ITanalyze

در حالیکه این روزها رسانه‌های مختلف کشور پر شده از گزارش‌هایی مبنی بر ضعف عملکرد شهردار تهران در قضیه آلودگی هوا، ساختمان‌های ناامن، بکارگیری دو شغله‌ها، اوضاع بد شرکت‌های وابسته به شهرداری، تاخیر در اجرای پروژه‌های عمرانی ...

انتقاد از شیوه انتصابات، کمک‌های بی مجوز به شهرهای دیگر و … اگر بگوییم شهرداری تهران در یکسال گذشته یکی از ضعیف‌ترین نمرات را از نظر امنیت سایبری و خدمات الکترونیکی در میان نهادهای کشور داشته چندان اغراق نیست.

در زمان وقوع حمله سایبری به شهرداری پایتخت کشور، گذشته از قطع و اختلال طولانی مدت‌ تمامی ‌خدمات درون سازمانی در این نهاد، تهران و شهروندان زیادی با مشکلاتی نظیر سرگردانی مسافران مترو، اختلال در مراکز معاینه فنی، رزرو روزانه طرح ترافیک و … مواجه شدند.

از این رو مساله امنیت سایبری و خدمات الکترونیکی شهرداری در کلان شهر تهران، صرفا موضوعی درون سازمانی تلقی نشده و با توجه به میلیون‌ها خدمات مورد نیاز مردم و مراجعان به پایتخت، از حساسیت و اهمیت بالایی برخوردار است که جایی برای آزمون و خطا و تعلل در اخذ تصمیمات فوری و مهم نمی‌گذارد.

مشکلاتی که حل نشد
علیرضا زاکانی در حالی از مردادماه سال 1400 و با شعار مبارزه با فساد سکان شهرداری پایتخت را در دست گرفت اما از آن زمان تا کنون، وی همچنان بخشی کلیدی از زیر مجموعه شهرداری یعنی سازمان فناوری اطلاعات و ارتباطات را با احکام سرپرستی اداره کرده است.

نکته مهم اینکه حتی بعد از وقوع یکی از بی‌سابقه‌ترین و گسترده‌ترین حملات سایبری به این نهاد نیز سازمان فاوای شهرداری تهران، همچنان در بلاتکلیفی مدیریتی به سر می‌برد.

از این رو وقوع مجدد حمله سایبری به شهرداری با تداوم این بلاتکلیفی‌ها، عدم ثبات مدیریتی و مشکلات در سازمان فاوای شهرداری که در ادامه ذکر می‌شود چندان غیرمحتمل نیست.

• سرپرست پاره وقت و سازمان بلاتکلیف

بر اساس شنیده‌ها و اخبار منتشره در یک سایت خبری، هادی محضرنیا سرپرست فعلی سازمان فناوری اطلاعات و ارتباطات شهرداری تهران، که البته حکم سرپرستی او نیز مدتی است به اتمام رسیده و تمدید نشده است، از هفته قبل به شکل پاره وقت و صرفا برای تایید اسناد و امور مالی و حقوقی پرسنل در این سازمان حضور می‌یابد.

اگرچه این سازمان همچنان نیز هیات مدیره‌ای ندارد و روشن نیست تصمیمات و اقدامات در این سازمانِ تقریبا نیمه‌تعطیل چگونه پیش می‌رود.

به دنبال مشکلات بودجه‌ای و مدیریتی در سازمان فاوای شهرداری تهران اما ظاهرا پیمانکاران سابق این سازمان نیز به دلایل مسایل مایلی و بلاتکلیفی در پرداخت‌ها، یا اقدام به قطع خدمات و پشتیبانی به سازمان فاوا کرده‌اند و یا تمایلی به تداوم همکاری ندارند.

لذا بدیهی‌ است که با حفظ وضع موجود و با توجه به چالش‌های باقیمانده از زمان حملات سایبری به شهرداری، امکان تشدید مسایل و تهدیدهای سایبری نیز افزایش می‌یابد.

این مشکلات که روز به روز نیز بزرگتر می‌شوند، اما صدای برخی از اعضای شورای شهر تهران را هم درآورده است.

از تاریخ ۱۱ مرداد ماه سال جاری و با تصویب شورای شهر، سازمان فناوری اطلاعات و ارتباطات شهرداری تهران با تصمیم و رای اکثر اعضای شورای شهر تهران از معاونت برنامه‌ریزی، توسعه سرمایه انسانی و امور شورا منتزع و به طور مستقیم زیر نظر حوزه شهردار اداره می‌شود.

