تغییر الگوی ارتباطات در ایران
بررسی اثر هزینه‌های ارتباطات در سبد خانوارها و الگوی ارتباطی مردم نشان‌دهنده تغییری بزرگ در جامعه ۸۵ میلیون نفری ایران است.
ایرانی‌ها طی ۸ سال گذشته آنلاین‌ترشده و پول بیشتری برای آنلاین‌شدن پرداخت کرده‌اند؛ آمارها نشان می‌دهد که آنها در حال فاصله‌گرفتن از عصر تلفن‌های ثابت و فکس هستند؛ الگویی که باعث‌شده تا دسترسی آنها به اینترنت به عنوان یک ضرورت و مطالبه ملی مطرح شود و راه دولت‌های آینده برای ایجاد دست‌انداز در مسیر آنلاین‌شدن و آگاه‌شدن شهروندان را سخت‌تر می‌سازد. تصور دنیای بدون اینترنت و آفلاین دیگر جایی در زندگی ایرانیان ندارد؛ این چالشی دشوار برای سیاستگذارانی است که همچنان اقتدار خود را در کنترل مردم و کمتر دانستن آنها می‌دانند. بررسی اثر هزینه‌های ارتباطات در سبد هزینه‌ها و الگوی ارتباطی مردم نشان‌دهنده تغییری بزرگ در جامعه ۸۵ میلیون‌نفری ایران است که حتی باعث‌شده جهت سرمایه‌گذاری‌های شرکت‌ها و دولت هم تغییرکند.
ارتباطات بیشتر در خانوارهای جنوبی
مرکز آمار و اطلاعات وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی از جزئیات پولی که مردم ایران در سال برای استفاده از خدمات پستی، تجهیزات تلفن و تلفکس و خدمات ارتباطات تلفنی می‌پردازند، رونمایی و اعلام کرد: هزینه ارتباطات نسبت به هزینه کل یک خانوار شهری در ۳ استان حاشیه خلیج فارس، شامل استان‌های بوشهر با ۳.۴ درصد، هرمزگان ۳.۲ و خوزستان با ۳ درصد در بالاترین رتبه کشور قرار دارد و خانوارهای ساکن در استان‌های گیلان، خراسان رضوی و سیستان و بلوچستان هر کدام با ۱.۹درصد کمترین هزینه را به حوزه ارتباطات اختصاص داده‌اند. این نهاد پژوهشی و آماری می‌گوید که سهم هزینه‌های ارتباطات از هزینه کل یک خانوار شهری، در ۱۳ استان کشور، بیشتر از میانگین سهم کشوری به میزان ۲.۳ درصد بوده است.
تغییر ذائقه
به گزارش همشهری، رشد ارتباطات مبتنی بر اینترنت و شبکه‌های اجتماعی باعث شده تا سهم هزینه‌های استفاده مردم از تلفن و تلفکس به شدت کاهش یابد و به جای آن هزینه ارتباطات اینترنت آنها افزایش یابد. مرکز یادشده در گزارش خود فاش می‌سازد که سهم هزینه‌های ارتباطات مبتنی بر استفاده از تلفن و تلفکس، به استثنای استان‌های خراسان شمالی، گلستان، هرمزگان، سمنان، ایلام، قم، کردستان، قزوین و یزد که روند افزایشی داشته، در اکثر استان‌ها کاهش یافته و در خانوارهای شهری استان‌های البرز، کرمانشاه، همدان و سیستان و بلوچستان هیچ تغییری نکرده است.
بررسی‌های همشهری نشان می‌دهد که تغییر در الگوی ارتباطی مردم طی سال‌های اخیر به ویژه با افزایش نفوذ اینترنت باعث شده تا شرکت‌های ارائه‌دهنده خدمات مخابراتی و ارتباطی سرمایه‌گذاری سنگینی را برای در اختیارگرفتن سهم بیشتر از بازار خدمات ارتباطات آنلاین انجام دهند و به تدریج خانوارهای ایرانی در حال فاصله‌گرفتن از روش‌های سنتی ارتباطات از جمله گفت‌وگوی تلفنی و یا ارسال پیام از طریق فکس هستند.
چنین وضعیتی را در روستاهای ایران می‌توان مشاهده کرد؛ به ویژه این که طی ۸ سال گذشته دولت حسن روحانی نه تنها ظرفیت دسترسی به اینترنت در مناطق روستایی را افزایش داده بلکه با بهبود کیفیت خدمات ارتباطی نوین، راه را برای دسترسی روستایی‌ها به اینترنت و روش‌های نوین ارتباطی هموار کرده است.
