عملکرد واعظی نقد شد؛ ضعف‌ها بیشتر از قوت‌ها
دفتر فناوری های نوین مرکز پژوهش های مجلس، عملکرد وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات در دولت یازدهم را براساس اسناد بالادستی نظام از جمله سند چشم انداز ایران ۱۴۰۴ و نیز برنامه های توسعه ۵ ساله کشور و سیاست های کلان علم و فناوری بررسی کرد.
فناوران - براساس این گزارش دولت یازدهم در ابتدای فعالیت خود 105 برنامه عملیاتی برای توسعه فاوا ارایه کرد که در نتیجه اجرای آنها، دولت در توسعه زیرساخت ها دستاوردهای مهمی به دست آورده است. با این حال، به کار گیری و استفاده از ظرفیت های فاوای کشور متناسب با توسعه زیرساخت انجام نشده است. دولت الکترونیکی نیز هنوز در مراحل اولیه بوده و تعامل میان دستگاه های اجرایی به کندی صورت می گیرد.
براساس این گزارش برای راه اندازی شبکه ملی اطلاعات پروژه های زیرساختی انجام شده اما اقدامات تکمیلی جهت اتصال دستگاه ها و بهره برداری کامل از شبکه ملی اطلاعات باقی مانده است. شبکه های اجتماعی داخلی نیز نیازمند حمایت های بیشمار است و خلاءهای قانونی مرتبط با آنها برطرف نشده است. این گزارش پیشنهاد کرده است که بهینه سازی استفاده از باندهای فرکانسی در کشور می تواند هزینه های توسعه نسل های جدید شبکه تلفن همراه را بکاهد. البته این کار نیازمند همکاری صدا و سیما و مرکز ملی فضای مجازی است.
وزیر ارتباطات گزارش نداده است
نخستین انتقاد این گزارش در همان صفحات ابتدایی به محمود واعظی بازمی گردد: اگر چهار گزارش عملکرد سالیانه وزیر ارتباطات و فناوری اطلاعات براساس دستورالعمل استقرار نظام مدیریت عملکرد در دستگاه های اجرایی برابر با ماده سوم آیین نامه اجرایی قانون مدیریت خدمات کشوری تدوین و ارایه شده بود، اکنون می شد به شیوه ای تحلیلی–تجربی به بررسی میزان تحقق برنامه ها پرداخت.
اما به جز چند گزارش مختصر پیرامون وضعیت دسترسی به خدمات ارتباطات در کشور اسناد معتبرتری در دست نیست.
بهبود اندک شاخص های بین المللی
در ادامه این گزارش به بررسی شاخص های ملی و بین المللی بخش فناوری اطلاعات و ارتباطات ایران پرداخته شده است.
در بخش شاخص های ملی (که در جدول مشاهده می کنید) ایران پیشرفت قابل قبولی داشته اما در شاخص های بین المللی این رشد اندک و حتی با نزول همراه بوده است. براساس این گزارش ایران در شاخص توسعه فناوری اطلاعات و ارتباطات اتحادیه بین المللی مخابرات در سال 2013 با کسب امتیاز 29/4 رتبه 94 و در سال 2016 با امتیاز 99/4 رتبه 89 را کسب کرده است. در شاخص توسعه دولت الکترونیکی سازمان ملل متحد ایران در سال 2005 رتبه 98 را در اختیار داشته است، در سال 2010 این رتبه به 100 رسیده و اکنون در سال 2016 رتبه 106 را داراست. در شاخص آمادگی شبکه ای مجمع جهانی اقتصاد ایران در سال 2013 رتبه 101 را در میان 148 کشور داشته است که این رتبه در سال 2016 به 92 رسیده است. در نهایت در شاخص امنیت سایبری اتحادیه بین المللی مخابرات، ایران در میان 90 کشور در سال 2014 رتبه 76 و در سال 2017 رتبه 66 را داراست.
شبکه ملی اطلاعات تکمیل نشد
در ادامه این گزارش، مرکز پژوهش های مجلس به بررسی جزییات عملکرد وزارت ارتباطات پرداخته و در پایان و در بخش جمع بندی به نقد عملکرد وزارت ارتباطات محمود واعظی پرداخته است. در این گزارش آمده است: براساس ماده ۴۱ برنامه پنجم توسعه، وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات مکلف شد برای ایجاد و توسعه شبکه ملی اطلاعات و مراکز داده داخلی امن و پایدار با پهنای باند مناسب و با رعایت موازین شرعی و امنیتی کشور اقدام کند. بررسی ها نشان می دهد که شبکه ملی اطلاعات هنوز در مرحله توسعه است و براساس تکلیف بند الف ماده ۴۶ برنامه پنجم توسعه، به صورت کامل تحقق نیافته است.
