نسخه نویسی الکترونیکی از حرف تا عمل
هر چند متولیان سازمان‌های بیمه‌ای در استان زنجان از وجود زیرساخت‌ها و حتی اجرایی شدن نسخه نویسی الکترونیک سخن می‌گویند، اما دست‌اندرکاران امر به ویژه داروسازان زنجانی معتقدند هزینه‌های ناشی از اجرای طرح و مشکلات زیرساختی موجب شده است این طرح آنگونه که باید و شاید پیشرفت نداشته باشد.
این روزها کرونا چتر سنگین خود را بیش از گذشته در سراسر گیتی و کشورمان گسترانده است بطوری که هر روز شمار زیادی را مبتلا و یا به کام مرگ می فرستد و در این میان دولت ها تلاش می کنند علاوه بر اعمال محدودیت‌های سختگیرانه، خدمات متعدد و متنوع سازمان‌ها و ارگان‌های مختلف در راستای کاهش بار مراجعات با هدف پیشگیری از شیوع این بیماری به صورت الکترونیکی ارائه کنند.
هر چند این مساله مهم در بخش‌های مختلف تا حدود زیادی نمود دارد، اما در حوزه بهداشت و درمان اهمیت بیشتری دارد و بر این مبنا چند سالی است که پای خدمات الکترونیک به این بخش نیز باز شده است و در این خصوص مسؤولان امر درصدد هستند، با اجرای طرح نسخه نویسی الکترونیکی گامی مهم و ارزشمند در راستای خدمت رسانی بهینه به گروههای هدف و عموم مردم بردارند.
سال ۱۳۹۵ بود که طرح نسخه‌نویسی الکترونیکی برای نخستین‌بار در مطب پزشکان طرف قرارداد سازمان تامین اجتماعی برای تسهیل روند کاری داروخانه‌ها و مراکز پاراکلینک راه‌اندازی شد. اما اجرای کامل طرح نسخه‌نویسی الکترونیکی به طور رسمی اسفند ۹۷ در ۳۱ استان و یک شهرستان کلید خورد و به مرور زمان به شهرستان‌های دیگر نیز توسعه یافت به طوری که آبان سال ۹۸ " طاهر موهبتی" مدیرعامل وقت سازمان بیمه سلامت از اجرای طرح نسخه‌نویسی الکترونیکی در ۲۳۵ شهر خبر داد و گفت: زیرساخت‌های آن تا پایان سال در همه شهرهای کشور آماده خواهد شد، ضمن اینکه رسیدگی الکترونیکی اسناد بستری نیز در ۴۴۰ بیمارستان در حال اجرا است.
الزامات قانونی اجرای طرح نسخه‌نویسی الکترونیکی در برنامه‌های پنجم و ششم توسعه آمده است. در ماده ۷۴ برنامه ششم توسعه درباره نسخه‌نویسی الکترونیک آمده است: وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی با هدف ارائه خدمات الکترونیکی سلامت مکلف است در مدت ۲ سال اول اجرای قانون برنامه نسبت به استقرار سامانه پرونده الکترونیکی سلامت ایرانیان و سامانه‌های اطلاعاتی مراکز سلامت با هماهنگی پایگاه ملی آمار ایران و سازمان ثبت احوال کشور با حفظ حریم خصوصی، منوط به اذن آنها و محرمانه بودن داده‌ها و با اولویت شروع برنامه پزشک خانواده و نظام ارجاع اقدام کند. علاوه بر این، طرح نسخه‌نویسی الکترونیکی در طرح تحول سلامت نیز مورد تاکید قرار گرفته بود.
براساس آخرین آمار اعلام شده از سوی سازمان بیمه سلامت، در حال حاضر ۶۰ درصد از حدود ۱۷ هزار پزشکی که با سازمان بیمه سلامت قرارداد دارند، یعنی ۱۰ هزارو ۵۰۰ مطب پزشکی در حال ارسال آنلاین نسخه‌های پزشکی به این سازمان هستند.
همچنین از مجموع حدود ۱۳ هزار داروخانه طرف قرارداد با سازمان بیمه سلامت، ۴ هزار و ۶۰۰ مورد در حال انجام نسخه‌پیچی‌های الکترونیکی در بحث آزمایشگاهی و تصویربرداری و داروخانه‌ها هستند.
