استعفای فیروزآبادی؛ حامی فیلترینگ و اینترنت طبقاتی
مسعود یوسفی-خبرگزاری نزدیک به دولت «تسنیم» از استعفای ابوالحسن فیروزآبادی، رییس مرکز ملی فضای مجازی خبر داده است. این خبرگزاری عنوان کرده که «رییس‌جمهور به زودی درباره این استعفا تصمیم‌گیری و دبیر جدید را معرفی خواهد کرد.»
به گزارش اعتماد، وبسایت مرکز ملی فضای مجازی که زیرنظر شورای عالی فضای مجازی فعالیت می‌کند هنوز این خبر را تایید نکرده. اما پیگیری‌ها نشان از تایید این موضوع دارد. فیروزآبادی از سال 94 در این سمت حضور داشته و حالا به نظر می‌رسد که با رفتن او از یکی از حساس‌ترین سازمان‌های مرتبط با شبکه ارتباطاتی ایران، باید منتظر تحولات تازه‌ای در این زمینه بود.
اما فیروزآبادی کیست و در این 7 سال چه کارنامه‌ای از خود به جا گذاشته است؟
نام فیروزآبادی با تحصیلات مرتبط با حوزه مخابرات وآی‌تی اولین‌بار در سال 88 به هنگامی مطرح شد که وبسایت «الف» (در آن زمان متعلق به احمد توکلی نماینده تهران در مجلس بود) او را «متخصص برجسته آی تی» نامید و از برگزاری «مراسم تودیع دکتر فیروزآبادی معاون فناوری اطلاعات وزارت اطلاعات» خبر داده بود. این وبسایت همچنین عنوان کرده بود که «فیروزآبادی 25 سال سابقه مسوولیت فنی در وزارت اطلاعات داشته است.» هاشمی‌رفسنجانی، رییس‌جمهور اسبق ایران نیز در بخشی از خاطرات 28 بهمن 1374 نوشته است: «مهندس [ابوالحسن] فیروزآبادی، معاون فنی وزارت اطلاعات آمد و گزارش خدمات فنی خودش را داد. از وزیر و معاونان دیگر به خاطر فشار زیاد برای استفاده از ابزار فنی برای شنود و کنترل و عدم قدرشناسی زحمات او گله داشت.»
فیروزآبادی متولد 1340 در نجف است و روزنامه خراسان در گزارشی پیرامون وی نوشته است: «پدر وی مرحوم آیت‌ا... سید مرتضی فیروزآبادی از روحانیون حوزه علمیه قم بوده است.» ماهنامه «پیوست» تیرماه سال گذشته با گمانه‌زنی در این باره عنوان کرده که « اگر اینطور باشد، می‌توان گفت پدربزرگ او آیت‌الله سیدمحمد فیروزآبادی از فقهای نجف است که در زمان قاجار از یزد به عراق مهاجرت کرده بود. همچنین برادرش علی فیروزآبادی در دوره‌ای معاون فناوری اطلاعات همراه اول بود و اکنون عضو هیات عامل سازمان فناوری اطلاعات است.»
وبسایت شخصی فیروزآبادی می‌گوید او بین سال‌های ۷۰ تا ۸۲ مدیر فنی و تحقیقات و توسعه و عضو هیات‌مدیره شرکت صنایع الکترونیک زعیم و از سال ۸۲ تا ۸۸ رییس هیات‌مدیره این شرکت و تا سال ۹۲ نیز نایب‌رییس هیات‌مدیره بوده است. زعیم یک شرکت مخابراتی است که در زمینه زیرساخت‌های مخابراتی، فناوری اطلاعات، سیستم‌های ایمنی و تحقیق و توسعه فعالیت می‌کند.
- ورود به وزارت کار
همزمان با آغاز به کار دولت روحانی، فیروزآبادی نیز به مانند برخی دیگر از مدیران اقتصادی سابق وزارت اطلاعات در دولت به کار گرفته شد. او این‌بار با ورود به وزارت رفاه، کار و امور اجتماعی، « مرد در سایه» این وزارتخانه شد. فیروزآبادی در فاصله سال‌های 92 تا 94 یکی از قدرتمندترین هلدینگ‌های زیرمجموعه وزارت کار یعنی «شرکت سرمایه‌گذاری سازمان تامین اجتماعی موسوم به «شستا » را در اختیار داشت.
