رمز ارزها ظرفیت تامین ارز واردات را ندارند
عضو کمیسیون بلاکچین و رمز ارز سازمان نظام صنفی رایانه‌ای گفت: تمام بیت کوین‌های استخراجی کشور در یک سال کفاف تامین ارز یک قلم کالای اساسی ما را نمی‌دهد و سخن گفتن بعضی مسؤولان در این باره ناشی از بی‌اطلاعی است.
به گزارش فارس، کمتر کسی هست که در این روزها قصد سرمایه‌گذاری در کاری را داشته باشد اما واژه ارز مجازی یا بیت‌کوین را نشنیده باشد. سودای کسب درآمدهای نجومی بدون صرف وقت و کسب مهارت سبب شده تا صفحات مربوط به این حوزه فعالیت به یکی از پربازدیدترین مطالب روز تبدیل شود. فعالین این حوزه عمدتا از قیمت بسیار کم بیت کوین در سال 2010 می‌گویند و رشد نجومی آن را تشریح می‌نمایند. عده‌ای با اشاره به افت شدید سال‌های اخیر ارزهای مجازی از احتیاط در ورود به این حوزه سخن می‌گویند.
ادعاها و سخنان عجیبی هم در این باره مطرح می‌شود. از تاثیر استخراج بیت‌کوین روی کمبود برق تا استفاده از رمزارزها برای دور زدن تحریم و واردات کالاهای مورد نیاز کشور.
به منظور بررسی زیر و بم فعالیت در حوزه رمز ارز مجازی و تشریح برخی از چالش‌های روز آن به سراغ فاضل زیرکی، عضو کمیسیون بلاکچین و رمز ارز سازمان نظام صنفی رایانه‌ای کشور رفتیم تا پیرامون این موضوع به بحث بنشینیم.
مشروح این گفتگو به شرح ذیل است:
فارس: ابتدای بحث از شما می‌خواهم، در ارتباط با بازاری که امروز با عنوان بازار رمز ارز و در قالب‌هایی نظیر بیت کوین توجه مردم را به خود جلب کرده است، مختصری توضیح دهید.
زیرکی: رمز ارزها از پروتکل‌های رمزگرافیکی و یا کد‌های فوق‌العاده پیچیده برای رمز‌گذاری دیتاهای حساس و انتقال آن‌ها استفاده میکنند تا معاملات امنی را فراهم کنند. توسعه‌دهندگان رمز ارزها این پروتکلها را بر پایه اصول پیچیده ریاضیات و مهندسی کامپیوتر بنا کرده‌اند که آن‌ها را غیرقابل نفوذ می‌کند. این پروتکلها همچنین هویت افراد استفاده کننده از رمزارزها را مخفی نگه می‌دارد و ردیابی و پیدا کردن آن‌ها را برای هر کسی و هر دولتی دشوار می‌کند.
ارزهای دیجیتال امکان معامله شدن توسط ارزهای واقعی را نیز دارا می‌باشند و شما میتوانید در بعضی از بازارهای خاص و صرافی های شناخته شده، مانند بایننس (Binance)، ارزهای دیجیتال خود را با دلار، پوند، یورو و غیره جایگزین کنید.
فارس: این بازار پس از طی کردن دوره‌های فراز و فرود، در مدت اخیر بار دیگر رونق گرفته است. به نظر شما علت این رونق مجدد چیست؟
زیرکی: بازار رمز دارایی‌ها یا همان بیت کوین فرآیند رونق خود را از سال 2009 آغاز کرده و هر روز بیشتر از دیروز توسعه پیدا کرده است. نکته قابل توجه این است که الزاما روند صعودی نمایانگر رونق نیست، زیرا این بازار مسیر خود را پیدا کرده و زیرساخت‌های آن روز به روز در حال گسترش است.
اگر منظور از رونق افزایش قیمت رمز دارایی‌هاست، بله نکته درستی است اما افزایش قیمت در واقع تنها مشخصه برای رونق بازار نیست هرچند در ایجاد انگیزه مردم نقش دارد. در همین ارتباط رشد و افزایش قیمت بیت‌کوین در سال 2021 مسئله‌ای است که خیلی از کارشناس‌ها آن را با توجه به روند تکنیکال این ارز پیش‌بینی کرده بودند.
