تکمیل سامانه جامع تجارت در فاز گفتار‌درمانی رییس جمهور
اگرچه رئیس جمهور و همچنین اسحاق جهانگیری، تنها با حرف درمانی و تشکیل جلسات بی‌حاصل، بارها بر یکپارچه‌‌سازی سامانه‌های مرتبط با تجارت کشور تأکید داشته‌اند اما همچنان در مقام عمل، پیشرفت محسوسی در وضعیت تبادل اطلاعات لازم از طریق سامانه جامع تجارت مشاهده نمی‌شود.
روز یکشنبه سیزدهم مهرماه بود که حسن روحانی رئیس جمهور در جلسه ستاد هماهنگی اقتصادی دولت با بیان اینکه سامانه جامع تجارت باید بتواند تمامی حلقه‌های مسیر تأمین و توزیع کالا را به یکدیگر متصل کند، اظهار داشت: «این سامانه با ایجاد شفافیت، امکان مقابله مؤثرتر با فساد و قاچاق را فراهم خواهد کرد و یک اقدام بزرگ در حوزه ساماندهی اقتصاد محسوب می‌شود.»
سامانه جامع تجارت که از سال 95 و بر اساس مواد 5 و 6 قانون مبارزه با قاچاق کالا و ارز توسط وزارت صمت راه‌اندازی شده است، همانگونه که از نامش پیداست؛ روزگاری قرار بود در نقش جامع‌ترین سیستم هوشمند تجاری یکپارچه در کشور ایفای نقش کند، اما چرا این سامانه تاکنون به سرمنزل مقصود خود نرسیده است؟
بنا بر ادعای مسئولان وزارت صمت، ایجاد سامانه جامع تجارت از یک سو برای «تنظیم بازار کالاهای اساسی» و «نظارت بر عرضه کالاهای مصرفی» ضروری بوده و از سوی دیگر درگاهی یکپارچه برای ارتباط بازرگانان فراهم می‌کند تا با انجام اموری همچون «ثبت سفارش، اخذ مجوزهای ورود کالا، تأمین ارز از نظام ارزی کشور، اظهار منشأ ارز و پرداخت‌ها» تجارت را تسهیل و قاچاق کالا را کاهش دهد. اما در طول این سال‌ها، عدم همکاری دستگاه‌های مختلف در تبادل اطلاعات با سامانه جامع تجارت، زخم کهنه‌ای بر بدن این سامانه بر جای گذاشته که باعث شده فرآیند نظارتی آن با اختلال و کاستی مواجه شود.
*تکمیل سامانه جامع تجارت در مرحله حرف‌درمانی رئیس جمهور
اگرچه رئیس جمهور و همچنین اسحاق جهانگیری، تنها با حرف درمانی و تشکیل جلسات بی‌حاصل، بارها بر یکپارچه‌‌سازی سامانه‌های مرتبط با تجارت کشور تأکید داشته‌اند اما همچنان در مقام عمل، پیشرفت محسوسی در وضعیت تبادل اطلاعات لازم از طریق سامانه جامع تجارت مشاهده نمی‌شود.
روحانی همچنین هفته گذشته در همین رابطه عنوان کرد: «سامانه جامع تجارت در کنار ایجاد شفافیت و فراهم کردن امکان گزارش‌دهی سریع از وضعیت صادرات و واردات کشور به مسئولان، می‌تواند باعث تسهیل و سرعت در امر تجارت شده و مشکلات دست و پاگیر اداری را از سر راه فعالان اقتصادی بردارد.»
اظهارات رئیس جمهور در خصوص اهمیت سامانه جامع تجارت در حالی صورت می‌گیرد که وی در سال گذشته وعده تکمیل و راه‌اندازی سامانه‌های کنترلی را تا پایان سال ۹۸ داده بود. همچنین اسحاق جهانگیری، معاون اول رئیس جمهور در آذرماه سال گذشته وعده داده بود تا دستگاه‌هایی که موظف هستند به سامانه جامع تجارت متصل شوند، تا بهمن‌ماه 98 این کار را انجام دهند.
*وقتی رئیس‌جمهور تازه متوجه اهمیت سامانه‌ها شده است!
علی اکبر کریمی عضو کمیسیون صنایع و معادن مجلس در گفت‌و‌گو با خبرگزاری فارس با طرح پرسشی خطاب به رئیس جمهور گفت: «چرا ایشان در سال‌های پایانی دولت، تازه متوجه ضرورت تکمیل و پیاده‌سازی سامانه‌های مهم و حیاتی، ذیل قانون مبارزه با قاچاق کالا و ارز همچون سامانه جامع تجارت، سامانه انبارها، سامانه حمل و نقل، سامانه شناسه کالا و دیگر سامانه‌های زیرساختی شده‌اند؟»
به گفته این نماینده مجلس، رئیس جمهور وظیفه داشت با تشکیل جلساتی با موضوع این سامانه‌ها، ناهماهنگی بین وزراتخانه‌ها و همچنین مشکلات عدم اتصال دستگاه‌های دولتی سامانه جامع تجارت را مرتفع کند اما این اتفاق تابحال به دلایل نامشخصی به وقوع نپیوسته است.
