قیمت ۱ گیگابایت اینترنت در ایران و جهان

عباس پورخصالیان – در این یادداشت، آمار هزینۀ ۱ گیگابایت دادۀ همراه در ۱۵۵ کشور (در مقطع زمانی اواخر تابستان ۲۰۲۰) مورد بحث قرار می گیرد.

با وجود گستردگی بازار اقتصاد دادۀ همراه در سطح جهان، مشخص است که این اقتصاد برای رسیدن به برقراری عدالت ارتباطی از طریق استطاعت پذیری مالی یا affordability و قابلیت دسترسی واقعی، هنوز فاصلۀ زیادی دارد.
پژوهشگران این حوزه، چندین عنصر اصلی را که به درک مقایسه ای و توضیح تغییرات هزینۀ داده های همراه بین کشورها کمک می کند، شناسایی کرده اند:
نخست: زیرساخت های لازم برای عرضۀ خدمات دادۀ همراه، کاستی ها یا فقدان این زیرساخت ها در هر کشور متفاوت است.: اکثر شبکه های تلفن همراه برای ترابری دادۀ همراه به یک اتصال ثابت متکی هستند. در نتیجه ، کشورهایی با زیرساخت های غنی قادر به ارائۀ خدمات دادۀ همراه با کیفیت و با قیمت ارزان تر هستند. مصادیق این مورد، کشورهای هند و ایتالیا هستند. 
برعکس، کشورهایی که حداقل زیرساخت های لازم را دارند و یا از زیرساخت های کافی برخوردار نیستند (مثل افغانستان و کوبا) به گزینه های اتصال پرهزینه تری مانند اینترنت ماهواره ای متکی اند. لذا هزینه های گزاف ناشی از اینترنت ماهواره ای معمولاً به مصرف کننده منتقل و تحمیل می شود.
عامل دوم، رقابت است: اتکا بیشتر به زیرساخت های ثابت در عرضۀ خدمات دادۀ همراه، هنگامی که میزان تقاضای این خدمات بالا میرود، معمولاً منجر به افزایش ارائه دهندگان رقیب در بازار عرضۀ خدمات دادۀ همراه می شود و رقابت، به نوبۀ خود، متوسط هزینۀ این خدمات را کاهش می دهد. قرقیزستان مثال خوبی در این مورد است.
برعکس، تقاضای اندک و مصرف کم در استفاده از خدمات دادۀ همراه، به بالا رفتن هزینۀ خدمات دادۀ همراه منجر می شود. در نتیجه، کاربران کشورهایی که زیرساخت های دادۀ همراه شان ضعیف است، تمایل کمتری به استفاده از داده های همراه دارند. 
همچنین با طراحی بسته های خدمات دادۀ همراه که مدت اعتباری کوتاه تر و محدودیت حجمی بیشتری در مبادلۀ دادۀ همراه دارند، متوسط هزینۀ کلی برای هر گیگابایت بیشتر می شود. کشورهایی مانند مالاوی و بنین نمونه هایی از این پدیده هستند.
میزان درآمد متوسط مصرف کننده نیز عامل مهمی در تعیین متوسط قیمت یک گیگابایت دادۀ همراه است: اُپراتورهای دادۀ همراه در کشورهای نسبتاً ثروتمند تمایل دارند هزینۀ بیشتری را برای خدمات دادۀ همراه دریافت کنند زیرا هزینه های جاری این اُپراتورها برای بهره برداری از شبکه بالاتر است و مشتریان آنها نیز به طور کلی توانایی پرداخت هزینۀ بیشتری را دارند. این مورد در کشورهایی مانند کانادا یا آلمان مشهود است.
هندوستان ارزانترین کشوری است که در آن می توانید ۱ گیگابایت دادۀ همراه را خریداری کنید آنهم فقط با ۰.۰۹ دلار. با این حال ، این قیمت پائین برای ۱ گیگابایت دادۀ همراه معمولاً برای دوره های طولانی پایدار نیست و ممکن است به زودی پایان یابد.

