سود و زیان فیلترینگ اینستاگرام
نادر نینوایی - این روزها حرف فیلتر اینستاگرام بارها مطرح شده است، اما فارغ از موفق یا ناموفق بودن فیلترینگ اینستاگرام در این مطلب سعی کرده‌ایم با بررسی پرطرفدارترین صفحات این شبکه اجتماعی در میان کاربران ایرانی ببینیم در صورت فیلتر شدن اینستاگرام در ایران اصولا چه اتفاقی می‌افتد.
تعداد کاربران اینستاگرام در ایران به‌طور دقیق مشخص نیست، اما در یکی از مارکت‌های اندرویدی ایرانی 21 میلیون مرتبه این اپ دانلود شده که با احتساب کسانی که اپلیکیشن iOS آن را در اختیار دارند و نیز کسانی که شاید از گوگل‌پلی یا سایر منابع آن را دانلود کرده باشند، حد‌اقل 25 میلیون کاربر اینستاگرام در ایران برآورد می‌شود که این میزان تقریبا نصف تعداد کاربران تلگرام در کشور است.
**وقتی همچنان عمده 45 میلیون کاربر ایرانی تلگرام با کمک فیلترشکن یا دیگر ابزار از این پیام‌رسان استفاده می‌کنند و در شرایطی که کاربران ایرانی فیس‌بوک و توییتر نیز از طریق فیلترشکن به این شبکه‌های اجتماعی دسترسی دارند، به نظر می‌رسد فیلترینگ اینستاگرام تاثیر چندانی بر افزایش استفاده از فیلترشکن نخواهد داشت و در واقع آب از سر کاربران گذشته و دوره فیلترینگ‌درمانی به سر رسیده است.**
در این مطلب سعی می‌کنیم ضمن بررسی پرطرفدارترین صفحات ایرانی اینستاگرام و ارایه تحلیلی بر جنس مخاطب اینستاگرام در کشور، نگاهی به خرید و فروش کالا و خدمات بر بستر آن و نیز هزینه‌هایی که به منظور تبلیغات بر بستر صفحات سلبریتی‌ها و پیج‌های شناخته‌شده ایرانی در اینستاگرام وجود دارد، بپردازیم.
اینستاگرام زمین بازی سلبریتی‌ها
مهناز افشار، رامبد جوان و بهنوش بختیاری به ترتیب با 8.1، 7.6 و 7 میلیون فالوئر، پرطرفدارترین صفحات ایرانی را در اینستاگرام دارند.
از 20 صفحه اینستاگرام ایرانی پرطرفدار اما 19 مورد مربوط به سلبریتی‌ها بوده و فقط یک مورد به یک صفحه مرتبط با موسیقی تعلق دارد. در این میان شش مورد از صفحات پرطرفدار مربوط به خوانندگان ایرانی است و دو مورد باقی‌مانده نیز مربوط به صفحات شخصی علی دایی و علی کریمی دو پیشکسوت فوتبالی است.
نگاهی به دیگر صفحات پرطرفدار در ایران مشخص می‌کند صفحات مربوط به اینفلوئنسرها، صفحات طرفداری یا اطلاع‌رسانی برنامه‌های تلویزیونی، بهداشت و زیبایی، سرگرمی، مد و زیبایی و صفحات سخنرانان و مدرسان انگیزشی در رتبه‌های بعدی قرار دارند.
همچنین مروری گذرا به پرطرفدارترین صفحات اینستاگرام ایرانی مشخص می‌کند در کشور ما نیز همچون سایر نقاط دنیا اینستاگرام بیش از آنکه جنبه اطلاع‌رسانی یا آموزشی داشته باشد کارکرد سرگرمی و تفریحی دارد. درواقع نگاه کاربران به اینستاگرام بیشتر معطوف به صحبت‌های مطرح‌شده توسط سلبریتی‌ها و به‌خصوص بازیگران است و پس از آن نیز نیم‌نگاهی به مسایلی همچون مد و زیبایی دارند.
