با تحقق شبکه ملی اطلاعات، نگران قطع اینترنت نیستیم
سیداحمد معتمدی که سابقه تکیه بر کرسی وزارت ارتباطات را دارد، در حال حاضر عضو کمیسیون تنظیم مقررات ارتباطات است. وی درباره الزامات شبکه ملی اطلاعات توضیح داد و گفت: با تحقق شبکه ملی اطلاعات، نگرانی از قطع یکباره اینترنت جهانی نداریم.
فارس، مریم اویسی - یکی از موضوعاتی که در هفته‌های گذشته نیز بیشتر از قبل هم برای مردم و هم برای مسؤولان دغدغه شده، شبکه ملی اطلاعات است. طرحی که از چند سال پیش کلید خورده و همچنان عزم جدی برای تحقق آن پیدا نشده است.
کم‌کاری دستگاه‌ها در ارائه داده‌ها و اطلاعات خود، عدم استفاده از اهرم‌های فشار بر دستگاه‌ها برای تسریع در این امر و همت دولت از مواردی است که درباره عدم تحقق شبکه ملی اطلاعات بارها مطرح شده است. در حال حاضر نیز تعداد زیادی از مخاطبان در سامانه فارس من درباره شبکه ملی اطلاعات سؤالاتی داشتند و برخی نیز پیگیر این موضوع بودند که چرا تاکنون این شبکه راه‌اندازی نشده است.
در حالی که در بسیاری از کشورهای قدرتمند جهان از لحاظ تکنولوژی راه‌اندازی شبکه ملی اطلاعات به عنوان یک طرح ملی انجام شده و مردم نیز آن را پذیرفته‌اند، مردم کشور ما اطلاع چندانی از این شبکه ندارند و گاهی شبهاتی برای آنها ایجاد می‌شود.
برای پیگیری این موضوع و بررسی دلایل عدم راه‌اندازی شبکه ملی اطلاعات با یکی از افراد کارشناس و خبره در این حوزه صحبت کردیم.
سیداحمد معتمدی که سابقه تکیه بر کرسی وزارت ارتباطات را در کارنامه کاری خود دارد پس از چند سال همکاری با وزارت ارتباطات به عنوان مشاور وزیر، در حال حاضر عضو کمیسیون تنظیم مقررات ارتباطات است، در ادامه گفت‌وگوی ما با معتمدی را می‌خوانید.
یک باور غلط درباره شبکه ملی اطلاعات
فارس: در ابتدا درباره لزوم راه‌اندازی شبکه ملی اطلاعات در کشور توضیح دهید؟
معتمدی: چنانچه که تاکنون وزیر ارتباطات و فناوری اطلاعات نیز اعلام کرده است شبکه ملی اطلاعات به معنی این نیست که ما دیگر به شبکه اینترنت جهانی دسترسی نداشته باشیم، این موضوع که عنوان می‌شود شبکه ملی اطلاعات در واقع یک شبکه جداگانه‌ای از اینترنت در کشور است که نیاز به کابل‌کشی جداگانه دارد یک باور غلط است.
فارس: پس تعریف درست از شبکه ملی اطلاعات چیست؟
معتمدی: شبکه اینترنت ملی همان چیزی است که تاکنون در شبکه‌های تلفن و موبایل نیز وجود داشت و این شبکه ها نیز شبکه ملی بودند اما پروتکل و قوانین بین‌المللی ممکن است باعث شود که این شبکه دچار مشکلاتی شود و به همین دلیل بر این عقیده‌ایم که اگر روزی به دلیل ضوابط، قوانین و پروتکل‌های بین‌المللی بنا شد تا ارتباط خارج با ما قطع شود ما همچنان ارتباط داخلی داشته باشیم. بستر این ارتباط در شبکه ملی اطلاعات وجود دارد.
فارس: چه دستگاه‌هایی در راه‌اندازی این شبکه باید همکاری داشته باشند و تاکنون چه میزان از این شبکه تکمیل شده است؟
معتمدی: به طور قطع بخشی از این موضوع به وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات بازمی‌گردد و بخش دیگری از آن به دستگاه‌های اجرایی که شورای عالی فضای مجازی برای آنها این مأموریت را تعریف کرده است مربوط می‌شود و طبق آنچه گزارش شده است وزارت ارتباطات تاکنون فعالیت‌هایی را که برای این قضیه لازم بوده به انجام رسانده است.
تفاوت دامنه سایت‌های متصل با شبکه ملی اطلاعات
فارس: شبکه ملی اطلاعات چه الزام‌هایی را برای مردم در استفاده از سایت‌های داخلی ایجاد می‌کند؟
معتمدی: در این شبکه حتماً باید از دومین‌های ایرانی استفاده شود، منظور از دومین قسمت آخر نام سایت‌ها است که پس از نقطه قرار می‌گیرد و باید سایت‌ها در انتهای نام خود دات آی‌آر داشته باشد و اگر شرکت یا سایتی این دومین را نداشته باشد و یا دارای دومین com یا org باشند چون بستر چنین سایت‌هایی در خارج از کشور قرار دارد نمی‌تواند در ارتباط داخلی مورد استفاده قرار بگیرد لذا اگر سرورها در خارج از کشور باشد باید دارندگان سایت‌ها کاری کنند که هاست یا میزبان آنها در داخل کشور قرار بگیرد و دستگاه‌ها نیز باید همکاری کنند تا این میزبانی در داخل کشور ایجاد شود.
