اختلال‌های لاینحل سامانه بورس و دلسردی سهامداران
رشد قابل توجه بورس طی یک سال گذشته، علاوه بر ایجاد یک فضای سرمایه گذاری برای مردم، مشکلاتی را نیز برای آنها ایجاد کرده است که سازمان بورس به عنوان متولی بازار سرمایه باید برای حل این مشکلات چاره ای بیاندیشد.
به گزارش فارس، بازار سرمایه در ایران طی یک سال گذشته رشد قابل توجهی داشته است که این رشد هم از نظر تعداد افرادی که دارای کد بورس و هم از نظر میزان گردش مالی و جذب نقدینگی بوده است. اما بورس هنوز نتوانسته است خود را با شرایط جدید وفق دهد و مشکلاتی را برای سرمایه گذاران در بورس ایجاد کرده است.
مشکلاتی که در حال حاضر بازار سرمایه ایران با آن مواجه است در چند بُعد مدیریتی، فنی، نرم افزاری و سخت افزاری دسته بندی می شوند. بیشتر این مشکلات می تواند توسط سازمان بورس حل شود. در این نوشتار به بررسی مشکلاتی که سرمایه گذاران با آن مواجه هستند پرداخته می شود.
کندی هسته بورس ادامه دارد
کندی هسته معاملات بورس به عنوان پایگاه داده اصلی معاملات در بورس اوراق بهادار تهران، یکی از مشکلاتی است که سرمایه گذاران در بورس با آن مواجه هستند و کندی این هسته و گاهی هنگ کردن آن باعث بروز مشکلاتی برای سهامداران شده است.
طی ماه‌های گذشته، بسیاری از سهامداران با باز کردن صفحه کارگزاری خود، با پیغام هسته معاملات با کندی مواجه است و ارسال سفارشات با تاخیر صورت می‌گیرد، مواجه می شوند. با گسترش تعداد افرادی که کد بورس دریافت کرده‌اند، میزان کندی هسته معاملات به شدت افزایش یافته و برخی صف‌های خرید و فروش در نمادهای بورسی به دلیل ایجاد تاخیر در به‌روزرسانی‌های قیمت سهام به دلیل همین کندی است.
این مساله زمانی که سهام عرضه اولیه در راه است، خود را بیشتر نشان داده و مشکلات فراوانی را برای سرمایه گذاران ایجاد می‌کند. به‌روزرسانی نشدن سریع سامانه معاملاتی و در نظر نگرفتن ظرفیت فنی جدید برای آن باعث شده که سیستم با اختلال مواجه و حتی برای برخی کاربران از دسترس خارج شود.
کارشناسان بازار سرمایه هسته معاملاتی فعلی بورس را قدیمی و متعلق به سال 2005 میلادی می دانند که با تکنولوژی روز دنیا نیز فاصله زیادی دارد. این سیستم که از یک شرکت فرانسوی خریداری شده است، قدیمی است و شرکت فرانسوی نیز به دلیل تحریم‌ها از ارائه خدمات جدید و به‌روزرسانی آن سرباز می‌زند.
اما در این شرایط و با درآمد هنگفتی که سازمان بورس از معاملات 10 هزار میلیارد تومانی روزانه بورس به دست می آورد، هنوز یک نرم افزار داخلی قابل اتکا برای هسته معاملات بورس طراحی نکرده است که جای سوال دارد. البته سفارشی برای طراحی نرم‌افزار به دانشکده برق دانشگاه تهران داده شده است که گفته می‌شود نسخه آزمایشی آن به زودی به صورت آزمایشی زیر بار می‌رود. سازمان بورس برای حل مشکل هسته معاملات، تنها راهکار تغییر ساعات معامله نمادهایی که دارای صف‌های چند ده میلیونی هستند را ارائه کرده است.
ثبات قانونی و رویه‌ای برای آرامش سهامداران
بازار سرمایه طی یک سال گذشته روزهای خوبی را پشت سر گذاشته است و این روند می‌تواند به تک بعدی بودن تولید توسط بانک‌ها خاتمه داده و روش تامین مالی دیگری را برای تولیدکنندگان فراهم کند. رشد شاخص طی یک سال گذشته نشان می‌دهد نقدینگی بسیار زیادی وارد این بازار شده است.
