ITanalyze

چندماهی از فیلتر پیام‌رسان تلگرام می‌گذرد، اما معلوم نیست چرا پیام‌رسان‌های غیررسمی تلگرام که در رأس همه آن‌ها، طلگرام یا همان تلگرام طلایی قرار دارد به کاربران بدون محدودیت خدمات‌رسانی می‌کند.

فارس - نفیسه خانلری: چندماهی از فیلتر پیام‌رسان تلگرام می‌گذرد، اما معلوم نیست چرا پیام‌رسان‌های غیررسمی تلگرام که در رأس همه آن‌ها، طلگرام یا همان تلگرام طلایی قرار دارد همچنان بدون محدودیت به کار خود ادامه می‌دهند. پیام‌رسانی که ظاهراً نسخه‌ای فرعی اما وابسته به نسخه رسمی تلگرام است اما در باطن قضیه، اما و اگرهای زیادی درپس خود دارد و هنوز هم به مانند سوالی مبهم در ذهن کاربران جا خوش کرده است؛ اینکه تلگرام طلایی متعلق به که و کجاست و بالاخره آیا یک پیام‌رسان خارجی به شمار می‌رود یا داخلی، ما را بر آن داشت تا با نگاهی دقیق‌تر، ابعاد مختلف این قضیه را مورد کاوش قرار دهیم.

اعتماد خاکستری به تلگرام طلایی

از روزی که تلگرام فیلتر شد، برخی کاربران که اصرار به استفاده از این مسنجر را داشتند پیام‌رسان‌های مشابهی همچون تلگرام طلایی و هاتگرام را به هم پیشنهاد می‌دادند، زیرا این دو پیام‌رسان با همان اطلاعات و سیستم قبل، جای تلگرام می‌نشستند و البته فیلتر هم نشده بودند.

تلگرام طلایی و هاتگرام درحالی به فعالیت خود ادامه می‌دادند که انتظار فیلترینگ آن‌ها وجود داشت و عدم فیلتر آن‌ها، این سؤال را بوجود می‌آورد که اگر قرار بر فیلتر تلگرام بود، پس چطور این دو پیام‌رسان هنوز فیلتر نشده و به راحتی دراختیار کاربران قرار دارند؟ سوالی کاملاً منطقی که بعد از گذشت چند ماه از فعالیت این پیام‌رسان‌ها، هنوز هم ذهن بسیاری را به خود مشغول کرده است.

این ابهام‌ها باعث شد سوال مهمی برای کاربران این پیام‌رسان‌ها مطرح شود: آیا اطلاعات کاربران در این دو پیام‌رسان در امنیت است؟ متخصصان فناوری اطلاعات همانند میلاد نوری معتقدند از نظر امنیتی، امکان شنود کل چت‌ها و اطلاعات در این اپلیکیشن‌ها وجود دارد؛ درست مانند نسخه اصلی تلگرام که اطلاعات کاربران را در دست بیگانگان قرار می‌داد. شایان عرفانیان، کارشناس امنیت سایبری نیز در این باره می‌گوید: «با توجه به اینکه کانال‌ها و اطلاعات کاربران در تلگرام طلایی و هاتگرام بررسی می‌شوند، حریم خصوصی کاربران اینترنتی در آن‌ها رعایت نمی‌شود.»

ماهیت واقعی تلگرام طلایی چیست

گرچه تا به امروز ماهیت واقعی تلگرام طلایی به شکل واحد و رسمی از سوی ارگان‌های مربوطه مشخص نشده اما وزیر اطلاعات در ضیافت افطاری اعضای کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی و جمعی از نمایندگان مجلس اعلام کرده تلگرام طلایی متعلق به جمهوری اسلامی ایران است. البته عبدالصمد خرم‌آبادی، دبیرکارگروه تعیین مصادیق محتوای مجرمانه در رابطه با هاتگرام و تلگرام طلایی به صراحت می‌گوید: «این دو، پیام‌رسان نیستند. آن‌ها در واقع دو فیلترشکن داخلی با مدیریت واحد هستند. در ابتدا قرار بود که فعالیت کنترل‌شده هاتگرام و طلاگرام موجبات مهاجرت آرام کاربران به پیام‌رسان‌های داخلی را فراهم کند و به محض اینکه تعداد کاربران آن‌ها به حدود 10میلیون نفر رسید، ارتباط آن‌ها با تلگرام قطع و کاربران آن‌ها به یک پیام‌رسان قوی داخلی منتقل شوند اما درحال حاضر با اینکه تعداد کاربران این دو فیلترشکن به بیش از ۲۶میلیون نفر رسیده، این وعده عمل نشده و هاتگرام و طلاگرام همچنان فعال هستند.»

