر نوسانات برق مقاومت کنند. در حال حاضر، بخش قابل توجهی از شبکه با مشکلات جدی مواجه است، چرا که درآمد‌های حاصل از تعرفه‌ها با هزینه‌های واقعی اپراتور‌ها هیچ تناسبی ندارند.

نوسانات برق؛ تعرفه پایین و بحران در پایداری شبکه‌های ارتباطی

با توجه به نوسانات برقی که کشور در تابستان گذشته تجربه کرد، آیا تعرفه‌های پایین موجب شده‌اند اپراتور‌ها نتوانند زیرساخت‌های پایداری ایجاد کنند؟

یکی از چالش‌های جدی ما در فصل تابستان، نوسانات برق و خاموشی‌ها بود که خارج از استاندارد‌های پیش‌بینی‌شده رخ می‌داد. زمانی که برق برای ۲ ساعت قطع می‌شد، باتری‌ها فقط برای مدت کوتاهی جواب می‌دادند. پس از آن، باید مجدداً شارژ می‌شدند، اما فرآیند شارژ باید به‌صورت تدریجی و با تجهیزات استاندارد انجام شود که حداقل به ۲۰ ساعت زمان نیاز دارد.

واقعیت این است که در شهر‌هایی که برق ۲ بار در روز قطع می‌شد، زمان کافی برای شارژ مجدد باتری‌ها وجود نداشت، به همین جهت خاموشی‌ها در تابستان سبب شد که سایت‌های ارتباطی به‌شدت دچار اختلال شوند. تصور کنید که اپراتور‌های سیار تصمیم به تعویض باتری همۀ سایت‌های ارتباطی می‌گرفتند، چه بار مالی به آن‌ها تحمیل می‌شد، آیا اپراتور در وضعیت فعلی چنین توانی داشت؟

دولت و تعرفه‌گذاری؛ دخالت محدود، رقابت ضروری

تعرفه‌های فیبرنوری بناست برای ۱۰ سال به صورت رقابتی تعیین شود، با این شرایط فکر می‌کنید که فناوری جدید تار‌های نوری به نتیجۀ مطلوب برسد؟

هرچند در ظاهر گفته می‌شود تعرفه‌گذاری آزاد است، اما در برخی موارد دولت همچنان دخالت می‌کند تا شرایط را کنترل کند. در حوزه فیبر نوری، باید گفت که رقابت به‌شدت افزایش یافته است. با توجه به پایین بودن تعرفه‌های ارتباطات سیار، فیبرنوری در وضعیت فعلی نمی‌تواند از یک حد مشخص فراتر رود.

فعلاً در کشور ما رقابت میان ارتباطات سیار و ثابت به‌گونه‌ای شده است که رشد ارتباطات ثابت با چالش‌های مهمی روبروست. این وضعیت نشان می‌دهد که تعرفه‌های فعلی علاوه بر اینکه مانع توسعه هستند، موجب اختلال در توازن بازار نیز شده‌اند.