فارس: بسیاری از مردم نسبت به سرمایه گذاری در این صنعت و خرید و فروش بیت کوین انگیزه پیدا کردند، برخی می‌گویند، تنها راه یک شبه پولدار شدن ورود به این بازار است. به نظر شما چه ریسک های متوجه سرمایه گذاران ارز مجازی است؟
زیرکی: ورود به حوزه رمز دارایی‌ها باید همراه با قبول ریسک‌های بسیار زیادی باشد. به طور کلی همواره توصیه کارشناس‌های خبره و موثق این بوده است که علاقه مندها همه سرمایه و دارایی خود را وارد این بخش نکنند.
عمده ریسک هم به دلیل نبوده دامنه نوسان برای تغییر قیمت ارزهای مجازی است، برای مثال همانطور که اشاره‌ای از ایلان ماسک کافی است تا در 1 ساعت قیمت این ارز 40 درصد رشد کند، با اشاره‌ای دیگر ممکن است در کمتر از 10 دقیقه شاهد افت 50 درصدی قیمت باشیم، لذا مردم به تصور مشابهت فعالیت در بورس و بازار رمز ارز نباید بی مهابا و بدون تخصص وارد این بازار شود.
مردم این را هم در نظر بگیرند که پس افت دارایی در این حوزه دیگر امکان تجمع مقابل نهاد دولتی وجود ندارد چراکه اساسا هیچ نهاد داخلی و بین‌المللی مسئولیتی در مقابل ورود شما به این بازار ندارد. اگر بخواهیم ریسک‌های اصلی موجود در این بازار را بازگو کنیم، علاوه بر نبود دامنه نوسان در روند تغییر قیمت، می‌توان به مراحل خرید و فروش امن، نگهداری امن رمز دارایی‌ها و سرقت اطلاعات شخصی اشاره کرد.
توجه کنید که فعالیت تخصصی در حوزه تکنولوژی بلاکچین به دلیل شفافیت و امنیت فعالیت کم ریسکی است اما آشنایی نداشتن با این تکنولوژی می‌تواند ریسک بی‌نهایتی را به متقاضی تحمیل نماید.
فارس: آیا سرمایه گذاری در این حوزه نیازمند دانش خاصی است یا هر فردی می تواند نسبت به ورود به بازار اقدام کند؟
زیرکی: حتما ورود به این حوزه نیازمند به دانش خاصی است و صرف شنیدن اینکه یک بازار مالی در حال رشد است و همه در حال سرمایه گذاری بدون دانش هستند، نباید دلیل سرمایه‌گذاری بعضا سنگین افراد باشد. توجه کنید، که حضور افراد شیاد و کلاهبردار در این حوزه قطعا بدون هیچ محدودیت وجود دارد و همین امر می‌تواند ریسک مضاعفی را برای نگهداری دارایی به شما تحمیل نماید.
در کنار این مساله، دولت نیز از ارائه اطلاعات به هر نحوی در این حوزه خودداری می‌کند و همین آگاهی نداشتن مردم خود زمینه کار را برای کلاه‌برداران این حوزه مهیا می‌کند.
فارس: بسیاری از مردم در حال خرید دستگاه‌های استخراج ارز مجازی و ورود به این بازار هستند، آماری از میزان استخراج رمز ارز کشور موجود است؟
زیرکی: آمار استخراج بیت کوین در دنیا شفاف است و بسیاری از نهادهای بین‌الملی این آمار را منتشر میکنند. همچنین توجه به آمار ارائه شده از میزان شبکه استخراج و همچنین نگاه به نوع دستگاه‌های استخراج رمز ارز موجو در کشور می‌تواند برآورد دقیقی از میزان مصرف برق به ما بدهد.
بر اساس همین برآوردها میزان استفاده ماینرهای قانونی و مجاز از شبکه برق کشور در شرایط کنونی حدود 310 مگاوات برای استخراج است و این میزان در بازه 1 ماه اخیر رشدی قابل توجهی را تجربه نکرده است. توجه کنید که مراکز استخراج رمز ارز قانونی صرفا 8 ماه از سال فعال هستند، زیرا مطابق قرارداد تامین برق این مراکز با وزارت نیرو در 4 ماه گرم سال که پیک مصرف برق در کشور تجربه می‌شود، تعرفه برق این مراکز به نرخ 2314 تومان برای هر کیلووات محاسبه می‌شود و استخراج رمز ارز با این قیمت اصلا توجیه اقتصادی ندارد.
