از واردات انحصاری تا ادعای تولید سرور
دانیال رمضانی – رهبر معظم انقلاب اسلامی عصر روز سه‌شنبه 21 فروردین ماه سال جاری در دیدار مسوولان و کارگزاران نظام در بیان نکاتی درباره شعار سال، معاونت علمی را موظف به تعیین ضوابط کیفی و شاخص‌های دقیق برای پذیرش شرکت‌های دانش‌بنیان دانستند و خاطرنشان کردند:
«افزایش تعداد شرکت‌ها کافی نیست و در این زمینه باید شاخص‌های حیاتی دیگری همچون نوآوری، کاهش ارزبری، اشتغال‌آفرینی، قابلیت صادرات و رقابت‌پذیری نیز موردنظر قرار بگیرد.»
ایشان تاکید کردند: «مونتاژ محصول همان واردات است، لذا برای شرکت‌های دانش‌بنیان باید ضوابط کیفی تعریف شود. شرکتی که با فناوری ۴۰ سال پیش کار می‌کند نباید خودش را دانش‌بنیان جا بزند و از تسهیلات دانش‌بنیان‌ها استفاده کند، شرکت دانش‌بنیان باید به معنای واقعی کلمه نوآوری داشته باشد. شرکت‌های مونتاژکننده دانش‌بنیان نیستند. مونتاژ همان واردات بی‌رویه است، اما با یک‌شکل دیگر. این تولید و آفرینندگی محصول نیست.» (گزیده شده از خبرگزاری صداوسیما)
با این مقدمه و نکات مهم، باید گفت که مساله شرکت‌های فناور و دانش‌بنیان و از آن مهم‌تر موضوع تولید با تعریف و مشخصاتی که رهبری بر آن تاکید کردند، تکالیف دستگاه‌های مجری و شرکت‌های فعال در این عرصه را روشن می‌کند.
در همین راستا در آستانه یک‌سالگی دولت سیزدهم بود که در خبری که در تاریخ 9 شهریورماه سال جاری در سایت وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات منتشر شد، در جریان بازدید و گفت‌وگوی وزیر ارتباطات با تعدادی از مدیران عامل شرکت‌های مستقر در منطقه ویژه اقتصادی پیام، وی خطوط تولیدی شرکت‌های «بلووم»، تولیدکننده گوشی و تبلت، «داده‌پرداز رایانه تلاش»، تولیدکننده حافظه‌های داخلی و فلش مموری، «هدایت هوشمند قرن»، تولیدکننده تجهیزات بانکی و ابزارهای پرداخت، «شرکت توسعه خدمات الکترونیک آدونیس»، تولیدکننده دستگاه‌های خودپرداز، «شرکت رهنمون فناوری اطلاعات»، تولیدکننده سرور و تجهیزات شبکه پردازش و ذخیره‌سازی انبوه داده و «شرکت تلکام آرین»، تولیدکننده تجهیزات مخابراتی را افتتاح و بازدید کرد.
نظر به اهمیت و ارزش موضوع تولید به ویژه در حوزه ارتباطات و فناوری اطلاعات، به نکات جالب توجهی در خصوص «شرکت رهنمون فناوری اطلاعات»، که از آن به عنوان تولیدکننده سرور و تجهیزات شبکه پردازش و ذخیره‌سازی انبوه داده، نام برده شد، برخوردیم.
در جست‌وجو پیرامون این شرکت به خبری در تاریخ 6 اسفند سال 99 و در جریان برگزاری نمایشگاه تلکام مواجه شدیم که در آن آیدین عدالت، مدیرعامل رهنمون فناوران اطلاعات گفته بود: «علت اصلی حضور رهنمون فناوران در این نمایشگاه رونمایی از اولین سرور تولید بومی است که در منطقه ویژه پیام تولید می‌شود. این محصول در چند ماه اخیر به مرحله بهره‌برداری رسید و این فرصت بهترین موقعیت برای رونمایی محصول بود.»
عدالت در ادامه گفت: «شرکت رهنمون سال ۸۱ تاسیس شد و حدود ۲۰ سال است که در زمینه راه‌اندازی زیرساخت شبکه دیتاسنتر محاسبات سنگین تعیین سرورها و ذخیره‌سازها فعال است. همچنین نمایندگی چند برند بین‌المللی هم در کارنامه کاری این مجموعه است. اما یکی دو سال گذشته با سرمایه‌گذاری در منطقه ویژه پیام و با راه‌اندازی کارخانه‌ای محصول اصلی که سرور است را تولید کردیم. البته برخی محصولات جانبی هم مثل ذخیره‌سازها در این کارخانه تولید می‌شود اما تمرکز اصلی بر ساخت سرور است.»
