سراب پول الکترونیکی، روی دیگر سکه
بچه‌ها در نزدیکی منزل ملا نصرالدین شلوغ می‌کردند. زن ملا گفت که این بچه‌ها را رد کن بروند جای دیگر. ملا آمد دم در و به بچه‌ها گفت که شنیده‌ام چند محله بالاتر آش می‌دهند. بچه‌ها رفتند آش بگیرند. پشت سر آنها چند نفر دیگر هم رفتند. ملا دید همه دارند می‌روند آش بگیرند. آمد داخل و به زنش گفت که یک دیگ! به من بده بروم آش بگیرم! فکر نکنید این موضوع از امثال قدیمی زبان فارسی است. همین چند سال پیش بود که در مجلات معتبر علمی خارجی و ایرانی درباره معجزه آسا بودن خواص هرم داد سخن می‌دادند و شرکت‌هایی در خارج هم اقدام به ساخت و فروش هرم در ابعاد مختلف کرده بودند. شایعه کرده بودند که اگر چاقو و اره در داخل آن بگذارید، تیز می‌شود، محصولات غذایی سالم می‌ماند و از همه مهمتر، اگر داخل آن بخوابید، پوست را تازه و انسان را جوان می‌کند! یکی از دلایل آنها هم اهرام مصر بود. بعد مدتی معلوم شد که ظاهرا آقای اسحاق آسیموف برای لطیفه این موضوع را به دوستی گفته، و او نیز به دیگری و بالاخره سر از مطبوعات و مجلات علمی در آورده است.
اما موضوع ما پول الکترونیک است و در این مقاله قصد داریم که بدور از تبلیغات و برای مدیران و کارشناسانی که میل دارند وارد این مقوله شوند مطلب را کمی بازتر نماییم تا حکایت ملا نشود.
ابتدا لازم است چند مطلب و آمار از منابع مختلف را ذکر نمایم تا مقدمات لازم را در یک جا جمع کرده باشم:
1- 12 میلیارد تومان سالانه بابت جمع آوری و امحای اسکناس صرف می‌شود. (سایت بانک مرکزی)
2- مبلغی صرف چاپ و مدیریت چک پول و سکه می‌شود که به علت سهم کم آنها در خرده فروشی، فعلا در محاسبات شرکت داده نمی‌شوند.
3- 20هزار تومان در ماه به ازای هر دستگاه پوز، نقطه‌ی سر به سر برای شرکت‌های پی.اس.پی است. به عبارت دیگر، اگر شرکتی فقط 20هزار تومان از هر پوز درآمد داشته باشد، فقط هزینه خود را پوشش داده است (بر اساس تحلیل شرکت های پی.اس.پی).
4- هر برگ اسکناس حداقل 100 بار در خرده فروشی شرکت کرده و دست به دست می‌چرخد تا امحا شود. (کارشناسان بانکی)
5- کارت بانکی در حدود 33 درصد از بار خرده فروشی را در آمریکا بر دوش دارد. بقیه بر دوش پول نقد و چک است. (نیلسون ریپورت)
6- طبق آمار بانک مرکزی در سال 83، مبلغ اسناد بانکی مبادله شده طی تسویه بین بانکی حدود 1323 میلیارد ریال و کارمزد شتاب برای این مقدار، حدود 39 میلیارد ریال بوده است. با توجه به ناچیز بودن مبلغ و میزان اسناد پوز، می‌توان تمام موارد را برای خودپردازها درنظر گرفت. بنابراین با تقسیم کارمزد به مبلغ کل، مقدار 0294 / 0 بدست می‌آید که حدود 3 درصد فرض می‌نماییم.
7- تعداد تراکنش‌های بین بانکی در سال 83 از طریق مرکز شتاب و خودپرداز حدود 38 میلیون عدد و پایانه فروش بسیار ناچیز است. (بانک مرکزی)
8- تعداد تراکنش‌های بین بانکی در سال 84 بیش از 100 میلیون و حدود 3 برابر سال 83 خواهد شد. (بانک مرکزی)
9- سه برابر هزینه شتاب از بانک صادر کننده کارت، به بانک پرداخت کننده پول، داده می‌شود. بنابراین هزینه کامل پرداخت 1323 میلیارد ریال از طریق شتاب، 4 برابر 38 میلیارد ریال است. بنابراین اگر کل کارمزد را بر مبلغ پرداختی تقسیم کنیم، حدود 12 درصد می‌شود! (اگر اشتباه نکرده باشیم،ارقام چنین می‌گویند)
10- اگر در ازای دریافت 40هزار تومان از خودپرداز، 400 تومان کارمزد بدهیم، یک درصد می‌شود. اما به دلیل دریافت مانده و پرداخت کارمزد کامل برای آن و اینکه بسیاری از مشتریان کمتر از 40هزار تومان دریافت می‌نمایند، درصد مزبور بالاتر می‌رود.
