آزمایش موفق نسل آینده اینترنت در ایران
هفته نامه بزرگراه فناوری - در زمستان سال 83 گروه کوچکی در طبقه پنجم ساختمانی در خیابان ولیعصر گرد هم آمدند تا دست به اقدام مهمی بزنند. این گروه شش‌نفره پیاده‌سازی فناوری جدید و پیچیده‌ای را در ایران در دستور کار خود داشتند.
پدیده‌ای که به‌صورت محدود در آمریکا و چند کشور اروپایی و در آسیا نیز در دو کشور ژاپن و چین پیاده‌سازی شده بود. فاز مطالعاتی پس از شش ماه به پایان رسید و سرانجام پس از اجرای ده‌ها آزمایش موفق گروه مذکور نتیجه کار خود را به‌دست آورد. برای نخستین بار در شهریور سال 84 نسل بعدی اینترنت موسوم به IPv6 در پایتخت ایران متولد شد تا به این ترتیب ایران نیز جزء معدود کشورهای مسلط و دارای دانش IPv6 باشد.
خبر پیاده‌سازی موفق IPv6 در ایران غافلگیرکننده بود. تصور می‌کردیم این موضوع فقط باید محدود به چند مطالعه کتابخانه‌ای باشد.
اما وقتی به ساختمان شرکت فناوری اطلاعات (دیتای سابق) واقع در میدان آرژانتین مراجعه کردیم متوجه شدیم که IPv6 روی تمامی رایانه‌های موجود در شبکه LAN (حدود 250 رایانه) از مدتی پیاده‌سازی شده است.
گروه مطالعاتی IPv6 بنا به‌دستور مدیرعامل وقت دیتا در سال 83 تشکیل شده بود. هدایت این گروه کوچک را مهندس بهروز عباس‌زاده کارشناس ارشد بررسی و تحلیل شبکه شرکت فناوری اطلاعات (وابسته به وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات) برعهده داشت.
مالزی از مدت‌ها قبل و در شرایطی که هنوز هم ادعای پیاده‌سازی IPv6 را ندارد، مطالعه بر روی آن را در بوق و کرنا کرده بود. حال آنکه متخصصان ایرانی بی‌سروصدا و با حداقل امکانات آزمایش‌های خود را یکی پس از دیگری و با موفقیت به پایان رسانده بودند.
مهندس عباس‌زاده مجری IPv6 با اطمینان از امکان پیاده‌سازی نسخه بعدی اینترنت روی شکبه ملی سخن می‌گوید. به گفته وی CPM طرح اجرای IPv6 آماده است و امکان پیاده‌سازی نسل جدید اینترنت روی شبکه ملی کشور فراهم است.
جزئیات نحوه پیاده‌سازی این طرح در گفت‌و‌گو با بهروز عباس‌زاده در پی می‌آید.
آقای عباس‌زاده! خواهش می‌کنم از زمان و نحوه شکل‌گیری طرح IPv6 برایمان بگویید.
در ایران از حدود 18 ماه پیش نیاز به مطالعه این فناوری احساس گردید. در اروپا، آمریکا و آسیای شرقی کارهایی انجام شده است. بنابراین برای نیل به این منظورگروه مطالعاتی کوچکی تشکیل گردید تا مطالعات و بررسی‌های لازم را انجام دهد و فاز مطالعاتی این کار حدود شش ماه طول کشید و بعد از آن تست آزمایشگاهی انجام شد.
ابتدا پیاده‌سازی IPv6 را روی سیستم‌عامل‌های مختلف مانند Windows2003 و Windows XP و Solaris تست کردیم، بعد از آن در محیط شبکه‌های LAN و سپس در شبکه‌های WAN این کار را انجام دادیم، (در مورد شبکه‌های WAN با استفاده از روترهای Cisco و ZTE پروتکل‌های مسیریابی سازگار با IPv6 مانند OSPFv3,RIPv3 Static Route و... با موفقیت تست گردید).
قدم بعدی ما این است که IPv6 را روی شبکه ملی IP پیاده‌سازی کنیم که CPM این کار تهیه شده و در حال تهیه طرح‌های لازم هستیم و می‌خواهیم با استفاده از پروتکل OSPFv3 این پروتکل را روی شبکه پیاده‌سازی کنیم.
