آثار منفی و مثبت کرونا روی استارتآپها
بررسی تاثیر منفی و مثبت کرونا بر کسب‌وکارهای حوزه فناوری اطلاعات نشان می دهد این اپیدمی بیشترین تاثیر منفی را بر استارت‌آپ‌های گردشگری و تاثیر مثبت را بر استارت‌آپ‌های خرید آنلاین داشته است.
معصومه بخشی پور - کووید ۱۹ به طور مستقیم آثار اقتصادی منفی روی زنجیره عرضه، تقاضا، بازارهای مالی، سرمایه گذاری، تولید و تجارت بین المللی دارد که نتایج آن می‌تواند موقعیت ژئوپلیتیک کشورها را در جهان دستخوش تغییر کند.
هرچند تاکنون آمار دقیق و رسمی درباره خسارت ظهور ویروس کرونا در جهان منتشر نشده اما در این رابطه پیش بینی‌های متعددی برای تغییرات رشد اقتصادی، کاهش اشتغال، تولید، سرمایه گذاری و هزینه‌های تحمیلی بر تجارت بین المللی توسط سازمان‌های بین المللی منتشر شده و تأثیرات این بحران، بر صنایع و کسب‌وکارها در همه بخش‌ها قابل لمس است.
اگرچه شواهد نشان می‌دهد که برخی از کسب و کارها به ویژه در حوزه ارتباطات و فناوری اطلاعات در زمان قرنطینه برای مقابله با ویروس کرونا، فعالیت خود را ادامه داده و حتی نسبت به گذشته از رشد نیز برخوردار شده اند، اما بررسی‌ها حاکی از آن است که این اپیدمی با تغییر الگوی کاری و مصرف کاربران همراه بوده و روی برخی از کسب و کارها نیز تأثیر منفی داشته است.
در این میان برخی مشاغل نیز توانستند با استفاده از ظرفیت‌های فناوری اطلاعات و ارتباطات، کشورها را از خطر تعطیلی کامل نجات دهند.
از سوی دیگر، تغییر الگوی مصرف کاربران در استفاده از خدمات آنلاین سبب افزایش مصرف ۵٠ تا ٣٠٠ درصدی اینترنت در کشورهای منطقه و اروپا شد و به همین دلیل سرعت اینترنت در اغلب کشورها افت کرد. در ایران نیز این موضوع، نارضایتی کاربران را از کیفیت دریافتی اینترنت به همراه داشت.
از این رو پژوهشکده سیاست پژوهی و مطالعات راهبردی فاوا در گزارشی که در اختیار خبرگزاری مهر قرار داده است، وضعیت کسب وکارهای حوزه فناوری اطلاعات و ارتباطات در پی بحران کرونا و تأثیر این اپیدمی روی خدمات ICT در ایران را مورد بررسی قرار داده است.
این گزارش نشان می‌دهد که کرونا در ایران بیشترین تأثیر را بر استارت‌آپ های گردشگری گذاشته و کاربران ایرانی متحمل بیشترین فشار اینترنت در میان کشورهای درگیر این ویروس بوده اند.
بیشترین تأثیر کرونا بر استارت‌آپ های گردشگری در ایران
در این گزارش در مورد اینکه در ایران کدام یک از اصناف در بخش ICT آسیب بیشتری از کرونا را تجربه کرده و این وضعیت برای کدام یک از کسب و کارها با سودآوری همراه بوده، آمده است: در نگاه اول به نظر می‌رسد که کسب و کارهای اینترنتی از شرایط جدید منتفع می‌شوند، اما در این بخش نیز با توجه به نوع خدمات ارائه شده، این کسب و کارها نیز برای ادامه فعالیت خود دچار مشکل شدند.
برای مثال بیشترین تأثیر ویروس کرونا بر استارت‌آپ های ایرانی در صنعت فروش آنلاین خدمات گردشگری اتفاق افتاده است. براساس اطلاعات ارائه شده توسط صاحبان کسب وکارها، استارت‌آپ‌هایی که بیشترین سهم از فروش بلیط‌های هوایی را دارند، حدود ۷۵ تا ۸۰ درصد کاهش درمیزان کل فروش را تجربه کردند. این اتفاق به تعدیل نیرو در ۲ استارت‌آپ هم منجر شد.