11- کارمزد خرید با کارت نقدی و توسط دستگاه پوز را بطور متوسط 1 درصد فرض می‌کنیم. این درصد برای کارت‌های اعتباری چند برابر می‌شود.
12- هزینه چاپ هر برگ اسکناس بطور متوسط حدود 15 تومان است. که اگر بین اسکناس‌های مختلف 2000 و 1000 و 500 و 200 و 100 و 50 تومانی تقسیم کنیم، فعلا فرض نمایید که حدود 15 هزارم یا 5 / 1 درصد بشود.
13- 57 هزار پوز طبق گفته بانک مرکزی در مراکز فروش نصب شده است که هر روز بیشتر می‌شود و تا لحظه گزارش حدود 60 هزار عدد فرض می‌کنیم.
14- اگر استقبال از پوز زیاد شود و در فروشگاه‌های زیادی نصب شود و مشتری بتواند گوشت، لبنیات، سبزی خوردن، میوه، خواربار و مانند آنها را خریداری نماید، متوسط مبلغ خرید کمتر از 10 هزار تومان می‌شود که مقدار کم آن بسیار قابل توجه است.
ما مجبور هستیم که به اعداد و ارقام اعتماد کنیم و بررسی‌های کیفی را به کمی تبدیل کنیم تا بتوانیم اقتصادی رفتار کنیم و از سیاسی کاری و اجرای نمایش‌هایی که بعضی را در مسند قدرت نگاه می‌دارد یا ندانسته به اشتباهات خود ادامه می‌دهند، پرهیز کرده باشیم. اگر خوانندگان محترم به مواردی برخورد کردند که مشکل قابل توجهی داشت، متذکر شوند تا در شماره‌های آتی اصلاح شود. با مفروض گرفتن تقریبی موارد فوق، نتایج زیر بدست می‌آیند:
1- با هر بار خرید توسط دستگاه پوز، حداقل 1 درصد بهای جابجایی پول می‌شود که در دفعات بعدی اضافه می‌شود. اگر این خرید 50 بار صورت گیرد، 50 درصد از مبلغ خرید، به هزینه جابجایی پول تعلق می‌گیرد و اگر 100 بار خرید صورت گیرد، 100 درصد به هزینه جابجایی پول تعلق می‌گیرد. این موضوع را با بند 4 و 12 مقایسه نمایید.
2- هزینه تحویل پول به مشتری توسط خودپرداز، با تکیه بر آمارهای بانک مرکزی (بند 6و7و8و 9)، به میزان حداقل 3 درصد و معمولا 12 درصد است! که مستهلک می‌شود و به کارمندی داده نمی‌شود. در شرایط قبل از خودپرداز، این پول توسط کارمند شعبه و هزینه‌های دیگر انجام می‌گردید که در حال حاضر نیز مقدار قابل توجهی از این راه صورت می‌گیرد. مطلب قابل تامل این است که متوسط پرداخت توسط کارمند در هر مراجعه، بسیار بالاتر از خودپرداز و معمولا خرج یک ماه مشتری بود. این هزینه‌ها در نهایت و به نحو غیر مستقیم از جیب مشتری بانک پرداخت می‌شود اما مشتری از این امر آگاه نمی‌شود.
3- بر اساس بند 3 و 13، هزینه پوزهای نصب شده کنونی حدود 2 / 1 میلیارد تومان در ماه است. دقت فرمایید که این میزان در سال، 4 / 14 میلیارد تومان می شود. اگر تعداد پوزهای ما به یک میلیون که مدتی پیش بانک مرکزی فرمودند برسد؛ نه، این مقدار خیلی رویایی است، آنرا 500 هزار فرض کنیم، هزینه سالانه ی نگهداری فقط 500هزار پوز، مبلغ 112 میلیارد تومان می شود!!! این مبلغ کجا و 12 میلیارد تومان کجا. البته تا چند سال دیگر مبلغ 12 میلیارد تومان دو یا سه برابر می شود.
البته دقت فرمایید که دستگاه پوز جایگزین مقداری از جابجایی پول نقد می‌شود که حداکثر در ایران به 30 درصد می‌رسد.
4- با توجه به آمار ارایه شده و هزینه‌ای که پول الکترونیک بر مشتری برای تبادل پول و کالا و نقل و انتقال پول تحمیل می‌کند، به سادگی می‌بینیم که قیمت کالا بالاتر می‌رود. آیا با آمارها و نتایج ارایه شده در فوق می‌توان نتیجه گرفت که خرید با دستگاه پوز، هزینه کالا را 100 درصد یا 50 درصد یا 20 درصد یا ... مقدار بالا می‌برد. اندازه دقیق آنرا بر عهده خواننده محترم می‌گذاریم.
منبع : ماهنامه راه راست
- ۸۴/۱۱/۳۰
