اما و اگرهای بررسی اصالت کالا در سامانه غذا و دارو
مسئولان سازمان غذا و دارو درحالی استعلام اصالت کالاهای سلامت محور را به یک سامانه الکترونیکی واگذار کرده‌اند که بررسی‌ها نشان می‌دهد این سامانه قادر به کنترل دقیق و شفاف اصالت کالاها نیست.
خبرگزاری فارس - امروزه یکی از دغدغه‌های اصلی مردم جهت استفاده از فرآورده‌های سلامت محور (اعم از دارو ، غذا و آشامیدنی ، آرایشی و بهداشتی و ...)، آگاهی از اصالت فرآورده است. از این رو سازمان غذا و دارو بر آن شد تا سامانه «تی تک» را برای کنترل آسان اصالت فرآورده‌های سلامت‌محور ایجاد کند.
موضوع تقلبی بودن دارو، مواد غذایی و لوازم آرایشی و بهداشتی یکی از دغدغه‌های اصلی مردم جامعه است در همین راستا می‌توان در زمان خرید هر یک از این کالاها برای اطمینان از اصالت فرآورده، پس از خراشیدن لایه رویی برچسب زرد رنگ روی محصول برای کنترل اصالت کالا کد 16 رقمی آن را به سامانه پیامکی ارسال و نتیجه اصل یا تقلبی بودن محصول را بررسی کرد.
استعلام اصالت کالا از کجا آمد؟
در حال حاضر کشورهای بسیاری با بکارگیری استانداردهای جهانی یکتا در طول زنجیره تامین دارو به طور جدی از مزایای آن بهره می‌برند و در راستای اهداف تجاری، سیاسی و اجتماعی از آن استفاده می‌کنند؛ می‌توان به کشور آمریکا، کشورهای عضو اتحادیه اروپا، کشورهای آسیایی از جمله هند، ترکیه و چین و سایر کشورها اشاره کرد.
کشورهای عضو اتحادیه اروپا براساس بخشنامه جلوگیری از جعل دارو (FMD) امکان استفاده از قابلیت ردیابی در سراسر زنجیره تامین و محافظت از ذینفعان در برابر داروهای جعلی با استفاده از استانداردهای GS1 را دارند که بارزترین هدف اجرای این سیستم در اتحادیه اروپا تایید اعتبار دارو است.
در این سیستم کشورهای عضو، با شناسایی و کدگذاری منحصر به فرد تک تک محصولاتشان و مکان‌هایی که کالاها در آن حضور دارند و یا منتقل می‌شوند، می‌توانند به آسانی مسیر حرکت داروها را از ابتدای تولید تا زمان فروش به مشتری را کنترل و ردیابی کنند.
به زبان ساده‌تر می‌توان بیان کرد که کشورهای عضو اتحادیه اروپا با شناسایی منحصر به فرد محصولات دارویی و تجهیزات پزشکی با استفاده از استانداردهای GS1 نقشی موثر در راستای شفاف سازی زنجیره تامین بخش دارویی داشته‌اند، چرا که با استفاده از استانداردهای جهانی و یکپارچه، به جای استفاده از کدهای بومی و تخصصی سازمانی و کشوری خاص، همبستگی زنجیره تامین در تمامی کشورها حفظ و قابلیت ردیابی محصول در تبادلات داخلی و برون مرزی امکان پذیر خواهد شد؛ به کارگیری این قابلیت مزایای قابل توجهی مانند اطمینان از اصالت کالا، شناسایی کالای قاچاق یا جعل، تایید اعتبار اطلاعات درج شده بر روی محصول، صرفه جویی در هزینه و زمان در طول زنجیره تامین، ایجاد درمان بهتر و امن تر و توانایی فراخوان محصولات ناسالم را دارد.
الزامات تحقق و پیاده‌سازی سیستم ردیابی کارآمد
نکته حائز اهمیت در طرح پیاده‌سازی شده در سازمان غذا و داروی آمریکا این است که مرجع اصلی داده‌های مربوط به داروها، بانک اطلاعاتی GS1 آن کشور است و این سازمان جهت بررسی اصالت کد کالای مذکور را از بانک اطلاعاتی کشور استعلام می‌گیرد.
