حکمرانی غیرمشارکتی فضای مجازی، محکوم به شکست است
سرپرست پژوهشگاه فضای مجازی گفت: تنظیم و ارائه سند یا لایحه ای در خصوص حفظ حریم خصوصی می تواند بسیاری از دغدغه های کاربران را برطرف سازد و پیشرانی برای رونق پلتفرم های داخلی باشد. در این میان تغییر رویکرد در حکمرانی فضای مجازی از نکات مهم دیگر است چرا که حکمرانی بالا به پایین و غیرمشارکتی فضای مجازی محکوم به شکست است.
به گزارش روابط عمومی پژوهشگاه فضای مجازی، دکتر عبدالحسین کلانتری در جمع فعالان و متخصصان فضای مجازی با محوریت «فضای مجازی و دولت آینده» با تاکید بر ورود رییس جمهور دولت سیزدهم به عرصه انتخابات با دو شعار دولت مردمی و تحول اظهار کرد: جمع این دو شعار کلیدی نشان از همان شعار سال 96 یعنی تغییر و تحول به نفع مردم است
کلانتری با اشاره به اهمیت فوق العاده هر دو شعار و فرصت های بسیاری که پیش روی کشور گشوده خواهد شد، افزود: این دوشعار، به خصوص «تحول» آورده های زیادی رو برای فضای مجازی به همراه داره و فعالان فضای مجازی می توانند در این مسیر نقش ویژه ای ایفا کنند و حتی محور دولت سیزدهم باشند.
سرپرست پژوهشگاه فضای مجازی ادامه داد: البته فرصت برای این محوریت، یعنی محوریت فضای مجازی و فعالان آن مدتها است که برای کشور پیش آمده و تمهیدات، تدابیر، احکام و حتی فرمایشات رهبر معظم انقلاب نیز بر این موضوع دلالت داشت چرا که ایشان از هر نوع برنامه و ایده پیشروانه ای که این فرصت را غنیمت شمرده و از آن استفاده کنند، استقبال و از آنها حمایت می کنند.
دانشیار دانشگاه تهران با بیان این که در اهمیت این موضوع در نگاه ایشان همین بس که ایشان انقلاب اسلامی و تمدن اسلامی را به موضوع فضای مجازی پیوند زدند و آن را محور تحولات جهان و جامعه پیش رو دانستند و از اعضای شورای عالی و از مسئولان مرکز ملی و دولت خواستند تا از منافع کثیر آن با مدیریت صحیح استفاده کنند، تصریح کرد: مواجهه سیاسی، پرحاشیه و تک بعدی با این موضوع باعث شد که از این فرصت ها بدرستی استفاده نشود و حتی برخی از آن فرصت ها تبدیل به تهدید شوند، تهدیداتی که کمک به رفع و حل آنها کم هزینه نیست.
کلانتری گفت: برای نمونه آیا امروز مهاجرت این همه کاربر و خدمات وابسته به آن ها و کسب و کار آنها از پلتفرم های خارجی کار ساده ای است؟ یا حتی اگر قرار باشد مذاکره ای با این پلتفرم ها صورت گیرد و آنها مسئولیت پذیر شوند، این کار چند سال پیش راحت تر بود یا هم اکنون که تعداد زیاذی از کاربران ایرانی از آن استفاده می کنند؟
وی ادامه داد: این موارد نمونه هایی از فرصت سوزی بود که کارها را سخت و دشوار می کند. اما به هرترتیب باید برای آن ها چاره ای اندیشید و این فضا را به نفع مردم و زندگی و کسب و کار مردم تغییر داد.
سرپرست پژوهشگاه فضای مجازی با تاکید بر این که فضای مجازی همچنان سرشار از فرصت های بیشمار است، افزود: ظرفیت هایی عظیمی در کشور وجود دارد که ما را به فرصت های تحولی فضای مجازی خوشبین می کند. بطوری که استفاده درست از این ظرفیت ها و فرصت ها نه تنها فضای مجازی، بلکه کل جامعه ، کشور ، ارکان و نهادهای آن را متحول می کند.
