ماینینگ؛ برق‌دزدهای بزرگ در روستاهای دورافتاده
استخراج بیت‌کوین به عنوان فعالیتی زیرزمینی، در حال حاضر حداقل پنج هزار میلیارد تومان خرج روی دست کشور می‌گذارد.
استخراج بیت‌کوین به عنوان فعالیتی زیرزمینی، در حال حاضر حداقل پنج هزار میلیارد تومان خرج روی دست کشور می‌گذارد. تب تولید پول دیجیتال یا همان رمزارزها در ایران بالا گرفته است و این تجارت، بیشترین تأثیر را بر صنعت برق می‌گذارد. اگرچه مدافعان پول‌های دیجیتال آن را راهی برای دورزدن تحریم‌ها اعلام می‌کنند اما این شیوه در بسیاری از کشورهای دنیا مرسوم نیست و دولت‌ها با احتیاط به این وادی قدم می‌گذارند. در حال حاضر بدون اینکه دولت استراتژی مشخصی برای استفاده از پتانسیل ارزهای دیجیتال داشته باشد، هزینه احداث نیروگاه‌های متعدد برای تأمین نیازهای استخراج این پول دیجیتال بر اقتصاد تحمیل می‌شود زیرا هرچه بازار رمزارزها در دنیا توسعه یابد، برق بیشتری برای استخراج آن مصرف خواهد شد و شاید روزی فرا برسد که دولت مجبور شود چندین و چند نیروگاه گران برای تأمین نیازهای این فعالیت زیرزمینی بسازد. مصطفی رجبی‌مشهدی، سخنگوی صنعت برق، به «شرق» می‌گوید بر اساس تخمین‌ها، در حال حاضر 500 مگاوات از مصرف برق پیک، مربوط به استخراج بیت‌کوین در کشور است که تأمین این میزان برق با احداث نیروگاهی با همین ظرفیت، حدود پنج هزار میلیارد تومان هزینه برای وزارت نیرو به همراه دارد. در حالی که گروهی معدود در کنج خانه‌های متروکه، شهرک‌های صنعتی نیمه‌فعال یا گاوداری‌ها و مرغ‌داری‌ها با نصب دستگاه‌های استخراج رمزارزها به دنبال پول‌دارشدن به مدد برق ارزان هستند و ماینرهای آنها به صورت 24ساعته فعال است، هیئت دولت تصمیم گرفته است با تعیین تعرفه برای برق مصرف‌شده در تولید ارزهای دیجیتال سروسامانی به این بازار آشفته دهد. این در حالی است که هنوز در سطوح جهانی جدل‌ها برای قانون‌گذاری در زمینه ارزهای دیجیتال ادامه داشته و فقط آمریکا به صورت بی‌محابا به این بازار ناشناخته وارد شده است.
خانه‌ای متروکه در یکی از شهرهای کوچک خراسان شمالی به محلی برای استخراج بیت‌کوین تبدیل شده است؛ خانه‌ای بزرگ که به جز تجهیزات استخراج ارز دیجیتال، یک فن پرسروصدا و یک لامپ برای روشنایی، تجهیزات دیگری در آن وجود ندارد که برق مصرف کند. با وجود این، میثم می‌گوید قبض برق این خانه در هر دوره حدود 200 تا 250 هزار تومان می‌آید. برای استخراج بیت‌کوین، بسته‌های اینترنتی پنج‌مگابایتی می‌خرد و با کسر هزینه‌ها، ماهانه از محل استخراج بیت‌کوین حدود یک میلیون و 800 هزار تومان درآمد دارد. صدای فن دستگاه استخراج بیت‌کوین اگرچه گوش‌خراش است اما درختان حیاط و وسعت آن اجازه نمی‌دهد این صدا مزاحم همسایگان شود. کنتور قدیمی خانه با سرعت می‌چرخد و شماره می‌اندازد. میثم فقط می‌داند باید وارد یک سایت شد و اقدام به دانلود ارز دیجیتال کرد. حتی نمی‌داند چه بخشی از هر واحد بیت‌کوین را در طول 24 ساعت ذخیره می‌کند. فقط آنچه را در 24 ساعت به‌دست آورده است، داخل یک کیف پول ذخیره کرده و در نهایت به صرافی‌ها می‌فروشد. کارش بر مبنای اعتماد است و حتی ممکن است با دست خود سرمایه‌ای که به‌دست آورده است را به یک شیاد تحویل دهد اما این ریسک را می‌پذیرد. تجهیزات را به قیمت 12 میلیون تومان و به صورت دست‌دوم از فرد دیگری خریداری کرده و از این کسب و کار ساده که نیازی به صرف انرژی فردی ندارد و فقط به کنتور برق وصل است، راضی است.