علاوه بر این، طرح نسخه الکترونیک در ۷۷ بیمارستان تامین اجتماعی، همه بیمارستان‌های تأمین اجتماعی در تهران و بیش از ۳۰۰ مرکز سرپایی در سراسر کشور اجرایی شده و احراز هویت افراد بدون دفترچه و فقط از طریق کد ملی آنها انجام می‌شود. البته سازمان تامین اجتماعی اعلام کرده به دلیل مشکلاتی مانند نبود دارو در مراکز درمانی همچنان نیازمند استفاده از نسخه‌های دستی هستیم.
اهمیت این موضوع موجب شده تا دست اندرکاران حوزه سلامت به طور خاص از ۲ سال گذشته برای اجرای خوب این طرح گام هایی بردارند، هر چند در آغاز کار اقداماتی انجام گرفته اما تا رسیدن به حد مطلوب فاصله زیادی وجود دارد.
بر این اساس نسخه نویسی الکترونیکی در استان زنجان نیز مورد توجه قرار گرفته و تمامی دست اندرکاران امر تلاش می کنند این کار به نحو درست مدیریت شده و در نهایت نتیجه خوبی در راستای خدمات رسانی مطلوب رقم زده شود هر چند به گفته داروسازان زنجانی مشکلاتی در این خصوص وجود دارد.
دکتر صدیقه حلاجی از جمله داروسازان پرسابقه زنجانی است، او در خصوص محاسن و معایب نسخه نویسی الکترونیکی می گوید: تمامی پزشکان، داروسازان و متخصصان امر بر اجرای چنین طرحی تاکید دارند، چرا که خدمات مورد نیاز بیمار به شکل الکترونیک ارائه می شود و در واقع بسیاری از مشکلات کنونی را به حداقل می رساند.
حلاجی اضافه می کند: با اجرای این طرح بیمار می تواند در هر نقطه ای از کشور خدمات دارویی مورد نیاز خود را به صورت الکترونیکی داروخانه دریافت کند و از طرفی مشکلات مربوط به نسخه نویسی کاغذی که بطور معمول توسط پزشکان بد خط و یا ناخوانا نوشته می شود را برطرف می کند.
وی با بیان اینکه در شرایط کنونی تقویت زیر ساخت های اجرای این طرح امری مهم ضروری است اضافه می کند: هر چند این طرح در این استان به ویژه شهر زنجان به تدریج در حال اجرایی شدن است، اما معضلاتی از قبیل کندی اینترنت، یکپارچه نبودن سیستم مربوط به اجرای نسخ الکترونیکی از سوی سازمان های بیمه ای موجب شده حتی مراجعه کنندگان نیز از چنین روندی رضایت نداشته باشند.
این داروساز ادامه می دهد: از طرفی هزینه های ناشی از اجرای این طرح بار مضاعفی را به داروخانه ها به ویژه داروخانه های جدید التاسیس وارد کرده و همین امر مشکلاتی را موجب شده است و اگر در قالب تعرفه ای این مهم لحاظ شود، می تواند برای جامعه داروسازان دلگرم کننده باشد.
حلاجی خاطرنشان می‌کند: هر چند خود اجرای نسخ الکترونیک نیز بدون مشکل نیست، به عنوان نمونه درج کد نادرست دارو توسط یک پزشک و یا متخصص مربوطه می تواند هنگام ارائه الکترونیکی نسخ دارویی اثرگذار باشد، که حتی در مواقعی جبران آن کار مشکل است که تمامی این مسائل باید به دقت مورد توجه قرار گیرد.
وی خاطرنشان می کند: در این میان برخی پزشکان قدیمی به دلیل عدم آشنایی، از اجرای چنین طرحی استقبال نمی کنند که این مهم نیز می تواند با به کارگیری فرد متبحر به فناوری ها و سیستم های سخت افزاری رایانه برطرف شود که به این موضوع نیز باید توجه کرد.
دکتر سعید مبینی دیگر داروساز زنجانی باسابقه زنجانی نیز مشکل کار اجرای نسخ الکترونیکی را از مبدا یعنی از سوی مطب پزشکان می داند و می گوید: اجرای کامل این طرح مهم در گرو نظم دهی به اجزای مختلف آن به ویژه تقویت زیرساخت های لازم است در غیر اینصورت کار به جایی نمی رسد.
وی اظهار می کند: در زمان حاضر نسخه هایی که از سوی پزشکان به صورت الکترونیکی ارائه می شود، اندک شمار است که افزایش آن می تواند به شتاب بخشی فعالیت های و فرآیندهای مربوطه منتهی شود.
