وعده تدوین نقشه راه 21 فناوری در ماه‌های پایانی کار دولت
«دور دوم طرح آینده نگاری فناوری اطلاعات؛ در حوزه فناوری اطلاعات برنامه‌ریزی و اجرایی می‌شود.» «سعید سلیمانی»، مدیرکل توسعه راهبردها و سیاست‌های سازمان فناوری اطلاعات با اعلام این خبر به «ایران» گفت: این طرح، یکی از طرح‌های سازمان فناوری اطلاعات است که دور اول آن انجام شده و به زودی دور دوم آن نیز اجرایی می‌شود. درباره این طرح با سلیمانی، گفت‌و‌گو کرده‌ایم که می‌خوانید.
«طرح آینده نگاری فناوری اطلاعات» چگونه طرحی است؟
فناوری (IT) و (ICT) به سرعت در حال رشد و تحول است و تغییرات تکنولوژی در آن به سرعت انجام می‌شود، سؤالی که مطرح می‌شود این است که دولت یا بهتر بگوییم حاکمیت چه میزان در توسعه و تحول آن باید نقش داشته باشد یا دخالت کند. از سوی دیگر نقش و دخالت دولت باید از چه جنسی و شکلی باشد. مهمتر اینکه می‌خواهد این میزان و نقش حاکمیت را نخبگان و بازیگران و ذینفعان آن تعیین کنند ما در این طرح، به‌دنبال پاسخ به بخشی از این سؤالات هستیم.
این طرح چه فناوری‌های آی تی را شامل می‌شود؟
این طرح روی 21 فناوری (فناوری‌های پیشرو و دیگر فناوری ها) تمرکز کرده است تا نقشه راه آنها را برای آینده ترسیم کند. این 21 فناوری شامل احراز هویت و کنترل دسترسی، کلان داده، زیست الکترونیک و سلامت دیجیتال، رایانش ابری، کنترل، روباتیک و تولید، رمزنگاری، پرداخت الکترونیکی و خدمات مالی، بازی‌های رایانه‌ای و موبایلی و واقعیت افزوده، سامانه‌های شرکتی و دولت الکترونیکی، جرم‌یابی و کشف تقلب، زیرساخت، اینترنت اشیاء، خدمات مکان محور، موبایل، نرم‌افزارهای اجتماعی، توسعه نرم‌افزار، متن و زبان، ویدیو و چند رسانه‌ای، می باشد.
برای دریافت نظرات نخبگان و ذینفعان در این طرح از چه روشی استفاده کردید؟
طرح آینده نگاری فناوری اطلاعات، مبتنی بر روش «دلفی» انجام شده است و روح حاکم بر این طرح و سؤالات آن نیز در واقع یافتن میزان و نوع دخالت دولت یا همان حاکمیت برای توسعه فناوری‌های آی‌تی است. برای تمام 21 حوزه به تناسب آن فناوری، 11 سؤال طرح کردیم که نقش و دخالت دولت در توسعه هر فناوری، حمایت از نیروی انسانی، همکاری‌های فناورانه داخلی و خارجی، مقررات زدایی (کاهش قواعد و مقررات)، استانداردسازی‌ها و... چگونه باید باشد. ضمن اینکه از امکان‌پذیری توسعه هر فناوری در سال‌های آینده و همین‌طور جذابیت توسعه هر فناوری برای کشور را نیز از نخبگان سؤال کردیم تا بدانیم دخالت دولت در توسعه بازار (حمایت دولت از عرضه و تقاضا، کاهش مقررات و استانداردسازی‌ها و...) باید چگونه و از چه نوعی باشد.
هر سازمان تعدادی نخبه را می‌شناسد و می‌تواند از آنها نظر بگیرد. چرا روی شناسایی نخبگان از روش دیگر استفاده کردید؟
هدف بهره‌گیری از خرد جمعی و جلب مشارکت فعالان آی‌تی کشور برای تدوین سیاست‌ها و راهبردهای این حوزه است با این روش می‌توانیم نقش دولت و میزان نحوه دخالتش را مبتنی بر نظر بازیگران و نخبگان فعال در این حوزه‌ها ترسیم کنیم. ضمن اینکه از طریق اجرای این طرح و مشارکت بازیگران و نخبگان و ذینفعان به هدف دومی هم می‌رسیم که همان سیاستگذاری با مشارکت فعالان و نخبگان هر یک از این حوزه‌ها خواهد بود.