وی افزود: این فضا می تواند محور تحول دولت و جامعه در گام دوم انقلاب باشد و به تحقق شعارهای انقلاب و اهداف چشم اندازی کشور کمک کند. فضای مجازی و فناوری های وابسته به آن، همچنانکه انقلاب صنعتی محور تحولات جامعه حاضر بود و تمامی ارکان و نهادهای آن را بازطراحی کرد، محور تحولات جامعه پیش رو است و بر مبنای این نگاه، کوشش در جهت تحقق مدل پایداری از تحول دیجیتال و استفاده از ظرفیت ها و فرصت های آن، جایگاه ما را در مناسبات جهانی دگرگون خواهد کرد و حتی به رفع عقب ماندگی دوره صنعتی شدن در مقاطعی منجر به وابستگی ما شد نیز کمک خواهد کرد.
کلانتری با بیان این که در صورت محوریت یافتن این نگاه ، فضای مجازی در دولت سیزدهم نقش بسیار مهم و جدی پیدا خواهد کرد، تصریح کرد: اساسا فضای مجازی تنها به وزارت فاوا تقلیل نخواهد یافت بلکه محور و پیشران مهم تحولی دولت آینده در همه وزارتخانه ها و دستگاه ها فضای مجازی خواهد بود. بر مبنای این نگاه، حوزه وظایف و ماموریت ها و ساختار و روال های کاری وزارتخانه ها باید بازتعریف شوند.
وی با اشاره به تدوین کلیات این تحول از سوی پژوهشگاه فضای مجازی و مرکز ملی فضای مجازی به تفکیک وزارتخانه ها اظهار کرد: این موارد طی نامه های تفصیلی برای هر بخش به وزرای مربوطه ارسال شده حتی شورای عالی در حوزه فرهنگ و آموزش دستگاه های مربوطه (وزارت ارشاد، وزارت آموزش عالی و وزارت آموزش و پرورش) را مکلف کرد که در مدت شش ماه برنامه تحول دیجیتال دستگاه خود را ارائه کنند که جز وزارت ارشاد، دو وزارتخانه دیگر سندی ارائه ندادند. در این میان پژوهشگاه به تولید ادبیات در این زمینه ادامه داد و گزارش ها و کتابهایی در این زمینه منتشر کرد.
دانشیار دانشگاه تهران در ادامه با تاکید بر این که شاید این تحول در نگاه نخست پرهزینه و دشوار جلوه کند، اما این راه یک انتخاب نیست بلکه یک اجبار است ک ناگزیر به طی کردن آن هستیم، تصریح کرد: فرصت سوزی و تعلل در طی این مسیر در نهایت موقعیت راهبردی ما را در منطقه و جهان تنزل خواهد داد. ضمن آن که این تحول فرصت ها و منابع جدید و فراوانی را پیش روی دولت خواهد گذاشت و از سویی هزینه های دولت را در بسیاری زمینه ها کاهش خواهد داد و از سوی دیگر با اجرای آن به مثابه پلتفرم و حکمرانی درست ، ظرفیت های تحلیلی، نظارتی، مدیریتی و برنامه ریزی دولت را به نحو بینظیری ارتقا خواهد بخشید. بنابراین دولتی کوچک، اما هوشمند شکل خواهد گرفت، دولتی که با قدرت نرم و انضباطی حکمرانی می کند و غایب همه جا حاضر است و نه حاضر همه جا غایب. دولتی که در ظاهر نیست اما درواقع وجود دارد.
وی ادامه داد: دولت سیزدهم باید بر اساس این نگاه که فضای مجازی و فناوری های وابسته به آن محور تحول دولت و جامعه آینده تلقی می شوند، رویکرد متفاوتی به این فضا داشته باشد و اقدامات خاصی را انجام دهد که نخستین رویکرد انتخاب فرد و نهادی به عنوان مسئول پیگیری تحقق دولت دیجیتال و تحولات لازم در این زمینه از سوی رییس جمهور آینده است. به طوری که این تحول در تمامی ارکان دولت و تمامی دستگاه ها و وزارتخانه های دولتی پیگیری شود.
کلانتری اقدام دیگر را تقویت و اهمیت دادن به جایگاه شورای عالی و مرکز ملی فضای مجازی به عنوان معین دولت و نه رقیب دانست و اظهار کرد: طی این سالها، شورای عالی و مرکز ملی فضای مجازی بسیار نادیده انگاشته شدند. تا آنجا که در گزارش مرکز ملی امده مرکزی که قرار است قرارگاه فضای مجازی باشد، بعد سالها توانسته 13 نیروی رسمی داشته باشد و در حقوق کارکنان خود هم می ماند.
