ITanalyze

ایران بیستمین کشور استفاده‌کننده از فناوری پیشرفته اینترنت اشیا است؛ دستبند الکترونیکی زندانیان، پرونده الکترونیک سلامت، سامانه‌ هوشمند حمل‌و‌نقل و ترافیک و رفع بحران آلودگی‌ هوا، پروژه‌های مطرح در حوزه اینترنت اشیا در ایران هستند.

به گزارش فارس،‌ در سال‌های اخیر، پیشرفت فناوری‌های شبکه و ارتباطات بی‌سیم، بهبود توان محاسباتی وکوچکسازی ادوات الکترونیکی، منجر به از راه رسیدن موج بعدی نوآوری‌های وابسته به اینترنت با عنوان اینترنت اشیا شده است.

اینترنت اشیا در زندگی روزمره، به مجموعه‌ای از اشیای متصل، از لوازم خانگی و اتومبیل‌ها گرفته تا دستگاه‌های پزشکی اشاره دارد که می‌توانند داده‌هایشان را با یکدیگر به اشتراک بگذارند .این داده‌ها با حداقل مداخله انسان، مورد پردازش و تحلیل قرار می‌گیرند تا در نهایت خدمات ارزش‌افزوده را برای کاربران نهایی  ارائه‌ کنند.

*اینترنت اشیا در ایران

در ایران در بهمن 1394، نخستین سکوی آموزشی و پژوهشی اینترنت اشیا در دانشگاه علم و صنعت به مناسبت دهه فجر راه‌اندازی شد. این دانشگاه با راه اندازی این فناوری، نام خدود را به عنوان پنجمین دانشگاه دنیا که اینترنت اشیا را تدریس و پژوهش می‌کند، ثبت کرد.

در حال حاضر ایران بیستمین کشوری است که از این فناوری پیشرفته و مدرن استفاده کرده و با استفاده از این فناوری تمام اشیا از طریق شبکه‌های اینترانت و اینترنت به هم متصل شده و قابلیت فرمانپذیری اشیا از طریق شبکه‌های مخابراتی فراهم شده است. این فناوری پس از بومی سازی، اکنون به محصولی ایرانی تبدیل شده است.

اینترنت اشیا در کشورهای پیشرفته دارای استاندارد جهانی است و سعی شده در ایران نیز این استانداردها رعایت شود. همچنین این سکو با شبکه مخابرات کشور کاملاً مطابقت دارد.

*سامانه اطلاعات سلامت

سامانه اطلاعات سلامت؛ HIS یا سامانه اطلاعات بیمارستانی (Health Information System)، سامانه‌ای یکپارچه به منظور تولید اطلاعات لازم برای مدیریت تمامی فعالیت‌های مربوط به سلامت، از قبیل برنامه‌ریزی، نظارت، هماهنگی و تصمیم‌گیری است. 

راه‌اندازی سامانه اطلاعات بیمارستانی با دیدگاه مدیریتی از سال 1376 در بیمارستان تحت پوشش دانشگاه علوم پزشکی آغاز شد و برای اولین‌بار در بیمارستان امام حسین(ع) شاهرود اجرا شد. 

در نیمه اول سال 1379 بستر سخت‌افزاری شامل کابل‌کشی، تعیین موقعیت ایستگاه‌های کاری، نصب هاب و سوئیچ‌ها، سرور و کامپیوترهای مورد نیاز تأمین گشت و پیشنهاد پایلوت شدن این مرکز به وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی ارائه شد که مورد تصویب قرار گرفت. 

امروزه در بسیاری از بیمارستان‌های کشورمان سامانه‌های کامپیوتری مختلفی برای اداره امور مربوط به پذیرش، ترخیص، آزمایشگاه، رادیولوژی، داروخانه، حسابداری و غیره راه‌اندازی شده است که هریک توسط تولیدکننده‌ای از بیرون و یا مهندسین شاغل در بیمارستان تهیه شده است. هریک از این سامانه‌ها، قالب اطلاعات مخصوص به خود دارد و به همین جهت در حال حاضر سامانه‌های بیمارستانی اجراشده در کشور عملاً قابلیت تبادل اطلاعات را با یکدیگر ندارند، در حالی که نیاز روزافزونی برای به اشتراک گذاشتن اطلاعات کلینیکی، پاراکلینیکی و اداری بیمارستان‌ها احساس می‌شود. 