در مورد سهم ایران در شبکه جهانی استخراج رمز ارز باید گفت، بر اساس آمار دانشگاه کمبریج 3.8 درصد از توان پردازشی کل شبکه بیت کوین در ایران انجام شده و متعلق به شناسه‌های ایرانی است که با وجود رقابتی بودن قیمت انرژی به نسبت قیمت جهانی خیلی خیلی عدد کمی است.
شاید جالب باشد که بدانیم از نظر استخراج روزانه، بین 30 الی 35 بیت‌کوین با میانگین قیمت 15 هزار دلار در کشور استخراج می‌شود که با قیمت دلار 22 هزار تومان، روزانه 10 میلیارد تومان استخراج رمز ارز در کشور انجام می‌شود.
فارس: نحوه برخورد وزارت نیرو با مسئله رمز ارز به چه نحو بود؟ برخورد با مراکز مجاز استخراج رمز ارز چطور ارزیابی می‌کنید؟
زیرکی: برخورد وزارت نیرو با مسئله استخراج رمز ارز اصلا صحیح نبوده و کشور از درآمدهای ارزی بسیاری محروم شده است. زمانی که وزارت نیرو مردم و علاقه مندان به حوزه استخراج رمز دارایی‌ها را با یک تعرفه بد و غیر کارشناسی مواجه می‌کند، این فعالیت‌ها به سمت فعالیت های زیرزمینی و بدور از شفافیت سوق می‌یابند.
برای مثال بعد از مصوبه دوم دولت در طرح خوداظهاری، تنها چیزی حدود ۱۰۰۰ پرونده در زمینه دستگاه‌های استخراج قاچاق موجود بود اما مردم با بیش از ۳۰۰۰ پرونده در طرح ثبت نام کرده و دستگاه‌های خود را رجیستر کردند، این یعنی مردم از قوانین درست استقبال میکنند و قوانین درست هم مردم را به مسیر درست هدایت میکنند.
فارس: جزئیات قراردادهای وزارت نیرو با ماینرهای ارز مجازی به چه شکل است؟
زیرکی: ماینرهای مجاز در ابتدا باید مجوز وزارت صنعت معدن و تجارت را داشته باشند. طبق گزارش های اعلامی از وزارت صمت هیچکدام از این مزارع فعلی استخراج رمز ارز مجوز کامل فعالیت ندارند. پس از جهتی می‌شود گفت، با توجه به بند صریح قانون پیرامون مجوز وزارت صمت، قرار داد های وزارت نیرو وجاهت قانونی ندارند. در خصوص قرارداد تعرفه برق هم باید گفت، فرمول محاسباتی نرخ پایه برابر با 965 تومان برای هر کیلووات است که در ماه های مهر، آبان، آذر، دی، بهمن، اسفند، فروردین و اردیبهشت برابر با نصف نرخ پایه یعنی 482 تومان محاسبه می‌شود.
با احتساب هزینه 9 درصد ارزش افزوده و 10 درصد عوارض برق، تعرفه در ماه‌های مذکور برای مراکز استخراج رمز ارز معادل 578 تومان در هر کیلووات ثبت می‌شود. در ماه‌های خرداد، تیر، مرداد و شهریور که شاهد پیک مصرف برق هستیم، نرخ مصوب قرارداد 2 برابر نرخ پایه محاسبه یعنی 1930 تومان محاسبه می‌شود که این نرخ به اضافه 9 درصد ارزش افزوده و 10 درصد عوارض برق در قبض برابر 2314 تومان در هر کیلووات می‌باشد .
فارس: مبنای نرخ‌های اعلامی وزارت نیرو که در قرارداد ذکر شده چیست؟
زیرکی: به گفته وزارت نیرو 965 تومان نرخ تسعیر نیمایی بوده و در زمان دلار نیمایی 16000 تومان محاسبه گردیده است. این را هم بگویم که از نظر ما این نرخ کاملا غیر کارشناسی بوده و مانع فعالیت قانونی در این صنعت می‌شود. توجه کنید که در آمریکا یک شرکت استخراج بیت‌کوین عمومی است که در مزرعه‌های استخراج خود برق را به نسبت مناطق از 2.8 سنت دلار الی 3.4 سنت دلار برای هر کیلووات تهیه می‌کند. در چین هم ماینرها در شهرها برق را با نرخ بین 3.8 سنت دلار الی 4.2 سنت دلار برای هر کیلووات تهیه میکنند. اگر نرخ مصوب وزارت نیرو برای استخراج رمز دارایی ها را در ایران در نظر بگیریم چیزی حدود 6 سنت دلار است که نکته قابل تاملی هست. چون ما جزو تولید کنندگان بزرگ انرژی در جهان هستیم.
