ITanalyze

مهدی عبداللهی - طی چند ماه اخیر به‌واسطه شیوع ویروس کرونا و با تعطیلی بخش عمده‌ای از آموزش‌های حضوری در مراکز آموزش عالی و مدارس، مخاطب خاص لوازم دیجیتال ازجمله متقاضیان خرید موبایل، تبلت، لپ‌تاپ و کامپیوتر به‌طور قابل‌توجهی افزایش‌یافته و لوازم دیجیتال با قیمت‌های گزافی به هزینه‌های جاری لوازم‌التحریر اضافه‌ شده‌اند. اگر دانش‌آموزان را مشتری پروپاقرص موبایل و تبلت فرض کنیم، دانشجویان برای انجام تکالیف، پروژه‌ها و مقالات خود مخاطب خاص بازار لپ‌تاپ و کامپیوتر خانگی هستند. بررسی‌ها نشان می‌دهد درحال‌حاضر بیش از سه میلیون دانشجو در مراکز آموزش عالی کشور مشغول به تحصیل (حضوری یا غیرحضوری) هستند که از این تعداد حدود یک‌میلیون نفر از آنها دانشجویان جدیدالورودند. شاید در سال‌های گذشته نداشتن کامپیوتر و لپ‌تاپ برای دانشجویان برخی رشته‌های دانشگاهی ایجاد مشکل نمی‌کرد، اما حالا در آغازین روزهای شروع سال تحصیلی جدید مراکز آموزش عالی، با مجازی شدن بخش قابل‌توجهی از آموزش‌ها، قیمت‌های نجومی بازار لپ‌تاپ و کامپیوتر به یک دغدغه برای خانوارها تبدیل‌شده است.

بررسی‌های «فرهیختگان» از قیمت‌های چهار برند پرفروش لپ‌تاپ در کشور نشان می‌دهد طی ماه‌های اخیر به‌طور میانگین قیمت‌ها بین 90 تا صددرصد افزایش داشته است. همچنین حداقل قیمت یک لپ‌تاپ معمولی یا پایین‌رده که بتواند از پس پروژه‌ها و تکالیف عادی دانشجویان (نه دانشجویان رشته‌های نرم‌افزار و فنی) برآید، حدود 10میلیون تومان است و این برای دانشجویانی که در رشته‌های نرم‌افزار، رشته‌های فنی و... تحصیل می‌کنند (لپ‌تاپ میان‌رده)، بین 14 تا 17 میلیون تومان آب می‌خورد.

قابل‌ذکر است که درحال‌حاضر قیمت یک لپ‌تاپ معمولی و البته محصول پایین رده 10میلیون تومانی حدود پنج برابر میانگین درآمد خانوارهای دهک یک (کم‌درآمدترین)، 3.5 برابر درآمد ماهانه یک خانوار در دهک دو، سه برابر میانگین درآمد خانوار در دهک سوم، 2.5 برابر درآمد ماهانه خانوار در دهک چهارم و بین دو تا 2.2 برابر میانگین درآمد خانوار در دهک‌های پنجم و ششم است.

فعالان بازار لپ‌تاپ، کامپیوتر و لوازم‌جانبی کاهش واردات، افزایش نرخ ارز، افزایش تقاضا و نبود نظارت و انحصار در بازار عرضه لوازم دیجیتال را دلیل این آشفتگی قیمتی می‌دانند.

 میانگین قیمت‌‌های ایسوس 22 میلیون تومان!

براساس داده‌‌های ارائه‎شده در وب‎سایت‌‌ها و فروشگاه‌‌های آنلاین، ایسوس پرفروش‌ترین برند در بین برند‌های ارائه‌کننده لپ‏تاپ در بازار ایران بوده است. بررسی قیمت محصولات این گروه در بازار نشان می‌دهد ارزان‌ترین لپ‏تاپ این برند در بازار ایران که می‌تواند در فعالیت‌‌های دانشجویی مورد استفاده قرار گیرد، حالا نزدیک به 10 میلیون تومان و گران‎ترین محصول موجود در بازار از این برند نیز حدود 86 میلیون تومان است.

