اصول نرمافزار متن‌باز
بزرگراه فناوری - بسیاری از کاربران تصور می‌کنند که استفاده از نرمافزار متن‌باز به معنی استفاده کامل و آزاد از کدهای منبع آن نرمافزار است، در حالی که باید توجه داشت یک نرمافزار متن‌باز الزاما همه کدهای منبع خود را عرضه نمی‌کند. عرضه یک نرمافزار متن‌باز باید شامل موارد زیر شود:
1. عرضه رایگان: باید توجه داشته باشید که نرم‌افزارهای متن‌باز همواره رایگان عرضه می‌شوند. کاربرانی که قصد استفاده از این نرم‌افزارها را دارند باید به‌صورت رایگان و بدون پرداخت هر گونه هزینه مجوز استفاده از آن نرمافزار را دریافت کنند. برنامه‌هایی که از این طریق در اختیار کاربر قرار می‌گیرد ممکن است محتوایی را شامل شود که از چندین منبع مختلف به‌دست آمده است.
2. کدهای منبع: باید کدهای منبع در این قبیل برنامه‌ها در اختیار کاربر قرار گیرد. در هنگام توزیع این کدها باید به گونه‌ای باشند که کاربر بتواند از آن‌ها استفاده کند. با این وجود،برخی از انواع نرم‌افزارهای متن‌باز هستند که بدون کدهای منبع عرضه می‌شوند. این نرم‌افزارها که از کدهای منبع دیگر نرم‌افزارهای کدباز استفاده می‌کنند به‌صورت رایگان از اینترنت بارگذاری می‌شوند. کدهای منبعی که در برنامه‌های متن‌باز عرضه می‌شوند طوری نوشته‌شده‌اند که برنامه‌نویسان می‌توانند با استفاده از آن‌ها امکانات جدیدی را به نرمافزار بیفزایند. باید توجه داشت که تخریب کدهای منبع و نوشتن آن‌ها به‌صورت گنگ و پیچیده مجاز نیست.
3. فعالیت‌های قابل استنتاج: مجوز استفاده از این نرم‌افزارها باید به گونه‌ای طراحی شود که قابلیت اصلاح داشته باشد. بر این اساس، نسخه‌های جدیدی که از یک نرمافزار متن‌باز تهیه می‌شوند باید به‌گونه‌ای باشد که امکان انتشار نرمافزار همانند نسخه اصلی آن فراهم شده باشد.
4. راستی و درستی کدهای منبع: مجوزی که طی آن کاربر امکان دسترسی به کدهای منبع یک نرمافزار پیدا می‌کند در برخی مواقع محدود می‌شود. با این وجود، آن دسته از کدهای منبع که بدون هر گونه محدودیتی در اختیار کاربران قرار می‌گیرند و یا در وصله‌های امنیتی عرضه می‌شوند باید صحیح و درست باشند تا تغییر در آن‌ها باعث بروز مشکل در نرمافزار نشود. این کدها ممکن است با اسامی مختلف نوشته شده‌باشند و یا از نرم‌افزارهای اصلی متفاوت گرفته شده باشند.
5. عدم ایجاد مشکل برای اشخاص و گروه‌ها: تغییر در کدهای منبع نرم‌افزارهای متن‌باز باید به گونه‌ای نوشته شود که برای هیچ شخص یا گروهی مشکلی ایجاد نکند. این کدها که در اصل توسط اشخاص مختلف تغییر پیدا می‌کنند، به گونه‌ای خواهند بود که باعث ایجاد خسارت‌های مالی و غیرمالی برای افراد حقیقی، حقوقی، شرکت‌ها، ادرات دولتی و... نخواهند شد.
6. عدم ایجاد مانع برای فعالیت‌های دیگر شرکت‌ها: در حالی که گفته می‌شود نرم‌افزارهای متن‌باز نباید برای هیچ کاربری محدود شوند، اعلام شده که این نرم‌افزارها نباید در فعالیت‌های نرم‌افزاری شرکت‌های رقیب مشکل ایجاد کنند و مانع ادامه فعالیت‌های آن‌ها شوند. در کنار این مسئله، یک نرمافزار متن‌باز نباید به گونه‌ای طراحی شده باشد که تنها کاربران تجاری و بازرگانی بتوانند از آن استفاده کنند و برای کاربران خانگی مزیتی نداشته باشد.
7. انتشار مجوز استفاده از نرمافزار متن‌باز: مجوزی که برای استفاده از یک نرمافزار متن‌باز عرضه می‌شود باید به گونه‌ای باشد که همه کاربران بتوانند به‌صورت کاملا رایگان از آن استفاده کنند. این مجوزها حتی برای کسانی که این نرمافزار را از واسطه‌ها دریافت می‌کنند نیز باید وجود داشته باشد. برای استفاده از یک نرمافزار متن‌باز تنها یک مجوز لازم است و کاربر نیازی ندارد که مجوز دیگری را تهیه کند.
8. مجوز نرمافزار متن‌باز نباید به یک محصول ویژه اختصاص داشته باشد: نرم‌افزارهای متن‌باز باید به گونه‌ای طراحی و تولید شوند که مجوز استفاده از آن تنها مختص یک برنامه خاص نشود. اگر یک نرمافزار متن‌باز در مرحله نخست عرضه شود و در اختیار جمعی از کاربران قرار گیرد، در مرحله دوم توزیع این برنامه‌ها کاربر نباید اقدام به تهیه مجوز جدید کند و باید با استفاده از مجوز اولیه صادر شده آن را به کار برد.
9. مجوز نرمافزار متن‌باز نباید دیگر نرم‌افزارها را محدود کند: مجوزی که برای استفاده از یک نرمافزار متن‌باز صادر می‌شود نباید به گونه‌ای طراحی شود که استفاده از دیگر نرم‌افزارها را محدود کند. برای مثال، مجوز یک نرمافزار متن‌باز نباید بر این اصل تاکید کند که تمامی برنامه‌های دیگر که روی یک کامپیوتر نصب شده‌اند باید متن‌باز باشند.
10. هویت مجوز نرمافزار متن‌باز باید بر پایه فناور‌ی‌های روز باشد: با توجه به فناوری‌هایی که امروزه برای تولید نرمافزار به کار برده می‌شود، تولیدکنندگان یک برنامه متن‌باز باید توجه داشته باشند که فناوری مورد نظر آن‌ها نباید مطابق با یک فناوری شخصی باشد و باید با استانداردهای تعیین شده مطابقت کند.
اگر شخص یا گروه در نظر دارد یک نرمافزار متن‌باز تولید کند، باید توجه داشته باشد که رعایت موارد فوق الزامی است. اگرچه رعایت این موارد اندکی دشوار به نظر می‌رسد، ولی باید توجه داشت که در اصل اجرای این اصول از اجرای اصول تعریف شده برای نرم‌افزارهای معمولی بسیار ساده‌تر است. در حال حاضر استقبال از نرم‌افزارهای متن‌باز به قدری افزایش یافته که کارشناسان آن را نوعی تهدید جدی برای شرکت‌های بزرگی چون مایکروسافت قلمداد می‌کنند.
- ۸۵/۱۰/۰۳