ماهواره مصباح از پرتاب به فضا تا پرتاب به موزه
نخستین ماهواره ساخت ایران قرار بود در سال ۸۴ توسط روسیه پرتاب شود که نشد و ایتالیا نیز از تحویل ماهواره به ایران خودداری کرد، پس از ۱۲ سال قرار است، سرنوشت ماهواره مصباح به موزه ختم شود و این در حالی است که همچنان برخی معتقدند مصباح هنوز شانس پرتاب دارد.
به گزارش فارس، صحبت ماهواره مصباح سالهاست با فعالیت‌های فضایی ایران گره خورده است، این ماهواره که 12 سال از زمان اعلامی برای پرتاب آن می‌گذرد گویا به سرنوشت چالش برانگیزی دچار شده است.
بنابراعلام مسئولان سازمان فضایی ماجرای چندین ساله این ماهواره قرار است با انتقال به موزه فضایی به پایان برسد،تصمیمی که البته مخالفانی هم دارد.
ماهواره مخابراتی «مصباح» که نخستین ماهواره ساخت ایران است، با سرمایه‌گذاریی بالغ بر 10 میلیارد تومان با همکاری مرکز تحقیقات مخابرات و سازمان پژوهش‌های علمی و صنعتی ایران به نمایندگی از وزارتخانه‌های علوم، تحقیقات و فناوری و ارتباطات و فناوری اطلاعات ساخته شده است. ساخت مدل مهندسی و فضایی ماهواره «مصباح» نیز با همکاری یک شرکت ایتالیایی توسط نیروهای متخصص داخلی انجام شده است.
ماهواره مصباح برای کاربردهای ارتباطی، ارسال و دریافت پیام طراحی و ساخته شد. ماموریت ماهواره مخابراتی مصباح شامل ذخیره و انتقال اطلاعات (Store and Forward)، جمع آوری و پخش داده ها روی مناطق وسیع و پراکنده (Data Collection System DCS)، سنجش از دور (Remote Sensing) و ناوبری (Navigation) است. ماهواره مصباح 2 با جرم 70 کیلوگرم و ابعاد 70*50*50سانتیمتر مکعب، دارای مداری از نوع خورشید آهنگ و ارتفاع 15+700 کیلومتر و زاویه میل 1/0 ± 2/98 درجه بوده و طول عمرمفید آن سه سال پیش‌بینی می‌شود.
ساخت نمونه آزمایشگاهی این ماهواره طی سال‌های 1378 تا 1380 با همکاری سازمان پژوهش‌های علمی و صنعتی ایران و مرکز تحقیقات مخابرات انجام شد که بنابر اعلام مسئولان فضایی ایران و روسیه قرار بود این ماهواره در اواخر سپتامبر (اوایل مهرماه 84) همراه با یک میکروماهواره روسی و هفت میکروماهواره خارجی دیگر توسط موشک حامل روسی «Kosmos-3M» از پایگاه فضایی روسیه به فضا پرتاب شود که با کارشکنی طرف‌های خارجی، این امر محقق نشد و ایتالیا هم به بهانه تحریم‌ها از تحویل ماهواره به ایران خودداری کرد.
*رئیس سازمان فضایی ایران: موزه فضایی تاسیس و مصباح به موزه می رود
محسن بهرامی رئیس سازمان فضایی ایران اخیرا با اشاره به آخرین وضعیت ماهواره «مصباح»، تاکید کرد: بررسی‌های ما نشان داده که از زمان ساخت این ماهواره مدت طولانی گذشته است؛ از این رو پرتاب و بازنگری سیستم‌های این ماهواره بسیار هزینه‌بر است. بر این اساس تصمیم ما بر آن است که با راه‌اندازی موزه فضایی، این ماهواره به این موزه منتقل خواهد شد. انتقال ماهواره «مصباح» به موزه فناوری یک تصمیم نهایی نیست؛ ولی این تصمیم بسیار نزدیک به تصمیم‌گیری‌های ما برای عدم پرتاب آن است.