اما طی دوره گذشته مدیریت بورس ثبات قانونی در بورس کمی با تزلزل مواجه شده و برخی قوانین خلق‌الساعه مانند کاهش دامنه نوسان به 2 تا 3 درصد مشکلاتی را برای سهامداران ایجاد کرده بود. اما در دوره جدید مدیریت از صدور قوانین خلق‌الساعه تا حدود زیادی کاسته شده است. وجود ثبات رویه در بورس می‌تواند تا حدود زیادی سرمایه‌گذاران را مطمئن کند که می‌توانند در شرایط ثبات از نظر قانونی و رویه‌ای به حضور در بورس امیدوار باشند.
مدیران سازمان بورس باید در نظر داشته باشند که هر تغییری در قوانین و رویه‌های بورس باید با یک فاصله زمانی مناسب برای آماده سازی زیرساخت‌های تغییر، رخ دهد. این اتفاق که در کاهش میزان کارمزد دریافتی از معاملات تقریبا رخ داده و یک ماه فرصت برای اجرای این مصوبه در نظر گرفته شده است. تجربه تغییر قوانین در بازار پایه این مساله را به خوبی اثبات می کند که بازار نیاز به زمان دارد تا خود را با شرایط جدید وفق دهد.
از جمله تغییرات در قوانین بورس در ماه های گذشته را می توان فروش استقراضی، تغییر حجم مبنا، شرایط جدید برای ورود افراد جدید به بورس و محدود کردن دامنه نوسان در بورس و فرابورس دانست که برخی اجرایی و برخی دیگر اجرایی نشده‌اند.
رفع انحصار کارگزاری‌ها؛ شاید وقتی دیگر
یکی از موضوعاتی که طی هفته گذشته و با اختلال ایجاد شده در سامانه الکترونیک یکی از کارگزاری ها رخ داد، مساله چرایی عدم اعطای مجوز کارگزاری به متقاضیان بوده است. هم اکنون تعداد 108 کارگزاری در بازار سرمایه حضور دارند که تقریبا 80 درصد بازار در دست 5 کارگزاری است.
اعطا نکردن مجور کارگزاری جدید سبب شده است که بازار سرمایه در این حوزه به یک انحصار تبدیل شود که باید مقررات آن تغییر کرده تا این انحصار از بین برود. به عبارت دیگر، یکی از الزامات پرداختن به بررسی مجوز کارگزاری‌ها مساله انحصار است. یکی از نهادهایی که می تواند این مساله را تا حدود زیادی برطرف کند هیات مقررات‌زدایی است. این هیات می‌تواند این انحصار را از بین ببرد. محاسبات ساده نشان می‌دهد کارگزاری‌ها طی سه ماه 3800 میلیراد تومان سود به جیب زده‌اند که با توجه به خدماتی که ارائه می‌دهند یک رقم نجومی محسوب می‌شود.
وضعیت در حوزه کارگزاری‌ها به شکلی است که در حال حاضر اگر شخصی شرایط و اهلیت تاسیس یک کارگزاری را داشته باشد، نیز نمی‌تواند مجوز تاسیس کارگزاری دریافت کند. در همین رابطه، وزیر اقتصاد به سه مرجع شورای عالی بورس، رئیس سازمان بورس و هیات مقررات‌زدایی ماموریت داده تا در رابطه با رفع انحصار از مجوز کارگزاری‌ها اقدام و نتیجه را اعلام کنند.
به نظر می رسد با از بین رفتن انحصار در کارگزاری ها و ایجا د رقابت بین آنها تا حدود زیادی مشکلات موجود در این حوزه را رفع شده در نظر گرفت. در حال حاضر و با محدود بودن تعداد کارگزاری ها، عملا اتفاق خاصی در خدمات ارائه شده توسط کارگزاری ها رخ نداده و مشکلات قطعی سیستم و کند بودن و حتی عدم ثبت برخی معاملات در سامانه مانند آنچه در حوزه عرضه های اولیه طی دو عرضه آخر یعنی نمادهای «وپویا» و «سیتا» رخ داد، باشیم.
نظارت بر عملکرد کارگزاری‌ها
در چارت سازمانی سازمان بورس بخشی برای نظارت بر کارگزاری ها وجود دارد که بیشتر وظایف آن در حوزه تاسیس کارگزاری هاست. این سازمان، نظارتی بر عملکرد فعلی کارگزاری ها نداشته و مشکلاتی که از طرف کارگزاری ها برای سرمایه گذاران مانند قطعی سامانه و نظیر آن پیش می آید، بدون هیج نوع نظارت و دخالتی از سوی سازمان بورس و بخش نظارت آن بوده است.