موضوعات پرطرفدار در اینستاگرام
نگاهی کلی به صفحات پرطرفدار اینستاگرام در ایران مشخص می‌کند که به‌طور کلی هر صفحه‌ای که در حوزه مسایل مرتبط با خانم‌ها فعالیت کند، با تعداد دنبال‌کنندگان بیشتری نسبت به صفحات مرتبط با مردان ر‌وبه‌رو خواهد شد. درواقع به نظر می‌رسد در مجموع خانم‌ها بیشتر از آقایان از اینستاگرام استفاده می‌کنند و در نتیجه مشتری‌های خانم بیشتری در اینستاگرام وجود دارند؛ از صفحات مخصوص لباس و مزون بگیرید تا زیورآلات و جواهر همه و همه بیشتر فالوئرهایشان را خانم‌ها تشکیل می‌دهند.
جالب است بدانید در بسیاری از مواقع حتی مشتریان صفحات لباس‌های مردانه نیز خانم‌ها هستند. یکی از فعالان اینستاگرامی در زمینه فروش پوشاک در این خصوص معتقد است: در مجموع بسیاری از خانم‌ها سلیقه آقایان در خرید لباس را قبول ندارند و اگر به بوتیک‌های مردانه شهر هم بروید، تعداد خریداران خانم آنها بیشتر است. وی اضافه می‌کند این ماجرا دقیقا در مورد اینستاگرام هم صدق می‌کند و خانم‌ها هیچ اعتمادی به سلیقه آقایان ندارند و ترجیح می‌دهند خودشان برای آنها از صفحات اینستاگرامی خرید کنند.
در مجموع اما بیشتر صفحات مورد علاقه خانم‌ها به مباحثی مثل مد و زیبایی، رموز خانه‌داری، بچه‌داری، آشپزی و صفحات بازیگران مربوط می‌شود و در مقابل مردان ایرانی نیز بیشتر دنبال‌کننده ورزشکاران، مد و لباس و مطالب سرگرمی‌محور هستند.
کسب‌و‌کار مجازی بر بستر اینستاگرام
هرچند کسب‌و‌کارهای شکل‌گرفته بر بستر اینستاگرام به سبب آنکه نمی‌توانند نماد اعتماد الکترونیکی برای صفحاتشان از وزارت صمت دریافت کنند قانونا مورد تایید نیستند، اما نگاهی به حجم بالای خرید و فروش اینترنتی کالا و هزینه‌های تبلیغات بر بستر آنها گویای این است که کار و بار بسیاری با استفاده از اینستاگرام در ایران سکه شده است.
در مورد تبلیغات در اینستاگرام تعداد فالوئرها، لایک‌خوردن پست‌ها و بازدیدهای استوری‌ها تعیین‌کننده اصلی قیمت تبلیغات در پیج‌های اینستاگرامی است.
تبلیغات مرتبط با رستوران‌ها این روزها بسیار رایج است و البته برخی نیز با نام taster یا چشنده غذا خود را معرفی کرده و با جمع کردن تعداد بالایی فالوئر مشغول به خوردن و معرفی و تبلیغ غذاخوری‌ها شده‌اند. تبلیغات مرتبط با فشن و زیبایی نیز این روزها طرفداران زیادی دارد و البته فروش پوشاک نیز رایج است و بسیاری از مغازه‌ها از اینستاگرام به عنوان وسیله‌ای برای فروش پوشاک استفاده می‌کنند. در کنار تمام اینها خرید و فروش فالوئر، لایک و صفحات پرفالوئر نیز از دیگر تجارت‌های رایج بر بستر اینستاگرام است. یکی از صفحات ایرانی مخصوص فروش فالوئر در ایران بابت فروش هزار فالوئر، 350هزار تومان پول می‌گیرد.
در این میان افرادی نیز هستند که پیج‌هایی به نام‌های مختلف دخترانه ساخته و با انتشار عکس‌های خصوصی دزدیده‌شده از خانم‌ها، فالوئرهای پیج را افزایش می‌دهند و وقتی تعداد فالوئرها به تعداد مشخصی رسید اقدام به فروش آن می‌کنند. در این سبک پیج‌ها معمولا پیامی در بالای صفحه نوشته شده که اگر تمایل به خرید این صفحه دارید پیام دهید.