در همان مقطع و در صفحه اینستاگرام این شرکت نیز که ظاهرا از سال 99 دیگر به‌روزرسانی نشده است فیلمی منتشر شد با این توضیح:
«بازدید وزیر محترم ارتباطات و فناوری اطلاعات (آذری جهرمی) از اولین سرور ساخت ایران در نمایشگاه تلکام ۹۹.»
جست‌وجوی عمیق‌تر از سوابق فعالیت شرکت رهنمون فناوری اطلاعات از طریق سایت خود شرکت (rahnamoon.ir) اما حاوی نکات جالبی است.
مراجعه به سایت web.archive که سابقه تغییرات و تحولات سایت‌ها در دنیا را ذخیره می‌کند، نشان می‌دهد که در سایت رسمی شرکت رهنمون فناوری اطلاعات و در تاریخ 6 آپریل 2022 (مصادف با 17 فروردین 1401)، هیچ اثری از موضوع «تولید سرور» دیده نمی‌شود و در عوض در بخش هدر سایت این شرکت در تاریخ مذکور عناوینی نظیر «تنها نماینده رسمی سرورهای ایسوس»،«پیاده‌سازی مراکز تخصصی داده تجاری و اختصاصی» و … مشاهده می‌شود.
این در حالی است که پیش‌تر و بر اساس اطلاعات منتشره در شبکه اجتماعی شرکت (instagram.com/rahnamoonco) و اخبار مندرج در رسانه‌ها، شرکت رهنمون فناوری اطلاعات، خود را تولیدکننده سرور در ایران معرفی کرده بود و در بخش محصولات و زیرمجموعه بخش سرور در سایت این شرکت نیز چند مدل از سرور شرکت‌های ایسوس، اچ‌پی و انسپیر دیده می‌شود و در واقع اثری از وجود سرورهای تولیدی یا با برند شرکت رهنمون فناوری اطلاعات دیده نمی‌شود و این شرکت ظاهرا تنها در بخش واردات، نمایندگی و فروش محصولات سرور فعالیت داشته است.
از واردات تا تولید
اما مراجعه به سایت رسمی شرکت رهنمون فناوری اطلاعات در تاریخ 9 شهریور ماه سال جاری نیز ما را با نکات جالب توجهی مواجه کرد.
در بخش هدر سایت این شرکت دیگر اثری از عنوان «تنها نماینده رسمی سرورهای ایسوس» دیده نمی‌شود و این عبارت و یک مورد دیگر از بخش اصلی سایت حذف شده است.
در عوض ذیل «پیاده‌سازی مراکز تخصصی داده تجاری و اختصاصی» عنوان و ادعایی جدید و مهم مشاهده می‌شود: «اولین تولیدکننده بومی سرور»
دو ادعای مهم و جدید یعنی «اولین» و «تولیدکننده بومی سرور» اما ادعای کمی نیست که به راحتی بتوان از کنار آن عبور کرد، به ویژه آنکه این دو مورد یعنی نخستین و تولیدکننده بومی سرور موضوع کوچک و کم اهمیتی تلقی نمی‌شود. اگرچه در سایت شرکت رهنمون فناوری اطلاعات با تناقض‌ها و اصلاحاتی در تاریخ‌های متفاوت و به فاصله کوتاه از نمایندگی انحصاری و رسمی سرورهای ایسوس گرفته تا ادعای تولید نخستین سرور بومی ایران دیده می‌شود.
موضوع اعمال تغییرات در سایت این شرکت اما صرفا به ادعای مذکور محدود نمی‌شود و ظاهرا نوعی تعجیل در بازطراحی سایت وجود داشته و بخش‌های مختلف این سایت با یک متن کپی و تکراری زیر پر شده است:
«لورم ایپسوم متن ساختگی با تولید سادگی نامفهوم از صنعت چاپ و با استفاده از طراحان وب و گرافیک هیولای وردپرس است و …»
این متن کپی و ارسال شده در بخش‌های مختلف سایت رسمی شرکت رهنمون فناوری اطلاعات، در واقع یک متن ابتدایی است که از سوی طراحان سایت‌ها استفاده شده و صرفا به منزله بالا آوردن سریع سایت و ارایه دمو و نمایی از نسخه نهایی سایت است!