این داروساز با اشاره به اینکه اجرای این طرح در زنجان به کندی پیش می رود، ادامه می دهد: در زمان حاضر ۹۰ درصد نسخه سازمان های بیمه ای در داروخانه ها بصورت کاغذی مورد پذیرش قرار می گیرد و تعداد اندکی و در صورت نبود مشکل، بصورت الکترونیکی انجام می شود و در عمل می توان گفت تا رسیدن به حد معقول فاصله وجود دارد.
وی خاطرنشان می کند: اجرای این طرح زمانی موفق است که به صورت کامل، یکپارچه و زنجیره وار از سوی سازمان های متولی امر دیده شود و بلافاصله نیز برای رفع نواقص آن اقدامات لازم انجام گیرد، در غیر اینصورت نتیجه دیگری را رقم می زند.
نسخه نویسی الکترونیکی باعث کاهش خطای پزشکی می شود
رییس انجمن داروسازان استان زنجان در این ارتباط به خبرنگار ایرنا می گوید: پرونده الکترونیکی سلامت مزایای بسیاری برای مردم، نظام سلامت و کشور دارد و از ابعاد گوناگون بسیار اثرگذار است.
دکتر مهدی بیگدلی می افزاید: درج سوابق پزشکی بیماران موجب کاهش خطای پزشکی، پیشگیری از هزینه های تشخیصی درمانی ودارویی تکراری، کنترل مصرف بهینه داروها، افزایش رضایتمندی بیماران بویژه در بیماری های مزمن مثل دیابت و پرفشاری خون و نیز بهبود نتایج درمان می شود.
وی اظهار می کند: همچنین اجرای این طرح موجب کاهش چشمگیر هزینه های سازمان های بیمه گر و از طرفی حذف هزینه صدور دفترچه های درمانی، کنترل و پایش دقیق تر میزان تجویز و انجام روش های تشخیصی و درمانی همچنین کنترل میزان تجویز و مصرف دارو که همگی منجر به کاهش محسوس هزینه های این سازمان ها می شود.
این مسئول ادامه می‌دهد: در این راستا نسخه نویسی الکترونیکی نیز از سال های گذشته در کشور مطرح بوده و باتوجه به تصمیم ۲ سازمان بیمه تامین اجتماعی و بیمه سلامت درسال جاری این موضوع باجدیت در حال اجراست و با پیش بینی های انجام گرفته در سال های آینده همه بیمه شدگان از این روش بهره مند خواهند شد.
وی اضافه می کند: در کشورهایی که از لحاظ نظام سلامت پیشرفته و پیشرو هستند طرح الکترونیکی شدن نسخ به جهت کنترل هزینه ها، میزان تجویز و مصرف دارو اجرا شده و با کاهش میزان خطای پزشک و داروساز نتایج مطلوبی بدست آمده است.
نسخه نویسی الکترونیکی اقلام تجویزی را نظام مند می کند
بیگدلی می افزاید: نسخه نویسی الکترونیکی مزایای فراوانی دارد که از جمله آن می توان به نظامند شدن اقلام دارویی، بهینه کردن مصرف دارو و صرفه جویی اقتصادی ناشی از آن اشاره کرد.
وی اظهار می کند: هم اکنون در اجرای نسخه نویسی الکترونیکی سازمان های بیمه سلامت و تامین اجتماعی وارد عمل شده اند، اما مشکلی که حتی طی نامه نگاری ها از سوی این انجمن به متولیان بیمه ای استان نیز اعلام شده، نبود بسترهای لازم اجرای این طرح است.
رییس انجمن داروسازان استان زنجان ادامه می دهد: هم اکنون تامین بستر مکانیزاسیون و اینترنت مناسب برای پزشک و داروخانه ضروری است که با افزایش حجم مراجعات نسخه های الکترونیک پروسه تجویز پزشک و پذیرش نسخه در داروخانه طولانی تر خواهد شد.
وی اضافه می کند: همچنین سازمان‌های بیمه گر باید هزینه های تحمیلی این طرح به پزشک و داروساز را عهده دار شوند، بطور مثال هزینه تامین اینترنت با سرعت مناسب، چاپ نسخه و ارائه به بیمار که هم زمانبر بوده و هزینه هایی را به دنبال دارد.
