اینترنت ماهواره‌ای در ایران؛ فعلا نه
اینترنت ماهواره‌ای یکی از جدیدترین و پیشرفته‌ترین شبکه‌های ارتباطات در جهان است که این روزها صحبت‌های زیادی در مورد عرضه آن در ایران مطرح شده است.
دسترسی به شبکه ارتباطات در عصر دیجیتال نه صرفاً فرصت بلکه نوعی ضرورت است و روزانه میلیاردها کاربر در سراسر دنیا برای انجام فعالیت‌های گوناگون از پلتفرم‌های آنلاین استفاده می‌کنند. در این شرایط دولت‌ها در سراسر دنیا می‌کوشند ضمن همکاری با شرکت‌های خدمات دهنده در حوزه ارتباطات سرویس‌های متنوع و با کیفیتی را در اختیار کاربران قرار دهند.
توسعه ارتباطات بین‌المللی با به‌کارگیری فناوری‌های هوشمند موجب شده در شرایطی که به دلایل مختلف امکان اتصال به شبکه‌ای خاص وجود ندارد کاربران به سرعت شبکه و ابزار دیگری را برای دسترسی به سرویس‌های آنلاین انتخاب کنند. در چند سال اخیر محدوده ارتباطات آنلاین حتی از مرزهای کره زمین نیز فراتر رفته و به واسطه فعالیت شرکت‌هایی نظیر اسپیس‌ایکس و بلواورجین علاوه بر شبکه‌های 3G ، 4G ، 5G و LTE و اینترنت ثابت خانگی سرویس‌های اینترنت ماهواره‌ای نیز در مناطق محدودی از جهان در دسترس کاربران قرار دارد.
به طور کلی اینترنت ماهواره‌ای به قابلیت دریافت و ارسال داده‌ها از دیش‌های ماهواره‌ای کوچک در سطح زمین و ارتباط با ماهواره‌های مخصوص موجود در مدار زمین می‌گویند. شبکه‌ای که از طریق ماهواره‌های در اختیار کاربران قرار می‌گیرد تفاوت‌هایی با اینترنت سیار و ثابت که به وسیله آنتن‌های مخابراتی و شبکه فیبر نوری عرضه می‌شود دارد ولی این تفاوت صرفاً در حد سرعت انتقال داده و هزینه اتصال است. در چند روز گذشته به دلیل مسائل امنیتی و عدم تبعیت چند پلتفرم پیام‌رسان خارجی از قوانین حاکمیت سایبری در ایران اینترنت بین‌الملل مورد استفاده کاربران ایرانی دچار اختلال شده و امکان اتصال به شبکه در ساعاتی مختلفی از شبانه‌روز وجود ندارد.
اینترنت ماهواره‌ای در ایران عرضه می‌شود؟!
همزمان با محدودسازی سطح دسترسی کابران به اینترنت و برخی از اپلیکیشن‌های پیام‌رسان و شبکه اجتماعی ایلان ماسک، رئیس شرکت اسپیس‌ایکس از مذاکره با دولت آمریکا برای عرضه اینترنت ماهواره‌ای به کاربران در ایران خبر داد. دولت آمریکا با اجرای تحریم‌های ظالمانه علیه مردم ایران هر شرکتی را که خدمات و سرویس‌های ارتباطی را به ایراناین عرضه کند به شدت جریمه کرده و در موارد متعددی مجازات حبس در زندان را برای مدیران آن شرکت خاص در نظر می‌گیرد. حال برخی از گزارش‌های منتشر از سوی رسانه‌های آمریکایی حاکی از آن است که دولت آمریکا موافقت ضمنی خود را با عرضه اینترنت ماهواره‌ای استارلینک در ایران اعلام کرده است.
عرضه اینترنت ماهواره‌ای در ایران امکان‌پذیر است؟
پس از طرح چنین صحبت‌هایی از سوی رئیس شرکت اسپیس‌ایکس رسانه‌های فارسی زبان هیاهوی زیادی در مورد رفع محدودیت‌های اینترنت با فعال شدن شبکه ارتباطات ماهواره‌ای استارلینک در ایران ایجاد کردند. باتوجه به اهمیت بالای دسترسی به شبکه ارتباطات و نقش محوری تعدادی از اپلیکیشن‌های شبکه اجتماعی برای فعالیت‌های تجاری انتشار هر نوع خبری در مورد ارتقای کیفیت اینترنت یا عرضه سرویس‌های شبکه‌ای جدید به شدت مورد توجه کاربران قرار می‌گیرد.
طبق بررسی‌های صورت گرفته اتصال به شبکه اینترنت ماهواره‌ای نیازمند ایجاد شرایطی خاص و استفاده از ابزارهای زیرساختی است. در همین رابطه هادی حمیدی در گفت‌وگو با آنا می‌گوید « عملیاتی شدن و عرضه اینترنت ماهواره‌ای در ایران در کوتاه مدت امکان‌پذیر نیست. اتصال به این شبکه به هیچ عنوان ساده نیست و باید از ابزارهای لازم استفاده کرد. به طور کلی عرضه اینترنت ماهواره‌ای در ایران غیرممکن نیست و احتمالاً در آینده نه چندان دور زیرساخت لازم برای اتصال به این شبکه در دسترس کاربران قرار می‌گیرد.»