فارس: در مسئله خاموشی‌های اخیر، ماینرها به شدت مورد توجه قرار گرفتند، میزان مصرف برق ماینرها و مراکز استخراج رمز ارز نسبت به کل تولید برق کشور چقدر است؟
زیرکی: بنابر با آمار دانشگاه کمبریج 3.8 درصد از توان پردازشی شبکه بیت کوین در ایران است که این نشان دهنده ماینرهای مجاز و غیر مجاز می‌باشد. با توجه به این آمار شفاف جهانی و با در نظر گرفتن، پیک زمستانی 41282 مگاوات زمستان امسال، 1.5 درصد از کل مصرف برق کشور متعلق به مراکز مجاز و غیر مجاز استخراج رمز ارز است. در حوزه خاموشی ها بنده صاحب نظر نیستم اما فکر می‌کنم علت خاموشی‌ها بیشتر در ارتباط با سو مدیریت بوده و ارتباطی به ماینرها ندارد چون ما کشور غنی از نظر انرژی هستیم و باید در چشم اندازها رشد مصرف دیده بشود.
فارس: هم اکنون برخی ارز مجازی را راهکار دور زدن تحریم می‌دانند.،آیا رمزارزها پتانسیل برعهده گرفتن این مسئولیت را در شرایط فعلی دارند؟
زیرکی: بشخصه هیچ وقت علاقه نداشتم به این سوال پاسخ بدهم زیرا جنبه غیرکارشناسی دارد، چند وقت پیش خبری را مطالعه کردم که یکی از اعضای شورای شهر تهران گفته بود، «چرا به مردم واقعیت را نمی‌گویید، ما مجبوریم برای واردات کالاهای اساسی بیت‌کوین استخراج کنیم.» بگذارید موضوع درآمدی بیت کوین را کارشناسی کنیم، روزانه در دنیا 900 بیت‌کوین استخراج می‌شود که سهم ما برابر با 3.8 درصد معادل روزی 34.2 بیت کوین است. در سال جاری تنها برای یک قلم کالای وارداتی ما، 580 هزار تن برنج وارد کشور شده است. با در نظر گرفتن قیمت هر تن برنج معادل 500 دلار، 290 میلیون دلار برنج به عنوان یک قلم کالای وارداتی وارد کشور شده است. درآمد حاصل از استخراج بیت‌کوین با قیمت 15 هزار دلاری بیت‌کوین برابر 187 میلیون دلار سالانه است. یعنی تمام بیت کوین‌های استخراجی در کشور در یک سال کفاف تامین ارز یک قلم کالای اساسی ما را نمی‌دهد. توجه کنید که این فقط یک مثال از کالای اساسی ارزان قیمت بود.
در مجموع رمز دارایی‌ها محدودیت ملیتی و مرزی ندارند و به صورت غیر متمرکز فعالیت میکنند. در حال حاضر حجم تبادلات این حوزه به اندازه‌ای نشده است تا بتوانیم نیاز های مالی یک کشور با بیش از ۸۵ میلیون نفر را به وسیله آن تامین کنیم.
فارس: به عنوان سوال پایانی، چه توصیه‌ای برای افراد علاقه مند فعالیت در این حوزه دارید؟
زیرکی: علاقه مندان به این بازار باید با افراد خبره و مشاورین این حوزه ارتباط داشته باشن و از مشاوره‌ها و تجربیات آن‌ها استفاده کنند. البته بعضی ریسک‌ها مثل نوسانات شدید قیمت و سایر ریسک‌های رگولاتوری و قانونی جزء ریسک‌های ذاتی و ماهیتی این بازار است. توجه کنیم که نباید با تمام دارایی و سرمایه وارد این حوزه شویم و از سوی دیگر حتما مطالعه کافی در این حوزه داشته باشیم و یا از تجربه افراد خبره و مشاورین استفاده کنیم.
در پایان باید بگویم که فراموشی رمز مکان نگهداری ارز مجازی ممکن است، کل سرمایه شما را بر باد دهد، بنابراین با دید کافی وارد سرمایه‌گذاری شوید.