ارتباطات سنتی در روستاها
داده‌های رسمی می‌گوید که سهم هزینه ارتباطات سنتی از هزینه کل یک خانوار روستایی در استان‌های بوشهر با ۳.۵ درصد، سمنان ۳.۲ و هرمزگان ۳.۱ از بالاترین سهم برخوردار بوده و استان‌های گیلان، اردبیل و آذربایجان شرقی هر سه با ۱.۷ درصد کمترین سهم را به خود اختصاص داده‌اند. سهم هزینه ارتباطات از هزینه کل در خانوارهای روستایی ۱۳ استان کشور بیشتر از سهم کشوری گزارش شده است. به این ترتیب به استثنای استان‌های بوشهر، هرمزگان، سمنان، خوزستان، فارس، کردستان، اصفهان، کرمان و خراسان رضوی که با افزایش سهم هزینه ارتباطات مواجه شده‌اند، در سایر استان‌ها این سهم کاهش یافته و تنها بین خانوارهای روستایی استان‌های زنجان، قزوین، یزد و گلستان هیچ تغییری مشاهده نشده است.
مردم آنلاین خرج می‌کنند
مرکز آمار و اطلاعات وزارت کار می‌گوید: سهم هزینه خدمات پستی و نیز هزینه تجهیزات تلفن و تلفکس تغییری نداشته ولی سهم هزینه خدمات تلفن و فکس با کاهش اندک مواجه شده، به طوری که سهم آن در سبد هزینه‌ها از ۲.۱ درصد در سال ۱۳۹۷ به ۱.۹درصد در سال ۱۳۹۸ رسیده، در حالی که هزینه خدمات پستی، تجهیزات تلفن و تلفکس ، خدمات تلفن و فکس به ترتیب به میزان ۱۱۲ درصد، ۴۰.۷ درصد و ۱۲.۵ درصد افزایش داشته است.
به بیان روشن‌تر، بیشتر مردم برای خرید تجهیزات و امکانات ارتباطات آنلاین هزینه کرده‌اند و از ارتباطات سنتی در حال فاصله‌گرفتن هستند، به گونه‌ای که هزینه خدمات پستی، هیچ تغییری نداشته اما سهم هزینه تجهیزات تلفن و تلفکس از هزینه کل، در دهک‌های دوم و پنجم، هفتم و هشتم اندکی افزایش پیدا کرده است. همچنین بیشترین مقدار سهم هزینه تجهیزات تلفن و تلفکس مربوط به خرید گوشی ثابت، تلفن همراه و ... مربوط به دهک درآمدی دهم (ثروتمند به میزان ۴ درصد است، در حالی‌که کمترین مقدار سهم مذکور مربوط به دهک درآمدی اول (فقیرترین) با یک درصد سهم برآورد شده، در حالی که سهم هزینه خدمات تلفن و فکس شامل خرید سیم کارت تلفن همراه، مکالمات تلفنی و... از هزینه کل خانوار شهری، در تمام دهک‌ها کمتر شده است.
وزارت کار می‌گوید که دهک‌های اول، دوم و چهارم خانوارهای روستایی هیچ هزینه‌ای بابت خدمات پستی و مرسولات پستی پرداخت نکرده‌اند و به جای آن، دهک‌های درآمدی هشتم و دهم با کمتر از نیم‌درصد بیشترین و دهک درآمدی دوم با یک‌دهم درصد کمترین هزینه را برای تجهیزات تلفن و تلفکس انجام داده‌اند و حتی دهک اول هزینه‌ای بابت تجهیزات تلفن و تلفکس نداشته‌اند. اما در خانوارهای روستایی سهم هزینه تجهیزات تلفن و تلفکس، در دهک‌های سوم، هفتم، هشتم و دهم افزایش یافته و بیشترین مقدار سهم هزینه خدمات تلفن و فکس مربوط به دهک‌های درآمدی سوم، چهارم، پنجم، ششم و هشتم و کمترین آن مربوط به دهک‌درآمدی دهم بوده است.
مردم چقدر هزینه داده‌اند؟
طبق آمارها یک خانوار شهری به طور متوسط یک میلیون و ۷۰ هزار تومان و یک خانوار روستایی ۶۰۰ هزار تومان برای ارتباطات هزینه می‌کند. طبق آمار رسمی متوسط هزینه ارتباطات در خانوارهای شهری در طول سال‌های ۹۸-۱۳۹۰ روندی افزایشی داشته‌است و از ۵ میلیون‌ریال در سال ۱۳۹۰ به ۱۱ میلیون ریال در سال ۱۳۹۸ رسیده و در سال ۱۳۹۸ متوسط هزینه ارتباطات خانوارهای شهری به ۲.۳ برابر مقدار آن در سال۱۳۹۰ رسیده است. این گزارش می‌افزاید: متوسط هزینه ارتباطات در خانوارهای روستایی هم در دهه ۹۰ روندی افزایشی داشته به طوری که از ۳ میلیون ریال در سال ۱۳۹۰ به ۶ میلیون ریال در سال ۱۳۹۸ رسیده‌است؛ به عبارت دیگر متوسط هزینه ارتباطات خانوارهای روستایی نیز در طول یک دهه گذشته تا ۲ برابر افزایش یافته‌است.