ITanalyze

بند اخذ 10 درصد عوارض از فروش بازی‌های برخط و رایانه‌ای خارجی در بودجه 97، اثرات متعددی بر صنعت بازی کشور خواهد داشت که علاوه بر خروج ارز از کشور و از بین بردن امکان نظارت و کنترل بر محتوا نگرانی های جدی بابت اختلال در رشد طبیعی بازار بازی‌ های موبایل ایرانی و صنعت بازی کشور را ایجاد کرده است.

در لایحه پیشنهادی بودجه سال 97، بندی در جدول شماره 5 (درآمدها،‌ واگذاری دارایی‌های سرمایه‌ای و واگذاری دارایی‌های مالی بر حسب قسمت،‌ بخش‌، بند‌،‌ اجزا در سال 97) به شماره طبقه‌بندی 160178 وجود دارد (صفحه 56)‌ که بر اساس آن مقرر شده 10درصد از فروش بازی‌های برخط خارجی و بازی‌های رایانه‌ای خارجی به مبلغ 200 میلیارد ریال به عنوان عوارض دریافت شود.

*دریافت 10درصد عوارض از فروش بازی‌های آنلاین خارجی قانون می شود

پیش بینی این ماده با واکنش فعالان صنعت بازی رو به رو و انتقاد بر انگیز شد.

برخی معتقدند دریافت این عوارض، علاوه بر مغایرت با مواد 43 و 45 قانون برنامه چهارم توسعه و اجرای سیاست‌های کلی اصل 44 قانون اساسی، به تولید، اشتغال و اقتصاد این صنعت ضربه می‌زند و برای بازارهای رسمی داخلی و به طور کلی صنعت اپلیکیشن موبایل در کشور چالش‌هایی جدی ایجاد می‌کند.

موضوع دریافت عوارض از بازی های خارجی، در حالی در لایحه بودجه سال 97 گنجانده شده است که پیش از این در لایحه بودجه سال 96 در مجلس شورای اسلامی به تصویب نرسیده بود و همچنین در آبان امسال در سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی نیز پس از کارشناسی‌های لازم رد شده بود.

*نگرانی‌ها از اثرات متعدد دریافت عوارض بر صنعت بازی 

فعالان و کارشناسان این صنعت معتقدند دریافت عوارض از بازی خارجی تاثیراتی بر تولید، اشتغال و اقتصاد کشور خواهد داشت از جمله اینکه اخذ عوارض و افزایش قیمت بازی خارجی، کاربران را به سوی فروشگاه‌های برنامه موبایل خارجی و مراجع غیررسمی سوق می‌دهد.

این رویه علاوه بر خروج صددرصدی ارز از کشور امکان نظارت و کنترل بر محتوا را نیز از بین می‌برد.

با پیاده‌سازی طرح دریافت عوارض، این طرح منحصراً درباره فروشگاه‌های رسمی داخلی انجام خواهد شد و فروش بازی‌های خارجی روی مارکت‌های خارجی گوگل‌پلی و اپ‌استور بدون اخذ عوارض و مالیات‌های مربوطه انجام می‌شود.

بنابراین رقابت نابرابری میان مارکت‌های داخلی و خارجی رقم زده خواهد شد که البته با مواد 43 و 45 قانون برنامه چهارم توسعه اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی جمهوری اسلامی ایران و اجرای سیاست‌های کلی اصل 44 قانون اساسی در مغایرت است و به نوعی تبعیض علیه کسب‌و‌کارهای بومی خواهد بود.

بی شک یکی از دلایل رشد بازی‌های موبایلی در کشور علاوه بر فراگیر شدن اینترنت و گوشی‌های هوشمند و علاقمندی مردم به این بازی‌ها را می توان وجود مارکت‌های داخلی‌ دانست که امکان خرید و پرداخت را در بازی‌ها فراهم می‌کنند.

اخذ عوارض و گران شدن بازی‌های خارجی در مارکت‌های داخلی منجر به فروش این بازی‌ها از طریق مارکت‌های خارجی خواهد شد که این تجارت از روش هایی مانند گیفت‌کارت، کارت‌های اعتباری، شارژ حساب‌های بین‌المللی و فروش کارت‌های ویزا و مستر انجام می شود که همان مصداق خروج ارز از کشور است.