شهرک‌های صنعتی و واحدهای کشاورزی محل استخراج بیت‌کوین
میثم تنها کسی نیست که در شهرش بیت‌کوین استخراج می‌کند. کسان دیگری هم هستند که به این کار مشغول‌اند. وقتی تجارت رمزارزها بین جوانان یک شهر کوچک در یک استان کشور تا این حد مرسوم است، آیا می‌توان نتیجه گرفت تب استخراج ارزهای دیجیتال به مدد ارز ارزان در ایران بالا گرفته است؟ واقعیت این است هیچ اطلاعات شفافی در دسترس نیست. علی شریعتی، عضو هیئت نمایندگان اتاق بازرگانی ایران، در گفت‌وگو با «شرق»، درباره استخراج بیت‌کوین در کشور بیان می‌کند: دولت با تخصیص یارانه آشکار و پنهان و اعمال سیاست‌های حمایتی در بخش کشاورزی به دنبال رونق تولید و قطع وابستگی است اما یک‌سری سودجو در حال سوءاستفاده از این یارانه‌ها هستند.
او اضافه می‌کند: متأسفانه شاهدیم در بسیاری از استان‌های محروم به‌ویژه در غرب کشور، گروهی از برق گل‌خانه‌ها، میوه خشک‌کن‌های صنعتی و حتی دامداری‌ها به‌ناحق برای استخراج بیت‌کوین استفاده می‌کنند. شریعتی با اشاره به سخنان موافقان استخراج رمز ارزها که آن را عاملی برای دورزدن تحریم‌ها و ارزآوری معرفی می‌کنند، سوءاستفاده از برق یارانه‌ای کشاورزی را اقدامی نادرست می‌داند و تأکید می‌کند که باید صاحبان این کسب‌و‌کار حتما با پرچم استخراج رمز ارزها از طریق تشکیل کنسرسیوم یا مجموعه‌های مرتبط با تعرفه‌هایی که دولت به آنها در صورت صلاحدید اعلام می‌کند، به کار خود ادامه دهند.
او می‌گوید که با چشمان خود دیده است دلالان چینی ماینر (تجهیزات استخراج بیت کوین) را تبلیغ می‌کنند و به افراد می‌فروشند. کسانی هم که در شهرک‌های صنعتی واحدی دارند و کسب‌و‌کارشان دچار سوسو شده، برای اینکه سقوط نکنند، وارد این وادی می‌شوند.
چینی‌های قاچاقچی!
به گفته شریعتی، تجار چینی به صورت قاچاق تجهیزات استخراج ارز دیجیتال را به کشور از طریق مرزهای غربی وارد می‌کنند و در شهرک‌های صنعتی، روستاهای نواحی محروم بیت کوین استخراج می‌کنند. حتی شنیده مدارس و مساجد که با سیاست‌های دولت برق‌شان رایگان شده، به محلی برای تولید رمز ارزها تبدیل شده‌اند.
او ادامه می‌دهد: انرژی ارزان اگر ارزش افزوده ایجاد نکند، بلا است. ما نفت را به برق ارزان تبدیل می‌کنیم و با تبدیل‌شدن آن به ارز دیجیتال، این انرژی ارزان از دست می‌رود.
عضو هیئت نمایندگان اتاق درباره میزان درآمد حاصل از تجارت بیت‌کوین، بیان می‌کند: فعالان این عرصه می‌گویند اگر یک سوله 150متری را تجهیز کنند، ماهانه 70 تا 80 میلیون تومان سود کسب می‌کنند. از‌آنجا‌که برق شهرک‌های صنعتی هم تسهیلات ویژه نظیر یارانه و تقسیط پرداخت و... دارد، ابر و باد و مه و خورشید و فلک دست به دست هم داده‌اند که تولید ارز دیجیتال اقتصادی باشد.