براساس برخی گزارش‌ها صفحات ایرانی که در اینستاگرام فروخته می‌شوند، از ۵۰ هزار تومان تا ۱۰۰ میلیون تومان قیمت‌گذاری شده‌اند. درواقع این بازار به اندازه‌ای فشرده و نفس‌گیر شده که شرکت‌های مختلفی برای فروش تخصصی صفحات اینستاگرامی به راه افتاده‌اند و رقابت شدیدی میان آنها حکم‌فرما است.
از این موضوع که بگذریم، اینفلوئنسرهای ایرانی نیز درآمدهای باورنکردنی از اینستاگرام دارند. برای مثال هزینه تبلیغات ویدیویی در صفحات چند اینفلوئنسر که خود را طنزپرداز معرفی کرده‌اند و حدود 1 تا 2 میلیون فالوئر دارند، بین 6 تا 8 میلیون تومان است.
**یک ورزشکار رزمی که فقط 650 هزار فالوئر دارد نیز براساس برخی از گزارش‌ها برای تبلیغات ویدیویی 16 میلیون تومان پول درخواست می‌کند. البته باتوجه به قیمت‌هایی که توسط سایر ورزشکاران با تعداد فالوئرهای کمتر اعلام شده، این نرخ نیز چندان دور از ذهن به نظر نمی‌رسد. یکی دیگر از کسانی که در زمینه طراحی دکور منزل عکس‌هایی را در اینستاگرام منتشر می‌کند و فقط 237 هزار فالوئر دارد هم برای تبلیغات در صفحه‌اش 5 میلیون تومان می‌گیرد.**
فراموش نکنیم که برخی صفحات با تعداد فالوئرهای بسیار کمتر از موارد ذکر شده نیز هستند که اقدام به دریافت تبلیغ و انتشار آن می‌کنند که در چنین مواردی خود محصول تبلیغ‌شده برای مثال کفش، پوشاک یا محصول آرایشی به عنوان اشانتیون به تبلیغ‌کننده ارایه می‌شود.
از سوی دیگر برخی افراد نیز به واسطه‌هایی بین چهره‌های مشهوری مثل بازیگران و فوتبالیست‌ها تبدیل شده‌اند و با بردن این چهره‌های شناخته‌شده به فروشگاه‌هایی که از آنها تبلیغ می‌گیرند و انتشار عکس آنها در پیج‌های این فروشگاه‌ها درآمدهای آنچنانی کسب کرده و البته مبالغ هنگفتی نیز از طرف فروشگاه‌ها به چهره‌های مشهور پرداخت می‌شود.
جمع‌بندی
باتوجه به رقم‌های بسیار بالایی که برای تبلیغات و فروش محصولات در اینستاگرام هزینه می‌شود، به نظر می‌رسد حتی در صورت فیلتر شدن این شبکه اجتماعی کسانی که به درآمدهای آنچنانی بر بستر آن رسیده‌اند همچنان به فعالیت خود ادامه خواهند داد.
این موضوع به این معنی است که کماکان محتوای مورد نظر مخاطب ایرانی بر بستر اینستاگرام ارایه خواهد شد. از سوی دیگر باتوجه به اینکه بسیاری از کاربران برای اتصال به تلگرام، فیس‌بوک و توییتر اقدام به استفاده از فیلترشکن کرده‌اند، حالا دیگر به‌خوبی راه و چاه استفاده از فیلترشکن را آموخته‌اند و به هر روی به این شبکه اجتماعی متصل خواهند شد.
از سوی دیگر، سفارش‌دهندگان تبلیغات نیز به سبب آنکه همچنان جمع انبوهی از ایرانیان مشتری این شبکه اجتماعی هستند به سفارش تبلیغ و چرخاندن چرخ اقتصاد شکل‌گرفته ادامه خواهند داد. با این تفاسیر باید گفت اقتصاد عظیمی که بر بستر اینستاگرام برای ایرانیان ایجاد شده به‌هیچ‌وجه با فیلترینگ متوقف نخواهد شد و اینستاگرام حالا‌حالاها میهمان خانه‌های ایرانیان خواهد بود.
**خلاصه سخن اینکه به واسطه آنچه ذکر شد، دیگر اتکای صرف به فیلترینگ، اثر قبلی خود را از دست داده و سود و زیانی از بابت فیلترینگ یا عدم فیلترینگ اینستاگرام رخ نداده و در نتیجه آب از آب تکان نخواهد خورد.**