به هر حال فعالیت هاتگرام و تلگرام طلایی با تمام مخالفان خود درحالی ادامه دارد که تمام مسئولان از لزوم ایجاد محدودیت‌هایی برای این دو پیام‌رسان خبر می‌دهند و همچنان سؤال اصلی اینجاست که چرا با وجود کارآمد شدن پیام‌رسان‌های داخلی، هنوز این دو پیام‌رسان شبیه تلگرام فیلتر نشده‌اند؟ آیا صرف اینکه کانال‌های نامناسب در این پیام‌رسان فیلتر شده‌اند و امکان دسترسی آزادانه به هر کانالی وجود ندارد کفایت می‌کند؟

عملکرد تلگرام طلایی در مدیریت محتوا

مشکلات امنیتی تلگرام همچنان در نسخه‌های مشابه آن وجود دارد، اما به نظر می‌رسد مهم‌ترین رمز حیات تلگرام طلایی برای فیلتر نشدن تا به امروز، موفقیت آن در بحث مسدودسازی کانال‌های خاص بوده است. اما صاحبان تلگرام طلایی چه اقداماتی در این زمینه انجام می‌دهند؟

مدیر تلگرام طلایی که تا به امروز تمایلی به معرفی نام خود نداشته، می‌گوید: «ما به این فکر می‌کردیم تا یک کلاینت تولید کنیم و این نسخه از تلگرام، از نظر محتوا امن باشد. درست مثل کاری که بسیاری از خانواده‌ها انجام می‌دهند. خانواده‌ها هزینه می‌کنند تا یک سیستم فیلترینگ تهیه کنند و روی سیستم کامپیوتر فرزندانشان نصب کنند تا آن‌ها هر محتوایی را نبینند، بنابراین ما نیز تقریباً چنین ایده‌ای داشتیم و آن را به انجام رساندیم.»

او در مورد نوع کانال‌های مسدودشده در تلگرام طلایی نیز توضیح می‌دهد: «ما دو مفهوم انسداد داریم؛ یکی انسداد کانال‌های غیراخلاقی است که اتوماتیک‌وار از طریق دستگاه، شناخته و فیلتر می‌شوند. در این راستا تاکنون بیش از 11هزار کانال غیر اخلاقی فیلتر شده‌اند. انسداد دیگر مربوط به کانال‌هایی با ذات ترویج خشونت، تروریسم و... است که لیست آن‌ها از سوی کمیسیون امنیت شورای عالی فضای مجازی به تیم فنی ما ارسال می‌شود و ما از طریق سیستم، آن‌ها را فیلتر می‌کنیم، البته با توجه به آن لیست و موارد گفته شده در آن، ماشین هوش مصنوعی موارد مشابه را هم می‌بندد. البته در این میان امکان خطا وجود دارد و ممکن است برخی کانال‌ها که محتویات مجرمانه ندارند نیز به اشتباه مسدود شوند اما مدیران این کانال‌ها می‌توانند پیامی به آیدی پشتیبانی ارسال کنند تا مشکلشان با اولین تماس رفع شود.»

وضعیت سرورها و هزینه‌های تلگرام طلایی

اما آیا واقعاً مشکل تلگرام فقط فیلتر نشدن کانال‌های نامناسب بود؟ این، البته یکی از مشکلات مهم بود اما تلگرام مشکلات متعدد دیگری هم داشت از جمله اینکه باعث ثبت هزاران شکایت از ناحیه افراد مختلف شد، افرادی که حقوقشان از طریق این بستر مورد تعدی قرار گرفته شده بود. در ضمن این پیام‌رسان تبدیل به بستری امن برای مجرمین شده بود و اشکال هم در اینجا بود که هیچ دسترسی‌ای به سرورهای این مسنجر وجود نداشت.

اینکه سرورهای تلگرام طلایی در کجا واقع شده و هزینه‌های فعالیت این پیام‌رسان داخلی از کجا تأمین می‌شود، حرف و حدیث‌های زیادی داشته است. جنجالی‌ترین ماجرا در این زمینه مربوط به حدود یک ماه قبل می‌شود که سردار غلامرضا جلالی، رئیس سازمان پدافند غیر عامل اعلام کرد که متاسفانه کمترین حمایتی از شبکه‌های داخلی نشده و  سرورهایی که متعلق به تلگرام بوده در اختیار تلگرام طلایی و هاتگرام قرار گرفته است، در صورتی که می‌توانستند آن‌ها را به سروش بدهند، اما ندادند.