عضو کمیسیون صنایع و معادن با بیان اینکه حوزه تجارت، کنترل بازار و رهگیری کالا نیازمند بکارگیری نظارت هوشمند به وسیله سامانه‌ها است، گفت: «وضعیت کنونی گرانی و کمبود مصنوعی کالا در کشور، نشان از بی‌توجهی به این سامانه‌ها است چراکه در حال حاضر طبق آمار در بسیاری از اجناس با مازاد تولید مواجه هستیم.»
نماینده مردم اراک با اشاره به اینکه اگر این سامانه‌ها به درستی عمل کنند، دیگر نیازی به برخوردهای پلیسی و تعزیراتی برای کنترل بازار نیست، گفت: «طبق قانون همه دستگاه‌ها موظف هستند که تکالیف خود را برای اتصال به سامانه‌هایی مثل سامانه جامع تجارت انجام دهند.»
کریمی با بیان اینکه کلیه فرآیند تجارت یعنی به ترتیب از ابتدای ورود به بندر، گمرک، انبارها، حمل و نقل کالا، توزیع توسط عمده و خرده‌فروشی‌ها باید ذیل سامانه جامع تجارت توسط کد یکتایی که صادر می‌شود، رهگیری و رصد شود، ادامه داد: «هرگونه موازی کاری با سامانه جامع تجارت توسط گمرک یا هرنهاد دیگری ممنوع است.»
*اصرار بازوی نظارتی مجلس و قوه قضاییه برای تکمیل سامانه جامع تجارت
هفته گذشته مهرداد بذرپاش رئیس دیوان محاسبات در اعتراض به عدم تبادل اطلاعات مربوط به تجارت کشور توسط دستگاه‌های ذیربط گفته بود که سامانه جامع تجارت و ارتباط بین سامانه‌ای بانک مرکزی، گمرک و وزارت صمت هنوز به خوبی راه‌اندازی نشده است.
در فروردین ماه امسال هم رئیس سازمان بازرسی کل کشور با اشاره به پیگیری‌های این سازمان برای تکمیل و راه‌اندازی سامانه جامع تجارت اذعان کرده بود که با تکمیل و فعال شدن این سامانه، جلوی بسیاری از فساد‌ها گرفته می‌شود.
به علاوه آنکه، تاکنون هر از چند گاهی شاهد اعتراض بازرگانان در زمینه اختلالات در فرآیند ترخیص کالا بوده‌ایم که ریشه اصلی آن به عدم ارتباط سامانه گمرک با سامانه جامع تجارت بر می‌گردد که فرآیند اظهار کالا و صدور مجوز بارگیری را با مشکل رو به رو می‌‌سازد.
به عنوان مثال برای چندمین بار، ارتباط میان "سامانه EPLگمرک" (سامانه جامع گمرک) با "سامانه ثبتارش" از زیر مجموعه‌های سامانه جامع تجارت وزارت صمت قطع شده و باعث پیگیری صاحبان کالا و اعتراض آنها نسبت به طولانی شدن بی‌مورد زمان ترخیص کالا از گمرک شده است.
*عدم همکاری گمرک برای تبادل اطلاعات
حمیدرضا دهقانی‌نیا سخنگوی ستاد مبارزه با قاچاق کالا و ارز سال گذشته ضمن انتقاد از عملکرد گمرک در تبادل اطلاعات با سامانه جامع تجارت گفته بود: «تبادل اطلاعات بین سامانه امور گمرکی با سامانه جامع تجارت باید توسط گمرک پایدار شود و به هیچ عنوان کار سختی نیست.»
به گزارش فارس، «بند الف ماده ۶ قانون مبارزه با قاچاق کالا و ارز، ماده ۳ آیین‌نامه مواد ۵ و ۶ قانون مبارزه با قاچاق و تبصره ۵ آن، ماده ۳۲ آیین‌نامه مواد ۵ و ۶ قانون مبارزه با قاچاق و ماده ۳۵ آیین‌نامه مواد ۵ و ۶ قانون مبارزه با قاچاق» به لزوم اتصال سامانه جامع تجارت به سامانه جامع امور گمرکی تأکید داشته است. حتی برای جلوگیری از بهانه‌تراشی‌های گمرک، وزارت امور اقتصادی و دارایی و وزارت صمت در شهریور 97 اقدام به امضای توافقنامه‌ای کردند و این اتصال برای مدتی برقرار شد؛ اما متأسفانه تاکنون به دلیل ناپایداری تبادل اطلاعات بین این دو سامانه، عملاً امکان بهره‌گیری از اطلاعات سامانه امور گمرکی با اختلال همراه بوده است.