این مسئول اظهار می کند: وقتی طرحی توسط سازمان های بیمه گر اجرا می شود که نتایج آن تنها به نفع آنها است؛ در این میان چرا باید هزینه آن توسط طرف قرارداد و ارائه کنندگان طرح پرداخت شود.
بیگدلی می افزاید: در این خصوص مکاتباتی با سازمان های بیمه گر انجام گرفته ولیکن متاسفانه پاسخی که از سوی ارگان های بیمه ای برای این موضوع دریافت شد، به هیچ وجه قانع کننده نبود و وجود سیستم اینترنتی و تجهیزات سخت افزاری را برای اجرای این طرح کافی می دانند.
این دارو ساز ادامه می دهد: هزینه های اینترنتی، چاپ سند با توجه به گرانی کاغذ در شرایط کنونی و درخواست فاکتور از سوی بیمار و مراجعه کننده هزینه های مضاعفی را به شرایط نابسامان مالی داروخانه ها تحمیل خواهد کرد.
وی یادآوری می کند: این واقعیت را باید پذیرفت بستر اینترنتی برای اجرای بهینه نسخه نویسی الکترونیکی در شهر زنجان بسیارضعیف است و از طرفی هزینه های مالی ناشی از آن بر فعالیت داروخانه ها تاثیر می گذارد.
بیگدلی می افزاید: در روش کنونی پزشکان اقلام دارویی را بر دفترچه‌های کاغذی درج می کنند که با نسخه نویسی الکترونیکی هنگام تجویز باید یک نفر اپراتور در کنار پزشک فرآیندهای مربوطه را در سیستم وارد کند که به نوعی تحمیل هزینه است.
وی خاطرنشان می کند: بر این اساس و برای حل مشکلات اجرای این طرح سازمان های بیمه گر باید در قالب اجرای مشوق هایی از قبیل پرداخت هزینه ثبت نسخ الکترونیک را در کنار پرداخت فوری اسناد طرف های قرارداد درنظر بگیرند و به این طریق بخشی از هزینه های ایجاد شده را جبران کنند که متاسفانه تا کنون اتفاق نیفتاده است. بویژه هیچ هزینه ای بابت ارائه خدمت نسخ الکترونیک در نظر گرفته نشده است.
این مسؤول خاطرنشان می کند: این در حالی است که در سایر بخش های مختلف دولتی و خصوصی هر گونه خدمات قابل ارائه به شهروندان مستلزم دریافت هزینه است وجای بسیار تعجب و تاسف است وقتی که برای پرینت قبوض مختلف، دریافت صورتحساب خلافی اتومبیل و هرنوع خدمت بسیار ساده هزینه ای دریافت می شود چرا برای ارائه خدمات سلامت محور با این همه مسوولیت خطیر هیچ ارزشی قائل نیستند.
وی، یکی دیگراز چالش های اجرایی کردن طرح نسخ الکترونیک را ضعیف بودن سامانه ثبت نسخ سازمان های بیمه گر عنوان می کند و می گوید: جامعه داروسازان کشور در صورت مرتفع شدن این ۲ مورد مهم مانند گذشته و با اهتمام بیشتر در اجرایی شدن این طرح گام خواهد برداشت.
۸۰ درصد نسخ درمانی تامین اجتماعی به صورت الکترونیکی انجام می گیرد
مدیر درمان تامین اجتماعی استان زنجان با بیان اینکه طرح حذف دفترچه های درمانی تامین اجتماعی از سال ۹۷ در استان آغاز شده است ادامه می دهد: هم اکنون ۸۰ درصد نسخ درمانی تامین اجتماعی به صورت الکترونیکی است.
دکتر علی محمدی با تاکید بر اینکه هم اکنون در مراکز ملکی تامین اجتماعی و مراکز درمانی طرف قرار داد با تامین اجتماعی استان ۱۰۰ درصد نسخ نویسی به صورت الکترونیکی انجام می شود، اظهار می کند: حذف دفترچه های درمانی تامین اجتماعی از آبان سال ۹۷ آغاز شده که در حال حاضر ۸۲ درصد نسخ در استان به صورت الکترونیکی صادر می شود و ۶۲ درصد پزشکان نیز در این طرح ثبت نام کرده اند.