تبرئه مدارس و مساجد
اگرچه عضو هیئت نمایندگان اتاق ایران از مصرف برق مساجد و مدارس در استخراج بیت‌کوین سخن می‌گوید؛ اما مصطفی رجبی‌مشهدی، سخنگوی صنعت برق، به «شرق» می‌گوید: گزارشی درباره استفاده از برق مساجد و مدارس برای استخراج رمزارزها نداشته‌ایم. در کشفیاتی که از برق‌های غیرمجاز بوده است، مسجد یا مدرسه گزارش نشده است.
او همچنین اضافه می‌کند: گزارش موثق و متقنی درباره استفاده از برق روستایی برای استخراج بیت‌کوین نداریم. برق روستایی عمدتا ارزان است. شاید ذهن‌ها به سمت این برود که استفاده از این برق بیشتر است. عمده مصارفی که کشف شده، به صورت غیرمجاز از برق کشاورزی مرغداری و دامداری‌ها استفاده می‌کردند. البته گزارش‌هایی درباره استفاده از برق خانگی و صنعتی برای استخراج بیت کوین یا سایر رمز ارزها داشتیم؛ اما نمی‌توان گفت استفاده از کدام مورد بیشتر است.
هزینه استخراج هر واحد بیت‌کوین، 18 میلیون تومان
آن‌طور که سخنگوی صنعت برق می‌گوید: تجهیزات استخراج بیت کوین هرچه قدیمی‌تر باشد، مصرف آن بیشتر بوده و گاهی مدل‌های قدیمی دو برابر مدل‌های جدید مصرف دارند. بر‌اساس برندهای مختلف و استفاده از فناوری جدید نیز میزان مصرف برق در استخراج بیت کوین تغییر می‌کند. او اضافه می‌کند: از‌آنجا‌که تجهیزات استخراج رمز ارزها نیاز به دستگاه سرمایشی دارند، نیمه شمالی کشور که هوای معتدل و سرد دارند، جایگاه مناسبی برای استخراج رمز ارزها هستند؛ اما گزارش‌هایی هم داریم که در استان گرمی نظیر یزد هم بیت کوین استخراج می‌شود. عمده کشفیات ما در نیمه شمالی کشور بوده است. استان‌های آذربایجان و... شاید سهم بیشتری در مصرف برق برای استخراج بیت کوین داشته باشند؛ اما از‌آنجا‌که اطلاعات ما کامل نشده است، نمی‌توان گفت چند درصد برق در این حوزه مصرف می‌شود یا کدام استان‌ها بیشتر فعال هستند.
به گفته رجبی‌مشهدی بر‌اساس برآورد اولیه 500 مگاوات از برق پیک، صرف استخراج بیت کوین می‌شود که این میزان مصرف، معادل تولید یک نیروگاه بزرگ است. برای ایجاد چنین نیروگاهی به همراه شبکه انتقال باید پنج هزار میلیارد تومان هزینه شود.
او ادامه می‌دهد: برای تولید هر بیت کوین 72 هزار کیلووات ساعت برق مصرف می‌شود و قیمت تمام‌شده هر کیلووات ساعت برق، 250 تومان است؛ بنابراین برای تولید هر رمز ارز، کشور باید 18 میلیون تومان هزینه کند؛ اما از‌آنجا‌که نرخ سوخت در ایران یارانه‌ای است و قیمت برق ارزان است، جذابیت زیادی برای تولید رمز ارز ایجاد شده است.
سخنگوی صنعت برق تأکید می‌کند: برق ارزان جاذبه‌های لازم برای ایجاد مزارع استخراج رمز ارز را فراهم کرده است؛ به‌همین‌دلیل هیئت دولت در حال تصویب تعرفه برای استخراج بیت کوین است که به محض نهایی‌شدن، اطلاع‌رسانی لازم در این زمینه انجام می‌دهیم.
تعیین تعرفه برق، عامل مشروعیت‌بخشیدن به اقدامی زیرزمینی
درحالی‌که هیئت دولت به دنبال تعیین تعرفه برای برق مصرف‌شده در استخراج بیت‌کوین است، یک کارشناس بانکداری الکترونیک در گفت‌وگو با «شرق» تأکید می‌کند که تعیین این تعرفه، به مفهوم مشروعیت‌بخشیدن به یک اقدام زیرزمینی است.