اگر بخش نظارت بر کارگزاری های بورس با قدرت به نحوه عملکرد کارگزاری ها ورود کند، می تواند از مشکلات احتمالی سرمایه گذاران کاسته شده و رضایت آنها فراهم شود.
نظارت بر عملکرد شرکت‌ها
از دیگر سو، سازمان بورس علاوه بر نظارت بر کارگزاری ها می بایست بر شرکت های بورسی نیز نظارت داشته باشد. این شرکت ها ممکن است از طرف مختلف اقدام به دستکاری قیمت و یا ایجاد صف های خرید و فروش برای تغییر نوع سهامداران نمادهای خود کنند.
افشای اطلاعات گروه الف و ب و توقف نمادها برای توضیح درباره علت رشد 20 و 50 درصدی در مدت زمان معلوم از جمله قوانین نظارت بر شرکت های بورسی است که می تواند از برخی مشکلات که ممکن است برای سرمایه گذراران ایجاد شود، جلوگیری کند.
از این رو، سازمان بورس باید بخش نظارت بر شرکت ها را فعال تر کرده و از سوءاستفاده های احتمالی جلوگیری کند.
درآمد کارمزد معاملات نصیب چه کسانی می‌شود؟
طبق قانون 1.43 درصد هر معامله از خریدار و فروشنده به عنوان کارمزد دریافت می شود که به بخش های مختلف از جمله کارگزاران، شرکت بورس، حق نظارت سازمان، شرکت سپرده گذاری، فناوری و مالیات از این کارمزد سهم دارند. سازمان بورس در یک اقدام مثبت و کارگشا 20 درصد از کارمزد دریافتی از معاملات بورس را کاهش داده است. علاوه براین مبلغ نیز 30 درصد از دریافتی از معامله گران در بورس به صندوق سرمایه گذاری های مشترک توسعه بازار سرمایه واریز خواهد شد.
این کاهش کارمزد سبب گردش پول بیشتر در بورس خواهد شد. با یک حساب سرانگشتی در سال 99، روزانه 10 هزار میلیارد تومان در بورس معامله صورت گرفته است که 1.43 درصد آن می شود 143 میلیارد تومان. یعنی با کاهش 20 درصدی تقریبا 29 میلیارد از این میزان کارمزد کاسته می شود که خود می تواند گردش سرمایه در بورس را افزایش دهد.
عملیاتی کردن کامل سجام
یکی از مهمترین سامانه هایی که باید در اینده نزدیک مورد تقویت جدی قرار گیرد، سامانه سجام است که اطلاعات کلیه افرادی که در بورس سهامدار هستند در آن موجود بوده و می تواند به عنوان یک پایگاه اطلاعاتی مناسب مورد توجه قرار گیرد. بسیاری از مشکلات سهامداران در مجامع عمومی عادی و فوق العاده چه برای حضور و یا دادن وکالت برای حضور فرد دیگر در سامانه سجام قابلیت پیگیری داشته و می تواند مشکلات فراوانی را برطرف نماید.
واریز سود مجامع شرکت های بورسی از طریق سامانه سجام می تواند بسیاری از میزان بوروکراسی ها را کاهش داده و مشکلاتی که در حال حاضر برای سهامداران وجود دارد را از بین ببرد.
به گزارش فارس، مخاطبان با ثبت سوژه‌های متعددی در سامانه فارس من از جمله «عدم پاسخگویی و ناکارآمدی کارگزاری‌های بورس»، «کارمزد کارگزاری‌های بورس را کاهش دهید»، «درخواست حل مشکل هسته معاملات بورس»، «هنگ‌کردن هسته بورس و سیستم کارگزاری‌ها»، «رفع مشکلات بورس و ارتقای هسته معاملات»، «لزوم اصلاح و بهبود زیرساختارهای سازمان بورس»، «واریز هزینه حق تقدم مستقیما از طریق حساب کارگزاری» و «افزایش ساعات و روزهای معاملاتی بورس» خواستار بهبود زیرساخت‌ها و ارائه خدمات در بازار سرمایه شده‌اند.