- در مرکز ملی فضای مجازی
داستان ورود فیروزآبادی به مرکز ملی فضای مجازی که تقریباً نهادی برساخته از شورای عالی فضای مجازی است؛ متفاوت است. از زمان ایجاد این مرکز، مدیریت آن با حاشیه‌هایی همراه بود. اولین مدیر، مهدی اخوان بهابادی، استاد دانشگاه تهران بود که در دولت دوم احمدی‌نژاد به این سمت گمارده شد. او که رابطه خویشاوندی با حسن غفوری فرد نیز دارد در این سمت زیاد دوام نیاورد و اختلاف نظرها با رییس‌جمهور وقت و البته وزارت ارتباطات کار را به برکناری اخوان کشاند. در سال 92 همزمان با روی کار آمدن دولت روحانی، مدیریت این مرکز به محمدحسن انتظاری سپرده شد. اما «تضاد منافع » در روابط این مرکز با وزارت ارتباطات همچنان مشهود بود. تا اینکه در سال 94، مرکز ملی فضای مجازی به فیروزآبادی سپرده شد. یکی از شروط فیروزآبادی برای قبول این سمت، اختصاص یک ساختمان مستقل به مرکز ملی فضای مجازی و جدایی فیزیکی آن از پژوهشگاه ارتباطات و فناوری اطلاعات (مرکز تحقیقات مخابرات سابق) ایران بود که همین‌طور هم شد.
- قدرت گرفتن
به نظر می‌رسد از همین زمان است که زور مرکز ملی فضای مجازی به وزارت ارتباطات چربیده است. این مرکز از سال 94 دست به اقداماتی زد که نتیجه آن حتی به تغییر در برخی اسناد بالادستی نیز انجامید. به‌طور مثال، سند شبکه ملی اطلاعات در این دوره تهیه شد و حاشیه‌ها و سر و صداهای فراوانی را برانگیخت. موضوع «اینترنت طبقاتی» و «فروش وی‌پی‌ان قانونی» نیز در همین دوره مطرح شده است. در این دوره است که فیروزآبادی در راس مرکز ملی فضای مجازی اظهاراتی کرده که نتیجه آن را می‌توان امروز دید. به‌طور مثال او از «فیلترینگ هوشمند » بارها دفاع و عنوان کرده که «نظام فیلترینگ باید به گونه‌ای باشد که بر اساس جنس، میزان دانش، سن و شغل مخاطب بتواند فیلتر متناسب به او بدهد.» هرچند بعدها، به هنگام ثبت‌نام برای انتخابات ریاست‌جمهوری 1400 به خبرنگار ایسنا گفته بود که «به عنوان مسوول سیاست‌گذار در حوزه فضای مجازی اعتقاد به فیلتر ندارم.»
با این همه فیروزآبادی همان کسی است که برخلاف تلاش‌هایی که در وزارت ارتباطات انجام گرفت؛ در اسفند ۹۶ در یادداشتی که خبرآنلاین آن را منتشر کرد، نوشته بود: «با صراحت می‌گویم ادامه فعالیت تلگرام با وضعیت فعلی به صلاح نیست. البته مشکل ما این است که برای آن آلترناتیو نداریم و باید آلترناتیو ایجاد کنیم.» او در سمیناری که دوم آبان‌ماه سال گذشته برگزار شد نیز گفته بود: «قلمرو اسلامی را نمی‌توانیم بر روی پلت‌فرم‌ها و سرزمین‌های مجازی که غربی‌ها برای ما فراهم کردند ایجاد کنیم، بر همین اساس توصیه می‌کنم تا مسلمانان تلاش کنند در فضای مجازی قلمرو‌سازی بدون تعارض کنند چرا که در صورت تعارض قلمرو به دلیل وابستگی به تعداد کاربر و میزان تعامل آنها برای قدرت محکوم به نابودی خواهد بود. »
او به‌شدت از «پیام رسان‌های داخلی» و صرف هزینه هنگفت برای راه‌اندازی آنها دفاع می‌کرد. چنانکه هشتم آذر‌ماه 1399 در نشست مشترک کمیسیون امنیت ملی و اقتصادی مجلس گفته بود: «در تلاشیم تا جایگزین‌هایی برای تلگرام داشته باشیم و برای این زمینه شروطی را نیز در نظر گرفته‌ایم تا تمام کسب و کارهای ایرانی که در تلگرام فعالیت داشتند به شبکه مجازی بومی منتقل شود. لازم است به این نکته اشاره شود که کسب و کار تلگرام ... از نظر اقتصادی مبلغ قابل توجهی شکل نمی‌گیرد.» هرچند که او هیچگاه گزارشی از نتایج فیلترینگ و اثربخش بودن آن ارایه نداد.