رمضانعلی سبحانی‌فر، رییس کمیته مخابرات و ارتباطات مجلس هم با بیان اینکه تلگرام طلایی با دانش ایرانی از پلت‌فرم و سرورهای اصلی و فرعی تلگرام بهره می‌برد، در رابطه با مکان سرورها می‌گوید: «تلگرام طلایی با فونت فارسی در داخل کشور و روی سرورهای ایرانی قرار دارد. سرورهای تلگرام طلایی در خارج از کشور نیز همان سرورهای اصلی تلگرام است.» این اظهارنظر نشان می‌دهد که همچنان مشکل تلگرام در تلگرام طلایی هم وجود دارد.

البته موضوع فقط به جایگاه سرورهای تلگرام طلایی ختم نمی‌شود و مسائلی چون استفاده از هزینه بیت‌المال جهت فعالیت این پیام‌رسان نیز بسیار مورد توجه قرار دارد. موضوعی که واکنش‌هایی از جانب وزیر ارتباطات و حتی مدیر تلگرام طلایی به همراه داشت. وزیر ارتباطات اعلام کرد: «وزارت ارتباطات جمهوری اسلامی ایران امکاناتی از محل اعتبارات خود در اختیار این‌ها قرار نداده است؛ حالا هم اگر می‌گویند شرکتی آمده از شما سرور گرفته، باید بگوییم که پولش را پرداخت کرده و ما امکانات مجانی در اختیار کسی قرار نداده‌ایم.» در همین راستا مدیر تلگرام طلایی نیز می‌گوید: «شرکت ما پیش از این نیز از سرورهایی برخوردار بود که خیلی از استارت‌آپ‌ها از آن استفاده می‌کردند اما بعد از شروع فعالیت در حوزه پیام‌رسانی، ظرفیت‌هایی را که به دیگران اجاره داده بودیم، خالی کرده و با عدم تمدید قراردادهای قبلی، ظرفیت‌ها را برای خودمان استفاده کردیم. به‌غیر از آن نیز، هر تعداد سرور خریداری شده از سوی ما به‌نرخ بازار بود و فاکتور تمام سرورها موجود است.»

احتمال فیلترینگ تلگرام طلایی

با تمام ملاحظاتی که در تلگرام طلایی و نحوه فعالیت آن وجود دارد اما با توجه به سیاست‌های اولیه مبنی بر موقت بودن فعالیت این پیام‌رسان تا زمان انتقال کامل کاربران به پیام‌رسان‌های داخلی، هنوز هم خبرهایی مبنی بر فیلتر این پیام‌رسان منتشر می‌شود. ابوالفضل ابوترابی، عضو هیئت رئیسه فراکسیون نمایندگان ولایی مجلس چندی پیش درباره فعالیت نسخه‌های تلگرام داخلی گفته بود: «موبوگرام و تلگرام طلایی فعلاً در فاز بسته شدن قرار ندارند چون داخلی‌تر بوده و بک‌آپ داخلی دارند. به همین دلیل تصمیمی برای بسته شدن آن‌ها وجود ندارد.»

البته برخلاف صحبت‌های این نماینده مجلس، قوه قضاییه اعلام کرده: «با اینکه تلگرام طلایی و هاتگرام مورد تأیید بوده و اطلاعات را به صورت پالایش شده در اختیار کاربران اینترنتی قرار می‌دهند اما موقتی هستند و در واقع برای برهه‌ای که کاربران اینترنتی کشورمان از تلگرام به پیام‌رسان‌های داخلی کوچ می‌کنند تولید شده‌اند؛ بنابراین فقط فرصتی در اختیار کاربران اینترنتی قرار می‌دهند تا اطلاعات خود را از تلگرام به دیگر سامانه‌ها منتقل کنند.»

باتوجه به اینکه نظر واحدی مبنی بر بقا و یا عدم بقای تلگرام طلایی ارائه نمی‌شود، تا حدی پیش‌بینی دقیق از آینده این پیام‌رسان غیرممکن است و باید منتظر ماند و دید که چه آینده‌ای درانتظار آن است. همانطور که قبل‌تر هم گفته شد، تلگرام طلایی گرچه ایده‌آل متولیان فیلتر تلگرام رسمی و همچنین کاربران پیشین نسخه رسمی تلگرام نیست، اما هرکدام رفتاری کج‌دار و مریز در قبال آن در پیش گرفته‌اند.

حدود یک ماه قبل دبیر شورای عالی فضای مجازی در نمایشگاه الکامپ به خبرنگاران گفت که آخرین مهلتی که به فعالیت بدون فیلتر نسخه‌های فارسی تلگرام از جمله تلگرام طلایی داده‌اند ۱۵شهریور است. باید دید آیا این اتفاق در چند روز آینده می‌افتد یا اینکه همچنان این نسخه‌های غیررسمی تلگرام به فعالیتشان ادامه می‌دهند.