• فاصله کیلومتری سازمان فاوا با سال 96
  اما این تغییر در اساسنامه سازمان فاوا و انتقال آن به حوزه شهردار تهران هم قاعدتا علاجی بر مشکلات متعدد این سازمان نبود چراکه شهردار تهران در جایگاه قبلی این سازمان نیز امکان اعمال مدیریت و اتخاذ تدابیر لازم برای رفع چالش‌های حل نشده این سازمان را داشت.

لذا برای آنکه تصویر بهتری از آنچه در پس مدیریت شهری در حوزه فناوری اطلاعات و ارتباطات می‌گذرد بد نیست مروری به اظهارات یک عضو شورای شهر که چند روز قبل مطرح شد، داشته باشیم تا عمق مشکلات و بلاتکلیفی‌های مدیریت شهری تهران بهتر درک شود.

ناصر امانی، عضو کمیسیون برنامه و بودجه شورای شهر تهران در تذکری در یکصد و نوزدهمین جلسه دوره ششم این شورا با انتقاد از وضعیت نامناسب سازمان فناوری اطلاعات و ارتباطات شهرداری گفت: شنبه دو هفته قبل از سازمان فناوری اطلاعات و ارتباطات شهرداری تهران بازدید داشتم و با ده‌ها نفر از مدیران و کارکنان این سازمان ملاقات کردم و متوجه وضعیت نامطلوب این سازمان شدم. این در حالی است که وقتی مسأله تشکیل سازمان فناوری‌های نوین شهرداری در شورای شهر مطرح شد، تاکید کردم که نباید تشکیل یک سازمان جدید به تضعیف یک سازمان قدیمی‌بینجامد؛ آن‌ هم سازمانی که سرمایه تخصصی شهرداری تهران را در اختیار دارد و تا کنون زیربنای اقدامات فناورانه شهرداری بوده است.

وی افزود: با کمال تأسف مسئولان شهرداری در ماه‌های اخیر تمرکز خود را روی تشکیل سازمان فناوری‌های نوین گذاشته بودند، این در حالی است که اکنون با مخالفت وزارت کشور، تشکیل این سازمان منتفی شده است، اما همین کار باعث تضعیف سازمان اصلی این حوزه یعنی سازمان فناوری اطلاعات و ارتباطات شهرداری تهران شده است، به نحوی که سازمان فاوایی که من اخیرا بازدید کردم، با شرایط سال ۹۶ این سازمان کیلومترها فاصله گرفته و عقب افتاده است.

• توقف تمام برنامه‌های سازمان فاوا
  امانی با اشاره به مخالفت وزارت کشور با تشکیل سازمان فناوری‌های نوین شهرداری گفت: وزارت کشور دقیقا با همان استدلال‌هایی که ما داشتیم، یعنی این که نباید تشکیلات جدیدی در شهرداری توسعه یابد و تمام اهداف خوبی که شهرداری می‌خواهد در حوزه هوشمندسازی پیگیری کند، می‌تواند در همان سازمان فناوری اطلاعات و ارتباطات محقق شود و نیازی به تشکیل سازمان جدید نیست، با تشکیل سازمان فناوری‌های نوین مخالفت کرده است. اما دوستان به این استدلال‌های بنده توجه نکردند و به تشکیل سازمان فناوری نوین رای دادند، ولی اکنون وزارت کشور اجازه تشکیل این سازمان را نمی‌دهد.

عضو شورای شهر تهران ادامه داد: کاش دوستان شهرداری عجله نمی‌کردند و اجازه می‌دادند تشکیل سازمان فناوری‌های نوین قطعی شود و اساسنامه آن تصویب شود، بعد تمرکز خود را از سازمان فناوری اطلاعات و ارتباطات شهرداری برمی‌داشتند‌ و روی سازمان فناوری‌های نوین می‌گذاشتند، اما در وضعیت امروز، از آنجا مانده و از اینجا رانده شده‌ایم.

امانی با اشاره به وضعیت نامناسب کنونی سازمان فناوری اطلاعات و ارتباطات شهرداری تهران گفت: متاسفانه هنوز شورای سازمان فاوا تشکیل نشده و هیات مدیره آن ناقص است. این در حالی است که این سازمان حدود ۵۰ سال در شهرداری تهران قدمت دارد، اما بودجه امسال آن واگذار نشده است و این سازمان نتوانسته هیچ کدام از برنامه‌های خود را در سال جاری انجام دهد. همچنین سامانه «تهران من» نیز اخیرا به امید این که در آینده به سازمان فناوری‌های نوین شهرداری منتقل شود، از سازمان فناوری اطلاعات و ارتباطات جدا شده و در حال حاضر بلاتکلیف است.