مورد قرقیزستان از این جهت قابل توجه است که هزینه متوسط دادۀ همراه برای مصرف ۱ گیگابایت با وجود حداقل زیرساخت های کشور و جمعیت عظیم روستایی، فقط ۰.۲۱ دلار است. این هزینۀ اندک ممکن است به دلیل اعتماد قابل توجه مدیران کشور به دادۀ تلفن همراه به عنوان منبع اصلی توسعۀ بازار خدمات به طور کلی و توسعۀ بازار فراهم آوران خدمات اینترنتی بالاخص، باشد.
بر خلاف نمونه های مذکور (یعنی برخلاف کشورهایی که قیمت یک گیگابایت شان نسبتاً ارزان است)، مالاوی، بنین، چاد، یمن و بوتسوانا (در آفریقای جنوبی) گرانترین کشورها از لحاظ مصرف ۱ گیگابایت دادۀ همراه هستند. همچنین جنوب صحرای آفریقا منطقه ای است که به دلیل کمبود زیرساخت های ثابت برای ترابری ارزان دادۀ همراه و به علت فقدان رقابت در بازار خدمات موبایل، متوسط هزینه ۱ گیگابایت دادۀ همراه در این منطقه نسبتاً گران است.
یک نکتۀ جالب توجه در آمار قیمت های متوسط ۱ گیگابایت دادۀ همراه این است که بالاترین هزینۀ متوسط ۱ گیگابایت دادۀ همراه در مقایسه با ارزانترین قیمت متوسط ۱ گیگابایت دادۀ همراه سی صد برابر بیشتر است. 
حال پرسش این است که با ماندگاری و ادامۀ باز هم بیشتر رژیم کرونا در جهان، آیا شکاف هزینه های متوسط ۱ گیگابایت دادۀ همراه بین کشورهای مختلف در سراسر جهان همچنان افزایش خواهد یافت؟ 
آیا ممکن است از لحاظ قیمت متوسط ۱ گیگابایت دادۀ همراه، روزی برسد که به نقطۀ دسترسی برابر در سراسر جهان برسیم؟ 
از آنجا که شبکه های 5G در حال توسعه هستند، انتظار می رود که تنها ۷ کشور بتوانند سرمایه گذاری های مربوط به 5G را متحمل شوند. این یعنی: این هفت کشور از لحاظ کیفیت، سرعت و قیمت متوسط ۱ گیگابایت دادۀ همراه از بقیۀ کشورها منفک و غیر قابل مقایسه می شوند.

رتبه، نام کشور، متوسط هزینه ۱ گیگابایت به $ 

۱    هند    ۹¢
۲    رژیم اشغالگر فلسطین    ۱۱¢
۳    قرقیزستان    ۲۱¢
۴    ایتالیا    ۴۳¢
۵    اوکراین    ۴۶¢
۶    قزاقستان    ۴۶¢
۷    سومالی    ۵۰¢
۸    سری لانکا    ۵۱¢
۹    فدراسیون روسیه    ۵۲¢
۱۰    ویتنام    ۵۷¢
۱۱    چین    ۶۱¢
۱۲    سودان    ۶۳¢
۱۳    اندونزی    ۶۴¢
۱۴    الجزیره    ۶۵¢
۱۵    استرالیا    ۶۸¢
۱۶    پاکستان    ۶۹¢
۱۷    لهستان    ۷۰¢
۱۸    بنگلادش    ۷۰¢
۱۹    شیلی    ۷۱¢
۲۰    ترکیه    ۷۲¢