یکپارچه‌سازی اطلاعات بهداشتی و درمانی و الکترونیکی شدن سامانه ارجاع بیمار (EHR) مخفف Electronic Health Record، در حال حاضر در کشور ما یک ایده آرمانی است. یکی از سامانه‌های پیاده‌سازی شده در این زمینه طرح سپاس است، اما یک نرم‌افزار HIS کامل و جامع براساس استانداردهای جهانی هنوز هم در سطح کشور پیاده‌سازی نشده است. 

*سامانه پرونده الکترونیک سلامت

سامانه پرونده الکترونیک سلامت (طرح سپاس)؛ طبق تعریف، این پرونده «تمامی اطلاعات مرتبط با سلامت شهروندان، از پیش از تولد (شامل اطلاعات دوران جنینی و ماقبل آن مانند اطلاعات مربوط به لقاح آزمایشگاهی و سابقه مصرف داروهای باروری و ضدباروری در والدین) تا پس از مرگ (مانند اطلاعات به دست آمده از اتوپسی، پیوند اعضا، محل دفن و...) که به صورت مداوم و با گذشت زمان به شکل الکترونیکی ذخیره می‌شود و در صورت نیاز، بدون محدودیت مکانی یا زمانی، تمام یا بخشی از آن در دسترس افراد مجاز قرار خواهد گرفت.» در پروژه توسعه نرم‌افزار پرونده الکترونیکی سلامت در ایران که از آن با عنوان سپاس نام برده می‌شود، تمامی ابعاد سخت‌افزاری، نرم‌افزاری، زیرساخت شبکه ارتباطی، استانداردها، قوانین و مقررات، آموزش، فرهنگ‌سازی، تحقیقات بنیادین، توسعه‌های کاربردی و توسعه مراکز انفورماتیک پزشکی و زیستی درنظر گرفته شده است. 

پرونده الکترونیکی سلامت برای هر شخص، یک پرونده پزشکی اختصاصی و امن بوده که همه رویدادهای پزشکی و مراقبت‌های انجام گرفته برای فرد را در حوزه سلامت شامل می‌شود. این پرونده ابزاری قابل حمل برای نگهداری خلاصه اطلاعات مهم سلامت افراد مانند اطلاعات ضروری و شناسایی فرد، بیماری‌های مهم او، حساسیت‌ها، واکسیناسیون، گروه خونی و سوابق اهدای خون و نسخه الکترونیکی است. با استفاده از این سامانه، سلامت احراز هویت بیمه شده و درمانگر ساده خواهد بود و امکان جعل اسناد وجود نخواهد داشت. بدین ترتیب با استفاده از EHR، کنترل عملیات بیمه‌ای و حذف تخلفات امکان‌پذیر شده و کنترل تجویز به خصوص تداخل دارویی به امری ساده مبدل خواهد شد. 

*شبکه ملی سلامت

شبکه ملی سلامت (شمس): این شبکه یکی از زیرمجموعه‌های اصلی شبکه ملی اطلاعات است که وزارت بهداشت و درمان و آموزش پزشکی وظیفه اجرای آن را برعهده دارد. این شبکه زیرساخت اصلی ارتباطی بین همه مراکز بهداشتی، تشخیصی و درمانی کشور است که مستقل از اینترنت و بر بستر مستقل ارتباطی کشور با امنیت و سرعت بسیار بالا ایجاد شده است. این شبکه ملی، امکان تبادل اطلاعات و داده‌ها را بین مراکز بهداشتی و درمانی دولتی، داروخانه‌ها و همه مراکز ستادی و خدمات حوزه سلامت فراهم می‌کند و در حال حاضر پخش دولتی را پوشش می‌دهد و زیرساخت اصلی ارائه خدمات سلامت و خدمات آموزشی و پژوهشی وزارت بهداشت است. این شبکه یکی از زیرساخت‌های مهم سلامت کشور است که براساس استانداردهای سازمان بهداشت جهانی، که شاخص مهم توسعه‌یافتگی حوزه سلامت کشورهاست به سرعت پیشرفت کرده است. 