او می‌گوید: درست است که بخش عمده هزینه بیت‌کوین هزینه برق است، زیرا سرور اصلی و دستگاه خنک‌کننده آن 24 ساعته کار می‌کنند، اما درحال‌حاضر این فعالیت در کشور غیرقانونی است.
به اعتقاد این کارشناس که نخواست نامش فاش شود، از آنجا که استخراج ارز دیجیتال تجهیزات خاصی نمی‌خواهد و با فن و سرورهای معمولی رایج در کشور می‌توان رمز ارز را استخراج کرد، نمی‌توان تجهیزات مزارع بیت‌کوین را از دیگر تجهیزات الکترونیک تفکیک کرد.
او می‌گوید: هرچه ظرفیت و سرعت استخراج بیت‌کوین افزایش یابد، مصرف برق هم افزایش می‌یابد، زیرا دفاتر بیت‌کوین به طور مستمر در حال تغییر است و تمام سرورهای مزارع بیت‌کوین در جهان با هر خریدوفروشی، مرتب باید خود را به‌روز کنند.
این کارشناس بانکداری الکترونیک اضافه می‌کند: اگر روزی تجارت بیت‌کوین در دنیا خیلی افزایش یابد و بازار بزرگ‌تری برای آن ایجاد شود، باید به ظرفیت سرورها اضافه شود و مزارع سرعت خود را بالا ببرند، در نتیجه مصرف برق برای استخراج بیت‌کوین هم افزایش می‌یابد.
او برخلاف عضو هیئت نمایندگان اتاق ایران که تجارت بیت‌کوین را پرسود می‌داند، فعالیت در این عرصه را حاصل ریسک شخصی افراد دانسته و تصور می‌کند که اغلب مزارع بیت‌کوین ضرر می‌دهند، زیرا سود بیت‌کوین فقط به خلق این ارز دیجیتال مربوط نمی‌شود، بلکه این تقاضای بازار است که به آن ارزش می‌دهد و قیمت در سمت تقاضا تعیین می‌شود.
این منبع مطلع می‌گوید: قیمت بیت‌کوین به دلار نقد می‌شود، بنابراین دارنده این رمز ارز از افزایش قیمت دلار سود می‌برد. 80 درصد سود این رمزارزها مربوط به نوسانات دلار است. به نظر من کسی که این کار را می‌کند و تخصص آی‌تی دارد، اگر تخصص ارز، طلا و دلار داشت و پول خود را در دلار و طلا سرمایه‌گذاری می‌کرد، بیشتر از این سود می‌برد. او در پاسخ به این پرسش که آیا ایران بهتر است که وارد بازار بیت‌کوین شود یا خیر، ورود ایران به این بازار را در بلندمدت اجتناب‌ناپذیر توصیف می‌کند.
این کارشناس بانکداری الکترونیک یادآور می‌شود: کشورهای بسیار پیشرفته‌تر از ما مثل اروپایی‌ها، چین، روسیه و حتی ژاپن در این زمینه احتیاط می‌کنند و هنوز قوانین خود در این رابطه را تنظیم نکرده‌اند. هنوز در دنیا بحث است که آیا دیجیتال کارنسی این‌گونه که می‌گویند پول است و باید توسط مقام پولی نظارت شود یا دارایی است و باید توسط مقام بازار سرمایه تحت نظر قرار بگیرد.
او ادامه می‌دهد: هنوز این مسائل حل نشده است و این موضوع جای کار دارد. تنها کشوری که در دنیا قبل از اینکه این مسائل را فیصله دهد اجازه می‌دهد فعالان وارد بازار شوند، آمریکاست. بقیه کشورها تا آیین‌نامه، مقررات و قانون ننویسند و کار با کارگزاران بیرونی، روش‌های مالیاتی، رقابت و ... برایشان روشن نشود، وارد این عرصه نمی‌شوند.
این منبع مطلع می‌گوید: باید این مسائل تبدیل به قانون شود، بعد اجازه دهند تا ارز دیجیتال استخراج شود. تا قبل از آن روا نیست چنین کاری انجام شود.منبع:روزنامه شرق