همین امر باعث می‌شود تا سایت‌هایی که دارای دامنه دات آی‌آر هستند پروتکل‌ها و قوانینی را که وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات در نظر گرفته را رعایت کنند و تابع این قوانین باشند.
تحقق شبکه ملی اطلاعات سخت نیست
فارس: از نظر شما چند درصد از این شبکه کامل شده است و آیا می‌توان به تکمیل سریعتر آن امید داشت؟
معتمدی: کار سختی نیست و اگر این اتفاق بیفتد می‌توانیم با خیال راحت و با هزینه کمتر از سایت‌های داخلی بازدید کنیم. به لحاظ بستر سخت‌افزاری شبکه ملی اطلاعات می‌توان اعلام کرد که این بستر فراهم شده است و نیازی به فعالیت بیشتر وزارت ارتباطات در این خصوص نیست اما بخش‌های دیگری از آن همچنان تحقق پیدا نکرده است که باید دستگاه‌ها پای کار آمده و سریعتر آن را انجام دهند.
فارس: عده‌ای تصور می‌کنند که راه‌اندازی شبکه ملی اطلاعات و استفاده از آن به معنی این است که مردم دیگر به اینترنت جهانی دسترسی نداشته و حتی مانند کشورهایی نظیر کره شمالی ارتباط‌شان با دنیای خارج از کشور قطع می‌شود از نظر شما این نظر درست است؟
معتمدی: مسلماً خیر، این حرف درستی نیست و شبکه ملی اطلاعات برای این موضوع ایجاد می‌شود که اگر در مواقع ضروری ارتباطات بین‌المللی قطع شد مردم بتوانند همچنان از اینترنت داخلی استفاده کنند و دستگاه‌های ذیربط نیز فعالیت خود را ادامه دهند.
به طور مثال اگر در یک برهه از زمان ترامپ رئیس جمهور آمریکا از تصمیم‌های یکباره‌ای خود گرفت و خواست اینترنت ایران را قطع کند مشکلی در روند اداری و فعالیت سازمان‌ها و نهادهای ما ایجاد نشود و تمامی فعالیت‌های ما به یکباره متوقف شود. هر چند خوشبختانه بانک‌های ایرانی طراحی سایت‌هایشان طوری است که بر بستر شبکه داخلی است و هم به داخل و هم به خارج از کشور دسترسی دارد و می‌توان با آن ارتباط برقرار کرد.
لذا این حرف غیرممکن است که بخواهیم ارتباط‌مان را با دنیا قطع کنیم و این موضوع از اساس غلط است و شایعه‌ای بیش نیست.
فارس: سایر کشورها نیز از شبکه ملی اطلاعات استفاده می‌کنند؟
معتمدی: بله، بسیاری از کشورها به سمت استفاده از اینترنت داخلی گرایش داشتند چرا که علاوه بر کاهش هزینه‌ها میزان اعمال نفوذ سایر کشورها را بر آنها کاهش می‌دهد به عنوان مثال کره جنوبی علاوه بر اینکه شبکه بین‌المللی قوی دارد یک شبکه با قدرت داخلی را نیز راه‌اندازی کرده که این امر نشان می‌دهد هیچ ممانعتی بین استفاده از اینترنت جهانی و اینترنت داخلی وجود ندارد.
همچنین باید تأکید کنم که ما در حال حاضر هم شبکه داخلی داریم، همه افرادی که در منزل خود به اینترنت متصل و موضوعی را جست‌وجو می‌کنند در ابتدای اتصال اول وارد شبکه داخلی می‌شوند و پس از آن به مراکزی نظیر میدان امام رفته و به خارج از کشور ارسال می‌شود اما اگر بستر شبکه ملی اطلاعات به طور کامل شکل بگیرد ارتباط داخل به داخل دارای چنین مشکلات و زحماتی نیست از نظر من هیچ وقت و هیچ شخصی در مجموعه نظام جمهوری اسلامی ایران به دنبال این نیست که اینترنت جهانی را قطع کند.
فارس: این شائبه به دلیل قطعی اینترنت در چند روز گذشته ایجاد شده است که شاید دولت به دنبال قطع دائمی اینترنت جهانی است. نظر شما چیست؟
معتمدی: این چند روز به دلیل وجود موضوع اضطرار قطعی اینترنت توسط صاحبنظران انجام شد اینکه چه میزان ضرورت برای این کار وجود داشت در تخصص من نیست و نمی‌توانم اظهارنظری درباره آن کنم اما در تمام دنیا در مواقع ضروری و اضطراری این کار را انجام می‌دهند.