سرپرست پژوهشگاه فضای مجازی افزود: تقسیم کار شفاف میان دستگاهها و نهادهای مختلف در موضوع حکمرانی فضای مجازی و بصورت خاص ارتباط میان وزیر ارتباطات و شورای عالی و مرکز ملی فضای مجازی و حتی مجلس شورای اسلامی و دیگر نهادها و دستگاهها هم از دیگر چالشهایی است که به نوعی دولت سیزدهم باید آن را مشخص کند.
وی تکمیل شبکه ملی اطلاعات را اقدام پر اولویت و مهم دیگرعنوان و تصریح کرد: لایه محتوا و خدمات ارتباط مستقیم با کاربر دارند و نقطه اهرمی تحول در حکمرانی فضای مجازی هستند که به تدریج سایر لایه ها را نیز متحول خواهند کرد.
کلانتری ادامه داد: رویکرد و اقدام دیگر که به نوعی در اقدام قبلی مستتر است و جزء تعهدات دولت بر اساس مصوبه شورای عالی فضای مجازی است، افزایش حجم اقتصاد دیجیتال و توجه ویژه به کسب و کارهای دیجیتال در تمامی حوزه ها و دستگاههای دولتی. بصورت خاص تر است چرا که وضعیت حکمرانی داده در کشور ما مشخص نیست و اقتصاد مبتنی بر داده یا همان data driven economy در کشور شکل نگرفته است. در حالیکه حجم زیاد درآمد پلتفرمهای بزرگ از همین ناحیه است. برای این منظور ضمن تجمیع یا شبکه ای کردن داده ها در کشور، باید سطوح و شرایط دسترسی را برای بخش خصوصی روشن کرد تا بر آن اساس اقتصاد این حوزه رشد کند.
کلانتری با تاکید بر حفظ حریم خصوصی گفت: تنظیم و ارائه سند یا لایحه ای در این باره می تواند بسیاری از دغدغه های کاربران را برطرف سازد و پیشرانی برای رونق پلتفرم های داخلی باشد. در این میان تغییر رویکرد در حکمرانی فضای مجازی از نکات مهم دیگر است. حکمرانی بالا به پایین و غیرمشارکتی فضای مجازی محکوم به شکست است بنابراین نه تنها بر اساس آموزه های انقلاب اسلامی و مردمسالاری دینی، باید از مشارکت همه بخش های مردمی و خصوصی برای حکمرانی فضای مجازی استفاده کرد، بلکه باید در تنظیم لوایح قانونی و سندهای مصوب شورای عالی از تمامی ظرفیت های مشارکتی استفاده کرد و با مردم و بخش خصوصی حرف زد و کارشناسان را به کمک گرفت. بجد معتقدم که گفت و گو می تواند بسیاری از مسائل این حوزه سیاست زده را کاهش داده و ابتکار عمل را از دست معاندین نظام بگیرد و بهانه ای به دست آنها ندهد.
وی با اشاره به تاکیدات رهبری اظهار کرد: با وجود تمامی ایرادات و مشکلاتی که فضای مجازی کشور دارد و به همین علت رهبری فرمودند «از برخی جهات رهاست»، توان آن را دارد که در سطح منطقه و کشورهای همسو نقش ایفا کند. بنابراین یکی از اقدامات مهم دولت زمینه سازی برای فعالیت فرامرزی پلتفرم های ملی و بومی و راه اندازی پلتفرم های مشترک با کشورهای منطقه و اسلامی و کشورهای همسو است بدین طریق اندازه کار وسیع تر شده و کاربر و بازار که لازمه بقا و رشد پلتفرم است رشد می کند، ضمن آن که انتقال دانش و تجربه صورت می گیرد و از انحصارات جهانی کشورهای سلطه گر کاسته خواهد شد.
کلانتری در پایان متذکر شد: در صورت عدم انجام این اقدامات ظرفیت های حکمرانی بشدت کاهش می یابد و با یک دولت توخالی مواجه خواهیم بود که اختیاری در این فضا نداشته و در این فضای رها و ول دیگران حکمرانی می کنند. این همان hallow state است.