همچنان که بررسی بنیاد ملی بازی‌های رایانه‌ای نیز که نتایج این تحقیقات در گزارش سال 94 این بنیاد آمده حاکی از فروش مقادیر زیادی از بازی ها از طریق کانال‌های غیررسمی است که نشان می‌دهد حدود 3000 میلیارد ریال فروش بازی‌های موبایلی در سال 94 در کشور انجام شده که کل مبلغ فروش بازی‌ها در سال 94 از کانال رسمی بزرگترین فروشگاه اندرویدی در ایران تنها 5 درصد از این مقدار بوده است. سهم زیاد مبادی غیرمجاز فروش بازی در کشور جای تامل دارد.

این تفاوت نشان می دهد که خرید بازی خارجی از کانال‌های فاقد مجوز رسمی فروشگاه‌های برنامه و بازی بسیار آسان و در دسترس است. سخت‌تر کردن رقابت مارکت‌های ایرانی با مارکت‌های قدرتمند خارجی نه تنها مانع رشد مارکت‌های ایرانی خواهد شد،‌ بلکه منجر به قدرتمند شدن مارکت‌های خارجی در کشور می‌شود که به ضرر منافع ملی کشور نیز است.

به گزارش فارس علاوه بر مارکت‌های خارجی، امکان دسترسی کاربران به مراجع غیرقانونی نیز وجود دارد. باید توجه داشت که ماهیت بازی‌های موبایل دیجیتالی است و امکان عرضه‌ غیرقانونی و به عبارتی قاچاق این بازی‌ها در مقایسه با کالاهای فیزیکی بسیار آسان‌تر است. اخذ عوارض و به دنبال آن افزایش قیمت این بازی‌ها منجر به روی‌آوردن مردم به مراجع غیرقانونی خواهد شد. زیرا بدیهی است عوارضی از وب سایت‌ها و کانال‌های فاقد مجوزی که در حال عرضه‌ این بازی‌ها به شکل‌های مختلف هستند، دریافت نخواهد شد.

همچنین گسترش و فراگیری کانال‌های غیررسمی و فاقد مجوز عرضه اپلیکیشن‌ها باعث از بین رفتن نظارت و کنترل بر محتوای ارایه شده به کاربران بر طبق قوانین کشور خواهد بود در حالی که شرایط نظارت از طریق کانال‌های رسمی داخلی امکان‌پذیر است.

یکی از بزرگترین مزایای مارکت‌‌‌های ایرانی در اختیار گذاشتن فرصت برابر و بلکه بسیار بیشتر به بازی‌های ایرانی برای دیده شدن در کنار بازی‌های پرطرفدار خارجی است که با مراجعه کاربران به مارکت‌های خارجی و مراجع غیرقانونی این فرصت از بین خواهد رفت و به تولید ملی آسیب خواهد رسید.

بنابراین مادامی که دسترسی به نسخه‌ غیرقانونی بازی‌ها با قیمتی ارزان‌تر و به سادگی امکان‌پذیر است، اخذ عوارض موانع تازه‌ای بر سر راه صنعت بازی سازی ایران ایجاد خواهد کرد.

*افزایش هزینه انتشار رسمی بازی در ایران 

 اخذ عوارض و افزایش هزینه انتشار رسمی در بازار ایران، توسعه‌دهندگان خارجی را به سوی فروشگاه‌های برنامه موبایل خارجی و مراجع غیررسمی سوق می‌دهد که این امر، تضعیف بدنه‌ صنعت داخلی را به دنبال خواهد داشت. قطع ارتباط بازی‌ساز خارجی با ناشر ایرانی، مانع انتقال دانش و تخصص تولید بازی به داخل کشور نیز خواهد شد.

در برخی صنایع وقتی محصولی فیزیکی وارد کشور می‌شود مقدار زیادی از سود حاصل از فروش به خارج از کشور می‌رود،‌ در صورتی که بازی‌های موبایلی باید از طریق مارکت‌های ایرانی به فروش برسند و 30درصد از فروش را مستقیما به مارکت‌ها پرداخت کنند.

ساز و کار مارکت‌های فروش اپلیکیشن موبایلی بدین صورت است که سهمی از فروش که معمولاً 30درصد است، بابت ارائه خدمات میزبانی برای خود، برمی‌دارند.