۲۱    تانزانیا    ۷۳¢
۲۲    جمهوری دومینیکن    ۷۴¢
۲۳    مغولستان    ۷۴¢
۲۴    ایران    ۷۵¢
۲۵    کویت    ۷۷¢
۲۶    میانمار    ۷۸¢
۲۷    دانمارک    ۸۰¢
۲۸    فرانسه    ۸۱¢
۲۹    نپال    ۸۶¢
۳۰    روسیه سفید    ۸۹¢
۳۱    گرجستان   ۹۳¢
۳۲    غنا    ۹۴¢
۳۳    موناکو    ۹۸¢
۳۴    صحرای غربی     ۹۹¢
۳۵    مراکش    ۹۹¢
۳۶    برزیل    $۱.۰۱
۳۷    رومانی    $۱.۰۳
۳۸    ژاپن    $۱.۰۳
۳۹    کنیا    $۱.۰۵
۴۰    ارمنستان    $۱.۰۵
۴۱    اتریش    $۱.۰۸
۴۲    مصر    $۱.۰۹
۴۳    مولداوی    $۱.۱۲
۴۴    مالزی    $۱.۱۲
۴۵    تایلند    $۱.۲۳
۴۶    استونی    $۱.۲۷
۴۷    ازبکستان    $۱.۳۴
۴۸    ایرلند    $۱.۳۶
۴۹    زامبیا    $۱.۳۶
۵۰    تونس    $۱.۳۷
۵۱    نیجریه    $۱.۳۹
۵۲    بریتانیا    $۱.۳۹
۵۳    فیلیپین    $۱.۴۲
۵۴    السالوادور    $۱.۴۵
۵۵    آرژانتین    $۱.۴۵
۵۶    روآندا    $۱.۴۸
۵۷    اسلوونی    $۱.۴۸
۵۸    کامبوج    $۱.۵۰
۵۹    افغانستان    $۱.۵۵
۶۰    اروگوئه    $۱.۵۸
۶۱    صربستان    $۱.۶۰
۶۲    اوگاندا    $۱.۶۲
۶۳    نیکاراگوئه    $۱.۷۱
۶۴    مقدونیه    $۱.۷۵
۶۵    اسپانیا    $۱.۸۱
۶۶    لیتوانی    $۱.۸۵
۶۷    آذربایجان    $۱.۸۶
۶۸    کنگو    $۱.۹۴
۶۹    سوئد    $۲.۰۷
۷۰    گینه    $۲.۰۸
۷۱    تیمور شرقی    $۲.۰۸
۷۲    عربستان سعودی    $۲.۱۲
۷۳    بروندی    $۲.۱۲
۷۴    پرو    $۲.۱۳
۷۵    له سوتو    $۲.۱۳
۷۶    فنلاند    $۲.۱۴
۷۷    گوآتمالا    $۲.۱۷
۷۸    بلغارستان    $۲.۲۲
۷۹    بحرین    $۲.۲۷
۸۰    پاراگوئه    $۲.۳۰
۸۱    اتیوپی    $۲.۴۴
۸۲    سنگاپور    $۲.۴۷
۸۳    بورکینافاسو    $۲.۴۷
۸۴    کروآسی    $۲.۴۸
۸۵    موریتیوس    $۲.۴۸
۸۶    هنگ کنگ    $۲.۵۵
۸۷    هائیتی    $۲.۷۴
۸۸    کاستاریکا    $۲.۷۴
۸۹    کامرون    $۲.۷۵
۹۰    آلبانی    $۲.۸۳
۹۱    هلند    $۲.۹۸
۹۲    بوسنی و هرزه گووین    $۳.۰۴
۹۳    هُندوراس    $۳.۱۲
۹۴    ساحل عاج    $۳.۲۰
۹۵    اکوادور    $۳.۲۴
۹۶    لیبریا    $۳.۲۵
۹۷    فلسطین    $۳.۲۶
۹۸    نیجر    $۳.۳۰
۹۹    سنگال    $۳.۳۰
۱۰۰    موزامبیک    $۳.۳۳
۱۰۱    کولومبیا    $۳.۴۶
۱۰۲    سیرالئون    $۳.۶۹
۱۰۳    امارات متحده    $۳.۷۸
۱۰۴    لاتویا    $۳.۷۹
۱۰۵    لبنان    $۳.۸۲
۱۰۶    اسلوواکی    $۳.۸۴
۱۰۷    جامایکا    $۳.۸۸