وی با بیان اینکه در وضعیت کنونی و بحران کاغذ در دوران تحریم، بهترین گزینه اعتماد به خودباوری و تکیه بر ظرفیت ها و توانمندی های جوانان غیور این مرز و بوم است، خاطر نشان می کند: این طرح ضمن ایجاد پرونده الکترونیک بیماران، صرفه جویی هنگفتی در مصرف کاغذ و کاهش هزینه های تولید دفترچه درمانی را به همراه داشته است.
وی با اشاره به اینکه هم اکنون ۵۲ درصد جمعیت استان تحت پوشش بیمه درمانی تامین اجتماعی هستند ادامه می دهد: تولید نسخ الکترونیکی برای بیماران از هدر رفت هنگفت کاغذ و هزینه های تولید دفترچه درمانی جلوگیری می کند.
این مسؤول، با اشاره به آمار نسخ نویسی الکترونیکی در استان اضافه می کند: سال گذشته بیش از ۷۲۰ هزار نسخ کاغذی و الکترونیکی نوشته شده حدود ۴۰۷ هزار نسخ یعنی ۵۷ درصد نسخه های تولید شده الکترونیکی بوده است.
وی با بیان اینکه در ایام کرونا تولید نسخ الکترونیکی در استان افزایش یافته است، ادامه می دهد: با هماهنگی های انجام شده در پنج ماهه ابتدای امسال از ۲۶۵ هزارنسخ تولید شده در استان ۲۰۹ هزار یعنی حدود ۸۰ درصد نسخه ها الکترونیکی نوشته شده و این در حالی ست که در ۶ ماهه ابتدای سال گذشته تنها ۳۷ درصد نسخ الکترونیکی بوده است.
مدیر درمان تامین اجتماعی استان با اشاره به مزایای نسخ الکترونیکی خاطر نشان می کند: نسخه پیچی به صورت الکترونیکی به سود پزشک و بیمار است، بطوری که اعمال کنترل لازم و پیشگیری از تداخل دارویی، افزایش سرعت و دقت بیشتر در زمان صدور نسخه، عدم نیاز به چاپ دوباره دفترچه، امن و محرمانه بودن اطلاعات بیمار از محسنات این طرح است.
به گفته این مسؤول، همچنین از خطای احتمالی که در نسخ کاغذی در زمان تحویل دارو وجود داشت پیشگیری شده و تسهیل در استعلام استحقاق درمان و عدم مراجعه بیمه شده به شعب و نظارت دقیق بر روند ارائه خدمات درمانی و رصد و کنترل های مالی از جمله مزایای نسخ نویسی الکترونیکی است.
موانع زیر ساخت های طرح باید برطرف شود
سرپرست اداره کل بیمه سلامت استان زنجان با اشاره به اهمیت تحقق اجرای این طرح به خبرنگار ایرنا اظهار می کند: در زمان حاضر ۱۰۰ درصد مراکز پارکلینیکی، حدود ۸۵ درصد پزشکان طرف قرار داد در اجرای نسخ نویسیسی الکترونیکی مشارکت کرده اند.
دکتر یعقوب شیویاری می افزاید: بر اساس آخرین آمار ارائه شده ۸۰ درصد داروخانه های استان در اجرای این طرح مشارکت دارند که امیدواریم این رقم تا واسط آذر امسال به رقم ۱۰۰ درصدی برسد.
وی اضافه می کند: این طرح مهم به تدریج در حال اجرایی شدن است، هر چند مشکلاتی دارد که تقویت زیر ساختها از جمله موضوع اینترنت امری مهم بوده و موانع پیش روی باید برطرف شود.
این مسؤول ادامه می دهد: این سازمان با دقت بیشتری موضوع نسخه الکترونیکی در مراکز طرف قرارداد را پیگیری می کند چرا که با تحقق این مهم بسیاری از مشکلات و معضلات کنونی به مراتب کاهش خواهد یافت.
وی، کاهش هزینه های سرسام آور، به حداقل رسیدن سوء استفاده از دفترچه های کاغذی و هدفمند شدن تجویز اقلام دارویی را از جمله محاسن اجرای این طرح عنوان و خاطرنشان می کند: برای اجرای بهینه این طرح باید ساختارهای لازم آن به درستی دیده شود که اداره کل بیمه سلامت استان تلاش می کند با رایزنی ها، موانع پیش روی اجرای این طرح برطرف شود.
شیویاری یادآوری می کند: با اجرایی شدن این طرح رسیدگی به اسناد از حالت فیزیکی خارج شده و پرداختی ها بصورت الکترونیکی و آن لاین خواهد بود.