سایت های بی برنامه
پرستو دوکوهکی - شاید هیچ کتابخوانی حاضر نباشد لذت چرخ زدن در کتابفروشی ها را با چیز دیگری عوض کند؛ شاید هیچ کتابفروشی نخواهد فرصت گپ وگفت با خریدار کتاب را از دست بدهد، اما واقعیت های یک جامعه شهری که با سرعت دست کم در مصرف- به سوی مدرن شدن می رود چیزهای دیگری می طلبد: مثلا همه این را می دانند که در ایران کتابفروشی های آن لاین کم است.
ضریب نفوذ اینترنت در ایران کم است؛ همه این را می دانند، اما میان کسانی که دسترسی به این منبع بی پایان اطلاعاتی دارند، هستند افراد زیادی از نخبگان و دانش آموزان و دانشجویان و استادهایشان که وقت محدود دارند و نیاز به کتاب؛ نیازی که آنها را مجبور می کند دست کم یک نیم روز را در ترافیک و رفت وآمد به مرکز شهر بگذرانند تا شاید به کتاب مورد نظرشان برسند. بعضی ها هم که از شهرستان ها برای پیدا کردن کتاب مورد نیازشان رنج سفر را به جان می خرند. تازه به این افراد اضافه کنید جمعیت نخبه و کتابخوان ایرانی مهاجر را که دستشان از همین در ترافیک ماندن هم کوتاه است و برای حفظ رابطه فرهنگی شان با ایران، کتاب را بهترین ابزار می دانند. پس شما هم می توانید با ما هم عقیده باشید که فروش آن لاین می تواند نیاز این عده را تامین کند.
ایده ای آزموده
تاسیس کتابفروشی آن لاین ایده جدیدی نیست. با اینکه ساختار گردش پولی کشورمان، برای انجام دادن فعالیت های اقتصادی اینترنتی مناسب نیست، اما سایت سخن ازسال،۱۳۷۷ یعنی 7 سال پیش، این کار را در ایران شروع کرد: هر کس چنین کاری را شروع می کند، الگوی آمازون را در ذهن دارد، سایت بزرگی که کتاب می فروشد و از هر جای دنیا سفارش آن لاین می گیرد .
اما سایتی که شاید آرمان راه اندازندگانش رسیدن به موقعیت سایت آمازون بود - آن طور که محمد سلیمانی نیا، مدیر سایت سخن می گوید- خیلی زود فروش آن لاین را کنار گذاشت: فروش آن لاین در کشور که هیچ توجیه اقتصادی ندارد، فروش خارج از کشور هم همین طور و البته مسائل مهمتر دیگر هم هست .
او تعریف می کند که بیمه نبودن بسته های پستی برای کشور آمریکا چقدر به آبروی این وب سایت ضرر زده: یا کتاب نمی رسید، یا بازشده و پاره پوره می رسید. با این وضعیت مرتب مشتریانمان را از دست می دادیم، ضمن اینکه هر سال چیزی حدود 70 درصد بر هزینه های پست کتاب اضافه می شد. بنابراین مجبور بودیم چند برابر قیمت کتاب را از مشتریان بگیریم که نه برای آنها صرف اقتصادی داشت و نه برای ما. در داخل کشور هم در عمل نمی توانستیم فعالیت چندانی داشته باشیم. پست امکان دریافت پول را از دریافت کننده نمی داد، به دلیل سیستم پولی کشور، برای شهرستان ها هیچ خدماتی نمی دادیم و فقط در تهران، آن هم به تعداد خیلی محدود فروش داشتیم. چون کتاب را با پیک می فرستادیم، هزینه آنقدر زیاد می شد که خریدار تهرانی از سفارش دادن به ما منصرف شود .
جز اینها، یک کتابفروشی آن لاین باید یا مثل کتابفروشی های واقعی انبار کتاب داشته باشد یا باید اول سفارش بگیرد و بعد کتاب ها را تک تک از ناشران بخرد. سلیمانی نیا می گوید: گرفتن کتاب از ناشر خودش مرحله مهم و سختی ست. امکان انبار کتاب را ندارید، ضمن اینکه باید دست کم چیزی حدود 8 هزار عنوان کتاب را داشته باشید، از هر کتاب هم یکی- دوتا. بنابراین نمی توانید روی تعداد از ناشر تخفیف بگیرید. تهیه کردنش هم مشکل است و هم پرهزینه. تناقض اینجا شکل می گیرد که انبار داشتن از کتاب ضرر می زند و اگر بعد از سفارش بخواهید کتاب را تهیه کنید با این بازار نشری که در ایران وجود دارد، یا کتاب را به سختی پیدا می کنید، یا می فهمید چاپش تمام شده یا چاپ جدید با قیمت جدید آمده به بازار. آن وقت است که چشم باز می کنید و می بینید همه اش ضرر است .