۱۰۸    ژاپن    $۳.۹۱
۱۰۹    آلمان    $۴.۰۶
۱۱۰    قطر    $۴.۱۲
۱۱۱    گینه بیسائو    $۴.۱۲
۱۱۲    مالی    $۴.۱۲
۱۱۳    لائوس    $۴.۱۶
۱۱۴    عراق    $۴.۲۰
۱۱۵    آفریقای جنوبی    $۴.۳۰
۱۱۶    توگو    $۴.۵۰
۱۱۷    عمان    $۴.۵۸
۱۱۸    موریتانی    $۴.۶۳
۱۱۹    تاجکستان    $۴.۶۵
۱۲۰    لیبی    $۴.۷۳
۱۲۱    مکریک    $۴.۷۷
۱۲۲    نامیبیا    $۴.۷۸
۱۲۳    بلژیک    $۴.۸۸
۱۲۴    گابن    $۴.۸۹
۱۲۵    پرتغال    $۴.۹۷
۱۲۶    بولیوی    $۵.۰۹
۱۲۷    گامبیا    $۵.۱۰
۱۲۸    نُروژ    $۵.۲۸
۱۲۹    آنگولا    $۵.۲۹
۱۳۰    مجارستان    $۵.۳۲
۱۳۱    پاپوآ گینه جدید    $۵.۴۰
۱۳۲    تایوان    $۵.۹۱
۱۳۳    توباگو و ترینیداد    $۵.۹۲
۱۳۴    نیوزلند    $۶.۰۶
۱۳۵    سوریه    $۶.۵۵
۱۳۶    پاناما    $۶.۶۹
۱۳۷    جمهوری چِک    $۷.۹۵
۱۳۸    ایالات متحده    $۸.۰۰
۱۳۹    جمهوری آفریقای مرکزی    $۸.۲۵
۱۴۰    سوئیس    $۸.۳۸
۱۴۱    ماداگاسکار    $۸.۸۱
۱۴۲    پوئرتوریکو    $۹.۱۷
۱۴۳    کره جنوبی    $۱۰.۹۴
۱۴۴    ترکستان    $۱۱.۴۴
۱۴۵    یونان    $۱۲.۰۶
۱۴۶    کانادا    $۱۲.۵۵
۱۴۷    گینه استوایی    $۱۲.۷۸
۱۴۸    اسواتینی    $۱۳.۳۱
۱۴۹    کوبا    $۱۳.۳۳
۱۵۰    قبرس    $۱۳.۵۶
۱۵۱    بوتسوآنا    $۱۳.۸۷
۱۵۲    یمن    $۱۵.۹۸
۱۵۳    چاد    $۲۳.۳۳
۱۵۴    بنین    $۲۷.۲۲
۱۵۵    مالاوی    $۲۷.۴۱
(مأخذ: https://www.visualcapitalist.com/cost-of-mobile-data-worldwide/)
نتیجه: گران ترین خدمات مبادلۀ یک گیگابایت دادۀ همراه به قیمت $۲۷.۴۱ ، سیصدوچهار (۳۰۴) برابر بیشتر از ارزان ترین آن (۰.۰۹  $) است.

محاسبۀ قیمت متوسط ۱ گیگابایت دادۀ همراه در شرایط افزایش قیمت دلار
هر قدر قیمت مبادلۀ یک دلار آمریکا در بازار آزاد ایران بیشتر می شود، لاجرم محاسبۀ قیمت متوسط ۱ گیگابایت دادۀ همراه به دلار باید نجدید و از نو انجام شود زیرا که قیمت متوسط ۱ گیگابایت دادۀ همراه به دلار بیشتر از گذشته پایین می آید! این یعنی: قیمت متوسط ۱ گیگابایت دادۀ همراه به دلار در شرایط کنونی ایران ۷۵¢ نیست بلکه در حدود ۵۵¢ است و رتبۀ واقعی ایران دیگر ۲۴ نیست بلکه هم اکنون بالاتر است و ایران در شرایط امروز (در آغاز پائیز ۲۰۲۰) جز ده کشور ارزان جهان از لحاظ قیمت متوسط ۱ گیگابایت دادۀ همراه به دلار است. (منبع:عصرارتباط)