فارس: به نظر شما دیگر برای زیرساخت مرکز ملی تبادل اطلاعات نیاز به تقویت بیشتری نیست؟
معتمدی: برای زیرساخت سخت‌افزاری یعنی در این شبکه‌سازی وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات نیازی به توسعه بیشتر ندارد یعنی با همین شبکه‌ای که ما داریم می توانیم شبکه ملی اطلاعات را راه‌اندازی کنیم.
برای آنکه این موضوع برای مخاطبان کاملاً مفهوم باشد به این مثال توجه کنید، ما برای تلفن کردن به خارج از کشور نیاز به تلفن جداگانه‌ای نداریم و می‌توان از همین زیرساخت‌هایی که برای تلفن داخلی فراهم شده است استفاده کرده و با خارج از کشور تماس داشته باشیم. اینترنت و شبکه ملی اطلاعات هم همین است، بستر سخت‌افزاری آن فراهم شده است و بسیاری از بسترهای نرم‌افزاری آن نیز ایجاد شده، به عنوان مثال خرید از سایت‌های اینترنتی و فعالیت‌های بانکی که انجام می‌شود از طریق اینترنت صورت می‌گیرد ما پول را واریز می‌کنیم ولی سایت همچنان وابسته به خارج از کشور است که باید به سمت سرورهای داخلی هدایت شود.
تأمین سخت افزارهای لازم برای مرکز ملی تبادل اطلاعات
فارس: به نظر شما چگونه می‌توان شبکه ملی اطلاعات را سریعتر راه‌اندازی کرد؟
معتمدی: ما زود فراموش می‌کنیم که نیاز به این شبکه تا چه میزان در کشور احساس می‌شود در حالی که این موضوع یک امر ضروری است و باید برای تحقق آن همت شود. عمده ارتباط با خارج از کشور که دغدغه برخی از افراد است با ایجاد شبکه ملی اطلاعات از بین نمی‌رود حتی در ارتباطات بین‌‌الملل نیز ما هزینه‌های ما کاهش پیدا می‌کند. اگر برای دستیابی به یک ارتباط داخل به داخل مجبور باشیم تا از سرورهای خارجی استفاده کنیم هزینه بیشتری را می‌‌طلبد حال آنکه می‌توان با استفاده از شبکه ملی اطلاعات هم هزینه‌ها را کاهش داد و هم ارتباط باکیفیت‌تری داشت.
این شبکه ملزوماتی نیاز دارد که می‌توان با همکاری و همراهی نهادها هر چه سریعتر آن را راه انداخت، سخت‌افزارهای لازم برای توسعه ارتباطات فراهم شده و اگر دستگاه‌های اجرایی همکاری کنند راه‌اندازی شبکه ملی اطلاعات قریب‌الوقوع است اما یک عده می‌خواهند طوری عنوان کنند که احتمال راه‌اندازی آن ضعیف است و با آن خیلی فاصله داریم.
فارس: موتورهای جست‌وجوی بومی فعالیت خوبی در زمینه سرچ‌های مردم نداشتند و رضایت زیادی از آنها وجود ندارد به نظر شما چگونه می‌توان این موتورها را نیز توسعه داد.
معتمدی: یکی از اقدامات مورد نیاز برای راه‌اندازی شبکه ملی اطلاعات همین موضوع است. البته این به آن معنا نیست که مردم دیگر از موتورهای جست‌وجوگر خارجی یا شبکه‌های مجازی و شبکه‌های اجتماعی خارجی استفاده نکنند اما اگر شبکه اجتماعی داخلی قوی وجود داشته باشد چرا مردم سمت آن نروند.
من در زمانی که عنوان شده بود تا از شبکه‌های اجتماعی داخلی استفاده کنیم به سمت استفاده از آنها رفتم ولی دیدم که قدرت و کشش لازم را ندارد. تقویت این شبکه‌ها مفهوم اصلی شبکه ملی اطلاعات است. اگر به غیر از گوگل و یاهو یک موتور جست‌وجوی داخلی داشته باشیم که با قدرت فعالیت کند نه تنها ایرادی ندارد بلکه مردم نیز از آن استقبال می‌کنند.
کشورهای دیگر چنین مسائلی را پیش‌بینی کرده و برای آنها راه‌حل پیدا می‌کنند اما ما قدری غفلت کردیم در حالی که می‌توانستیم هر چه سریعتر از آن استفاده کنیم.
فارس: و در آخر چه چشم‌اندازی را برای تحقق این شبکه می‌بینید؟
معتمدی: اگر ما راه‌اندازی شبکه ملی اطلاعات را جدی بگیریم ۵ تا ۶ ماه می‌توان به راه‌اندازی این شبکه فکر کرد اما بیشتر از همه راه‌اندازی این طرح همت و هماهنگی می‌خواهد تا همه دستگاه‌های اجرایی و شرکت‌ها و خصوصاً نهادهای دولتی پای کار آمده، اطلاعاتشان را در اختیار قرار داده تا سریعتر انجام شود، این کار آنقدر که گفته می‌شود سخت نیست و نیاز به بودجه زیادی هم ندارد.