سایت های بی برنامه
با این حال روز به روز به تعداد سایت هایی که فروش آن لاین کتاب را جزو خدماتشان قرار می دهند اضافه می شود. اگر تا دو سال پیش فقط سایت سخن بود و پرشین بوک و ایران فرهنگ ، حالا آی آی کتاب و قفسه و فردوسی و ایران بین و چندین و چند وب سایت شناخته شده و تازه تاسیس برای این کار وجود دارد.
هر چند می شود انگیزه های راه انداختن چنین خدماتی را حدس زد، اما دانستن مشکلات کار این وب سایت ها و روند کاری شان قابل بررسی ست.
میان کارشناسان کتاب و آدم های فعال در حوزه ادبیات، هستند کسانی که اعتقاد دارند فروش آن لاین کتاب می تواند فراگیر شود، فقط اگر به چشم کار حاشیه ای به آن نگاه نشود. می گویند اگر فکر درست و حساب شده ای البته همراه با سرمایه ای مناسب - پشت چنین وب سایتی باشد، براحتی می تواند کار خودش را گسترش دهد، مخصوصا که سفارش های خوبی از خارج کشور به دست چنین وب سایت هایی خواهد رسید.
عده ای از فعالان اینترنتی نبود فرهنگ خرید اینترنتی را در شکست فروش آن لاین کتاب تاکنون موثر می دانند، اما مدیر سایت سخن نظر دیگری دارد: موضوع فرهنگسازی برای خرید اینترنتی نیست. مردم خوب بلدند. چطور یکی از وب سایت هایی که بلیت های کنسرت شجریان را آن لاین می فروشد، بدون اینکه در هیچ خبری آدرس وب سایتش درج شود، از صبح تا عصر 7 هزار تقاضا دریافت می کند؟ چرا خرید آن لاین بلیت قطار این قدر رایج است؟ اگر مردم به مزیت چیزی پی ببرند، حتما از آن استفاده خواهند کرد. مهم این است که کتاب و کتابخوانی اولویتی در زندگی مردم ندارد. ضمن آنکه خرید آن لاین مزیتی برای او ندارد. پشت در کدام کتابفروشی صف وجود دارد که حالا با خرید آن لاین دسترسی به کتاب آسان شود؟
به عقیده سلیمانی نیا فروش آن لاین هیچ سود مالی نخواهد داشت، برای همین هم بیشتر سایت ها برای تفنن و در حاشیه دیگر فعالیت هایشان کتاب می فروشند.
این طرز فکر میان ناشران هم کم وبیش وجود دارد. هیچ کدام از ناشران بزرگ و نام آشنا کار فروش آن لاین را انجام نمی دهند و با اینکه با وب سایت هایی که این کار را انجام می دهند، همراهی می کنند، اما امیدی به موفقیت و کسب سود مالی از این راه ندارند.
سایت سخن فعالیت های دیگری هم در این سال ها داشته است و با قرار دادن تعداد زیادی نقد کتاب، معرفی کتاب وگزارش از جلسه های بررسی کتاب روی سایت، مخاطبان جدی ادبیات را به خودش جلب کرده است: چیزی حدود یکهزار و 200 داستان کوتاه در حال حاضر در آرشیو سایت موجود است، ولی حتی تولید محتوا هم نمی تواند در جذب افراد برای خرید کتاب موثر باشد . نگاه بدبین او با اشاره به تاثیر مثبت معرفی کتاب تعدیل می شود، اما او از مشکل بزرگتری صحبت می کند: مردم اصلا حاضر نیستند برای کتاب پول بدهند. ما یک بار برای فروش کتاب الکترونیکی شانس خودمان را آزمایش کردیم که نتیجه ای باورنکردنی داشت. سال 79 نسخه الکترونیکی کتاب هاشمی رفسنجانی و دوم خرداد نوشته صادق زیباکلام را مجانی، برای دانلود گذاشتیم روی وب سایت. در یک ماه چیزی حدود 100هزار نسخه از این کتاب را دانلود کردند. بعد، نسخه های الکترونیکی چندین کتاب پرفروش از همین نویسنده و الهی قمشه ای و نبوی را با مبلغ بسیاد ناچیز برای فروش گذاشتیم. چیزی حدود 3 تا 5 دلار کانادا. فکر می کنید چند نفر این کتاب ها را خریدند؟ فقط 5 نفر .