در حوزه اجاره اقامتگاه‌های گردشگری نیز یکی از استارتآپها از کاهش ۷۰ درصدی رزرو اقامتگاه‌های گردشگری خبر داده است. استارت‌آپ دیگری نیز با کاهش ۱۰۰ درصدی رزرو هتل‌ها و کاهش ۶۵ درصدی خرید پروازها مواجه شده است.
در همین حال تأثیر ویروس کرونا بر سامانه‌های حمل ونقل آنلاین نیز منفی بوده و موجب کاهش درآمد شده است.
بعد از کسب وکارهای آنلاین خدمات مسافرتی و گردشگری، پلتفرم‌های اطلاع رسانی خدمات تفریحی و فرهنگی نیز به دلیل شیوع ویروس کرونا متحمل هزینه‌های بسیاری شدند.
لغو شدن تمامی رویدادها، میزان فروش یکی از این استارتآپها را ۷۵ درصد کاهش داده است. یک استارت‌آپ در حوزه فروش بلیط تئاتر، کنسرت و سینما نیز با افت ۱۰۰ درصدی تقاضا روبه رو شده و تمامی فروش خود را از دست داده است.
در حوزه تخفیف و خرید گروهی نیز حدود ۸۰ درصد کاهش فروش دیده می‌شود و همچنین با توجه به اختلال در فعالیت کسب و کارها، کاهش تبلیغات آنلاین پیامد قابل انتظاری است.
رشد تقاضا در استارت‌آپ های خرید آنلاین کالا
در مقابل، توصیه پزشکان به ماندن در خانه موجب شد تا استارت‌آپ های خرید آنلاین کالا بتوانند رشد خوبی را داشته باشند.
استارت‌آپ هایی از این دست حدود ۱۵ تا ۵۰ درصد در فروش و تقاضا رشد داشته اند که می‌تواند نتیجه تمایل مردم به خرید آنلاین و عدم خروج از خانه باشد.
به صورت کلی، فروشگاه‌های اینترنتی و به دنبال آن خدمات پستی و ارسال کالا، پلتفرم‌های ارائه دهنده خدمات آموزشی آنلاین، کسب وکارهای حوزه رسانه (شبکه‌های اجتماعی)، سرگرمی (بازی، ویدئو) با توجه به تعطیلی سازمان‌ها، فعالیت‌ها و دورکاری در کشور با افزایش تقاضا روبرو شده اند که فرصت مغتنمی برای جذب کاربر برای خدمات بومی در این بخش‌ها فراهم کرده است.
میزان رشد تعداد مرسولات خرید اینترنتی در ۲۰ روز نخست سال ۹۹ در مقایسه با زمان مشابه در سال گذشته نشان می‌دهد تنها مرسولات خرید اینترنتی دو فروشگاه در مقایسه با زمان مشابه در سال گذشته، رشد ۷۰۰ الی ۸۰۰ درصدی را تجربه کرده اند.
از سوی دیگر مطابق با آنچه که پلتفرم‌های پخش آنلاین عنوان می‌کنند در روزهای شیوع کرونا در کشور به دلیل خانه ماندن بسیاری از افراد، میزان تماشای آنلاین فیلم روی یکی از این پلتفرم‌ها، ۶۵ درصد افزایش داشته است.
در همین حال یکی از بسترهای برگزاری رویداد و کلاس آنلاین نیز با شیوع کرونا، افزایش ۴۰۰ درصدی فروش روزانه را ثبت و تنها در یک هفته ۶ هزار کاربر جدید جذب کرده است.
در نهایت بررسی‌های پژوهشکده سیاست پژوهی و مطالعات راهبردی فاوا و اطلاعات منتشر شده نشان می‌دهد هرچند با شیوع بیماری کرونا در کشور، کسب و کارهای حوزه فناوری اطلاعات و ارتباطات در بخش‌هایی از رشد تقاضا برخوردار بوده است، اما به صورت کلی مانند سایر حوزه‌های اقتصادی، هزینه‌های بسیاری را متحمل شده و ارائه یک تصویر کلی از پیامدهای این بحران در بخش ارتباطات و فناوری اطلاعات، نیازمند بررسی‌های دقیق‌تری است.