نکته دیگر آنکه در لایه‌هایی درونی سایت ظاهرا تغییرات جدید و مورد نظر با ادعای نخستین تولیدکننده بومی سرور در ایران اعمال نشده و با مراجعه به بخش محصولات سایت این شرکت (تا تاریخ تنظیم این گزارش 9 شهریورماه)، همچنان همان محصولات قدیمی یعنی سرورهای ایسوس، انسپیر و اچ‌پی دیده می‌شود و اثری از مدل یا مدل‌های نخستین سرورهای بومی و تولیدی این شرکت یافت نمی‌شود!
درباره ادعای تولید بومی
تولید یک محصول بومی آن هم در حوزه فناوری‌های پیشرفته و تخصصی، قطعا اتفاق بزرگ و بی‌نظیری محسوب می‌شود که باید مورد تقدیر قرار گرفته و قاعدتا طی مراسم خاصی جزییات تایید شده این دستاورد عرضه ملی شود.
اما «ادعای تولید» امری دیگر است که باید مورد توجه متولیان عرصه تولید به ویژه از سوی مدیران وزارت فاوا، وزارت صمت و معاونت علمی و فناوری ریاست‌جمهوری قرار گیرد.
همچنین بار دیگر در این خصوص باید به بخش نخست این متن و تکرار بیانات رهبری انقلاب بپردازیم که تاکید داشتند: «مونتاژ محصول همان واردات است، لذا برای شرکت‌های دانش‌بنیان باید ضوابط کیفی تعریف شود. شرکتی که با فناوری ۴۰ سال پیش کار می‌کند نباید خودش را دانش‌بنیان جا بزند و از تسهیلات دانش‌بنیان‌ها استفاده کند، شرکت دانش‌بنیان باید به معنای واقعی کلمه نوآوری داشته باشد. شرکت‌های مونتاژکننده دانش‌بنیان نیستند. مونتاژ همان واردات بی‌رویه است، اما با یک‌شکل دیگر. این تولید و آفرینندگی محصول نیست.»
لذا با تمام این تفاسیر و نه با اصلاحات چند صفحه در سایت شرکت رهنمون فناوری اطلاعات، بلکه از طرق مقتضی و رسمی، شرایطی از سوی مدیران این شرکت فراهم شود تا از نزدیک امکان مراجعه و مشاهده مدارک، مستندات، امکانات، مرکز R&D، خطوط تولید و … از سوی رسانه‌ها، کارشناسان و نمایندگان ذی‌ربط میسر شود، تا مشخص شود ادعای مهم و بزرگ «اولین تولیدکننده بومی سرور» در ایران که چند سالی است به شکل مستمر در رسانه‌ها بازتاب داده می‌شود بر چه مبنا و معیارهایی استوار است و با فرمایشات صریح و روشن رهبر انقلاب در خصوص امر تولید واقعی تا چه میزان انطباق دارد؟
عدم پاسخگویی شرکت رهنمون فناوری اطلاعات
نظر به اهمیت مساله تولید و سوابق نمونه‌های مشابه در سنوات قبل نظیر تولید گوشی، لپ‌تاپ و … که منجر به افزایش بی‌سابقه تعرفه نمونه‌های خارجی، ممنوعیت واردات، کاهش کالاهای مذکور در بازار و فشار به خریداران شده و کاری نیز از انجمن‌ها و اتحادیه‌های ذی‌ربط نیز ساخته نبود، اقدام به پیگیری ماجرای تولید این محصول مهم و زیرساختی از شرکت رهنمون فناوری اطلاعات کردیم.
پس از تماس تلفنی با مدیرعامل این شرکت و طرح برخی موضوعات، مقرر شد پرسش‌های هفته‌نامه به شکل مکتوب برای پاسخگویی در اختیار وی قرار گیرد.
به همین علت، سوالات مربوطه از طریق واتس‌اپ به شماره مدیرعامل شرکت رهنمون فناوری اطلاعات ارسال شد و به‌رغم اظهار آمادگی اولیه برای پاسخگویی، پیگیری‌ها برای دریافت پاسخ‌ها بی‌نتیجه ماند و اعلام کردند که در صورت نیاز پس از چاپ مطلب پاسخ ارایه خواهد شد.