*سامانه‌های هوشمند حمل و نقل و ترافیک

سامانه‌های هوشمند حمل و نقل و ترافیک؛ اساسی‌ترین زیرساخت‌های لازم برای توسعه صنایع و افزایش سطح رفاه اجتماعی هر کشور، وجود حمل و نقل روان و ایمن در آن کشور است. امروزه مشکلات ناشی از حمل و نقل، نظیر تراکم، تصادف، آلودگی‌های زیست‌محیطی باعث شده تا تأمین حمل و نقل ایمن و کارآ یکی از مهمترین مسائل پیش روی اغلب کشورهای توسعه‌یافته و در حال توسعه باشد. در کشور ایران نیز مانند سایر کشورها مشکل ترافیک به خصوص در ابعاد تراکم و تصادفات، نگران‌کننده است. تاکنون در برنامه‌های مختلف ارگان‌های درگیر با حمل و نقل، طرح‌های مختلفی که به نوعی جزو زیرپروژه‌های حمل و نقل هوشمند هستند برای رفع مشکلات این حوزه به اجرا درآمده است. 

تشکل ITS یا سیستم حمل  و نقل هوشمند (Intelligent Transportation System) با حضور جمعی از متخصصین و نمایندگان دستگاه‌ها و سازمان‌ها نظیر وزارت کشور، شهرداری تهران، شهرداری کرمانشاه، وزارت راه و شهرسازی، شرکت راه‌آهن، سازمان راهداری و حمل و نقل جاده‌ای، شرکت کنترل ترافیک تهران، جهاد دانشگاهی، مرکز مطالعات و برنامه‌ریزی شهر تهران، اتاق فکر ریلی و نمایندگی از بخش خصوصی، از تابستان 1392 شروع به فعالیت کرده است. از اهداف این تشکل می‌توان به مواردی نظیر گسترش و به کارگیری ITS در کشور، ارتقای سطح علمی، توجه بیشتر به ابعاد علمی و آکادمیک IT، توسعه یکپارچه نظام بهره‌برداری از ITS، اشاعه ITS انسان‌محور، ITS حمل و نقل همگانی و ایجاد بانک اطلاعات منابع ITS کشور اشاره کرد. 

بحث تأمین نیازمندی‌های مخابراتی ITS از پرچالش‌ترین مباحث ITS و در حال حاضر از موانع اساسی توسعه ITS در ایران است. بار مضاعف مالی در راه‌اندازی بسیاری از پروژه‌های ITS، معلول فقدان بستر مخابراتی مورد نیاز است. به همین دلیل شرکت کنترل ترافیک شهرداری تهران بخش قابل‌توجهی از بودجه خود را صرف ایجاد بستر مخابراتی اختصاصی مبتنی بر فیبر نوری کرده است که اگرچه از دیدگاه صاحبان پروژه امری اجتناب ناپذیر است، اما روشن است که در مقیاس ملی و کلان، ایجاد زیرساخت‌های اختصاصی به مفهوم اتلاف و یا حداقل عدم استفاده بهینه از منابع بوده و نشان‌دهنده گوشه‌ای از زیان‌های پنهان انحصار بخش دولتی و عدم توانایی در ارائه خدمات به موقع و مورد نیاز به متقاضیان است. 

امروزه نظارت تصویری در اغلب نقاط دنیا مورد توجه قرار گرفته است، زیرا یکی از اصلی‌ترین اجزای نظارت و کنترل هوشمند حمل و نقل و ترافیک را تشکیل می‌دهد و در سیستم‌های حمل و نقلی متعدد و متنوعی از آن استفاده میشود. سامانه‌های نظارت تصویری از ابزار اصلی مدیریت ترافیک هستند و مزیت آنها فراهم کردن اطلاعات تصویری برای تصمیم‌گیری است. در سال 1392 رصد ترافیک جاده‌ها از طریق 397 دوربین نظارت تصویری و اطلاع‌رسانی آنلاین ترافیک توسط 170 دستگاه تابلو VMS L مخفف Video Management Software  انجام شده است. کنترل وضعیت جوی، کنترل و اطمینان از ایمنی حین انجام کار در کارگاه‌های جاده‌ای، مشاهده تصادف و اقدام سریع و به موقع و کنترل عادی بودن تردد و ارسال گشت راهداری در صورت وجود مشکل نیز از سایر ویژگی‌های این دوربین‌ها است. 