• کارکنان سازمان فاوا بیکار و عاطل و باطل
  عضو کمیسیون برنامه و بودجه شورای شهر تهران اظهار داشت: اخیرا بخشی از کارکنان سازمان فناوری اطلاعات و ارتباطات شهرداری از این سازمان جدا شده و به ساختمان دیگری در شهرداری منتقل شده‌اند، اما اکنون  بیکار هستند و عاطل و باطل مانده‌اند. ما مخالف وقوع چنین اتفاقاتی در شهرداری تهران هستیم که قبلا هم موارد مشابه آن تجربه شده بود.

وی افزود: ما از روی دلسوزی این حرف‌ها را می‌زنیم و از مدیران شهرداری می‌خواهیم کاری کنند که این سازمان بیش از این تضعیف نشود. در همین یک سال گذشته ۱۸ نیروی ارزشمند و متخصص از یکی از معاونت‌های این سازمان جدا شدند و هنوز شاهد تداوم این روند هستیم. به شهرداری تهران تذکر جدی می‌دهم حالا که با تشکیل سازمان فناوری‌های نوین مخالفت شده است، تمرکز خودشان را روی سازمان فاوا بگذارند.

• طرد و منفک‌شدن نیروهای سازمان فاوا
  اما این‌ها هم تمام مشکلات تشریح شده در تداوم بلاتکلیفی‌های سازمان حساس و کلیدی فاوای شهرداری نیست.

کارشناسان و فعالان حوزه فناوری اطلاعات و ارتباطات در ایران و دنیا می‌دانند که ارزش نیروی انسانی در سازمان‌های فناوری محور به چه معناست و امروز کمبود نیروی متخصص یکی از کلیدی‌ترین مشکلات از آمریکا گرفته تا ایران است.

در همین رابطه بیستم شهریورماه و در جریان نود و یکمین جلسه شورای شهر علی‌اصغر قائمی‌عضو شورای شهر تهران خطاب به علیرضا زاکانی شهردار تهران تذکری ارایه کرد و افزود: در دوره گذشته مدیریت شهری، بسیاری از سرمایه‌های انسانی به‌ویژه در حوزه‌های فنی، طرد و از سازمان فناوری اطلاعات و ارتباطات شهرداری تهران منفک شدند. کارکنان موجود در آن سازمان نیز علاوه بر توانمندی‌های فنی و تجربه‌های کسب شده، خصوصا تجارب اخیر در مدیریت و دفع حمله سایبری خرداد سال جاری، باید حفظ و بیش از پیش توانمند شوند.

قائمی‌ادامه داد: چالش سرمایه انسانی آن سازمان و عدم توازن حقوق و دستمزد در مقایسه با بازار کار آزاد در حوزه فناوری اطلاعات در آینده نزدیک موجب بی‌انگیزه‌ شدن در بین مدیران و کارشناسان سازمان می‌شود.

وی با بیان اینکه لازم است در این زمینه تدبیری اندیشیده شود افزود: این مهم پس از حمله سایبری به شهرداری تهران در مکاتبه رییس مرکز ملی فضای مجازی به رییس جمهور به عنوان یکی از محورهای مهم آسیب‌پذیری نیز مورد توجه قرار گرفته است.

• تداوم بلاتکلیفی مدیریتی در سازمان فاوا
  عضو شورای شهر تهران همچنین خواستار تعیین تکلیف هیئت مدیره و مدیر عامل سازمان فناوری اطلاعات شد و گفت: متأسفانه بعد از گذشت یکسال از مدیریت شهری جدید، هنوز بلاتکلیف است و این سازمان با سرپرست مدیریت و اداره می‌شود.

وی یادآور شد: در هفته گذشته و بر مبنای اخبار دریافت شده از اقدامات سازمان مذکور، بدون توجه به اولویت‌های اساسی، ارزیابی کارکنان با هدف تعدیل یا تبدیل وضعیت انجام شده است.

قائمی‌با بیان اینکه ابهاماتی در این زمینه وجود دارد، اظهار داشت: در لزوم اجرای عجولانه ارزیابی و ایجاد فضای ملتهب در سازمان، در حالی که هنوز برخی از سامانه‌ها به روال عادی بازنگشته یا با کیفیت پائین در حال ارایه خدمات هستند، ابهاماتی وجود دارد.