روند الکترونیکی شدن کسب و کارهای سنتی با تداوم کرونا
علیرضا یاری رئیس پژوهشکده سیاست پژوهی و مطالعات راهبردی فاوا در گفتگو با خبرنگار مهر، با بیان اینکه در این ایام حضور افراد بیشتر در خانه معادل افراد آنلاین بیشتر و تقاضای بیشتر خدمات آنلاین در بخش‌های مختلف است، گفت: جنبه مثبت این پدیده این است که پراکندگی گسترده اینترنت باعث شده تا کار، مطالعه، پژوهش، تعاملات اجتماعی و الگوی مصرف، کمتر به موقعیت مکانی (فیزیکی) و تعاملات انسانی مستقیم وابسته باشد.
وی گفت: اینترنت در چنین موقعیت بحرانی، انعطاف‌پذیری قابل‌ملاحظه‌ای را در اختیار جامعه قرار داده و به‌طور بالقوه، گسترده شدن این همه‌گیری را با وابستگی کمتر به تعامل مستقیم با دیگران، کاهش داده است. البته موفقیت این جنبه نیازمند حرکت از یک اقتصاد فیزیکی مبتنی بر موقعیت مکانی و شخص به شخص به اقتصاد دیجیتالی غیرمتمرکزتر و یک شبکه کارآمد است.
یاری معتقد است که تغییر الگوی زندگی و مصرف کاربران و ترکیب تقاضای خدمات، اختلال در زنجیره ارزش ارائه خدمات و نیروی انسانی در بخش عرضه، از جمله عواملی هستند که نقش مؤثری در میزان پایداری کسب و کارهای حوزه ارتباطات و فناوری اطلاعات دارد.
وی در خصوص پیش بینی از ادامه فعالیت کسب و کارهای سنتی با تداوم روند فعلی و اینکه آیا کسب وکارهای سنتی به بستر الکترونیکی روی می‌آورند، گفت: با توجه به اینکه هزینه‌های تحمیلی به کسب و کارهای الکترونیکی در برخی حوزه‌ها نسبت به کسب و کارهای سنتی به میزان کمتری برآورد می‌شود، در صورت تداوم روند فعلی، روند الکترونیکی شدن کسب و کارها، خدمات و فرایندهای آنها با سرعت بیشتری جریان می‌یابد.
رئیس پژوهشکده سیاست پژوهی و مطالعات راهبردی فاوا ادامه داد: این تغییر می‌تواند با توجه به شرایط موجود در حوزه‌هایی مانند خدمات بهداشتی، مراقبتی، سلامت و آموزش شتاب بیشتری داشته باشد. در این مسیر حتی حوزه‌هایی مانند گردشگری با ارائه خدمات گردشگری مجازی نیز وارد می‌شوند.
به گفته وی، توسعه مدل‌های جدید کسب و کار الکترونیکی در بخش‌های مختلف می‌تواند پاسخی به چالش کاهش درآمد و کاهش تقاضای کاربران باشد. همچنین پلتفرم‌های دیجیتالی یکی دیگر از کانال‌هایی است که می‌تواند برای معرفی و عرضه خدمات توسط کسب و کارهای سنتی مورد استفاده قرار گیرد.
میزان آمادگی زیرساخت‌های خدمات آنلاین در بحران کرونا
یاری درباره ارزیابی از میزان آمادگی زیرساخت‌های خدمات آنلاین در بحران کرونا و نقاط قوت و ضعف مربوط به زیرساختها می‌گوید: به دنبال شیوع بیماری کرونا، اجرای قرنطینه موجب شد تا مردم برای برقراری ارتباط، کار، یادگیری، سرگرمی و … بیشتر به اینترنت متکی باشند. افزایش استفاده از خدمات آنلاین توسط افراد جامعه، کارمندان، دانش آموزان و دانشجویان موجب شد در ارائه خدمات اینترنتی اختلال ایجاد شود.
وی افزود: کار از خانه یا دورکاری فقط به توانایی ارسال ایمیل محدود نیست بلکه نیازمند ظرفیت‌های ویدئوکنفرانس، اتصال VPN قابل‌اتکا و توانایی اشتراک مجموعه داده‌های بزرگ در مدت‌زمان کوتاه است. امروزه بیشتر فعالیت‌های اوقات فراغت مانند سرویس‌های پخش، ویدئو چت‌ها و بازی‌های آنلاین نیز نیازمند پهنای باند بالایی هستند.