بهرامی با تاکید بر اینکه این موزه به زودی راه‌اندازی می‌شود، خاطرنشان کرد: علی‌رغم اینکه ماهواره «مصباح» از لحاظ فنی و ساخت زیرسیستم‌ها در وضعیت خوبی قرار داشت، ولی به دلیل مشکلاتی که در حوزه بین‌المللی برای این ماهواره ایجاد شد، بازنگری آن هزینه‌بر است.
رئیس سازمان فضایی ایران با بیان اینکه در حال حاضر پرتاب ماهواره‌های «دوستی» دانشگاه شریف و «پیام» دانشگاه امیرکبیر در دستور کار قرار دارد، اظهار کرد: بر این اساس پرتاب ماهواره «مصباح» در دستور کار نیست.
*مدیر وقت پروژه مصباح: فناوری مصباح قدیمی نشده و هنوز قابلیت پرتاب دارد
اما محمد حسن انتظاری، مدیر وقت پروژه مصباح و معاون سازمان پژوهش های علمی و صنعتی ایران که پروژه مصباح در آنجا اجرا شد در خصوص توجیه اقتصادی ماهواره مصباح با توجه به گذشت چندین سال از ساخت آن معتقد است: فناوری ماهواره جزو فناوری‌هایی نیست که تغییرات شدیدی داشته باشد در واقع با همان سیستمی که طراحی و ساخته شده جزو فناوری‌های روز است و قابلیت استفاده داشته و با توجه به ساخته شدن توسط متخصصین داخلی امیدوارم به زودی مورد بهره برداری قرار گیرد.
انتظاری تاکید کرد: ماهواره مصباح تنها ماهواره ساخت داخل کشورمان است که تأیید استاندارد ساخت بین‌المللی را کسب کرده است.
وی با بیان اینکه ساخت ماهواره مصباح سبب رشد و توسعه تکنولوژی فناوری فضایی در کشور شد، اظهارداشت: تمامی اطلاعات و تکنولوژی ساخت ماهوراه مصباح در داخل کشور ایجاد و به سایر ماهواره‌ها و قسمت‌هایی که کار فضایی می‌کردند وارد شد به طوریکه این پروژه هم اکنون به صورت یک پروژه ملی درآمده است.
انتظاری معتقد است که مسائل مربوط به پرتاب ماهواره باید از طریق وزارت خارجه و مسئولین مربوطه رفع و با کشورهای اروپایی از جمله ایتالیا مذاکراتی انجام شود. با توجه به اینکه ماهواره مصباح یک ماهواره مخابراتی، سنجش از دور و مکان‌یاب است و تمامی اطلاعات آن در اطلاعات جهانی مخابرات ثبت شده بنابراین پرتاب آن هیچ مشکل و منع قانونی ندارد.
معاون سازمان پژوهش‌های علمی و صنعتی ایران آخرین وضعیت ماهواره مصباح را شرح داده و تصریح کرد: امکان پرتاب ماهواره مصباح در داخل کشور با وزن 70 کیلوگرم وجود ندارد،بنابراین برای پرتاب آن با روسیه وارد مذاکرات شدیم و تست‌های آن نیز در اروپا انجام شد.
در باره پرتاب‌هایی که به ویژه توسط وزارت دفاع انجام نشود همواره موضوع هزینه یک عامل تاثیرگذار بر تصمیم‌گیری ها است. بنابرگفته مسئولان سازمان فضایی هر پرتاب بسیار هزینه بر و به قدری است که پرتاب حتما باید توجیه‌پذیر باشد.