براساس این آمارها، بررسی 65 محصول ارائه‎شده (موجود در بازار) این برند نشان می‌دهد با کنار گذاشتن محصولات لوکس و گران‎قیمت این برند (انواع لپ‎تاپ با قیمت‌‌های بین 40 تا 86 میلیون تومان)، میانگین قیمت سایر محصولات این برند درحال‎حاضر حدود 22 میلیون و 341 هزار تومان بوده که نسبت به میانگین قیمت این محصولات در 22 فروردین افزایش 92درصدی را نشان می‌دهد. همچنین درحال‏حاضر از بین محصولات برند ایسوس، انواع لپ‏تاپ‌‌ با قیمت‌‌های 16 تا 23 میلیون تومان بیشترین فراوانی را دارند.

در جدول «شماره یک» از بین 65 محصول موجود این برند در بازار، قیمت‌‌های فعلی 6 محصول متنوع از این گروه با قیمت‌‌های اوایل فروردین سال جاری آنها مقایسه شده است که نتایج نشان می‌دهد محصولی که در اوایل سال جاری حدود 4.5 میلیون تومان قیمت داشته (Asus VivoBook X540YA) طی این مدت با افزایش 122درصدی، قیمت آن به حدود 10 میلیون تومان در روز‌های اخیر رسیده است.

همچنین محصول دیگری نیز در 22 فروردین حدود 12.3 میلیون تومان قیمت داشته که حالا این محصول به قیمت 34 میلیون تومان عرضه می‌شود. علاوه‎بر این، از بین این 6 مورد، قیمت‌‌های دیگر محصولات نیز طی پنج ماه اخیر بین 66 تا 120درصد افزایش داشته‌اند.

البته این نکته قابل‏ذکر است که در ماه‌‌های گذشته محصولات پرتقاضای این گروه مربوط به محصولات قدیمی و در طیف قیمتی 6 تا 10 میلیون تومان بوده که حالا یا عمده آنها در بازار موجود نیستند و یا اینکه با جهش قیمتی بیش از صددرصدی به گروه با قیمت بیش از 15 میلیون تومان پیوسته‌اند.

 رشد 106درصدی قیمت‌‌های لنوو

براساس آمار‌های ارائه‏شده از سوی فروشگاه‌‌های آنلاین، لنوو دومین برند پرفروش در بازار لپ‏تاپ ایران پس از برند ایسوس است. بررسی قیمت‌‌های 63 محصول این برند نشان می‌دهد میانگین قیمت این 63 محصول حدود 18 میلیون و 880 هزار تومان بوده و همچنین طی مدت پنج ماه اخیر (22 فروردین تا 22 شهریور) به‏طور میانگین قیمت‌‌های برند لنوو افزایش 106درصدی داشته است. در ادامه تغییرات قیمت پنج ماه اخیر 6 محصول منتخب مقایسه شده است که نتایج آن نشان می‌دهد محصولی (Lenovo IdeaPad330) که در فروردین سال جاری حدود 4.5 میلیون تومان بوده، با افزایش 94درصدی، قیمت آن به 8.7 میلیون تومان در روز‌های اخیر رسیده است.

محصول دیگر این گروه (Intel i5 8265U) در فروردین حدود 12 میلیون تومان قیمت داشته که با افزایش 107درصدی آن، حالا حدود 25 میلیون تومان در بازار عرضه می‌شود. در این گروه نیز بررسی‌‌ها نشان می‌دهد بیشترین افزایش قیمت‌‌ها در طیف قیمتی پایین‌تر از 15 میلیون تومان رخ داده و قیمت اغلب محصولات این رده رشدی بیش از صددرصد را در پنج ماه اخیر تجربه کرده‌اند.

 گرانی 93درصدی و خداحافظی  با ارزان‌‌های اچ‌پی

طبق آمار‌های ارائه ‏شده در گزارش فروشگاه‌‌های آنلاین ازجمله دیجی‎کالا، پس از برند‌های ایسوس و لنوو، اچ‌پی سومین برند پرفروش در بازار لپ‎تاپ ایران طی سال گذشته و نیمه اول امسال بوده است. بررسی‌‌ها نشان می‌دهد با وجود کاهش تقاضا در ماه‌‌های اخیر، محصولات این برند از تنوع کمتری در بازار ایران برخوردار بوده و کاهش عرضه به‎ویژه در محصولات پرتقاضا و ارزان‌تر این برند، حالا در افزایش قیمت‌‌ها نیز چندان بی‌تاثیر نبوده است.