برای دریافت نظرات نخبگان به روش دلفی اشاره کردید. دلفی چگونه روشی است؟
در این روش مجموعه‌ای از سؤالات برای نخبگان، فعالان و بازیگران یک حوزه خاص طراحی و ارسال و از آنها خواسته می‌شود تا به سؤالات طرح شده پاسخ دهند. در این روش وقتی همه افراد در نظرسنجی شرکت کردند، نظرات آنها جمع‌آوری و جمع‌بندی می‌شود. بعد از آن یکبار دیگر نظرسنجی را تکرار می‌کنیم با این تفاوت که نه تنها سؤالات نظرسنجی دور اول را خواهیم داشت، بلکه در کنار هر سؤال جمع‌بندی پاسخ‌های شرکت کنندگان و خبرگان در دور اول را هم در سؤال ذکر می‌کنیم. کسانی که در دور دوم شرکت می‌کنند از مجموع و جمع‌بندی پاسخ‌های دور اول نیز آگاه می‌شوند و می‌توانند با علم بر نظر دیگران و خرد جمعی، پاسخ دوباره خود را به آن (اگر مطابق خرد جمعی نبود) سؤال تغییر دهند یا به همان پاسخ قبلی خود پافشاری کرده و پاسخ خود را تکرار کنند. این روش به اجماع و در نتایج و سیاستگذاری‌های آی تی کمک می‌کند.
سازمان فناوری اطلاعات از اجرای این طرح چه اهدافی را دنبال می‌کند؟
همانطور که گفتم در حوزه ای سی‌تی کشور و به‌طور خاص در حوزه آی‌تی با تنوع زیادی از فناوری‌ها مواجه هستیم که در حال تغییر با سرعت و شدت بالایی هستند. از سوی دیگر در این حوزه بازیگران متعددی هم در هر کدام از 21 حوزه حضور دارند. به‌عنوان مثال در حوزه تلفن همراه بازیگران از شرکت‌های کوچک و بزرگ در فرآیند آن نقش ایفا می‌کنند و وقتی فناوری متنوع و بازیگران آن نیز بالا باشد، فرآیند سیاستگذاری در آن حوزه خاص بسیار پیچیده می‌شود بنابراین نه تنها هر کدام از بازیگران به نوعی در توسعه فضای آی‌تی کشور ذینفع بوده و تأثیرگذارند، بلکه خود نیز از این فضا تأثیر می‌پذیرند به همین دلیل به سیاستگذاری و تدوین نقشه راه برای فعالیت دولت و تعیین نقش دولت در این توسعه نیاز است. دولت یا همان حاکمیت نمی‌تواند مستقل از رفتار و خواسته‌های بازیگران آن نقش ایفا کند بنابراین با این طرح به‌دنبال دریافت نظرات و مشارکت بازیگران مختلف 21 حوزه فناوری برآمدیم.
چه زمانی این طرح آغاز شد و اکنون در چه مرحله‌ای قرار دارد؟
دور اول این طرح (که از سوی معاونت سیاستگذاری و اعتباربخشی فناوری اطلاعات سازمان فناوری اطلاعات ایران اجرا شد) را از 15 اردیبهشت ماه سال‌جاری شروع کردیم و تا اوایل تیرماه نظرسنجی به‌صورت آنلاین منتشر شد و افراد و نخبگان و بازیگران و فعالان در این نظرسنجی شرکت کردند. امیدواریم ظرف یک ماه آینده نیز نظر خبرگان را در دور دوم جمع‌آوری کرده و تحلیل کنیم. بعد از آن نتایج نیز منتشر خواهد شد.
در دور اول طرح، چه میزان خبره و بازیگران حوزه آی‌تی شناسایی شدند؟
در دور اول این طرح بیش از یک هزار و 700 نفر از خبرگان و متخصصان آی‌تی کشور شرکت کردند. از آنجایی که ممکن است هر خبره در چندین حوزه تخصص داشته باشد بنابراین مشارکت کنندگان می‌توانستند بیش از یک حوزه را انتخاب و در نظرسنجی ما شرکت کنند. به همین دلیل بیش از 3 هزار و 400 پرسشنامه جمع‌آوری و نتایج آن تحلیل شد. در حال حاضر پرسشنامه دور دوم طرح آینده نگاری فناوری اطلاعات کشور نیز آماده انتشار است که ظرف چند روز آینده منتشر خواهد شد.
آیا از این میزان مشارکت راضی هستید؟
اولین بار است که این میزان از افراد خبره در چنین طرحی شرکت می‌کنند از این‌رو از مشارکت رضایت داریم. البته با تجربیاتی که به‌دست آوردیم تلاش می‌کنیم مشارکت قابل توجهی را در دور دوم نیز به‌دست آوریم.
نظر به اینکه این طرح را در سال آخر دولت اجرایی کرده اید آیا فکر می‌کنید انتشار این نتایج برای حوزه فناوری بخصوص در دولت آینده مثمرثمر باشد؟
ما امیدواریم اجرای دور دوم و تحلیل و انتشار نتایج آن آموزه‌های سیاستی و مهم‌ترین نتایج این طرح را استخراج کرده و در اختیار نهادهای حاکمیتی و دولتی و همه مخاطبان و فعالان آی‌تی کشور قرار دهیم. این نتایج به‌دست آمده می‌تواند برای هر نوع سیاستگذاری در سال‌های آینده نیز قابل استفاده باشد و این طرح بهره‌مندی از نظرات خبرگان را در حوزه آی تی فناوری و بهره‌وری از آن را در سیاستگذاری پایه‌گذاری کند.