سازمان غذا و داروی ایران نیز، با هدف ارتقای سطح سلامت جامعه تحت پوشش ایجاد شده است و با به کارگیری برچسب سلامت و اصالت کالا، سالم بودن مواد غذایی، آشامیدنی، آرایشی و بهداشتی را به اطلاع مصرف کننده می‌رساند.
برچسب اصالت کالا چه ویژگی‌هایی دارد؟
شناسه رهگیری (UID): که یک کد 20 رقمی منحصربه‌فرد برای رهگیری است و برای بررسی آن می توان کد مذکور را از طریق وب سایت www.ttac.ir کنترل کرد.
سری ساخت محصول: کد LOT همان شماره سری ساخت محصول است که کد مذکور می بایست با شماره سری ساخت حک شده بر روی بسته بندی کالا یکسان باشد.
تاریخ انقضاء: EXP همان تاریخ انقضای کالا است که تاریخ مذکور می بایست با تاریخ انقضای حک شده بر روی بسته بندی کالا یکسان باشد.
شماره تجاری فرآورده: کد GTIN همان شماره تجاری فرآورده است که برای بررسی آن می بایست کد مذکور با اعداد مندرج در زیر بارکد حک شده روی کالا برابر و دارای طول ثابت 13 رقم باشد.
کد اصالت کالا: این قسمت همان کد 16 رقمی اصالت کالا است که باید ابتدا لایه رویی برچسب را بخراشید و کد مذکور را از طریق وب سایت www.ttac.ir یا سامانه پیامکی 20008822 و یا تلفن گویای 6185-021 بررسی کنید.
از طریق استعلام گیری از سامانه هایی نظیر سامانه پیام کوتاه ، سامانه اینترنتی، سامانه گویا و از طریق اسکن کردن بارکد دوبعدی، سلامت و اصالت کالا مشخص می‌شود. مصرف کننده نهایی، درنقطه فروش، اطلاعات موجود در برچسب سلامت و اصالت کالا را ارسال کرده و به اطلاعات مورد نیاز در این زمینه دسترسی پیدا می‌کند.
نقاط ضعف سامانه TTAC چیست؟
درحالی که مسئولان سازمان غذا و دارو بارها بر کارآمدی این سامانه تاکید کرده و اعلام کرده‌اند که مردم با استفاده از این سامانه اصالت کالاهای سلامت محور را کنترل کنند بررسی‌ها نشان می‌دهد سامانه اصالت کالای سازمان غذا و دارو از نقاط ضعف جدی برخوردار است، به طور مثال این سامانه در خصوص نحوه تامین و جابه‌جایی، اماکنی که کالا در آنها حضور داشته، چه افرادی مسئولیت تامین و جابه‌جایی کالا را به عهده داشته‌اند و به‌طور کلی اعضای درگیر در زنجیره تامین کالا چه کسانی بوده‌اند، اطلاعاتی در دسترس مصرف کننده قرار نمی‌هد و این سیستم به گونه‌ای در زمینه جلوگیری از جعل و قاچاق کالا موثر عمل نمی‌کند!
به طور کلی، این سیستم کل زنجیره تامین را پشتیبانی نکرده و فقط راهکار استعلام برای مصرف کننده نهایی را ایجاد می‌کند، باید توجه داشت همه مشتریان در نقطه فروش توجهی به استعلام کالای خریداری شده نمی‌کنند و این سامانه در زمینه ردیابی کالا نیز کارآیی مناسب را ندارد و لازم به ذکر است که کل زنجیره تامین باید قابلیت ردیابی را داشته باشد تا بتوان حرکت اقلام را در زنجیره رصد کرد و از ورود کالاهای جعلی و تقلبی به بازار جلوگیری به عمل آورد.
با توجه به بررسی های صورت گرفته، سامانه سازمان غذا و دارو (ttac) هیچ استعلامی از بانک اطلاعاتی مرجع کدهای GS1 شامل شماره تجاری فرآورده و GLN نمی‌گیرد و این سازمان با ایجاد یک سامانه اطلاعاتی موازی از مراجع اطلاعاتی مرجع کشور استفاده نمی‌کند که نمی‌توان بدین صورت مطمئن شد که شماره تجاری فرآورده الصاق شده بر روی داروها معتبر بوده و کد جعلی بر روی داروها الصاق نشده باشد.