بررسی‌‌های «فرهیختگان» از قیمت 14 محصول این برند بدون درنظر گرفتن اقلام لوکس و گران، نشان می‌دهد میانگین قیمت محصولات HP درحال‎حاضر نزدیک به 23 میلیون تومان است. همچنین قیمت‌‌های این برند طی پنج ماه اخیر به‎طور متوسط 93درصد رشد داشته است. برای نمونه یکی از محصولات این گروه (HP 15T DA2189NIA) در فروردین سال جاری حدود 10 میلیون تومان قیمت داشته که حالا این محصول طی این مدت با افزایش 90درصدی بیش از 19 میلیون تومان عرضه می‌شود. دیگر محصول این برند (HP 255 G7 Ryzen 5 2500U) نیز طی مدت پنج ماه اخیر با افزایش 102درصدی، قیمت آن از 7.8 میلیون تومان در فروردین به حدود 16 میلیون تومان در روز‌های اخیر رسیده است.

 رشد 112درصدی پرتقاضا‌های ایسر

بررسی‌‌ها نشان می‌دهد ایسر در سال گذشته و نیمه اول امسال چهارمین برند پرتقاضای فروشگاه‌‌های آنلاین بوده است. بررسی قیمت‌‌های 32 محصول این گروه نشان می‌دهد درحال‏حاضر ارزان‌ترین محصول این گروه که قابلیت استفاده از تحقیقات و پژوهش و پروژه‌‌های دانشجویی داشته باشد، حدود 9 میلیون تومان و گران‎ترین محصول این گروه در بازار ایران نیز بین 47 تا 50 میلیون تومان عرضه می‌شود.

بررسی قیمت‌‌های 32 محصول موجود در بازار از این برند نشان می‌دهد میانگین قیمت محصولات ایسر حدود 16 میلیون و 957 هزار تومان بوده و بیشترین فراوانی محصولات عرضه‎شده این برند عمدتا در طیف قیمتی 12 تا 20 میلیون تومان قرار دارد. همچنین مقایسه قیمت‌‌های این برند طی پنج ماه اخیر نشان می‌دهد محصولات این گروه بدون درنظر گرفتن اقلام لوکس و گران، حدود 112درصد گران شده‌اند و عمده این افزایش قیمت‌‌ها در محصولات پرفروش و پرتقاضای بازار دیده می‌شود که در طیف قیمتی کمتر از 15 میلیون قرار دارند.

درخصوص افزایش قیمت‌‌ها برای نمونه یکی از محصولات این برند (AcerPredatorHelios300) در فروردین حدود 26 میلیون تومان قیمت داشته که حالا این محصول به قیمت نزدیک به 41 میلیون تومان عرضه می‌شود. دیگر محصول این گروه (Acer Aspire3 A315) بهار سال جاری حدود چهار میلیون تومان عرضه می‌شد که در روز‌های اخیر قیمت آن به حدود 12 میلیون تومان رسیده و افزایش 189درصدی را نشان می‌دهد.

 1 میلیون دانشجو مخاطب خاص بازار لپ‌تاپ

در بخش‌‌های قبلی به افزایش شدید قیمت‌‌ها در بازار لپ‌تاپ اشاره کردیم. اما در اینجا لازم است به یک مخاطب خاص بازار لپ‌تاپ هم اشاره کنیم که این روز‌ها با شرایط کرونایی مجبور است برای نشستن در پای آموزش‌‌های مجازی و غیرحضوری، لپ‎تاپ یا سیستم خانگی تهیه کند. این نکته لازم به ذکر است که دانشجویان و دانش‌آموزان از اولین گروه‌‌هایی بودند که دولت از اسفندماه سال گذشته تصمیم به آموزش غیرحضوری آنها گرفت. بررسی‌‌ها نشان می‌دهد مخاطب خاص بازار لپ‎تاپ دست‎کم نزدیک به یک میلیون دانشجو را شامل می‌شود؛ چراکه جمعیت دانشجویی کشور در آخرین گزارش موسسه پژوهش و برنامه‌ریزی آموزش عالی که مربوط به سال تحصیلی 97 است، تعداد سه میلیون و ۶۱۶ هزار و ۱۱۴ نفر اعلام شده است. براساس آمار مذکور، طی سال 97 در‌ بخش دولتی، ۳۷۸ هزار و هشت دانشجو در مقطع کاردانی، یک میلیون و ۱۷۴ هزار و ۹۹۵ دانشجو در مقطع کارشناسی، ۲۵۸ هزار و ۱۶۹ دانشجو در کارشناسی‎ارشد، ۷۱ هزار و ۶۰۹ دانشجو دکتری حرفه‎ای و ۸۶ هزار و ۱۳۱ نفر در دکتری تخصصی مشغول تحصیل هستند. همچنین در ‌بخش غیردولتی نیز ۲۷۶ هزار و ۴۳۳ نفر در مقطع کاردانی، ۹۰۱ هزار و ۳۶۶ نفر در کارشناسی، ۳۹۸ هزار و ۱۱۷ نفر در کارشناسی‎ارشد، ۱۶ هزار و ۳۴۰ نفر در دکتری حرفه‎ای و ۵۴ هزار و ۹۴۶ نفر در دکتری تخصصی درحال تحصیلند.