پرسش‌ها از شرکت رهنمون فناوری اطلاعات
به همین دلیل به منظور شفافیت بیشتر در موضوع مذکور که می‌تواند زمینه‌ساز احتمالی مشکلاتی در کشور شده و از هم اکنون نیز فعالان و نهادهای ذی‌ربط در بخش خصوصی باید نسبت به آن آگاه و حساس باشند، متن سوالات از این شرکت را در پی می‌خوانید.
1- شرکت رهنمون فناوری اطلاعات به عنوان نماینده انحصاری سرورهای ایسوس در ایران فعالیت داشت. از چه سالی و با چه اقداماتی به تولید سرور روی آوردید؟
2- ظاهرا برای بار دوم پس از سه سال مجددا محصول خود را رونمایی کردید. چه اتفاق جدیدی به غیر از تغییر دولت رخ داده بود؟
3- آیا شرکت ایسوس می‌داند که نماینده انحصاری‌اش در ایران مدعی مهندسی معکوس محصولات این برند است؟
4- در مصاحبه با مطبوعات و در توضیحات به وزیر سابق ارتباطات گفته‌اید که با مهندسی معکوس ۴۰ درصد کاهش ارزبری که قاعدتا ناشی از موفقیت شما در مهندسی معکوس بوده است داشته‌اید. لطفا به طور مشخص توضیح دهید که کدام قطعات را مهندسی معکوس و بومی کرده‌اید؟
5- نظر به اهمیت و جایگاه تحقیق و توسعه در امر فناوری‌های پیشرفته، در میان پرسنل شما چه تعداد افرادی با تخصص برق و الکترونیک حضور دارند؟
6- ظاهرا تنوع مدل‌های بومی تولیدی شما بسیار بالا است. آیا در این زمینه عملا با بزرگ‌ترین تولیدکنندگان جهانی سرور از نظر تنوع محصولات امکان رقابت دارید؟
7- چرا شرکت با وجود دستیابی و ورود به صنایع های‌تک، دانش‌بنیان نیست؟
8- پروانه تولید در چه سالی و مشخصا بابت تولید در چه قطعات و حوزه‌ای صادر شده است؟
9- روش صدور پروانه تولید از سوی وزارت صمت چگونه است و شرکت چه مراحلی را طی کرده است؟
10- تعداد پرسنل تمام‌وقت و دارای بیمه در شرکت و کارخانه شرکت رهنمون که به بخش فروش و واردات و مونتاژ و امور اداری و طراحی سایت مربوط نباشند و در حوزه برق و الکترونیک، مکانیک و طراحی صنعتی، سخت‌افزار و نرم‌افزار تحصیل کرده باشند، چند نفر است؟
11- از سال شروع تولید تا کنون چند سرور ساخته شده است؟
12- از سال تولید تا کنون چند سرور تولید داخل فروخته‌اید؟
13- با توجه به اعلام نخستین تولیدکننده سرورهای بومی در کشور، آیا از امتیازات تولید داخل نظیر الزام خرید مشتریان دولتی یا ممنوعیت واردات نمونه‌های مشابه خارجی و افزایش تعرفه واردات استفاده کرده‌اید یا خواهید کرد؟
14- چند سال پیش در لینکدین قول داده بودید فیلمی از فرایند تولید محصولات خود را منتشر کنید. چرا این وعده را عملی نکردید؟
15 – بنا بر اظهارات جنابعالی، علاوه بر بوردهای الکترونیک، شاسی سرور را هم خودتان تولید می‌کنید. این یعنی شما شاسی منحصر به فرد و متفاوتی از ایسوس دارید که توسط خود شما طراحی شده است؟
16- بسته‌بندی محصولات شما متفاوت است یا همان بسته‌بندی محصولات ایسوس را استفاده می‌کنید؟
17- با توجه به استقرار کارخانه تولید سرور در منطقه ویژه اقتصادی پیام، از چه تسهیلات، امکانات و معافیت‌هایی برخوردار هستید؟
18- با هدف حمایت از تولید و تولیدکننده داخلی، لطفا در خصوص سیاست فروش وایت لیبل ایسوس در خاورمیانه توضیح دهید؟ (برای اطلاع مخاطبان پیرامون این پرسش باید گفت برخی شرکت‌های خارجی تولیدکننده اصلی با هدف حفظ بازار فروش محصولات‌شان در برخی کشورها که رو به تولید بومی آورده‌اند، این اجازه را به شریک داخلی خود می‌دهند که محصول‌شان با اسم دیگری به فروش برسد.)