اکنون که به گفته برخی صاحب نظران حوزه فضایی، فناوری مصباح هنوز قدیمی نشده و ارزش پرتاب دارد این سوال مطرح می شود که آیا محاسن پرتاب اولین ماهواره ساخت داخل که نمودی از نتیجه هم‌افزازیی توان ملی را دارد با در نظر گرفتن تمام قابلیت‌ها و کاربردهای متصور برای آن از سنگینی هزینه‌های پرتاب آن بیشتر نیست؟
بر اساس این گزارش ایران نهمین کشور دنیا است که به طور مستقل موفق به پرتاب ماهواره شده است.
ماهواره و کاوشگر فضایی سینا در روز پنجشنبه ۶ آبان ماه سال ۱۳۸۴روی یک موشک ماهواره‌بر روسی به فضا پرتاب شد و با موفقیت در مدار اختصاصی ایران قرار گرفت.
ماهواره رصد، دومین ماهواره ایرانی و نخستین ماهواره تصویربرداری ایران است که توسط موشک‌های حامل ایرانی به فضا فرستاده شده است. این ماهواره در تاریخ ۲۵ خرداد۱۳۹۰ به فضا پرتاب شده بود و روز ۱۵ تیرماه ۱۳۹۰ مجدد وارد جو شد و به عمر تقریباً سه هفته‌ای خود پایان داد.
ماهواره نوید سومین ماهواره پرتاب شده ایرانی با مأموریت تصویربرداری از زمین با وضوح تصویر ۷۵۰ متر در ساعت سه و نیم بامداد روز جمعه ۱۴ بهمن ۱۳۹۰ از پایگاه فضایی سمنان به فضا پرتاب شد.
ماهواره فجر به عنوان اولین ماهواره با مأموریت انتقال مداری کشور با قابلیت تغییر مدار ۲۵۰ تا ۴۵۰ کیلومتر بیضوی به مدار ۴۵۰ کیلومتر دایره‌ای ماهواره با کمک ماهواره‌بر سفیر در سیزدهم بهمن ۱۳۹۳ به فضا پرتاب شد و درحالی‌که اعلام شده بود ماهواره فجر ۱٫۵ سال در مدار باقی خواهد ماند در ۶ اسفند ۱۳۹۳ سقوط کرد.
ماجرای به موزه رفتن ماهواره مصباح از زبان وزیر ارتباطات
وزیرارتباطات و فناوری اطلاعات، اظهار نظر در باره انتقال ماهواره مصباح به موزه را نادرست عنوان کرد و گفت: هنوز تصمیمی در این مورد اتخاذ نشده است.
به گزارش ایرنا، محمود واعظی افزود: هنوز این ماهواره که در اثر سیاست های غلط دولت گذشته در کشور ایتالیا مانده به کشور باز نگشته تا بتوان برای آن تصمیم گرفت.
محسن بهرامی» رئیس سازمان فضایی ایران دیروز (یکشنبه) در یک مراسم گفته بود که به دلیل طولانی شدن زمان تحویل ماهواره مصباح، هزینه پرتاب آن دیگر برای کشور به صرفه نیست و احتمال دارد به موزه فرستاده شود.
عضو هیات دولت گفت: کسانی که مسئولیت تصمیم گیری در باره ماهواره مصباح را ندارند، نباید در این زمینه اظهار نظر کنند و در این زمینه تذکر لازم داده شد.
واعظی افزود: متخصصان ایرانی 14 سال پیش کار روی ماهواره مصباح را شروع کردند و 10سال پیش نیز کارآن به پایان رسید.
وزیرارتباطات ادامه داد:دولت گذشته متاسفانه بدون تحقیقات لازم و با توجه به شرایطی که کشور داشت بدون آنکه تضمین های لازم را از کشور ایتالیا دریافت کنند ،ماهواره مصباح را از کشورخارج کرده و برای پرتاب به ایتالیا فرستاد.
واعظی گفت:این ماهواره در کشور ایتالیا با مشکل هایی روبرو شد ودرعمل از دور پرتاب، خارج شد .