علاوه بر این بسیاری از بازی‌های خارجی برای شروع فعالیت در ایران نیازمند خدماتی از قبیل پیاده‌سازی‌های فنی، فارسی‌سازی، بومی‌سازی، پشتیبانی و فعالیت‌های تبلیغاتی هستند که از طریق ناشران داخلی انجام می‌شود. به این ترتیب ناشران داخلی بابت این سرویس‌ها در بخشی از درآمد بازی‌ها که بعضاً به 40 درصد می‌رسد، سهیم می‌شوند. به این درصدها، مالیات بر ارزش افزوده (9٪) و سایر مالیات‌های متعلق را نیز بیفزایید. باقی‌ماندن این سهم‌ها از حجم فروش بازی‌های خارجی در ایران در نهایت منجر به رشد اکوسیستم صنعت اپلیکیشن موبایل می‌شود.

علاوه بر این از فعالیت صنعت بازی‌سازی در ایران کمتر از 10 سال می‌گذرد، در حالی که این صنعت سابقه‌ای 45 ساله در دنیا دارد. سخت کردن فعالیت توسعه‌دهندگان بازی‌های خارجی در ایران به معنای سخت‌تر کردن تعامل و رابطه با این شرکت‌هاست. در حالی که تسهیل فعالیت قانونی این شرکت‌ها در ایران منجر به باز شدن بیشتر درهای مبادله اطلاعات و همکاری و به دنبال آن انتقال دانش بازی‌سازی به ایران می‌شود.

با اعمال عوارض شاید در کوتاه مدت سودی حاصل شود اما در دراز مدت باعث بی‌رغبتی بازی‌سازان خارجی به ورود به ایران از طریق کانال‌های رسمی کشور می‌شود که به معنای از دست رفتن درآمد مارکت‌ها و ناشران و نیز انتقال دانش به کشور است.

*دریافت عوارض از محصول خارجی تضمین توسعه صنعت داخلی نیست

توسعه کمی و کیفی صنعت داخلی، لزوماً با دریافت عوارض از محصولات خارجی، ایجاد نمی‌شود.

تجربه در صنایع مختلف مانند خودرو‌سازی ثابت کرده است که عوارض از محصولات خارجی لزوماً منجر به بهبود کیفیت محصولات داخلی نشده است. صنعت برنامه‌های جانبی موبایل در کشور بنا به نیاز مردم و توسط بخش خصوصی ایجاد شد و سپس با سرعت گسترش یافت، و ادامه این رشد نیز توسط فعالان این صنعت با توجه به جذابیت‌های آن و کشش بازار، انجام خواهد شد.

در جدول زیر برنامه‌ی ساماندهی و توسعه رسانه‌ها و فعالیت‌های فرهنگی دیجیتال به شماره دستگاه/برنامه 1705016000 در صفحه 20 پیوست شماره 4 (‌اعتبارات هزینه‌ای دستگاه‌های اجرایی بر حسب برنامه، فعالیت و بهای تمام شده) لایحه بودجه کل کشور در سال 96 و 97 مقایسه شده است.

به نظر می‌رسد در سال 97 مجموعاً بودجه‌ای به میزان 248 میلیارد ریال برای حوزه بازی‌های رایانه‌ای در نظر گرفته شده است.

کل درآمد بازی‌های ایرانی موبایلی در بزرگ‌ترین مارکت ایرانی اپلیکیشن در سال 95 حدود 110 میلیارد ریال بوده است.

اگر مبلغ بودجه در نظر گرفته شده برای بحث رتبه‌بندی بازی‌ها (34 میلیارد ریال) را که یکی از بندهای بودجه اشاره‌ شده است، بر تعداد تقریبی 11٫000 بازی منتشرشده در سال 95 در این مارکت ایرانی تقسیم کنیم، به مبلغی بیش از 3 میلیون ریال برای هر بازی می‌رسیم. از طرفی این بودجه با در نظر گرفتن هزینه هر نفر نیروی انسانی به میزان 400 میلیون ریال در سال، تقریباً معادل 85 نفر نیروی انسانی تمام وقت است.