این کارشناس حوزه ارتباطات و فناوری اطلاعات ادامه داد «در ایران شرکت‌هایی وجود دارند که به کاربران در شرایط خاص و با تبعیت از قانون خدمات ارتباطات ماهواره‌ای می‌دهند. به عنوان مثال در برخی از نقاط ایران دسترسی به هیچ شبکه ارتباطی به جز ارتباطات ماهواره‌ای وجود ندارد و در این نواحی با مجوز دستگاه متولی امر سرویس‌های ماهواره‌ای عرضه می‌شود. البته در شبکه ماهواره‌ای در دسترس در ایران تنها امکان دریافت داده وجود دارد و کاربران نمی‌توانند اطلاعاتی را ارسال کنند.»
هیچ زیرساختی برای اتصال به اینترنت ماهواره‌ای در ایران وجود ندارد
به گفته حمیدی « برای اتصال به اینترنت ماهواره‌ای استارلینک ایجاد و دسترسی به زیرساخت‌هایی از قبیل ماهواره و مودم ضروری است. تجهیزاتی که هم اکنون در ایران برا اتصال به اینترنت ماهواره‌ای وجود دارد صرفاً برای دریافت داده است. در چند روز اخیر تبلیغات زیادی در مورد اتصال به اینترنت ماهواره‌ای استارلینک منتشر شده که مردم باید توجه کنند این گونه اپلیکیشن‌ها صرفاً برای نفوذ غیرمجاز به گوشی و سیستم‌های شخصی و سرقت اطلاعات خصوصی است. برنامه‌ای که ایلان ماسک از آن صحبت کرده بیشتر جنبه تبلیغاتی دارد و قبل از اتصال به اینترنت ماهواره‌ای استارلینک باید زیرساخت‌های وسیعی ایجاد شود.»
این کارشناسان ارتباطات در خصوص امکان محدودسازی سطح دسترسی در شبکه استارلینک عنوان می‌کند « در این شبکه هیچگونه محدودیت و فیلترینگ وجود ندارد و سطح دسترسی کاربران توسط مرکز پیشتیبانی استارلینک تعیین می‌شود. دلیل عدم امکان ایجاد فیلترینگ در این شبکه ارتباط مستقیم کاربران با ماهواره‌های استارلینک است.»
بر اساس آمار منتشر شده از سوی اسپیس‌ایکس تاکنون بیش از ۲ هزار و ۳۰۰ ماهواره به منظور افزایش سطح پوشش اینترنت ماهواره‌ای به مدار زمین پرتاب شده است. البته مدیران این شرکت تعداد ماهواره‌های کنونی برای تکمیل پروژه استارلینک را کافی نمی‌دانند و مجوز‌های لازم برای پرتاب بیش از ۳۰ هزار ماهواره را دریافت کرده‌اند.
عرضه اینترنت ماهواره‌ای در ایران به زودی امکان‌پذیر نیست
محمد مهدی شفیع یاری در خصوص شیوه احتمالی عرضه اینترنت ماهواره‌ای در ایران می‌گوید «زیرساخت لازم برای اتصال به اینترنت ماهواره‌ای استارلینک هم اکنون در ایران وجود ندارد و قبل از برقراری ارتباط بین دستگاه مورد استفاده کاربران و ماهواره باید شرایط و بستر لازم فراهم شود. اینکه در مدتی کوتاه اینترنت ماهواره‌ای در ایران عرضه شود و مردم از آن استفاده کنند امکان‌پذیر نیست.»
این کارشناسان حوزه فناوری اطلاعات ادامه می‌دهد «رفع فیلتر در شبکه اینترنت ماهواره‌ای غیرممکن نیست و اگرچه ابزارهای مختلفی برای کنترل سطح دسترسی به شبکه وجود دارد ولی به طور کلی دستورالعمل اتصال به اینترنت ماهواره‌ای با آنچه اکنون در دسترس مردم است تفاوت دارد.»
شواهد امر نشان می‌دهد اظهارات ایلان ماسک درباره اینترنت ماهواره‌ای در حال حاضر بیشتر جنبه تبلیغاتی دارد. از سویی مطابق با گزارش سایت معتبر اسپیدتست میانگین سرعت دانلود اینترنت ماهواره‌ای استارلینک در سه ماهه دوم ۲۰۲۲ در مقایسه با سه ماهه دوم ۲۰۲۱ در کشور‌های مختلف ۹ تا ۵۴ کاهش یافته است و این به معنای عدم ظرفیت کافی در شبکه استارلینک برای استفاده تعداد زیادی از مردم جهان است.