• انتقاد از قطعی مکرر سامانه تهران من
  روز یکشنبه, ۲۹ آبان ماه سال جاری و با وجود گذشت مدت‌ها از حمله سایبری به شهرداری تهران مهدی چمران رییس شورای شهر تهران در حاشیه یکصدوهفتمین جلسه شورای شهر تهران با اشاره به اختلال در سامانه “تهران من” گفت: مشکلات این سامانه (که زیر نظر سازمان فاوای شهرداری تهران اداره می‌شود.) پس از هک شدن ایجاد شد و در حال فعالیت برای رفع مشکل هستند و امیدواریم هرچه سریع‌تر به نتیجه برسند و مشکل برطرف شود. ما پیشنهاد کردیم به جای اینکه تمام سامانه‌ها بر روی یک خط باشد، در خطوط مختلف طراحی شوند تا ارتباط با مسائل داخلی شهرداری نداشته باشد.

• راه‌اندازی سامانه من شهردارم!
  در حالیکه بنا به شواهد، اظهارات، انتقادات و تذکرات متعدد اعضای شورای شهر، بخش فاوای شهرداری تهران غرق در مشکلات است، علیرضا زاکانی در سوم دیماه سال جاری اقدام به رونمایی از سامانه من شهردارم کرد.

سامانه‌ای که در شرایط بحران فاوا در شهرداری تهران در واقع چیزی بیش از یک سایت ساده برای دریافت نظرات شهروندان نیست.

در این رابطه زاکانی با اشاره به سامانه “من شهردارم” گفت: از امروز (سوم دی) تا ۱۳ دی ماه در یک بازه ۱۰ روزه، شهروندان در محلات و مناطق مختلف می‌توانند با مراجعه به این سامانه، اولویت‌های پروژه‌ها را ثبت و ضبط بکنند و هدف ما در این سامانه استفاده از مشارکت مردم در بهره‌برداری و اولویت‌بندی پروژه‌ها است.

زاکانی افزود: تلاش ما این است که بتوانیم با استفاده از مشارکت مردم رضایتمندی آن‌ها را بیش از گذشته فراهم کنیم!

• سایر بحران‌های فاوا در شهرداری تهران

با این وجود مشکلات بخش فناوری اطلاعات و ارتباطات شهرداری تهران تنها محدود به بلاتکلیفی مدیریتی، عدم اجرای برنامه‌های سازمان فاوا در سال جاری، ریزش نیروی انسانی، بیکاری کارکنان این مجموعه و … نیست.

لذا برای پرهیز از طولانی شدن گزارش حاضر به ذکر تیتروار عناوین دیگر از مسایل لاینحل در شهرداری کلان شهر تهران باید پرداخت که مستند به اظهارات و اخبار مسوولان مدیریت شهری تهران و رسانه‌هاست. بخری از این مشکلات عبارتند از:

عدم به روز رسانی سامانه شفافیت شهرداری تهران
اتصال ناقص شهرداری تهران به سامانه هوشمند دولت الکترونیکی
اختلال در آرشیو الکترونیکی شهرداری تهران
مشکلات متعدد در دفاتر خدمات الکترونیکی شهر
و …
این موارد گوشه‌ای دیگر از مسایل و مشکلات شهرداری تهران در بخش فاوا است که تاکنون رسانه‌ای شده است.

• کلام پایانی

آنطور که از شواهد و قراین پیداست، اقدامات، مصوبات و تذکرات اعضای شورای شهر همچنان نتوانسته تغییری در شیوه مدیریت زاکانی شهردار تهران در رفع وضعیت نابه‌سامان سازمان فاوای شهرداری تهران ایجاد کند و مشخص نیست آثار این بلاتکلیفی‌ها و تعلل‌ها در چه زمانی، به چه شکلی و در چه وسعتی بار دیگر امنیت سایبری و خدمات الکترونیکی شهر تهران را با مخاطره مواجه کند.

از این رو باید خطاب به علیرضا زاکانی گفت: «آقای شهردار! امنیت سایبری بازیچه نیست.»

اگرچه در خصوص وضعیت نامطلوب سایبری شهرداری تهران که شاید آثار آن تا سال‌ها بعد نیز نمایان شده و تداوم داشته باشد، دستگاه‌های متولی فضای مجازی و امنیت سایبری کشور نیز مسوولیت دارند و با توجه به شرایط موجود باید اقدامات و تدابیر پیشگیرانه و اجرایی را در دستور کار بگذارند تا شاهد وقوع اتفاقات نامطلوب و قفل شدن کلانشهر تهران نباشیم.