با این همه بدبینی و بدبیاری، او از احتمال از سرگیری فروش آن لاین سایت سخن حرف می زند. مشخص است که به کتاب و کتابفروشی علاقه خاصی دارد.
تجربه موفق
سایت آمازون، با فروشی حدود 10 میلیارد دلار در دهمین سال تاسیسش، معروف ترین و موفق ترین سایت فروش کتاب است. این سایت چیزی حدود 50 میلیون مشتری از سراسر دنیا دارد.
ماه پیش اعلام شد بیش از 100 عنوان کتاب ایرانی در بخش فروش کتاب سایت اینترنتی آمازون قرار گرفته است. می گویند بعد از رفع تحریم فرهنگی جمهوری اسلامی ایران در آمریکا، یک شرکت خصوصی ایرانی با نام شرکت گسترش فرهنگ رایانه ای کتاب طی قراردادی با موسسه فرهنگی آمازون تاکنون 100 عنوان کتاب را به زبان انگلیسی معرفی کرده است.
آمازون، فروشگاه اینترنتی کتاب، در 1995 ایجاد شد. نام وب سایت برخلاف تصور از جنگل های آمازون گرفته نشده، بلکه لغتی یونانی ست که به زنان جنگجوی افسانه های یونان گفته می شده.
جف بزوس، بنیانگذار این وب سایت موفق، گفته است: اواخر دهه 1990 درآمد سایت حدود یک و نیم میلیارد دلار بود ولی همچنان ضرر می داد. سالی قریب به یک میلیارد دلار قرض می گرفتیم تا ورشکست نشویم .
اما حالا سایت آمازون روزهای سخت را پشت سر گذاشته و دست کم با خیالی آسوده فعالیت می کند.
هدف آقای بزوس ابتدا این بود که سایت آمازون را به بزرگترین فروشگاه خرده فروشی لوازم الکترونیکی تبدیل کند. شعار شرکتش نیز این بود: تند بزرگ شو!
بعد از گذشت 10 سال، او شرکتی دارد که بزرگترین فروشگاه اینترنت است، هرچند که گستردگی و سوددهی سوپرمارکت های بزرگ را ندارد.
بر اساس گزارش بی بی سی، سال گذشته فروش آمازون حدود هفت میلیارد دلار، بیش از تمام فروشگاه های اینترنتی بوده و مثلا شرکت رایانه سازی دل فقط 3 میلیارد و 250 میلیون دلار کالا فروخته است.
سال گذشته یکی از تحلیل گران بانک آمریکا این سئوال را مطرح کرد که شاید بهتر باشد آمازون اقلام کمتری را بفروشد و فروش خود را به اجناسی محدود کند که سود بیشتری به ارمغان می آورند.
اما دیدگاه مخالف این است که ایجاد وفاداری میان مشتریان وقت می برد و منوط به این است که مردم با علم به اینکه هرچیزی بخواهند در آمازون هست، به طور خودکار به این سایت مراجعه کنند. اگر مردم نتوانند کتابی را در آمازون بیابند، آنها دیگر مکررا به این سایت نخواهند آمد.
چند نوآوری ناب در آمازون صورت گرفته، از جمله نرم افزاری که جزئیات مشخصات شما را به خاطر می سپارد و چرخ دستی خرید مشتری را سریع و آسان به پای صندوق می برد.خرید کتاب زحمتی ندارد زیرا سایت آمازون آدرس پستی و جزئیات کارت اعتباری خریدار را به خاطر می سپارد. همچنین از علایق وی آگاه می شود تا مرتب کتاب هایی را پیشنهاد کند که ممکن است بر اساس خریدهای پیشین موردپسند قرار گیرد.
آمازون مرتبا اجناس تازه ای ارائه می دهد و کسب و کارش را می گستراند. مثلا این شرکت به دنبال راهکاری ست تا بتوان کتاب ها را بنا به تقاضای مشتریان چاپ کرد.
وب سایت آمازون جالب و غریب است و خوانندگان، کتاب ها را نقد و توصیه می کنند. کتابفروشی های اینترنتی، مطالعه را دگرگون کرده و این امکان را فراهم آورده اند که کتاب بیشتر در دسترس عموم قرار گیرد و در نتیجه افق های فکری گسترش یابد. هرچند به خاطر تخفیف های زیادی که باید بدهند، سود چندانی نمی کنند، اما همه می دانیم که سود فقط مادی نیست.
منبع: همشهری
- ۸۴/۰۹/۱۳