*حفاظت از محیط زیست و رفع بحران آلودگی‌ هوا

حفاظت از محیط زیست و رفع بحران آلودگی‌ هوا؛ در سال‌های گذشته، میزان آلودگی هوای تهران به ویژه در پاییز و زمستان همواره خبرساز بوده است، به طوری که در سال 1394 آمار مرگ و میر ناشی از آلودگی در شهر تهران به قدری بالا رفت که 107 نفر از نمایندگان مجلس شورای اسلامی در تذکری به رئیس‌جمهوری اقدام برای نجات جان مردم در برابر آلودگی هوا را خواستار شدند. این در حالی است که استفاده از فناوری‌های نوین می‌تواند نقش مهمی در کاهش ترددهای درون‌شهری و در نتیجه افت میزان الودگی‌های ناشی از مصرف سوخت ایفا کند. به عنوان بسیاری از ترددها در شهر برای جابجا کردن کالا یا خرید است. در صورتی که اگر این کالا دارای کد شناسایی بوده و به اینترنت متصل باشند می‌توان از طریق فرستادن کد، آنها را جابجا یا خریداری کرد، بدون آنکه به تردد در سطح شهرها نیازی باشد. 

*دستبند الکترونیکی برای زندانیان

دستبند الکترونیکی برای زندانیان؛ در سال 1392 سازمان زندان‌ها طرح دستبند الکترونیکی برای زندانیان را براساس تجربیات موجود در کشورهای دیگر مطرح کرد. با کمک دستبند الکترونیکی می‌توان به راحتی تشخیص داد که در هر زمان زندانی در کجای کشور قرار دارد و مانع فرار وی از مرزهای کشور شد. در این طرح یک قطعه الکترونیکی تحت عنوان دستبند به محکوم متصل شده و از طریق سامانه موقعیت‌یابی کنترل می‌شود و بدین ترتیب فرد بدون حضور در زندان حق خارج شدن از یک منطقه مشخص را نخواهد داشت. این طرح توسط سازمان زندان‌ها به منظور کاهش جمعیت کیفری ارائه شده است. همچنین این دستبندها برای جلوگیری از تکرار جرم نیز بسیار مثبت ارزیابی شده، زیرا کسانی که مجرم بالفطره هستند ممکن است در زمان مرخصی از زندان هم دست به کارهای خلاف قانون بزنند. 

طرح دستبند الکترونیک در مجلس و دولت برای تطبیق با قانون مجازات اسلامی و تخصیص اعتبارات بررسی و با تأیید آنها و تخصیص بودجه لازم درنهایت عملی شد. طبق توضیحات رئیس سازمان زندان‌ها، مراقبت الکترونیکی در داخل زندان از طریق دوربین‌های مداربسته و در خارج از زندان با اجرای طرح دستبند الکترونیک محقق خواهد شد. هر چند هزینه تهیه دستبند الکترونیک بسیار بالاست، ولی این هزینه باید توسط زندانی تقبل شود، زیرا زندانی به آغوش خانواده برمی‌گردد و می‌تواند مشغول به کار شود و در کنار خانواده باشد. در نتیجه بهتر است فرد زندانی برای آزاد بودن هزینه دستبند الکترونیک را پرداخت کند. قانونگذار 10 هزار تومان را بابت هر روز استفاده پیش‌بینی کرده است و اگر زندانی قادر به تأمین هزینه استفاده از این سامانه نباشد باید مدت حبس خود را در زندان سپری کند. واقعیت این است که این عمل باعث کاهش جمعیت کیفری خواهد شد و در واقع وقتی با این دستبند می‌توان متوجه شد زندانی در کجای کشور قرار دارد و زندانی را رصد کرد، دیگر به پر کردن زندان‌ها احتیاج نیست، ضمن اینکه زندانی باید هراز چندگاهی خود را به زندان معرفی کند. 

در فاز نخست این طرح در بهمن‌ماه 1393، تعداد 10 هزار دستبند و پابند الکترونیک برای اعطای مرخصی به زندانیان یا اعزام آنها با کارگاه‌ها استفاده شد. این طرح تاکنون به صورت آزمایشی در دو شهر اجرا شده است که دارای اشکالاتی بود که با رفع آنها مرکز فناوری قوه قضائیه اعلام کرده که آمادگی اجرای آن را دارد و امیدواریم در ایام دهه فجر عملیاتی شود.