مورد مهمی که باید به آن اشاره کرد این است که پیاده‌سازی IPv6 در دو بخش باید انجام شود، یکی پیاده‌سازی روی بستر شبکه IP و دیگری تهیه برنامه‌های کاربردی (Application) است که روی این بستر کار کند که علی‌رغم اینکه این قسمت جزء وظایف این گروه نیست ولی در این زمینه نیز اقداماتی انجام گرفته است که از جمله آن می‌توان به پیاده‌سازی Web Server , FTP Server مبتنی بر IPv6 اشاره کرد.
آیا ما مشکلی در پیاده‌سازی IPv6 روی بسترهای شبکه نداریم؟
IPv6 یک پروتکل است که توسط سازمان‌های معتبر جهانی وضع شده (همانند IPv4) و ما در واقع آن را روی تجهیزات و شبکه و مسیریاب‌هایمان پیکربندی و پیاده‌سازی می‌کنیم که برای انجام این کار نیاز به بهروزرسانی IOS های (سیستمعامل تحت شبکه) روترها است که خوشبختانه سیستمعامل تمامی روترهای موجود در لایه‌های هسته و توزیع شبکه بهروز شده و در این زمینه مشکلی وجود ندارد و همان‌طور که قبل از این نیز توضیح دادم مورد دیگر برنامه‌های کاربردهای مناسب هستند که باید طراحی شوند تا بتوان از امکانات IPv6 استفاده کرد، هم‌اکنون اکثر برنامه‌های کاربردی شبکه مبتنی بر IPv4 طراحی شده و برای اینکه این برنامه‌ها با IPv6 کار کنند یا باید بهروزرسانی شوند و یا اینترفیس‌هایی به‌نام API آن‌ها را در محیط IPv6 قابل استفاده کند.
چه امکانات و ملزوماتی برای مهاجرت از IPv4 به IPv6 نیاز داریم؟
مقدمات کار تاحدودی انجام شده است و اکثر تجهیزات شبکه مانند روترها و سوئیچ‌های در دست خرید برای گسترش شبکه از IPv6 پشتیبانی می‌کنند، بنابراین ملزومات موردنیاز برای مهاجرت به IPv6 شامل آموزش پرسنل، دستمزدهای لازم برای نصب و راه‌اندازی تجهیزات، بهروز کردن بعضی از تجهیزات شبکه قدیمی است که نمی‌توانند از این پروتکل پشتیبانی کنند و در نهایت هزینه و دستمزدهای لازم برای تهیه برنامه‌های کاربردی که از همه مهم‌تر است. البته همان‌طور که قبلا عرض کردم ما از لحاظ سخت‌افزاری که در لایه هسته و توزیع شبکه داریم مشکل نداریم و تدابیر لازم در خرید سخت‌افزارهای جدید که بتواند IPv6 را پشتیبانی کند نیز دیده شده است.
فکر می‌کنید چه زمانی می‌توان از نسل فعلی اینترنت به نسل بعدی مهاجرت کرد؟
به‌طور کلی مهاجرت از یک پروتکل به پروتکل دیگر کار راحتی نیست حداقل برای کاربرانی که به پروتکل قبلی عادت کرده‌اند، مهاجرت از IPv4 به IPv6 نیز از این قاعده مستثنی نیست، البته در این مورد موضوع کمی متفاوت است زیرا منظور از مهاجرت این نیست که IPv4 را تعطیل کنیم و یا آن را Shutdown کنیم و از IPv6 استفاده کنیم، این دو پروتکل می‌توانند به‌صورت موازی و هم‌زمان کار کنند (Dual Stack) بنابراین زمان مشخصی را نمی‌توان برای این مهاجرت مشخص کرد و ممکن است حتی چندین سال طول بکشد. حتی کشورهایی که این پروتکل را راه‌اندازی کرده‌اند هم زمان دقیقی در این‌باره اعلام نمی‌کنند، البته در بعضی از موارد حتی ممکن است مدیر شبکه استفاده از IPv4 را به IPv6 ترجیح دهد یا هم‌زمان از هر دو استفاده کند.
در مورد محاسن IPv6 توضیحاتی بفرمایید.
برای پاسخ به این سؤال باید این‌طور بگویم که IPv4 محدودیت‌هایی دارد که IPv6 برای مرتفع کردن آن‌ها است.