وزیر ارتباطات افزود:این نوع ماهواره ها که ماهواره ی سنجشی، آزمایشی است باید مراحلی را طی کنند تا اینکه بتوانند پرتاب شوند واطلاعات رابه زمین مخابره کند.
واعظی ادامه داد:پس از طی این مراحل متخصصان باید بروند مرحله بعدی آن را بسازند درحالی که این طول کشید و در همان دولت گذشته تصمیم گرفته شد ماهواره مصباح دو ساخته شود و ساخته شد و بعد اقدام های بعدی انجام شد و ماهوره دوم پرتاب شد.
به گفته وی حتی بعد از آن در همین دولت ماهواره سنجشی دیگری ساخته شد که بسیار پیشرفته تر از مصباح است و با ماهواره برهای ایرانی پرتاب شد.
واعظی گفت: در سه سال گذشته مذاکراتی وزارت امورخارجه و سفارت ایران در ایتالیا همواره پیگیری شده تا این ماهواره به کشور برگردد و در اینجا مورد بررسی قرار گیرد تا ببینیم از آن استفاده بیشتری می توانیم انجام دهیم یا خیر اماهنوز موفق نشده ایم، اما ناامید هم نیستیم و این کار را خواهیم کرد.
وزیر ارتباطات افزود:این که یکی از همکاران من گفته ماهواره به موزه می رود برای وقتی است که ماهواره به ایران برگردد و متخصصین ما و حتی سازندگان آن که هنوز حضوردارند، اینها بررسی کنند و از نظر فنی به ما بگویند که با توجه به اینکه ما بعد از این چند ماهواره سنجشی به فضا فرستادیم ، پرتاب دوباره آن به صرفه هست یا نه .
واعظی یادآورشد: ممکن است از قطعات آن و آن چیزی که هنوز مورد آزمایش قرار نگرفته آن را به علاوه ماهواره سنجشی که اکنون در حال کار داریم و حدود 80تا 90درصد کارش انجام شده اینها را باهم تلفیق کنیم و یکباره بفرستیم .
عضو هیات دولت ادامه داد: لذا به طور قطع سیاست ما این است که هرآنچه که در گذشته و در هر دولتی توسط متخصصان داخلی و دانشمندان انجام شده حداکثر بهره را ببریم تا انشاالله هدف گذاری که کردیم تا ماهواره بومی سنجشی داشته باشیم به آن برسیم .
واعظی گفت:ما چنین موزه ای نداریم و برای یک ماهواره هم موزه نمی سازیم اما اولین کاری که خواهیم کرد به محض رسیدن به ایران در پژوهشگاه ماهواره مان همه متخصصان جمع شده و بررسی روی آن انجام دهند و یک گزارش فنی جامع آماده کنند و سپس تصمیم می گیریم با نظر متخصصان از این ماهوراه چگونه استفاده کنیم.
عضو هیات دولت گفت: لذا هرکسی پیشداوری کرده و نسبت به ماهواره ای که هنوز به ایران نیامده تصمیمی گرفته به نظر من درست نیست و من به محض شنیدن خبر تماس گرفتم و گفتم فردی که مسئولیت ندارد، نباید اظهار نظر کند .
اکنون نمی توان در باره آن تصمیم گرفت که پرتاب شود یا کار دیگری شود این کار کار بسیار پیچیده ای است و کار فنی است و حتما متخصصان باید ما را از شرایط ماهواره مطلع کنند ماهواره ای که 10 سال از چشم ودست متخصصان ما خارج بوده و نمی دانیم در چه شرایطی است امروز نمی توان در باره آن تصمیم گرفت باید در آن زمان در این زمینه بهتر اقدام می کردند.
ما به جز راه های دیپلماتیک برای بازگشت ماهواره مصباح چیز دیگر در دست نداریم اما بعد از برجام مقداری فضا باز شده و امید است سرنوشت آن درست شود.