اما ‌بخش مهم این آمار‌ها این است که طبق داده‌‌های مرکز آمار ایران و داده‌‌های موسسه پژوهش و برنامه‏ ریزی آموزش عالی کشور، بین سال‌های 1392 تا 1397 سالانه به‎طور میانگین (جدول شماره 5) بیش از یک میلیون نفر دانشجوی جدید در مراکز آموزش عالی کشور اعم از دولتی و غیردولتی ثبت‌نام کرده‌اند.

این نکته قابل‎ذکر است که در سال‌‌های گذشته نداشتن لپ‎تاپ و کامپیوتر شخصی برای برخی دانشجویان جدیدالورود در رشته‌‌های علوم انسانی و به‎ویژه در مقطع کارشناسی چندان مشکلی ایجاد نمی‌کرد، اما حالا با تبعات ناشی از شیوع ویروس کرونا که زمان اتمام آن نیز قابل پیش‎بینی نیست، دانشجویان برای آنکه از آموزش‌‌های مجازی و غیرحضوری و آزمون‌‌ها و پژوهش‌‌ها دور نمانند مجبورند به هر قیمتی شده، اقدام به تهیه لپ‎تاپ یا سیستم خانگی کنند.

غوغای قیمتی در بازار لوازم جانبی

با توجه به اینکه حمل‌و‌نقل لپ‌تاپ نسبت به سیستم خانگی صدالبته راحت‌تر و آسان‌تر است، کمتر دانشجویی ترجیح می‌دهد به‌جای خرید لپ‌تاپ (جایگزینی نیازها) اقدام به تهیه سیستم خانگی کند. به هرحال اگر هم فرضا این اتفاق بیفتد، بررسی قیمت‌ها نشان می‌دهد در بازار لوازم دیجیتال و به‌ویژه قیمت لوازم جانبی کامپیوتر و لپ‌تاپ به‌قدری آشفتگی قیمت‌ها وجود دارد که کمتر کسی توان خرید یا حتی تعمیر کامپیوتر خانگی یا لپ‌تاپ را خواهد داشت. برای مثال درحال‌حاضر یک دستگاه مانیتور سامسونگ مدل LS19F355HN سایز 19 اینچ حدود دو میلیون و 100 هزار تومان است که قیمت آن نیز طی پنج‌ماه اخیر رشد بیش از صددرصدی داشته است.

پردازنده کامپیوتر در طیف قیمتی بین دو تا هشت میلیون تومان است. قیمت مادربورد از دو تا 4.8 میلیون تومان، قیمت کارت گرافیک از سه میلیون تومان شروع می‌شود و تا 14 میلیون و بیشتر ادامه دارد.

کیبورد از 180 هزار تومان شروع شده و تا 450 هزار تومان و بیشتر عرضه می‌شود. پاور کامپیوتر از 580 هزار تومان تا بیش از سه میلیون تومان عرضه می‌شود، کمترین قیمت رم کامپیوتر از 480 هزار تومان (حداقل ظرفیت 128 گیگابایت) شروع می‌شود و تا بیش ازهشت میلیون تومان قیمت دارد. کیس کامپیوتر از 220 هزار تومان شروع می‌شود و تا 1.5 میلیون تومان و بیشتر هم طیف قیمتی دارد. یکی دیگر از لوازم جانبی ماوس است که قیمت آن از 90 هزار تومان شروع می‌شود و تا 400 هزار تومان و بیشتر ادامه دارد.

البته موارد گفته‌شده همه لوازم جانبی یک سیستم خانگی نیستند و اگر دیگر اقلام را هم به اینها اضافه کنیم، با نگاه خوشبینانه، یک سیستم خانگی که بتواند از پس تکلیف و پروژه‌های دانشجویی برآید، حداقل بیش از پنج میلیون تومان و به‌طور متوسط بین 6 تا هشت میلیون تومان و بیشتر برای دانشجویان آب می‌خورد.