رئیس پژوهشکده سیاست پژوهی و مطالعات راهبردی فاوا خاطرنشان کرد: تمام این‌ها، فشار زیادی روی زیرساخت‌های کنونی تحمیل می‌کنند و الزامات فزاینده فاصله‌گذاری اجتماعی و خودقرنطینه‌سازی نیز منجر به تراکم هرچه بیشتر در شاهراه‌های اطلاعاتی دنیا و اشکالاتی در ارائه خدمات اینترنتی خواهد شد.
وی گفت: براساس گزارش مجمع جهانی اقتصاد، با شیوع کرونا و درگیری ابعاد بیشتری از زندگی روزمره با اینترنت و خدمات آنلاین، استفاده از اینترنت در برخی نقاط جهان بیش از ۵۰ درصد افزایش‌یافته که در این میان سهم ترافیک مربوط به فعالیت‌هایی مانند بازی‌های آنلاین و پخش ویدئو، افزایش قابل ملاحظه‌ای داشته و پیامد آن فشار به زیرساخت‌های اینترنتی و کاهش سرعت بارگیری صفحات وب و برنامه‌ها است.
ایران متحمل بیشترین فشار اینترنت در دوران کرونا
یک شرکت استرالیایی به نام KASPR Datahaus به منظور سنجش فشار بر اینترنت در زمان قرنطینه، توانسته است با جمع‌آوری میزان اینترنت استفاده‌شده در جهان به یک نقشه فشار اینترنت به همراه میزان پردازش و کیفیت شبکه‌ها در کشورهای مختلف دست یابد.
براساس نقشه‌های منتشر شده توسط این شرکت، کاربران ایرانی رکورددار استفاده از اینترنت و زیرساخت‌های شبکه اینترنت با متوسط کندی سرعت ۲۵ درصد، متحمل بیشترین فشار در میان کشورهای درگیر کرونا بوده اند.
بررسی‌های این شرکت نشان می‌دهد که تغییر الگوی مصرف یا همان فشار بر اینترنت، باعث تأخیر در پاسخ‌دهی و افت سرعت شده است.
در این رابطه برخی از کشورها به‌منظور حفظ شبکه اینترنتی، ناچار به حذف یا محدودیت برخی از خدمات در فضای مجازی شده‌اند. در آمریکا کمیسیون ارتباطات فدرال (FCC)، دسترسی به برخی طیف فرکانسی را برای اپراتورها به صورت موقت آزاد کرده است. البته بسیاری از کسب‌وکارها نیز می‌توانند با افزایش سرورها و ظرفیت خطوط ارتباطی، مشکلات ارائه خدمات به کاربران را کاهش دهند.
در این باره دکتر یاری به خبرنگار مهر می‌گوید: هرچند اینترنت یک شبکه فوق‌العاده مقاوم و انعطاف‌پذیر است که به‌طور خاص برای تطبیق با حجم عظیم ترافیک طراحی‌شده است. ولیکن پلتفرم‌ها و برنامه‌های کاربردی کمتر آزمایش‌شده‌اند.
به گفته وی، افزایش کشش و مقاومت پذیری اینترنت و خدمات آن در مواقع بحرانی و افزایش یکباره تقاضا از آن جهت اهمیت دارد که اینترنت باکیفیت، بستر لازم برای حفظ کسب‌وکارها است و تأثیر کیفیت شبکه و خدمات آن در موفقیت نسبی اجرای طرح فاصله گذاری اجتماعی در کشور قابل چشم پوشی نیست.
یاری در مورد ادامه پروژه پیمایش وضعیت کسب و کارها در دوران کرونا که در این پژوهشکده در دست انجام است، توضیح می‌دهد و می‌گوید: تاکنون گزارش‌هایی در رابطه با پیامدهای بحران کرونا در برخی حوزه‌های فناوری اطلاعات و ارتباطات انجام شده است. با توجه به اینکه بررسی جامع موضوع با هدف ارائه تصویری روشن از این بخش برای سیاستگذاران و برنامه ریزان الزامی است، به همین منظور و در راستای تکمیل مطالعات انجام شده، شناسایی و ارزیابی پیامدهای بحران کرونا بر اقتصاد دیجیتال در پژوهشگاه ارتباطات و فناوری اطلاعات مورد توجه قرارگرفته است که انجام آن نیازمند همکاری بازیگران و فعالان این حوزه خواهد بود.