سهم ۲ درصدی IT برای تولید ناخالص داخلی محقق نشد
براساس این گزارش سهم ۲ درصدی صنعت فناوری اطلاعات و ارتباطات از کل تولید ناخالص داخلی که در بند الف ماده ۴۶ برنامه تکلیف شده بود، تحقق پیدا نکرده است.
استعلامات بین دستگاهی الکترونیکی نشد
طبق بند ج ماده ۴۶ قانون برنامه پنجم توسعه مقرر شده است که تا پایان سال دوم برنامه، تما می دستگاه های اجرایی باید بتوانند برای ارسال و دریافت الکترونیکی همه استعلامات بین دستگاهی و واحدهای تابعه آنها با استفاده از شبکه ملی اطلاعات اقدام کنند اما تاکنون این پروژه به صورت کامل و در تما می دستگاه های اجرایی عملیاتی نشده است.
بهره وری ارایه خدمات فاوا پایین است
ارتقای بهره وری بخش ارتباطات و فناوری اطلاعات یکی از تعهدات وزیر ارتباطات و فناوری اطلاعات است. این درحالی است که شاخص های بهره وری بخش فاوا متعدد بوده و آماری از آنها در دست نیست، اما از آنجا که در تعدادی از دستگاه های این بخش که موفق به اجرای مکانیزاسیون اداری شده اند، هنوز بسیاری از امور و فرآیندها مانند گذشته دستی اجرا می شود، این امر نشان می دهد که بهره وری بخش ارایه خدمات فاوا پایین است.
طیف های فرکانسی ساماندهی نشد
ساماندهی منابع کمیاب ملی از قبیل طیف فرکانس و شماره در قالب پروژه های اقتصاد مقاومتی به وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات تکلیف شده است؛ اما در شرایط موجود به دلیل وجود مشکلات حقوقی، قانونی و ساختاری (مخالفت سازمان صدا و سیما) واگذاری تکه باندهای آزادشده در فرآیند دیجیتالی شدن پخش برنامه های تلویزیونی با مشکل روبه روست. به نحوی که تکه باندهای فرکانسی ۸۶۲-۶۹۴ اکنون در اختیار سازمان صدا و سیما است و وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات نتوانسته برای آزادسازی تکه باندهای فرکانسی تخلیه شده از فرآیند دیجیتالی شدن پخش برنامه های رادیو تلویزیونی و واگذاری آنها به بهره برداران مخابراتی اقدام کند.
رتبه ایران در دولت الکترونیکی نزول کرد
در زمینه دولت الکترونیکی، کشور در این سال ها به صورت مستمر در رقابت با دیگر کشورهای منطقه در حال نزول رتبه بوده است. اقدامات وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات در همگرایی دستگاه های مختلف تاکنون با اهداف برنامه پنجم توسعه تطبیق نداشته است. از سوی دیگر نقشه جامع دولت الکترونیکی تصویب شده و پروژه هایی تعیین شده اند اما همکاری بین وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات و دستگاه های اجرایی درباره اجرای مطلوب پروژه ها ضعیف است.
بر کیفیت خدمات فاوا نظارت صورت نمی گیرد
توسعه و ارتقای خدمات به شهروندان یکی از تعهدات وزیر ارتباطات و فناوری اطلاعات بوده است. در وضعیت مطلوب لازم است استاندارد کیفیت هریک از خدمات تعریف می شد تا بتوان توسعه و ارتقای خدمات به شهروندان را اندازه گیری کرد. با وجود تصویب مصوباتی در کمیسیون تنظیم مقررات ارتباطات، درباره استانداردهای کیفیت خدمات فناوری اطلاعات و ارتباطات و شاخص های آن، نظارت بر اجرای این استانداردها به طور منسجم انجام نمی شود.
وعده بو می سازی تجهیزات سخت افزاری محقق نشد
افزایش ایمنی، پایداری و سلامت شبکه های فاوا از طریق بو می سازی تجهیزات سخت افزاری و نرم افزاری یکی از تعهدات وزیر ارتباطات و فناوری اطلاعات بود. برنامه های افزایش ایمنی، پایداری و سلامت شبکه های فاوا از طریق مهندسی تاب آوری (رزیلینس) و بو می سازی اصول آن در فاز طراحی تجهیزات سخت افزاری و نرم افزاری صورت می گیرد که باید در این راستا اقدامات موثرتری انجام شود.
حمایت از توسعه نرم افزارها کافی نبود
حمایت از توسعه نرم افزارهای بو می یکی دیگر از تعهدات وزیر ارتباطات و فناوری اطلاعات بود. سازمان فناوری اطلاعات ایران اقداماتی برای توسعه و به کارگیری نرم افزارهای متن باز انجام داده اما این اقدامات با نیاز به توسعه روزافزون این بخش کفایت نداشته و در این زمینه اقدامات بیشتری باید انجام پذیرد.