به نظر می‌رسد وارد شدن بخشی از درآمدهای جاری در این صنعت به خزانه دولت، با سیاست‌های کوچک کردن دولت و سپردن کارها به بخش خصوصی همخوانی ندارد. علاوه بر این، در صورت در نظر گرفتن چنین بودجه دولتی برای حوزه بازی‌ها، باید انتظار برنامه مدون و دقیق با نتایج مشخص و بزرگی را داشت.

یکی از راهکارهای مناسب برای حمایت از بازی‌سازان ایرانی، معاف کردن آنان از پرداخت مالیات بر ارزش افزوده است. همچنان که در عرصه دیگری از محصولات فرهنگی (کتاب) نیز، ناشران داخلی از پرداخت مالیات معافند، و این معافیت‌های مالیاتی اکنون سبب رونق فضای فرهنگی کشور و رشد طبیعی تولیدکنندگان ایرانی شده است.

*هشدار درباره بروز اختلال در رشد طبیعی بازی‌های موبایل ایرانی

طبق گزارش سالانه‌ بزرگ ترین فروشگاه اندرویدی ایران تعداد بازی‌های ایرانی منتشر شده در این فروشگاه در سال 95 در مقایسه با سال 94 رشد بیش از 100 درصد و درآمد بازی‌های ایرانی رشد 135درصد داشته است. نگاهی به روند رشد بازی‌های موبایل ایرانی نشان می‌دهد که بخش خصوصی در این زمینه علیرغم نوپا بودن عمکرد قابل قبولی داشته است. شرکت‌های داخلی فعالیت‌های خوبی در این زمینه آغاز کرده‌اند و در حال رشد و توسعه فعالیت‌ها و افزایش کیفیت محصولات خود با تمرکز بر نیاز بازار هستند.

موضوع عدم رعایت کپی‌رایت بازی‌های خارجی که ارائه آن‌ها با قیمت‌های بسیار پایین در بازار داخلی، باعث اختلال جدی در بخش بازی‌های رایانه‌ای PC گشته بود، در بازی‌های موبایل با رقابت عادلانه قیمت این محصولات اتفاق نیفتاده است. در بازار بازی‌های موبایل، بازی‌های خارجی با همان قیمتی که توسعه‌دهنده برای آن مشخص کرده عرضه می‌شوند و این موضوع امکان رقابت عادلانه را برای بازی‌های داخلی فراهم می‌کند.

بنابراین به نظر می‌رسد عرضه‌ بازی‌های موبایل ایرانی و خارجی در کنار هم و با قیمتی واقعی بیشترین کمک را به بازی‌سازان داخلی کرده است.

مارکت های ایرانی با عقد قرارداد با برخی شرکت‌های توسعه‌دهنده و ناشر خارجی توانسته‌اند فروش آن‌ها در داخل کشور را که پیش از این هم از روش های مختلف معتبر و غیرمعتبر رایج بود و انجام می‌شد، به شکل شفاف و قانونی ایجاد کنند و مالیات‌های مربوط به این فروش محتوا از شرکت خارجی به کاربر ایرانی را نیز به دولت پرداخت کند.

با میزبانی این بازی‌ها در مارکت‌های ایرانی در واقع، صادرات محصول و خدمات شرکت‌های ایرانی به خارج از کشور صورت گرفته و توانسته توسعه‌دهندگان قدرتمند خارجی را متقاعد کند که در کنار سرویس و خدمات شرکت‌های معتبری چون گوگل و اپل، از سرویس آنها نیز استفاده کنند.

این در حالی است که تصویب لایحه بودجه به این شکل و اجرای آن بدون قید و شرط، بر خلاف مصوبه شورای عالی فضای مجازی کشور با موضوع «راهکار توسعه صادرات نرم افزار» است که بر اساس آن دولت مکلف شده است در جهت «تشویق تولید نرم افزار، تسهیل صادرات نرم افزار و خدمات مهندسی» و رفع موانع و ارائه آموزش‌های لازم در این زمینه، اقدامات لازم را به عمل آورد.

در مجموع با در نظر گرفتن تمامی موارد گفته شده به نظر می‌رسد دریافت عوارض از بازی های خارجی نه تنها کمکی به بازی‌سازان داخلی نمی‌کند بلکه صدمات جبران‌ناپذیری به صنعت وارد خواهد کرد