اولین محدودیت IPv4 محدودیت تعداد آدرس‌های آن است. لازم به ذکر است که توزیع این آدرس‌ها هم در دنیا به‌خوبی انجام نشده است. بنابراین علاوه بر کمبود آدرس‌ها در IPv4 توزیع نامتناسب آن‌ها باعث افزایش حجم جداول مسیریابی روترهای هسته مرکزی اینترنت و در نتیجه کندی آن شده است، به‌عبارت دیگر روتینگ شبکه را مشکل کرده است. IPv4 از آدرس‌های 32 بیتی استفاده می‌کند بنابراین چیزی در حدود 4 میلیارد آدرس است که البته همه آن‌ها قابل استفاده نیستند و بعضی از آن‌ها به‌عنوان آدرس‌های نامعتبر (Private) هستند، قسمت اعظم آدرس‌های IPv4 واگذار شده و هم‌اکنون کمبود آدرس در آن محسوس است. در صوتی IPv6 از فضای آدرس‌دهی 128 بیتی استفاده می‌کند که دارای 2 به توان 128(128 2) بوده و بنابراین از نظر فضای آدرس‌دهی کمبودی نخواهد داشت.
از محدودیت‌های دیگر IPv4 می‌توان به کیفیت سرویس (QoS) پایین، امنیت پایین، عدم پشتیبانی از قابلیت تحرک‌پذیری (Mobility) و... اشاره کرد که IPv6 توانسته این موارد را بهبود بخشد.
از کی و با چند نفر کار را آغاز کردید؟
مدیرعامل دیتا دستور تشکیل گروه‌های مطالعاتی را در سال 83 دادند، گروه‌های مطالعاتی تشکیل شدند، یکی از این گروه‌ها گروه مطالعاتی IP بود که چند تا زیرگروه داشت و الان هم دارد، یکی از آن‌ها IPv6 بود که یک گروه شش نفری بودیم و در قالب یک گروه مطالعاتی شروع کردیم.
در مورد آزمایش‌های عملی IPv6 بگویید.
ببینید درحال کلیIPv6 را به چند روش می‌توان تهیه کرد:
1- ایجاد یک شبکه مبتنی بر فقط IPv6 (که اصطلاحا آن را Pure IPv6) می‌گویند.
2- شبکه‌ای که هم‌زمان با IPv4 و IPv6 کار کند و به اصطلاح Dual stack نامیده می‌شود.
3- شبکه‌های IPv6 را به‌صورت ناحیه‌ای پیاده‌سازی کنیم و بعد از بستر IPv4 برای ارتباطات بین آن شبکه‌ها استفاده کنیم که به اصطلاح Tunneling IPv6 Over IPv4 می‌گویند.
ما در واقع هر سه حالت را تست کردیم، در نقاط مختلف مانند آزمایشگاه‌ها، مراکز تحقیقاتی و دانشگاه‌ها شبکه مبتنی بر IPv6 تشکیل دادیم و ارتباط آن‌ها را با استفاده از بستر IPv4 برقرار کردیم که از آن جمله می‌توان به دانشگاه‌های تهران و علم و صنعت، مرکز تحقیقات مخابرات و آزمایشگاه شرکت فناوری اطلاعات اشاره کرد.
در آزمایشگاه حدود ده روترسیسکو شامل روترهای سری 12 هزار، 3600 و 7500 و روترهای ZTE درگیر تست بودند و در شبکه LAN نیز حدود 250 رایانه درگیر بود و حتی به‌دستور مدیرعامل دستورالعمل و طرح فنی تهیه کردیم که روی تمامی رایانه‌های شبکه LAN پیاده‌سازی شود.
آیا در خارج از کشور نیز موضوع را منتشر کرده‌اید و در کل با نهادی مکاتبه دارید؟
برای برقراری لینک IPv6 با شرکت‌هایی که فراهم‌کننده لینک بین‌الملل هستند انجام داده‌ایم و در آینده می‌خواهیم لینک ارتباطی با آن‌ها داشته باشیم.
یک رنج آدرس‌های معتبر IPv6 نیز در سازمان Ripe به‌نام ایران به ثبت رسانده‌ایم که دارای تعداد زیادی آدرس است و می‌توان گفت که تعداد آدرس‌های ثبت شده به‌نام ایران به‌طور تقریبی با تعداد آدرس‌های IPv4 برابر است. این آدرس‌ها معتبر و قابل Route شدن هستند.
- ۸۵/۰۳/۲۷